Отбасы құпиясының түрлері мен мазмұны

Баланың ұлты ата-анасының ұлтымен белгіленеді. Егер ата-ананың ұлты түрліше болса, баланың ұлты оның қалауы бойынша оған төлқүжат берген кезде әкесінің немесе шешесінің ұлтымен жазылады.

Балалар жөніндегі ата - аналардың міндеттері: балаларды тәрбиелеу; балалардың күш-қуатын дамыту; оларды міндетті түрде оқыту; балаларды пайдалы еңбекке үйретіп өсіру; жасы толмаған балаларын және көмекке мұқтаж, еңбекке қабілеті жоқ балаларын асырау. Жасы толмаған балаларға мынадай мөлшерде алимент өндірІліп алынады: бір балаға төрттен бірі, екі балаға үштен бірі, үш және сдан да көп балаға әкесінің немесе шешесінің табысының тең жартысы.

Қорғаншылық пен камкоршылық  ата-анасының қамқорлығынсыз қалған (мысалы, жетім балалар) балаларды асырау, тәрбиелеу және білім беру мақсатында, сондай-ак олардың мүліктік және мүліктік емес қүқықтары мен мүдделерін қоргау үшіп белгіленеді. Қорғаншылық - жасы он төртке толмаған балаларға, сондай-ақ ақыл-есі ауысуы немесе ақыл-есінің төмендігі салдарынан сот әрекет қабілеттілгі жоқ деп танылған кәмелеттік жастағы адамдарға белгіленеді; Қамқоршылық - 15 жастан 18 жасқа дейінгі жасы толмағандарға, денсаулық жағдайына байланысты қү-қыктарын өздігінен жүзеге асыра алмайтын жасы толмағандарға, сондай-ақ спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға салынып кету салдарынан әрекет кабілеттілігі шектелген деп сот таныған азаматтарға белгіленеді. Негізгі қорғаншылык және қамқоршылық органдарына ауылдық, селолық, поселкелік, аудандық, қала ішіндегі аудандық, қалалық әкімшіліктер жатады.

Неке - ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген тәртіппен  тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің  арасындағы тең қүқықты одағы.

Неке кию тәртібі бойынша  некеге отырғысы келген азаматтардың арыздары алдымен азаматтық хал  актілерін тіркеу (АХАТ) мемлекет органдарының кітабына жазылады да, некені қию некеге түруға тілек біл-дірушілер азаматтық хал актілерін жазу органына арыз берген күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі. Дәлелді себептер болған жағдайда неке қиюды мемле-кеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін жазу органы бір ай өткенге дейін некені киюға, сондай-ақ осы мерзімді үзартуға, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге үзартуға рүқсат етуі мүмкін.

Некені қию үшін некеге отыратын адамдардың өзара келісімі және олардың неке жасына жетуі қажет. Неке жасы Қазақстан Республикасының заңы бойынша 18 жас болып белгіленеді. Неке жасын төмендету туралы өтінішті некеге түруға тілек біл-дірушілер немесе олардың ата-аналары, не қорған-шылары белгіленген неке жасын төмендету қажеттігін туғызатын себептерді көрсете отырып қозғай алады. Бірак барлық жағдайларда неке жасын төмендетуге тек некеге түрушылардың келісімімен ғана жол беріледі.

Некеге түрған адамдардың қалауынша неке шарты жасалуы мүмкін. Неке шарты - нотариуспен расталған, некеге түратындардың қүқықтық жағдайын анықтайтын шарт болып табылады.

Неке ерлі-зайыптылардың  бірінің өлгені немесе оны өлді деп  немесе хабар-ошарсыз кеткенін жариялау салдарынан, сол сияқты, жұбайлардың  көзі тірісінде олардың екеуінің немесе біреуінің өтініші болса  тоқтатылады.

Бірақ әйелдің жүкті кезінде және бала туғаннан кейін бір жыл бойы, әйелінің рұқсатынсыз некені бүзу туралы ерінің іс қозғауға құқы жоқ.

Әдебиеттер тізімі

1. Энгельс Ф. Отбасының, жекеменшіктің және мемлекеттің шығуы. –Алматы: Ғылым, 1994. – 112б.
2. Қазақстан Республикасының «Неке (Ерлі - зайыптылық) және отбасы туралы» Кодексі. – Алматы: Жеті жарғы, 2011. – 405б.
3. Бегалиев Т.Б. Педагогика. – Тараз: Айша бибі, 2002. – 280б.
4. Латышина Д.И. История педагогики. – М: Наука, 2003. – 203с.
5. Байжанов Н. Неке және отбасы. - Алматы, 2010. - 220б.
6. Абай. Қара сөздері. – Алматы: Өнер, 2006. – 119б.
7. Ибраева А. Өлібаева Г. Айтхожин Қ. Құқықтану. - Алматы: Мектеп, 2006. – 192б.
8. ҚР Азаматтық кодексі. - Алматы: Жеті Жарғы, 1999. – 240б.
9. Неке және отбасы туралы: Қазақстан Республикасының заңы 17.12.98ж. // www.zakon.kz
10. Баянов Е. Қазақстан Республикасының мемлекетімен құқығының негіздері. – Алматы: Ғалым, 2003. – 180б.
11. Қазақ Совет энциклопедиясы. – Алматы: Қазақстан, 1976. – 345б.
12. Морган Л. Ежелгі қоғам. - Алматы, 1996. – 125б.
13. Жаназарова З.Ж  Отбасы социологиясы. – Алматы: Қазақстан, 2010.  -  405б.
14. Рахметов Қ. Ж. Болатова А. Н. Исмағамбетова З. Н. Отбасы және Неке социологиясы.  – Алматы: Ғылым, 2005. - 781б.
15. Қазақ Совет энциклопедиясы. – Алматы: Қазақстан, 1977. – 384б.
16. Қазақ Совет энциклопедиясы. – Алматы: Қазақстан, 1974. – 402б.
17. Қарабаев А. Социология. - Алматы, 2002. – 227б.  
18. Иоффа Б. Мысли и изречения. – М: Наука, 1995. – 102б.
19. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. – Алматы: Атамұра, 2006. – 154б.
20. Рахметов Қ.Ж. Социология. - Алматы: Өлке, 2003. – 184б.
21. Тажин М. Аяғанова Б. Отбасы құқығы. – Алматы: Өнер, 2005. – 202б.
22. Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы халықаралық конвенциясы. 03.01.93ж. // www.zakon.kz
23. Биекенов К.Ү. Жаназарова З.Ж. Нұрбекова Ж.А. Отбасымен әлеуметтік жұмыс. - Алматы, 2009. - 82б.
24. Антокольская Н.В. Семейное право. - М: Юрист, 1999. – 240с.
25. Қазақстан 2030 стратегиясы. – Алматы: Жеті жарғы, 2003. – 97б.
26. Төлеуғалиев Б. Азаматтық құқық. Жалпы бөлім. – Алматы: Атамұра, 2009. – 210б.
27. Соттардың неке бұзу істерін қарау барысындағы заңнамаларды қолдану туралы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Полнумының қаулысы. 28.04.00ж.  // www.zakon.kz
28. Қазақстан Республикасының “Нотариат туралы” заңы. 14.07.97ж. // www.zakon.kz
29. Положение об органах опеки и попечительства РК Утв. Постановлением правительства РК от 09. 09. 99г № 1346. // www.zakon.kz
30. Соттардың балаларды тәрбиелеуге байланысты дауларды шешу барысында заңнамаларды қолдану туралы. Қазақстан Республикасы Жоғарғы соты Пленумының қаулысы. 28.04.00ж. // www.zakon.kz
31. Төлеугалиев Г. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. – Алматы, 2001. – 210б.
32. Диденко А.Г. Гражданское право: учебник для вузов. – Алматы: Данекер, 2003. – 458с.
33. Баянов Е. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері. - Алматы: Жеті жарғы, 2009. – 145б.
34. Дулатбеков Н.О. Амандыкова С.К. Турлаев А.В. Основы государства и права современного Казахстана. - Астана: Фолиант, 2000. – 177с.
35. Қазақстан Республикасының статистикалық мәліметтері. – Астана, 2012. – 89б.
36. Шығыс Қазақстан облысының статистикалық мәліметтері. – Өскемен, 2012. – 46б.
37. Найманбаев А. Ажырасудың отбасы құпиясына әсері. //  Заң, 2011. - №2. –Б. 37-40.
38. Азаматтың хал – аухалын тіркеу жазбаларын өзгерту, қалпына келтіру және жою тәртібі және азаматтың хал – аухалын тіркеу кітабын сақтау туралы ереже (Үкімет қаулысымен бекітілген. 26.09.96ж). // www.zakon.kz
39. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі. – Аламаты: Жеті жарғы, 1999. – 123б.
40. Әбсаттаров Р.Г. Дәкенов М. Әлеуметтану. - Алматы: Ғылым, 2003. – 254б.
41. Правила организации централизованного учета детей, оставшихся без попечения родителей. Утв. Постановлением правительства РК от 09. 09. 99г. //  www.zakon.kz
42. Крусс В.И. Актуальные аспекты проблемы злоупотребления правами и свободами человека. // Государство и права, 2002. - №7. – С. 15-17.
43. Кузембайулы А. История Республики Казахстан. – Алматы: Атамұра, 1999. – 583с.
44. Дербісәлі А. Шариат заңдары. // Иман нұр, 2009. -№4, -Б.21-24.
45. Керімов Ш. Күйеу келтір, қыз ұзат. Алматы: Ана тілі, 2002. – 112б.
46. Проблемы социологии. – М:Наука, 2006. – 220б.
47. Тұрғынбаев Ә. Х. Социология. Лекциялар курсы. - Алматы:Білім, 2001. – 481б.
48. Қопабаев Ө., Айтхожин Қ. Отбасы психологиясы. - Алматы, 1998. - 269б.
49. Баймолдина З.Х. Тіркелмеген некелердің көбею себебі неде? // Аңыз адам, 2013. -№2. – Б.33-35.
50. Шафранов – Куцев Г.Ф. Проблемы детей вне брака. // Мысль, 2010. -№4. – С. 15-16