Маркетинг жоспары және стратегиясын құрастыру

 

 

 

 

 

 
 
Мазмұны

Кіріспе	7
технико­экономикалық негіздеме	10
Биотехнологиялық өндіріс	14
2.1 Ұлттық сүтқышқылды өнімдердің шикізаттарының және ассортиментінің сипаттамасы	14
Биотехнологиялық өндірісте қолданылатын ашытқылар сипаттамасы	17
Өнім ассортиментінің сипаттамасы	20
Шикізатты тарату сұлбасы	25
2.2 Өнімнің биотехнологиялық өндірісі	26
2.2.1 Айранды өндірудің резервуарлық әдісі	26
2.2.2 Қатықты өндірудің резервуарлық әдісі	27
2.2.3 «Шалап» сусынын өндірудің резервуарлық әдісі	29
2.2.4 «Тан» сусынын өндірудің резервуарлық әдісі	30
2.2.5 Қымыз өндірудің резервуарлық әдісі	32
2.2.6 Құрттың биотехнологиялық өндірісі	33
Қаймақ өндірудің резервуарлық әдісі	34
2.3 Ұлттық сүтқышқылды өнімдерді өндіретін өнеркәсіптің өнім есебі	36
2.3.1 Майлылығы 1% болатын айран өндірудің өнім есебі	36
2.3.2 Майлылығы 2,5% болатын айран өндірудің өнім есебі	38
2.3.3 Майлылығы 3,2% болатын айран өндірудің өнім есебі	40
2.3.4 Майлылығы 3,2% болатын қатық өндірудің өнім есебі.	42
2.3.5 Майлылығы 1,4% болатын «Шалап» сусынын өндірудің өнім есебі	44
2.3.6 Майлылығы 0,5% болатын «Тан» сусынын өндірудің өнім есебі	46

 

2.3.7 Қымыз өндірісінің өнім есебі	48
2.3.8 Құрт өндірісінің өнім есебі	50
2.3.9 Майлылығы 10% болатын қаймақ өндірісінің өнім есебі	53
2.3.10 Майлылығы 20% болатын қаймақ өндірісінің өнім есебі	54
2.4 Технологиялық жабдықтарды есептеу және таңдау	58
2.4.1 Технологиялық жабдықтарды есептеу	58
2.5 Аудан есебі	69
3 Өнімді және өндірісті техно-химиялық бақылау	70
3.1 Сұйық диетикалық сүт қышқылды өнімдеріне қойылатын НТҚ талаптары	70
3.1.1 Шикізат сапасына қойылатын талаптар	72
3.1.2 Сұйық сүт қышқылды өнімдер өндірісінің технологиялық процестерін бақылау сұлбасы	73
3.1.3 Дайын өнімнің сапасын бақылау	75
3.2 Сүзбелі жартылай фабрикаты – құртқа қойылатын НТҚ талаптары	77
3.2.1 Шикізат сапасына қойылатын талаптар	77
3.2.2 Құрт өндірісінің технологиялық процесін бақылау	78
3.2.2 Сүзбе бұйымдарының сапасын бақылау	79
3.3 Қаймаққа қойылатын НТҚ талаптары	79
3.3.1 Шикізатқа қойылатын талаптар	82
3.3.2 Қаймақ өндірісінің технологиялық процестерін бақылау сұлбасы	83
3.3.3 Дайын өнімнің сапасын бақылау	86
4 Технико-экономикалық бөлім	87
4.1 Өндірістік бағдарламаны құрастыру және дәлелдеу	87
4.1.1 Маркетинг жоспары және стратегиясын құрастыру	90
4.2 Материалдық-техникалық жабдықтау жоспарын құрастыру	92
4.2.1 Жоспарланған кәсіпорынның негізгі өндірістік қорларының мөлшерін анықтау	92
4.2.2 Шикізат және негізгі материалдар шығындарын анықтау	96
4.2.3 Көмекші материалдарға кететiн шығындар есебi	97
4.2.4 Энергия және отынның барлық түрлерiне кететiн шығындар есебi	97
4.3 Кадрлар және еңбек ақы төлеу жоспарын құрастыру	98
4.4 Өнімнің өзіндік құнын жоспарлау. Бағаның жасалуы.	108
4.5 Қаржы жоспары. Инвестициялардың тиімділігін есептеу	113
Қорытынды	121
Қолданылған әдебиеттер тізілімі	123
Қосымша А – Шикізат және негізгі материалдар шығындарын анықтау
Қосымша Б – Көмекші материал шығыны
Қосымша В – Энергия және отынның барлық түрлерiне кететiн шығындар есебi
Қосымша Г – Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Қосымша Д – Технологиялық сұлбаға спецификация
Қосымша Е – Компоновкаға экспликация және спецификация
Қосымша Ж – Бас жоспарға экспликация

 

 

Кіріспе

Еліміздің тұрғындарын тағам өнімдеріне деген қажеттеліктерін қанағаттандыруда басты орын сүт өндірісіне тиесілі. Қазақстанда, сондай-ақ басқа да елдерде тұрғындарды көбінесе диетикалық және профилактикалық тағам өнімдерімен қамтамасыз етуді ұйымдастыруға, сондай-ақ төмен калориялы тағам өнімдерін, әсіресе сүтқышқылды өнімдерді өндіруге аса көп көңіл бөлінуде.

Ұлттық дәстүрлерді ескере отырып, еліміздің сүт өнеркәсібінде ұлттық сүт өнімдерінің белгілі бір ассортименттері өндірілуде, олар қымыз, қатық, айран сияқты диетикалық сүт өнімдері. Сүтті өңдеуде халықтың тәжірибесін меңгеріп және қолданудың арқасында өндірістік жағдайларда қымыз, қатық, тан, тандем, шалап, құрт сияқты ұлттық сүтқышқылды өнімдерді өндіруге қол жеткіздік. Бұл өнімдер тамаша тағамдық сүтқышқылды өнімдер ғана емес, сонымен бірге диетикалық тамақтануда емдік-профилактикалық өнімдер ретінде өте құнды болып табылады [1].

Қазіргі кезде нарықта сүтқышқылды өнімдердің қазақстандық та, шетел өндірушілердің де ассортиментері өте бай қамтылған.

Қазақтың тамақтану академиясының медико-демографиялық зерттеулерінің мәліметтеріне көз салсақ, республика тұрғындарының тамақтану рационында көбінесе кальций, йод, темір, А, Д және В тобының витаминдерінің дефициді байқалуда. Сол себептен, тұрғындардың тамақтану рационында жетіспейтін макро- және микроэлементтермен, сонымен қатар витаминдермен байытылған ұлттық сүтқышқылды өнімдерді тұтыну тұрғындардың профилактикасы мен сауықтыру мәселесін біршама дәрежеде шешуге көмектеседі [2].

Ұлттық сүтқышқылды өнімдердің диетикалық және емдік қасиеттері адам ағзасына микроағзалардың және де сүтті ашыту кезінде жүретін биохимиялық процестерінің нәтижесінде түзілетін заттардың жағымды әсеріне негізделеді.

Сүтқышқылды өнімдердің сіңімділігі сүтке қарағанда жоғары, себебі олар асқазан және ішектің секреторлы қызметіне әсер етіп, нәтижесінде асқорыту жолындағы бездер ферменттерді интенсивті бөле бастайды да, тамақтың қортылуын жылдамдатады.

Сүтқышқылды өнімдерді тұтыну асқазан-ішек жолдарын инфекциялардан және қабынудан сақтайды, іш қатудың, колиттердің алдын алады, бөтен қосылыстардың, әсіресе ауыр металлдардың, радионуклеидтердің, афлотоксиндердің ағзаға токсикалық жүктемесін төмендетеді, тоқ ішек және тік ішекте қатерлі ісіктің туындау жиілігін төмендетеді, қандағы холестерин мөлшерін төмендетеді.

Барлық сүтқышқылды өнімдер қандай да бір дәрежеде антибиотиктердің табиғи көздері болып табылады. Асқазан-шек жолдарынның қызметтерінің түрлі бұзылуларын, қаназдықты, өкпе және плевра ауруларын, зат алмасудың бұзылуларын және атеросклерозды емдеуде сүтқышқылды өнімдер кеңінен қолданылады [3].

Туберкулезді және басқа да инфекциялық ауруларды емдеуде біздің елімізде қымыз бен шұбатты қолданады.

Қымызда сүтқышқылды таяқшалар мен дрожжилар бір-бірінің дамуын стимулдау арқылы симбиозды дамуы кезінде туберкулез таяқшаларының тіршілігін тежейтін антибиотиктердің біршама мөлшері түзіледі [1].

Қазіргі уақытта құрамында асқазан-ішек жолдарына түсіп, оның қызметін белсендендіретін, патогенді және шартты-патогенді микроағзаларға қарсы қорғаныш бола алатын бактериологиялық культуралары (бифидобактериялар, болгар және ацидофильді таяқшалар) бар пробиотикалық өнімдер өндіруді ұйымдастыруға көп көңіл бөлінуде. Көшіп-қонып өмір сүрген біздің қазақ халқы бұл мақсаттарда ежелден-ақ айран, сүзбе, қатық, қымыз және басқа сергіткіш сусындар сияқты өнімдерді тұтынған. Мұндай өнімдерді тұтыну түрлі аурулардың алдын алады және адам ағзасын сауықтандырушы әсер етеді, ал бұл экологиялық жағымсыз аймақтар үшін өте маңызды болып табылады.

Комбинирленген сүт өнімдерін өндіруде перспективті бағыттардың бірі – ол ұзақ жылдар бойы қаланған сүт өнімдерді әзірлеудің дәстүрлі ұлттық технологиясын жандандыру болып табылады.

Өнеркәсіптік өндіріске ұлттық сүтқышқылды өнімдерді кеңінен ендіру тұрғындардың ежелден қаланған дәстүрлі және әдеттенген тағам өнімдерінің ассортименттерін кеңейтеді [2].

Жоғарыда айтылып кеткен сүтқышқылды өнімдердің және сүтқышқылды бактериялардың артықшылықтарын ескеріп, қорытындалайтын болсақ, қазіргі кезде тұрғындардың тағам рационында емдік-профилактикалық мақсаттарда қолданылатын өнімдерді өндіру қажет екендігін көрсетеді.

 

1 Технико-экономикалық  негіздеме

Тұтынудың рациондық нормасына сәйкес тұрғындардың сұранысын қанағаттандыру Қазақстан үшін ең маңызды мәселе болып табылады. Тұрғындардың жеке басы тұтынуының медициналық нормасы 405 кг сүт өнімдерін қажет етеді. Сүт және сүт өнімдерінің өндірісін қаншалықты арттырғанымен, тұрғындардың жеке басының тамақтану нормасына әлі де сәйкес келмейді. Республика тұрғындарының жеке басына шаққанда негізгі тағам өнімдерінің орташа жылдық өндірісі ұдайы өсіп келе жатыр. Мысалға, 2007 жылмен салыстырғанда 2008 жылы сауда нарығына түскен сүт және сүтқышқылды өнімдердің мөлшері 2%-ға өскені байқалды, алайда бұл да жеткіліксіз болуда.

Халықтың сүт өнімдерімен қамтамасыз етілуі норманың 68% құрайды. Соның ішінде сүт өнімдерін тұтыну 60%, сүтқышқылды өнімдер – 57%, май – 75%, сыр – 22,5% құрайды.

2009 жылға  дейін саудалық бағдарламамен  тұрғындардың жеке басына тиесілі  сүт және сүтқышқылды өнімдердің  нормасын 330-340 кг-ға жеткізу көзделген  болатын.

Сүт тағамдарын тұтыну деңгейі әлі де нормаға сай жеткен жоқ және қазір қала тұрғындарының тұтыну деңгейі рыноктық және жалпы одақтық қор есебінен келгенде 1 адамға 255 кг, орта есеппен ол 320 кг тең.

Сол себептен, қала тұрғындарының сүт өнімдерімен тұтыну дәрежесі орташадан әлдеқайда төмен. Қазіргі кезде қала тұрғындары орта есеппен 112 кг сүт қышқылды өнімдерді тұтынады, ал норма бойынша 196 кг болуы керек. Бұл дегеніміз 57%-ды құрайды.

Міне, осыған қарап біз Қазақстанда сүт өнімдерінің жетіспеушілігін байқаймыз. Сондықтан, мал шарушылығы мен сүт өнеркәсіптерінің алдында халықты сүт және сүтқышқылды өнімдермен толық қанағаттандыру туралы үлкен және маңызды міндеттер тұр [4].

CVS Consulting коммпаниясымен әзірленген «Қазақстандық  сүтқышқылды өнімдердің рыногын  шолуда» көрсетілгендей, 2008 жылдың қараша айында аталмыш компанияның ұйымдастыруымен «Молочное здоровье» атты жоба шегінде сүтқышқылды өнімдерді тұтынушылар арасында сауалнама жүргізілді. Жалпы респонденттер саны 1074 адам болды.

Сауалнаманың нәтижелері келесі диаграммаларда беріледі (сурет 1,2).

Сурет 1

 

Сурет 2

 

Сауалнама кезінде алынған мәліметтерге қарасақ, сүтқышқылды өнімдер тұрақты сұранысқа ие екенін байқаймыз. Айранды күнделікті сұралғандардың 29% ішеді, қаймақты – 9% тұтынады, қатықты – 12% ішеді.

Сондай-ақ, бұл сауалнама нәтижесінен көргеніміздей адам қай кезеңде болса, сүтқышқылды өнімдерге деген сұранысы әртүрлі болады.

30-дан 40 жас аралығындағы адамдар  мұндай өнімдерді жастардан гөрі  көбірек сатып алады екен.

Мысалға, 30-40 жастағы респонденттердің 27%-ы айранды жұмасына кем дегенде 2 рет тұтынады, ары қарай, 40 жастан асқан топтар айранды күнделікті тұтынуы артуда, ал жұмасына 2-4 рет тұтынатындар 34-35% дәрежесінде тұрақтанды. 20 жастағы тұтынушылар аудиториясы айранды мерзімімен ішеді, тек сұралғандардың 17%-ы күнделікті тұтынатындықтарын мәлімдеген.

Ал қаймақ және қатық сияқты өнімдерге келетін болсақ, мұнда өнім 50-ге дейінгі жас категориясымен тұтынылуы бірте-бірте өсуде, ал бұл жастан асқандар бұл өнімдерді өте көп тұтынады [5].

Ұлттық бренд құру – Казақстанның алдында тұрған актуалды мәселе. Көптеген адамдар ұлттық сүтқышқылды өнімдердің ішінде қымыз бен шұбат сусындарына үлкен орын береді [6].

Сегізінші бесжылдықта сүт өнімдерінің түрлерінің ішінде ең таңдаулы 20 жаңа түрлері алға шықты. Дәл осы кезеңде ұлттық сүтқышқылды өнімдер ішінде – қымыз, шұбат, айран, тан, шалап сусындарына сұраныс артуда.

2008 жылдың 1 қаңтарда берілген мәліметтер бойынша республика шаруашылықтарының барлық категорияларында 1255 мың жылқы және 112,8 мың түйе есептелінген. Қымыз өндірісі 18 мың т, шұбат – 4,7 мың тоннаны құрады. Емдік қасиеттері бар және республика үшін дәстүрлі сусындары болып табылатын мұндай құнды сүт өнімдерінің үлесі сүт балансында 0,7%-дан аспайды. Биелер мен түйелердің жарты бастарын болсын максималды қолдана білсек, одан 300 мың тонна қымыз және 8 мың тонна шұбат алуға мүмкін болар еді [4].