Спорттық-сауықтыру туризмі ұғымы және оның мәні

Айналым шығындарының абсолюттік көлемінен басқа жеке аналитикалық мағынасы бар. Олардың қызмет көлемі бірлігіне есептелген туристік фирманың шығындары қаншалықты үлкен екенін айтуға болатын айналым шығындары деңгейінің көрсеткіші бар.

Айналым шығындарын талдау мақсатында шығын  көлемінің абсолюттік көрсеткішін қолданғаннан гөрі олардың деңгей көрсеткішін қолданған ыңғайлы.

Кесте 1

«ЕРМА-ТУР» ЖШС  2009-2011 жылдардағы негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері

Қайнар көзі: «ЕРМА-ТУР» ЖШС– нің жылдық есебі. 2012ж.

1-кестеде 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы өсу темпі төмендеген, мұны инфляция деңгейінің  өсуімен түсіндіруге болады. Фирма табысының өсуі 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 16 %, орта тізімдік санаманың өсуімен түсіндірілетін жүзеге асырылудың өсуі 9,1% болды. Жасалған талдаудан компания шығындарының өсуін көрсетеді, бұл 2009 жылғы өсу  офис айырбастау және кеңейтілуімен түсіндіріледі. 2009 жылы ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. 2011 жылы мәліметтерге қарасақ,  «ЕРМА-ТУР» ЖШС  компаниясының  Қазақстандық туристік нарықтағы үлесі тек 2,7%.

Компанияның табыстары келесі сұрақтарды  шешетін қаржылық база болып табылады:

1 Ағымдағы қаржылық қызметті өзіндік сатып алумен қамтамасыз ету;

2 Мемлекет алдында қаржылық міндеттерді орындаумен қамтамасыз ету;

3 Туристік кәсіпорынды өзіндік қаржыландырумен қамтамасыз ету.

              Компания табыстарына әсер ететін негізгі факторлар:

-  ұсынылатын турлардың ассортименттік құрылымы, ассортименті, құрамы,сапасы, көлемі;

-  турлардың бағаларының экономикалық сәйкестендірілуі  және олардың өзіндік құны;

-  қосымша қызметтердің саны және сапасы;

-  туристік үрдістің шығын көлемінің деңгейі.

              Туристік кәсіпорынның табыстарын басқару жүйесі келесі бағыттар бойынша жүзеге асады:

- туристік кәсіпорынның бағалық қалыптастыру;

- табыстарды жоспарлау.

Фирма табысы туристік қызмет көрсету көлемі көрсеткішінен ерекшеленеді. Туристік қызмет көрсету көлемі көрсеткіші туристік қызмет көрсету инфрақұрылымымен қоса  туризм инфрақұрылымы шығындарын да қосады. Негізгі және айналым қорларын пайдалануды сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді талдайды. Негізгі қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері олардың тиімділігін, яғни жеткен тиімділік ара-қатынасын анықтау және негізгі қорларды пайдалануды анықтауға көмектеседі.

Кесте 2

«ЕРМА-ТУР» ЖШС-нің негізгі қаржылық көрсеткіштері

Қайнар көзі: «ЕРМА-ТУР» ЖШС– нің жылдық есебі. 2012ж.

Экономикалық көрсеткіштер салыстырмалы қарастыру арқылы 2009-2010 жылдардағы өзгерістерге қарағанда 2010-2011 жылдардағы өзгерістер кәсіпорын үшін тиімдірек болғанын байқауға болады. 2010 жылы жалпы табыс 2.7%-ға артса 2011 жылы ол көрсеткіш 4.2%-ға артқан. Сонымен қатар өнімнің өзіндік құнының төмендеуі байқалады.

Мұнда тағы бір көңіл бөлетін жағдай көрсетілген қызметтердің жалпы көлемінің 4.2%-ға ғана артқан кезде, рентабельділік 10.7%-ға артқан. Мұнда жеке кәсіпорынға сипатты компания басшылығының тиімді жұмыс істеуі байқалады. Жеке меншік кәсіпорындар нарықтық заңдылықтарға сәйкес кәсіпорынның ішкі ресурстарын мобилизациялау арқылы максималды пайда алуды өзіне негізгі мақсат етіп алады.

Ал кіріс көздерін талдайтын болсақ олардың басым бөлігі негізгі қызметтен, яғни туристік жолдаулар сатудан түседі. Сонымен қатар қосымша қызметтерден де едәуір пайда түседі, әсіресе әуебилеттерді сатудан түсетін табыс. Бұл жағдайды ескеретін болсақ бұл кіріс көзін негізгілер қатарына жатқызуға болады дегенмен ол қосымша қызмет ретінде көрсетіледі. Кіріс көреткіштерін келесі кестеден көруге болады (Кесте 3)

Кесте 3

«ЕРМА-ТУР» ЖШС-нің кіріс көздерінің көрсеткіштері

Қайнар көзі: «ЕРМА-ТУР» ЖШС– нің жылдық есебі. 2012ж.

Компаниядағы негізгі қызметтен түсетін табыс ретінде шығу туризмін қарастырамыз, себебі «ЕРМА-ТУР» ұсақ агенттіктер қатарында болған соң ол көбінесе табысты туристерді сыртқа шығарудан табады. Оны елдер бойынша жеке қарастырайық.Туристер үшін Қазақстанда бірнеше саяхат бағыттары ұсынылады. Сонымен қатар, 29845 орны бар әр түрлі категориядағы көптеген қонақ үйлер жұмыс істейді.

Туристік қызметтердің баламалы рыногын көрші елдер ұсынып отыр, мұндағы  Қазақстан Республикасындағы келесі факторлар нәтижесінде ұтылып отыр әсер етеді

Кесте 4

«ЕРМА-ТУР» ЖШС- нің елдер бойынша қызмет көрсетілген туристер саны және алынған табыс көлемі

Қайнар көзі: «ЕРМА-ТУР» ЖШС– нің жылдық есебі. 2012ж.

Кестеден көріп отырғанымыздай көбінесе туристер көп баратын ел сәйкесінше табыс көп түсетін елдер ол: Бірінші орында Араб Әмірліктері, Түркия, Тайланд болып келеді. Жыл сайын туристер саны өсіп келеді, яғни компания қызметі өрлеп келеді, әсіресе 2010-2011 жыл аралығында туристер саны 35 адамға артқан, дегенмен кейбір елдер бойынша туристер саны керісінше төмендеп отыр, оның әр түрлі себептері болуы мүмкін, мысалы Тайландтағы болған табиғи апат, виза алу қиындығы т.б.

Кесте 5

2010-2011 ж «ЕРМА-ТУР» ЖШС- шығындар құрылымы, мың тг.