Мектепке дейінгі балалардың тілдік дамуының психологиялық негізі

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 03 Апреля 2014 в 15:34, дипломная работа

Краткое описание

Оның ішінде талдау мен жинақтау, салыстыру, жүйелеу әдістері бар. Тақырыптың мақсатын ашуда мына әдістер қолданылды: бақылау, әңгімелесу, ойын әдістері, тіл дамыту деңгейін диагностикалау, нәтижелерді талдау, жинақтау, графикалық сызбалар қолдану, жинақталған деректерді математикалық талдау жасау.

Содержание

Кіріспе.........................................................................................
1. Тілдің адам өміріндегі маңызы.
1.1. Тілдің даму тарихы туралы философиялық ойлар.........................
1.2. Мектепке дейінгі баланың танымдық әрекетін
қалыптасуындағы сөздің орны...............................................................
2. Мектепке дейінгі балалардың тілдік дамуының психологиялық негізі.............................................................................
2.1. Тілдің, сөйлеудің анатомиялық физиологиялық
және психологиялық негіздері................................................................
2.2. Мектепке дейінгі балалар психикасын тіл дамыту
арқылы қалыптастыру..............................................................................
3. Зерттеу эксперимент жұмысы.......................................................
Қорытынды..............................................................................................
Әдебиеттер................................................................................................
Қосымша...................................................................................................

Скачать полностью (135.27 Кб) Сколько стоит заказать работу?
Прикрепленные файлы: 1 файл

Жаманкулова .doc

— 732.00 Кб (Скачать документ)

Бұл өлшемдердің негізінде мектепке дейінгі балалардың тілдік даму психологиялық негізін қарастырудың көрсеткіштері айқындылады:

    • қарым – қатынасқа еркін түсе білу және қарым – қатынастағы өзгерістерді бақылау;
    • көркем шығармаларды талдау, халық ауыз әдебиетін қолдана білу;
    • проблемалық жағдайлар туғызу, қорытынды жасай білу.

 

  Бұл өлшемдер мен көрсеткіштер негізінде балалардың тілдік дамуының психологиялық негізін ашуда үш деңгейі белгіленеді:

    • креативті деңгей – жоғарғы
    • эвристикалық деңгей – орта
    • репродуктивті деңгей – төмен

 

 

Деңгейлер

Көрсеткіштер

креативті деңгей  (жоғарғы)

Сөйлеу қабілетін толық меңгерген. Сөздерді дұрыс түсінеді және түсіндіре алады. Өз ойын жеткізе алады, Шағын бейнелі әңгімелер құрай алады. Антоним – синонимдер табады. Грамматикалық дағдылары бойынша біріктіреді. Сөйлеуде мәнерлі сөйлеу құралдарын қолданады. Ұсақ моторикасы жақсы дамыған. Қиялы бай және шығармашылық тапсырмаларды орындағанда шебер пайдаланады. Қарым – қатынас, сөз мәдениетін меңгерген.

эвристикалық деңгей  (орта)

Барлық тапсырмаларды орындай алады, бірақ қателер жібереді. Сөйлеудің фонетикалық жағы жақсы қалыптасқан, сөздерді дыбыстық талдау жасағанда қате жібереді, тәрбиеші көмегімен түзетеді. Сөйлем құрастырғанда қиналады, логикалық қателер  жібереді. Мазмұндау кезінде сөйлеуі айқын, эмоционалды, сөздік қоры бай. Шығармашылық  тапсырмаларды орындауда белсенділік танытпайды. Өзіне өзі сенімді.

репродуктивті деңгей (төмен)

Сөздік қоры аз, сөйлеуі әсерсіз, эмоциясыз. Сөздерді дыбыстық талдау жасағанда қателер жібереді. Жуан және жіңішке дыбыстарды анықтауда қиналады. Қарым – қатынаста белсенді, сұрақтарға жауап береді. Тапсырмаларды орындай алмайды. Жағымды, жағымсыз кейіпкерлерді ажыратады, бірақ жағымсыз кеіпкерлерді ажыратады, бірақ жауабын дәлелдей алмайды. Қарапайым сөйлем құрайды, күрделі сөйлемде қиналады. Өз сенімі төмен.


 

Анықтау эксперименті кезіндегі бақылаулар, балалармен және тәрбиешімен пікір алысу, ата – аналармен әңгімелесу – мектепке дейінгі даярлық тобы балаларының тілдік дамуында біраз олқылықтарды байқауға мүмкіндік берді, оларға:

    • мектепке баланы даярлауда ата – аналардың жете көңіл бөлмейтіндігі, тек сабаққа қажетті құрал – жабдықтар алып берумен шектелетіні, баланы мектепке даярлау «тәрбиеші – педагогтардың міндеті» - деп санайтындығы;
    • балалардың шығармашылықпен әңгіме құрап айта білуі, өз ойын жүйелі жеткізуі төмен;
    • балалардың тілдік дамуы танымдық, кретивтік қалыптасудың негізі ретінде зерттеу жұмыстары жоқ.

Қазақстан Республикасы Ғылым және білім министрлігі 2004 жылы енгізген «балалардың мектепке дейінгі оқыту бағдарламасының базалық мазмұнын игеру мен меңгеру сапаларын өлшеу мен бағалау әдістемесіндегі» - тіл дамытуға арналған диагностикалық материалдар арқылы мектепке даярлық тобы балаларының тіл дамуы мен көркем әдеби шығармалар жайлы білімін анықтадық. Аталған әдістеменің бағдарламалық мазмұнына мына міндеттер кіреді:

Тіл дамыту бойынша:

    1. сөйулеудің фонетикалық жағын үйрену
    2. қолды, саусақтарды жазуға жаттықтыру;
    3. сөздің грамматикалық құрылымы;
    4. сөздің лексикалық жағы;
    5. байланыстыра сөйлеу

 

Көркем әдеби шығармалар бойынша:

      1. халық ауыз әдебиет үлгілерін жеткізу;
      2. тілдің мәнерлеу құралдарын қолдануы;
      3. көркем әдеби шығармалар жайлы деректер;
      4. көркем шығармаларды анализдеу;
      5. ойдан әңгіме, ертегі құрау.

 

Аталған диагностикалық материалда бағдарламалық мазмұны, тіл дамыту бойынша 18- тапсырмалар; көркем әдебиетпен танысуға арналған 78 тапсырма және нәтижелерді талдау мен бағдарламалық материалдың мазмұнын меңгеру деңгейлері көрсетілген.

 

Сөйлеу дамуының деңгейі (қосымшада келтірілген):

  • жоғарғы – 72 – 62 (ұпай)
  • орташа жоғары – 61 – 51 (ұпай)
  • орташа – 50 – 40 (ұпай)
  • орташа төмен – 39 – 30 (ұпай)
  • төмен – 30 ұпайдан төмен.

 

Көркем әдебиетін меңгеру деңгейі:

  • жоғарғы – 34 – 36 (ұпай)
  • орташа – жоғары – 32 – 33 (ұпай)
  • орташа – 29 – 31 (ұпай)
  • орташа төмен – 26 – 28 (ұпай)
  • төмен – 26 ұпайдан төмен.

 

Анықтау экпериментінде жүргізген жұмыстардың нәтижесі 1- 2 ші кестелерде келтірілген. 

Мектепке дейінгі балалардың тілдік даму деңгейін зерттеу хаттамасы.

1 – кесте 

Р/с

Баланың

Аты – жөні

Сөздің фонетикалық жағы

Грамматикалық

Құрылымы

Лексикасы

Грамматикалық сөйлеуі

Жалпы ұпайлардың жиыны

Деңгей

Сөзді дыбыстық

талдау

Дыбыстардың

Дифференцияциясы

Дыбыстың мазмұндық

функциясы

Сөз екпінін

айқындау

Сөздің дұрыс

айтылуы

Зат есімдердің септік жалғауы

Етістік райлары

Сөздің мағынасын білдіретін сөздер

Антонимдер

Жалпылауша

Сөздер

Сапалы мағынала сөздер

К. шығарм. айту

Творчестволық әңгімелеп беру

Түсіндірмелі сөздер

Дауысты

дауссыз

Жуан

жіңішке

1

Айгерім

5

5

5

4

5

4

4

4

5

4

5

4

5

4

4

67

Ж

2

Айя

1

3

3

1

1

3

1

1

1

1

2

1

2

2

2

25

Т

3

 

Назерке

4

4

4

3

4

3

3

3

3

3

4

3

1

1

1

44

О

4

 

Камиля

5

5

4

5

4

4

4

3

4

3

3

4

4

4

4

60

ОЖ

5

Мақсұт

4

5

4

4

5

4

4

4

4

5

3

4

3

4

4

61

ОЖ

6

Елдос

1

2

2

3

2

2

2

2

1

1

1

2

2

1

2

26

Т

7

Айдана

2

2

2

2

2

2

2

2

2

2

1

2

2

1

2

28

ОТ

8

Сымбат

4

4

5

4

4

4

3

4

4

3

4

4

4

3

3

57

ОЖ

9

Ерғанат

3

3

3

3

3

3

2

3

3

3

3

3

3

3

3

44

ОТ

10

Айя

2

2

2

2

2

2

1

1

2

2

2

2

2

2

2

28

Т

11

Толқын

2

3

3

3

3

3

1

3

1

2

3

3

2

2

2

36

ОТ

12

Расул

4

4

5

4

4

4

3

4

4

3

4

4

4

4

4

59

ОЖ

13

Еркежан

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

45

О

14

Адалят

2

2

1

2

2

2

2

1

2

1

2

1

1

1

1

23

Т

15

Данияр

3

4

4

4

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

48

О

16

Наргиз

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

60

ОЖ

17

Ильяс

3

3

3

3

3

3

3

1

1

3

3

3

3

3

3

41

О

18

Данияр

3

3

4

4

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

47

О

19

Мақсат

2

3

3

3

3

3

1

3

1

2

3

3

2

2

2

36

ОТ

20

Аслан

2

2

2

2

2

2

1

1

2

2

2

2

2

2

2

28

Т

21

Дильнара

4

4

4

4

5

4

4

4

5

4

5

4

5

4

4

64

Ж

22

Тоғжан

2

2

2

2

2

2

2

2

1

2

1

2

2

2

2

28

Т

23

Асхат

4

5

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

61

ОЖ

24

Айдана

3

3

3

3

3

3

2

3

2

2

3

3

3

3

3

42

О

25

Азиза

3

4

4

4

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

48

О

26

Дархан

3

3

3

3

3

3

2

2

2

2

3

3

3

3

3

41

О


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мектепке дейінгі балалардың көркем әдебиетті меңгеру деңгейінің зерттеудің хаттамасы

Р/С

Баланың аты– жөні

Тапсырмалар

Жанрлар

Көркем сөздерге бағдарлана алу қабілеті

Көркем шығарманың анализі

Мазмұндау

Шығарма

Ұлттықхалық творчес

Ұпайлар саны

Деңгейі

Өлең

әңгіме

ертегі

  

Кейіпкерлерге мінездеме

Кейіпкерлердің әрекетін бағалау

1

Айгерім

1,2,3,4,5,6,

5

4

5

3

3

3

4

4

4

35

Ж

2

Айя

1,3,4.

2

2

4

3

2

2

3

3

3

24

Т

3

 

Назерке

1,2,4,6.

3

3

3

4

3

3

4

4

2

29

О

4

 

Камиля

1,2,3,5,6.

4

4

4

3

3

3

3

4

4

32

ОЖ

5

Мақсұт

1,2,3,4,5,6,7.

3

3

4

4

3

4

4

3

4

32

ОЖ

6

Елдос

2,4,5,7.

2

2

3

3

2

2

3

3

3

23

Т

7

Айдана

2,4,5,6.

3

3

3

3

3

3

3

3

3

27

ОТ

8

Сымбат

1,2,3,4,5.

3

3

3

3

2

3

3

3

3

26

ОТ

9

Ерғанат

1,3,4,5,6,7.

3

3

4

4

4

4

4

3

4

33

ОЖ

10

Айя

1,2,3,5.

3

3

3

3

2

3

3

3

3

26

ОТ

11

Толқын

2,3,5.

3

2

3

2

2

2

3

3

3

23

Т

12

Расул

1,2,5,6.

3

3

4

3

3

3

3

3

3

28

ОТ

13

Еркежан

1,2,3,4,5,6,7

3

3

4

4

4

4

3

4

4

33

ОЖ

14

Адальят

1,2,3,4,5.

4

4

4

3

3

3

3

3

3

30

О

15

Данияр

3,4,5.

2

2

2

3

2

2

3

3

3

22

Т

16

Наргиз

1,2,3,4,5,6,7

4

4

4

4

3

3

3

3

4

32

ОЖ

17

Ильяс

2,3,4,6,7

4

4

4

3

3

3

3

3

3

30

О

18

Данияр

1,2,5,6,7

4

3

4

3

3

3

3

3

3

29

О

19

Мақсат

2,3,6,7

3

3

4

3

3

3

3

3

3

28

ОТ

20

Аслан

1,2,4.

2

3

3

2

2

2

3

3

3

23

Т

21

Дильнар

1,2,3,4,5,6,7

4

4

4

4

3

3

4

4

4

34

Ж

22

Тоғжан

1,2,3,

2

2

3

2

2

2

2

2

2

20

Т

23

Асхат

1,2,3,4,5,6,7

4

4

4

4

3

3

3

3

4

32

ОЖ

24

Айдана

1,2,4,5,7

4

4

4

4

3

3

3

3

3

31

О

25

Азиза

2,6,7,4,5.

4

4

4

3

3

3

3

3

3

30

О

26

Дархан

1,3,4,5,7

3

4

4

3

3

3

3

3

3

29

О


 

 

Анықтау экспериментінің нәтижесі 3 – кесте

 

 

Жоғарғы

Орташа жоғарғы

Орташа

Орташа төмен

Төмен

Тіл дамыту

2б. – 7,7%

6б - 23%

7б - 27%

5б – 19,3%

6б – 23%

Көркем

2б. – 7,7%

6б - 23%

7б - 27%

5б – 19,3%

6б – 23%


 

Анықтау экспериментінің сызбасы:

 

 

                                                  
                                                   
                                                   

Ж

                                                  
 

 

ОЖ

 

О

 

ОТ

 

Т

 

Информация о работе Мектепке дейінгі балалардың тілдік дамуының психологиялық негізі