Мажеритарлық сайлау жүйесі

317-бап. Кепiлге салынған мүлiктен  ақы өндiрiп алу 

негiздерi

1. Борышқор өзi жауап беретiн  кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi  орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған  ретте кепiл ұстаушының (несие берушiнiң) талаптарын қанағаттандыру үшiн кепiлге салынған мүлiктен ақы өндiрiп алуы мүмкiн.

2. Егер борышқордың кепiлмен  қамтамасыз етiлген мiндеттеменi  бұзуы өте болмашы болып және  соның салдарынан кепiл ұстаушы  талаптарының мөлшерi кепiлге салынған мүлiктiң құнына көрiнеу сәйкес келмесе, кепiлге салынған мүлiктен ақы өндiрiп алудан бас тартылуы мүмкiн.

318-бап. Кепiлге салынған нәрседен  ақы өндiрiп алу 

тәртiбi

1. Кепiл ұстаушының талаптарын  кепiлге салынған мүлiктiң құнынан  қанағаттандыру, егер осы Кодексте және басқа заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, сот тәртiбiмен жүзеге асырылады.

2. Кепiл туралы шартта, сондай-ақ  осы Кодексте және өзге де  заң құжаттарында көзделген реттерде  кепiл ұстаушы кепiлге салынған  мүлiктi соттан тыс күштеу тәртiбiмен сауда өткiзу (аукцион) арқылы өз бетiмен сатуға құқылы. Ақшалай қарызды қамтамасыз ететiн кепiлге салынған нәрсенi сату жөнiнде кепiл ұстаушы банктiң де осындай құқығы болады.

319-бап. Кепiлге салынған мүлiктi сату 

1. Осы Кодекстiң 20-бабына сәйкес кепiлге салынған ақы өндiрiлiп алынған мүлiктi өткiзу (сату), егер заң құжаттарында өзгеше тәртiп белгiленбесе, iс жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiп бойынша жария саудаға салып сату арқылы жүргiзiледi.

2. Кепiлге салынған мүлiктi соттан тыс мәжбүр ету тәртiбiмен сату ерекшелiктерi осы Кодекспен және қозғалмайтын мүлiк ипотекасы туралы Заңмен белгiленедi. Ипотеканы iске асыру үшiн қозғалмайтын мүлiк ипотекасы туралы Заңмен белгiленген ережелер мен рәсiмдер, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, кепiлдiң басқа түрлерiн орындау кезiнде мүлiктi сату үшiн қолданылады.

3. Кепiл берушiнiң өтiнiшi бойынша  сот кепiлге салынған мүлiктен  ақы өндiрiп алу туралы шешiмiнде  оның жария саудаға салынып  сатылуын бiр жылға дейiнгi мерзiмге  кейiнге қалдыруға құқылы. Кейiнге қалдыру осы мүлiктi кепiлге салу арқылы қамтамасыз етiлген мiндеттеме бойынша тараптардың құқықтары мен мiндеттерiне әсер етпейдi және борышқордың кейiнге қалдырылған уақыт iшiнде несие берушiнiң өскен шығындары мен айып төлеу сомасын өтеуден босатпайды.

4. Кепiл берушi мен кепiл ұстаушыны  қоса алғанда, кез-келген заңды  тұлғалар мен азаматтар саудаға  қатысуға құқылы.

Сауда басталардың алдында сот  немесе сенiм бiлдiрiлген жақ (осы  Кодекстiң 320-бабы) саудаға қатысушының  әрқайсысынан кепiлдiк жарна төлеудi талап етуге құқылы. Кепiлдiк жарналар сауда аяқталғаннан кейiн қайтарылып берiлуге тиiс. Саудада ұтып шыққан қатысушының кепiлдiк жарнасы түпкiлiктi бағаның есебiне есептеледi. Саудада ұтып шыққан, бiрақ түпкiлiктi бағаны төлемеген қатысушының кепiлдiк жарнасы қайтарылмайды және соттың немесе сенiм бiлдiрiлген жақтың билiгiнде қалады.

5. Қатысқан сатып алушы екеуден  аз болуы себептi сауда жасалмайтыны  жарияланған жағдайда кепiл ұстаушы  кепiлге салынған мүлiктi сот шешiмiмен  немесе мүлiктi бағалау жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға лицензиясы бар жеке және заңды тұлғалардың қорытындысы негiзiнде сенiм бiлдiрiлген жақ белгiлеген оның ағымдағы бағалау құны бойынша өз меншiгiне аударуға, не жаңадан сауда белгiлеудi талап етуге құқылы.

6. Егер кепiлге салынған мүлiктi өткiзу кезiнде түскен сома  кепiл ұстаушының талаптарын өтеуге  жеткiлiксiз болса, ол заң құжаттарында  немесе шартта өзгеше нұсқаулар  болмаған жағдайда жеткiлiксiз  соманы борышқордың басқа мүлкiнен  кепiлге негiзделген артықшылықты пайдаланбай-ақ алуға құқылы.

Егер кепiлге салынған мүлiктi сату кезiнде түскен сома кепiл ұстаушының кепiлмен қамтамасыз етiлген талабы мөлшерiнен  асып кетсе, айырмасы кепiл берушiге қайтарылады.

7. Борышқор мен үшiншi жақ болып  табылатын кепiл берушi (зат берушi) кепiлге салынған нәрсе сатылғанға дейiнгi кез келген уақытта одан ақы өндiрiп алуды және оны сатуды кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi немесе оның орындалу мерзiмi өтiп кеткен бөлiгiн орындап, тоқтатуға құқылы. Бұл құқықты шектейтiн келiсiм жарамсыз болады.

Ескерту. 319-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2000.11.08. N 96 Заңымен.

320-бап. Кепiлге салынған мүлiктi соттан тыс 

мәжбүр ету тәртiбiмен сату

1. Кепiлге салынған мүлiк соттан  тыс мәжбүр ету тәртiбiмен сатылған жағдайда сауданы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме бұзылған ретте кепiл ұстаушының кепiлге салынған мүлiктi өткiзуге сенiмхаты бар сенiм бiлдiрiлген заңды тұлға мен азамат жүргiзедi.

2. Сенiм бiлдiрiлген адам мынадай  рәсiмдердi орындайды: 

1) кепiл берушiге мiндеттеменiң орындалмағаны туралы хабарлама жазады және оны кепiл туралы шарт тiркелген органда тiркейдi;

2) хабарламадан туындайтын талаптар  қанағаттандырылмаған жағдайда, бiрақ  мұны кепiл берушiге жiберер  кезден бастап екi айдан кейiн,  кепiлге салынған мүлiктiң саудасы туралы хабарлама жазады, оны кепiл туралы шарт тiркелген органда тiркеп кепiл берушiге тапсырады;

3) сауда туралы хабарландыруды  жергiлiктi баспасөзде ресми түрде  жариялайды.

321-бап. Кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттемелердi

мерзiмiнен бұрын орындау және кепiлге 

салынған мүлiктен ақы өндiрiп  алу 

1. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз  етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен  тыс бұрын орындауды мына жағдайларда: 

1) егер кепiл туралы шарттың  ережелерiне сәйкестендiрiлмей кепiлге салынған нәрсе қалдырылған кепiл берушiнiң иелiгiнен шығып кетсе;

2) кепiл берушi кепiлге салынған  нәрсенi ауыстыру туралы ережелердi  бұзған (осы Кодекстiң 314-бабы);

3) егер кепiл берушi осы Кодекстiң  314-бабындағы 2-тармақта көзделген  құқықты пайдаланбаса, кепiл ұстаушы жауап бермейтiн (осы Кодекстiң 313-бабының 2-тармағы) мән-жайлар бойынша кепiлге берiлген нәрсе жоғалған жағдайда талап етуге құқылы.

2. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз  етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен  бұрын орындауды талап етуге құқылы, ал егер оның талабы қанағаттандырылмаса:

1) кепiл берушi кейiнгi кепiл туралы  ережелердi бұзған;

2) кепiл берушi осы Кодекстiң  312-бабындағы 1-тармақтың 1 және 2-тармақшасында  және 2-тармақта көзделген мiндеттемелердi орындамаған; 

3) кепiл берушi кепiлге салынған мүлiкке билiк ету туралы ережелердi (осы Кодекстiң 315-бабының 2-тармағы) бұзған жағдайда кепiлге салынған нәрседен ақы өндiрiп алуға құқылы.

322-бап. Кепiлдi тоқтату 

1. Кепiл: 

1) кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттемелер тоқтатылғанда;

2) осы Кодекстiң 312-бабының 3-тармағында  көзделген негiздер болған кезде  кепiл берушiнiң талабы бойынша; 

3) егер кепiл берушi осы Кодекстiң  314-бабының 2-тармағында көзделген  құқықты пайдаланбаса, кепiлге салынған  зат құрыған немесе кепiлге  салынған құқық тоқтатылған ретте;

4) кепiлге салынған мүлiктi жария  саудаға салып сатқан ретте,  сондай-ақ оны сату мүмкiн болмаған  ретте (осы Кодекстiң 319-бабы) тоқтатылады. 

2. Кепiлдiң тоқтатылғаны туралы  кепiл туралы шарт тiркелген  реестрде белгi соғылуға тиiс.

3. Кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттемелердiң орындалуы салдарынан  не кепiл берушiнiң талабы бойынша  кепiл тоқтатылған кезде (осы  Кодекстiң 312-бабының 3-тармағы)  кепiл ұстаушы өзiнде кепiлде  болған мүлiктi кепiл берушiге дереу  қайтаруға мiндеттi.

323-бап. Кепiлге салынған мүлiкке құқық басқа

тұлғаға құқықты мирасқорлық тәртiбiмен 

көшуi кезiнде кепiлдiң сақталуы

1. Кепiлге салынған мүлiктi ақылы  немесе тегiн иелiктен айыру  нәтижесiнде не әмбебап құқықты  мирасқорлық тәртiп бойынша мүлiкке  меншiк құқығы немесе шаруашылық жүргiзу құқығы кепiл берушiден басқа адамға көшкен ретте кепiл құқығы сақталып қалады.

Кепiл берушiнiң құқықты мирасқоры  кепiл берушiнiң орнын басады және, егер кепiл ұстаушымен келiсiмде өзгеше белгiленбесе, кепiл берушiнiң барлық мiндеттерiн атқарады.

2. Егер кепiл берушiнiң кепiлге  салынған нәрсе болып табылатын  мүлкi құқықты мирасқорлық тәртiбiмен  бiрнеше адамға көшсе, құқықты  мирасқорлардың әрқайсысы (мүлiктi иеленушiлер) аталған мүлiктiң  өзiне көшкен бөлiгiне кепiлмен  қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындамағандығы жөнiндегi кепiлден туындайтын зардаптарын көтередi. Алайда кепiлге салынған нәрсе бөлiнбейтiн болса немесе өзге негiздер бойынша құқықты мирасқорлардың бiрлескен ортақ меншiгiнде қалса, олар ортақ кепiл берушiлерге айналады.

324-бап. Кепiлге салынған мүлiктi күштеп алу 

салдары

1. Егер кепiл берушiнiң кепiлге  салынатын мүлiкке меншiк құқығы  заң құжаттарында белгiленген  негiздер мен тәртiп бойынша  мемлекеттiк қажеттер үшiн алып  қою (сатып алу), реквизициялау  немесе ұлт меншiгiне айналдыру салдарынан тоқтатылып, кепiл берушiге басқа мүлiк немесе тиiсiнше өтем берiлсе, кепiл құқығы оның орнына берiлген мүлiкке қолданылады, не тиiсiнше кепiл ұстаушы кепiл берушiге тиесiлi өтем сомасынан өз талаптарын артықшылықпен қанағаттандыру құқығына ие болады. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен бұрын орындауды талап ете алады (осы Кодекстiң 321-бабының 1-тармағы).

2. Кепiлге салынатын нәрсе болып  табылатын мүлiк заң құжаттарында  белгiленген тәртiп бойынша осы мүлiктiң шын мәнiндегi меншiк иесi басқа тұлға болып табылатындығына сүйенiп, не қылмыс iстегенi үшiн немесе өзге де құқық бұзғаны үшiн жазалау түрiнде кепiл берушiден алынған реттерде бұл мүлiктiң кепiлге салынғаны тоқтатылады. Бұл ретте кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң мерзiмiнен бұрын орындалуын талап етуге құқылы.

325-бап. Кепiл туралы шарт бойынша  құқықтарды 

беру 

1. Кепiл ұстаушы кепiл туралы  шарт бойынша несие берушiнiң  құқықтарын беру туралы ережелердi  сақтай отырып талапқа көну арқылы өз құқықтарын басқа жаққа беруге (осы Кодекстiң 339-347-баптары) құқылы.

2. Кепiл туралы шарт бойынша  кепiл ұстаушының өз құқықтарын  басқа адамға беруi, егер кепiлмен  қамтамасыз етiлген негiзгi мiндеттеме  бойынша борышқорға талап ету құқықтары нақ сол адамға берiлсе, заңды болады.

3. (алынып тасталды)

Ескерту. 325-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

326-бап. Кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттеме 

бойынша борышты аудару

Егер кепiл берушi жаңа борышқор үшiн жауап беруге несие берушiге келiсiм бермесе, кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме бойынша кепiл борышты басқа адамға аудару арқылы тоқтатылады.

327-бап. Айналымдағы тауарларды  кепiлге салу 

1. Тауарлардың жалпы құны кепiл  туралы шартта көрсетiлгенiнен кем болмайтын жағдайда оларды кепiл берушiде қалдыру және кепiл берушiге кепiлге салынған мүлiктiң (тауар қоры, шикiзат, материалдар, жартылай фабрикаттар, дайын өнiмдер және т.б.) құрамы мен нақты түрiн өзгерту құқығын бере отырып, оларды кепiлге салу айналымдағы тауарларды кепiлге салу деп танылады.

Айналымдағы кепiлге салынған тауарлар құнының кемуi, егер шартта өзгеше көзделмесе, кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң  орындалған бөлiгiне сәйкес болуына  жол берiледi.

2. Кепiл берушi иелiктен айырған айналымдағы тауарлар оларды алушының меншiгiне, шаруашылық жүргiзуiне немесе оралымды басқаруына көшкен кезден бастап кепiлге салынған нәрсе болудан қалады, ал кепiл берушi сатып алған, кепiл туралы шартта аталған тауарлар оларға кепiл берушiнiң меншiк немесе шаруашылық жүргiзу құқығы пайда болған кезден бастап кепiлге салынған нәрсеге айналады.

3. Айналымдағы тауарларды кепiлге  берушi кепiлдердi жазу кiтабын  жүргiзуге мiндеттi, оған тауарларды  кепiлге салу шарттары туралы, кепiлге салынған тауарлар құрамының немесе нақты түрiнiң операция жүргiзiлетiн соңғы күнде өзгеруiне әкелiп соқтыратын, соның iшiнде оларды ұқсатуды қамтитын барлық операциялар туралы жазбалар жасалады.

4. Кепiл берушi айналымдағы тауарларды  кепiлге салу шарттарын бұзған жағдайда кепiл ұстаушы кепiлге салынған тауарларға өзiнiң белгiлерi мен мөрiн қою арқылы шарттың бұзылуы жойылғанға дейiн олармен операциялар жасауды тоқтата тұруға құқылы.

328-бап. Ломбардта заттарды кепiлге  салу 

1. Қысқа мерзiмдi қарыздарды қамтамасыз ету үшiн азаматтардан жеке пайдалануға арналған жылжымалы мүлiктi кепiлге қабылдауды ломбардтар ретiнде тiркелген заңды тұлғалар кәсiпкерлiк қызмет ретiнде жүзеге асыра алады, олардың қызметiнiң айрықша түрi:

1) жылжымалы мүлiктi кепiлге алу  арқылы қысқа мерзiмдi қарыздар беру;

2) құрамында қымбат бағалы металдар  мен қымбат бағалы тастар бар  зергерлiк бұйымдарды есепке алу,  сақтау және сату болып табылады.

Ломбардтар инвестициялық қызметтi жүзеге асыруға құқылы.

2. Ломбардта заттарды кепiлге  салу туралы шарт ломбардтың кепiлге салу билетiн беруiмен ресiмделедi және онда кепiлге қойылған мүлiктi сақтандыру туралы талап болуы мүмкiн. Кепiлге қойылған мүлiктi сақтандыру ломбардтың есебiнен жүзеге асырылады.

3. Ломбардтың кепiлге қойылған  заттарды пайдалануға және оларға билiк етуге құқығы жоқ.

4. Ломбард, егер кепiлге қойылған  заттардың жоғалуы және бүлiнуi еңсерiлмейтiн күштiң салдарынан  болғанын дәлелдей алмаса, заттардың  жоғалғаны және бүлiнгенi үшiн  жауапты болады.

5. Ломбардтар өз қызметiн ломбардтың жоғары органы бекiтетiн Ломбард операцияларын жүргiзу ережелерi болғанда ғана жүзеге асырады және онда мынадай ақпарат:

1) берiлетiн кредиттердiң шектi сомалары  мен мерзiмдерi;

2) берiлетiн кредиттер бойынша  сыйақы ставкаларының шектi шамалары;

3) операциялар жүргiзгенi үшiн ставкалар мен тарифтер;

4) ломбардтың және оның клиенттерiнiң  құқықтары мен мiндеттерi, олардың  жауапкершiлiгi;

5) кепiлге салу билетiн жоғалтқан  жағдайда кепiл берушiге дубликаттар  беру тәртiбi;

6) өзге де талаптар қамтылуға тиiс.

Ломбард операцияларын жүргiзу ережелерi ломбардтың клиенттерi көре алатындай  жерге орналастырылуға тиiс.

6. Ломбардта заттарды кепiлге  салу туралы шарттың, осы Кодексте  кепiл берушiге берiлетiн құқықтармен  салыстырғанда, кепiл берушiнiң  құқықтарын шектейтiн талаптары шарт жасалған кезден бастап жарамсыз болады. Мұндай талаптардың орнына осы Кодекстiң тиiстi ережелерi қолданылады.