Международный туризм

Туризмдi дамыту жолында тұрған кедергiлер:

- Туристердiң  кедергiсiз трансшекаралық жылжуына  көптеген кедергiлерге байланысты  Жiбек Жолы бойындағы бағыттарға  енгiзiлген баратын елдерiне келiп-қайту  iс жүзiнде мүмкiн емес.

- Дүниежүзiлiк  Сауда Ұйымына сәйкес туристiк  саяхаттар кезiнде белгiленген  нормалар мен ережелердi (рәсiмдiктер) сақтау Жiбек Жолы бойындағы  саяхаттар мен туризм өсiмi  үшiн ең қиын кедергi болуы мүмкiн.

- Қалыптасқан  визалық режимдер және рәсiмдер  ауы және көп уақыт алады,  ал шығындар жоғары. Кейбiреулер визалық мәселенi келiссөздерге жатпайтын мәселе ретiнде қараса, жекелеген визалық мәселелердi жеңiлдету экономикаға өте жағымды әсер етуi мүмкiн.

- Жiбек Жолы  елдерiне және олар арасындағы  келу мүмкiндiгiн жақсарту қажет.  Негiзгi туризм рыноктары, яғни Жапония, Батыс Еуропа және Солтүстiк Америка үшiн келу мүмкiндiгi әсiресе маңызды. Орталық Азия елдерiне шоссе және темiр жолдарымен келу оңай емес, жолаушылардың саны аз болған кезде әуе рейстерiнiң жиiлiлiгi төмен. Қауiпсiздiк қауiп төндiредi. Тұру үшiн сапалы орындарының болуы шектеулi.

- Көптеген  Жiбек Жолы елдерi туризм секторына  қатысты жоспарлық экономика  шараларын қабылдайды. Лицензиялар және нормативтiк-заңнамалық режимдер Жiбек Жолының басқа елдерiнен туристiк кәсiпорындарға рыноктық қол жеткiзуді жеңiлдету үшiн аз мүмкiндiктер бередi. Үкiметтер сауданы ырықтандыру, бiрлескен туризм кәсiпорындары және Жiбек Жолы елдерiнiң операторлары үшiн салық режимiн жеңiлдетуге негiзделген саясат пен стратегияны қабылдау қажеттiлiгi бар.

- Жiбек Жолы  өнiмiнiң әлеуетiн дамыту қажет.  Бұл туристiк ресурстарды мүкәммалдауға дайындалуды; бiрнеше елдер/орындарға келiп-қайтуды көздеген туризм өнiмiн дамытуды; Жiбек Жолының бай мәдени мұрасын сақтау мақсатында өнерлер мен кәсiпшiлiктi дамытуды; бiрлескен маркетингтi қалыптастыру және iске асыруды және стратегиялар мен бағдарламаларды жылжуды; Жiбек Жолы имиджiн жақсартуды; Жiбек Жолының туристiк өнiмiн жалпы ұранмен логотипiн (эмблемасын) жасауды енгiзедi.

Жоба саяси  мүдделiлiкке қол жеткiзуге және Жiбек  Жолы өңiрiндегi тұрақты туризмдi дамытудың  нақты мiндеттерiн, сондай-ақ оларға қол жеткiзу үшiн ұлттық/жергiлiктi стратегияларды жасауға ықпал ететiн  болады. Қосымша құнға ие мәдени және экологиялық туризмдi дамытуға ерекше назар аударылатын болады. ЖЖӨБ-ге қатысушы елдер алдында тұрған әртүрлi мiндеттердi шешу үшiн, олардың әрбiреуiнiң табиғи ортасы мен мәдениетiнiң өзiндiк сипаттарын ескере отырып әртүрлi тәсiлдер қабылданатын болады.  
Алғашқы үш ай iшiнде жоба Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйымға (ДТҰ) қолданыстағы зерттеулердiң негiзiнде Жiбек жолы өңiрiндегi туризмнiң алғашқы ресурстарын мүкәммалдау мен бағалауды әзiрлеуге экотуризмдi қоса алғанда туризмнiң ресурстарына нақты мүдде бiлдiретiн адамдар өздерi жасаған мәдени, табиғи, археологиялық, дiни ерекшелiктерге ерекше назар аудара отырып, қолдау көрсетедi.

Yкiметтердiң  және жергiлiктi ведомстволардың  өкiлдерiнен құралған ұлттық командалар  жоба басшылары командаларының  және туризм жөнiндегi маман-сарапшылардың  көмегiмен мыналарды қоса алғанда  туризмдi дамытудың егжей-тегжей  стратегиясы мен нақты мақсатын әзiрлейдi: жылына туристер санының өсiмi; туристiк қызметтi жүзеге асыруға құқық берiлетiн жеке сектордың саны/түрi; мәдени және экологиялық туризмді дамытудың мәдени және экологиялық туризмдi қолдаудағы заңнаманы қоса алғандағы егжей-тегжейлi жоспарлары; ұлттық және өңiрлiк өнiмдердiң маркетинг жоспарлары; мәдени және экологиялық туризмдi дамытудың болашақ стратегиясын әзiрлеу. Акцент мақсаттың iске асырылуына және тұрақты туризмдi жылжыту тәсiлдерiнiң басқарушылығына жасалатын болады. 
Ежелгi сәулет, өнер және қолөнердiң жақсы сақталған ескерткiштерi мықты валютаға қол жеткiзуге және жұмыс орындарын жасауға, сондай-ақ дәстүрлi дағдыларды сақтауға көмектесе алады. Дәстүрлi дағдылар мен технологияларды көтермелеуге және iлгерiлетуге, жергiлiктi халықты барынша еңбекпен қамтуға және Жiбек жолы өңiрiндегi сапалы өнер, қолөнер заттарын және туристiк өнiмдердi өндiрудi қамтамасыз етуге назар аударылатын болады. 
ЖЖӨБ қаражаты арқылы, БҰҰДБ және Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйым "Жiбек Жолы қалалары" үшiн марапаттау кестесi құрылады. Тұрақты туризм үшiн және Жiбек Жолы бойында орналасқан 8-10 қаланы айқындау тетiктерi үшiн айқын өлшемдер белгiленетiн болады. БҰҰ ұсынған "Жiбек Жолы қаласы" атағы мәдени құндылықтарды, туристердi орналастыруға қонақүйлердiң стандарттарын қорғауды ұзақ мерзiм жоспарлауда, осы ретте нақты жерлердiң ерекше сұлулығын сақтай отырып үздiк танылған қалаларға берiлетiн болады, осы ретте қызметтер индустриясына, жеке сектордың қатысуына және т.б. ерекше назар аударылатын болады.

БҰҰДБ және Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымы конкурс  үшiн бағалау өлшемдерiн белгiлейдi. Олар қоғамның белгiлi өкiлдерiнiң - ғалымдардың, жеке сектордың белсендi маман-өкiлдерiнiң, өнер мен қолөнер жөнiндегi сарапшылардың  және туризмнiң жергiлiктi және халықаралық  индустриясы өкiлдерiнiң бiлiмдерi мен тәжiрибесiн тартатын болады. Барлық кезеңдерде осы процеске жеке сектордың қатысуы көтермеленетiн  болады. БҰҰ осындай деп жариялаған, Жiбек Жолы қалалары Дүниежүзiлiк  Туристiк Ұйымдардың мынадай халықаралық  жәрмеңкелерiндегi Жiбек Жолы стендтерiнде  жарнамаланатын болады: IТВ-Берлин, WТМ-Лондон, ҒITUR Мадрид және Жапониядағы Жiбек  Жолының Туристiк Форумы. Бұл Жiбек жолының сатып алушылары мен туристiк өнiмдердi сатушылары үшiн ерекше мүмкiндiк болады.

Жiбек Жолының  қалаларын Жiбек Жолының және т.б. туристiк жәрмеңкелерiнiң өңiрiнде iлгерiлету үшiн бiр ұранға жинау  мүмкiндiгi зерттелетiн болады.

ЖЖӨБ Басқару  командасы және Басқару комитетi Жiбек Жолы елдерiнде туризмдi қолдау мақсатында Жiбек Жолы өңiрінде көп мәртелiк шығу визаларының жүйесiн құрудың аралас мүмкiндіктерiне қатысты белсендi жұмыс iстейтiн болады. Бұл Халықаралық Туризм Ұйымының 2001 жылғы "Жiбек Жолы елдерiнде визалық жүйенi жақсарту жөнiндегi зерттеулер" ұсынымдарына негiзделетiн болады. Қатысушы елдер Жiбек Жолының өңiрлiк вебсайтындағы визалық ақпаратты жиi жаңалауы тиiс.

Дүниежүзiлiк  Туристiк Ұйым мыналар арқылы көмек көрсетедi: туристiк ресурстарды мүкәммалдауға және ҚР/ШЫҰ үшiн қорытындылардың тұсаукесерлерiн дайындау; БҰҰДБ-мен қатар ұлттық командаларды және ҚР-ның БҰҰДБ ұсынған Ұлы Жiбек Жолы қаласы атағын берудiң, осы марапаттауды берудi жарнамалау және беру салтанаты өлшемдерi, эко- және мәдени туризмдi тұрақты дамытудың нақты мiндеттерi мен мақсаттарын әзiрлеу және осы мақсаттарды оларды бекiту үшiн ұлттық және өңiрлiк жоспарларды шоғырландыру жөнiндегi ұлттық жұмыс тобын қолдау. 
рiптестiк құру: Орталық Азия мен Қытай елдерi арасындағы экономикалық ынтымақтастықты қоршап тұрған күрделi саяси және институционалдық контекст үкiметтер тарапынан жоғарғы деңгейдегi мүдделiлiктi талап ететiн болады. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ)мүше мемлекеттер: Қазақстан, Өзбекстан, Тәжiкстан, Түрiкменстан, Қырғызстан, Қытай (және Ресей) арасындағы қауiпсiздiк және экономикалық ынтымақтастық мәселелерiмен айналысатын жоғарғы саяси орган болып табылады. ШЫҰ 2001 жылғы меморандумы сауда мен инвестицияларға жәрдемдесу арқылы сауда мен инвестициялар үшiн қолайлы жағдай жасауға; көлiк және транзит жөнiндегi құқықтық, экономикалық, ұйымдық шарттарды қамтамасыз етуге; өткiзу посттарының инфрақұрылымдарын жасауға; өнiмдер мен технологиялардың стандарттарын үйлесiмдендiруге; нормативтiк және құқықтық ақпараттармен алмасуды кеңейтуге шақырады; сонымен қатар еркiн сауда аймағын құру мәселесi талқыланады.

Пекинде 2004 жылы құрылған қолданыстағы ШЫҰ Хатшылығы  өңiрлiк экономикалық ынтымақтастық  мәселелерiне маңызды мән бередi және назарын бағыттайды және ЖЖӨ  ең жоғарғы саяси деңгейде нақты  бөгеттердi (тар орындарды) алып тастай алатын құралдар арқылы тетiк ұсынады. ЖЖӨБ жобалық мiндеттерге қол  жеткiзудi қолдау мақсатында ШЫҰ мықты  жұмыс әрiптестiгiн құруға ұмтылатын  болады. Шешiмдер жобалары жоғарғы деңгейде қарау үшiн ШЫҰ күн тәртiбiне енгiзiлетiн болады. (Сонымен қатар  Ресей Федерациясы осы жоба шеңберiне енгiзiлмегендiктен ШЫҰ арқылы ЖЖӨБ қызметi туралы ақпарат алуы өңiрлiк  ынтымақтастықты одан әрi күшейтетiндiгi болжалынды).

Бастапқы  фаза iшiнде, жоба басшылығы ШЫҰ-мен  онымен және басқа әрiптестермен ынтымақтастықтың ең жақсы модальдiлiгiн айқындау бойынша  тығыз ынтымақтастықта жұмыс  жасайтын болады. ШЫҰ Премьер-Министрлер деңгейiнде жыл сайынғы саммит пен кездесулердi ұйымдастырады. Жоба жобаның мiндеттерiне қол жеткiзудi iлгерiлету мақсатында кездесулердi шақыру жөнiндегi ШЫҰ-ның саяси тетiктерiн  пайдалануға ұмтылатын болады және экономикалық ынтымақтастық мәселелерi бойынша жұмыс жасайтын лауазымды  тұлғалармен тығыз және жиi байланысты қолдайтын болады. Бұл қай жерде  мүмкiн болса және ЖЖӨБ-нiң кәсiбiн  саяси деңгейде күшейту мақсатында Басқару Комитетiнiң кездесулерi ШЫҰ iс-шараларының шеңберiнде ұйымдастырылуы мүмкiн.

Клиентураны кеңейту жөнiндегi семинарлар жоба туралы ақпараттануды күшейтуге талпынуға және азаматтық қоғамның көптеген өкiлдерi арасындағы - мамандар, сарапшылар, үкiметтер кеңесшiлерiнiң, жеке сектор атқарушы тұлғаларының, өнер, қолөнер және мәдени қауымдастық, сауда палаталары мен бизнес қауымдастықтарының, академиялық ми орталықтары және т.б. өкiлдерiнiң арасындағы жобаның мiндетi туралы бiлiмдi таратуға ұмтылатын болады.

Жоба сонымен  қатар мэрлер мен губернаторлар  сияқты жергiлiктi және облыстық мемлекеттiк  лауазымды тұлғалар арасындағы байланыстарды  өңiр бойынша жобалық қызметтi жүргiзу арқылы нығайтуға ықпал ететiн  және Жiбек Жолы қалалары мэрлерiнiң форумын және басқа iс-шараларды жүргiзуге қаражатпен қолдауларына қол жеткiзетiн болады. Кездесулердiң кестесiн, мүдделер аясын және шақырылатын адамдарды МТК-ның қолдау көрсетуiмен жобаның ұлттық басшылары ұсынатын болады, оларды Басқару Комитетi бекiтетiн болады. Бұның барлығы жобаға ұлттық үлес бөлiгi болып табылатындай ретте ұйымдастырылатын және қолдау көрсететiн болады. 
Барлық жобалық қызмет баламалы гендерлiк теңгерiмдiқамтамасыз етуге және өңiрдегi iс-шаралардағы әйелдердiң рөлiн күшейтуге бағытталатын болады. 
Қоғаммен эдвокасия және байланыс (коммуникация).

ЖЖӨБ бiрнеше  елдердiң ойыншыларының кең диапозонына  әсер ету әлеуетiне ие. Жоба мақсатының барынша әсер етуiне қол жеткiзу мен  тұрақтылығын күшейту мақсатында жобалық  стратегияның басты бөлiгiн эдвокассиялар  мен коммуникациялар құрайтын болады.

Бастапқы  фаза iшiнде ұлттық команда басшылықтың  қолдау көрсетуiмен мүше елдердегi эдвокассиялар  мен маркетинг жөнiндегi және барлық - жер бойынша егжей-тегжей стратегияны  әзiрлейдi. Бағдарламаны кең қолдауға қол жеткiзу мақсатында бұқаралық  ақпарат құралдарынан, жеке сектордан  жергiлiктi әрiптестер, сондай-ақ жобаның  болашақ әлеуеттi донорлары айқындалатын болады.

Ұлттық маркетингтiк  стратегия ЖЖӨБ маркетингiнiң мәселелерiн  шешу, сондай-ақ ЖЖӨБ-ге мүше елдердегi жоба әрiптестерiнiң желiлерiн құру үшiн пайдалынылатын ЖЖӨБ эдвокассиялары мен коммуникацияларының өңiрлiк  стратегиясы үшiн негiз жасайды. Жобаны iске асыру барысында тұрақты  түрде мақсатқа қол жеткiзудi, сондай-ақ жобаға, мысалы, жеке сектор, бұқаралық құралдары, халықаралық ұйымдар, БҰҰ жүйелерi агенттiгi, YЕҰ және басқа мүдделi тараптар тарапынан қолдау күшейтiлетiн болады.

Өзбекстанмен  салыстырғанда мәдени құндылық басымдық танытатын Қазақстанның бәсекелiк  артықшылығы мынада: Жiбек жолының  қазақстандық бөлiгi теңдессiз табиғат  ландшафтарымен, эндемикалық флора  және фаунамен және көшпелiлердiң тарихи-мәдени мұрасымен, әрi көне қалалар халықтарының мәдениетiмен байланысты құрама турларды ұсына алуында.

Аталған жобаны iске асыру үшiн мыналар жоспарланып  отыр:

"Қорғас" және "Достық" шекара пункттерiнен  Оңтүстiк Қазақстан облысы Түркiстан  қаласына дейiн жол бойы инфрақұрылымының  объектiлерiн көрсете отырып жол  картасын жасау; 

Түркiстан қаласында, оның iшiнде Бiрiккен Ұлттар Ұйымы, Бүкiләлемдiк  туристiк ұйым және ЮНЕСКО-ның (Бiлiм, ғылым және мәдениет мәселелерi жөнiндегi Бiрiккен Ұлттар Ұйымы) Өңiрлiк Бағдарламасының "Жiбек жолы: өңiрлiк ынтымақтастық  және даму мақсатында әлеуеттi нығайту" халықаралық жобасын iске асыру  аясында қонақ үйлер желiсi мен  керуен-сарайлар салу және дамыту;  
      "Жiбек жолы меруертi" халықаралық туристiк пойызын ұйымдастыру жөнiндегi жобаның I кезеңiн Алматы - Тараз - Шымкент - Ташкент - Самарқанд - Үргенiш - Бiшкек - Рыбачье - Алматы бағдары бойынша 2007-2008 жылдары iске асыру;

"Жiбек  жолы меруертi" халықаралық туристiк  пойызын ұйымдастыру жөнiндегi жобаның  II кезеңiн Алматы - Тегеран бағдары  бойынша жүзеге асыруға байланысты  мемлекетаралық келiссөздер жүргiзу  және бағдарды Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр  автономиясы арқылы 2008 жылдың аяғында  ұзартуды қамтитын III кезеңiн iске  асыруға дайындау;

мемлекетаралық  келiссөздердi, оның iшiнде туристiк  рұқсатнамаларды өзара мойындау және одан әрi мүше-елдер үшiн бiрыңғай туристiк рұқсатнама енгiзу мәселелерi жөнiндегi Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Еуразия экономикалық қауымдастығы және Бiртұтас экономикалық кеңiстiк  аясында келiссөздер процесiнiң  белсендiлiгiн күшейту.

3.2 ҚР-дағы халықаралық  туризмның дамытуын шетел тәжiрибесiнiң  қолдануының мүмкiндiгi

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, ұлттық экономиканың тұрақты  даму факторы ретінде туризм саласының  тиімді қызмет етуі қарастырылады.  Қазіргі таңда Қазақстанда экономиканың табысты саласы ретінде, туризмге көбірек  көңіл бөлінуде. Мемлекет тарапынан  осы саланы дамыту үшін қажетті деген  барлық іс-шаралар жүргізілуде. Соңғы уақытта туризм әлеуметтік құбылыс мәніне ие болды. Ол элиталық өнім категориясынан тұтынушылар үшін қолжетімді өнім категориясына ауысты. Оның жоғары қарқынмен дамуы, жоғары көлемді валюталық түсімдері белсенді түрде экономиканың әр түрлі секторларына жағымды әсерін тигізеді. бұл өз кезегінде туристік саланы қарқынды дамыту қажеттілігін куәландырады.

Сонымен қатар, дүние жүзілік экономикалық дағдарыстың  салқынын азайту үшін туризм бірқатар экономикалық және мәдени параметрлерге  оң әсерін тигізеді. Бұл шағын және орта кәсіпкерлік саласында көптеген жұмыс орнын құру, ұлттық мәдени дәстүрлерді дамыту және елдің жағымды  саяси имиджін құру және т.б.  Туризм табиғи ресурстарды тауыспайды, керісінше, экономиканың көптеген салаларының  дамуын ынталандыратын мультипликативті  тиімі бар. Әрине, туристерге қызмет көрсету бойынша халықаралық  стандарттар деңгейіне жету үшін туристік инфрақұрылымға көп капитал  салынуы қажет, бірақ берілген инвестициялар  стратегиялық және ұзақ мерзімді бола тұра болашақта минералды ресурстарды  өндіруден де  асып түсетін  қомақты  нәтиже береді.