Мажеритарлық сайлау жүйесі

Ескерту. 328-бап жаңа редакцияда - Қазақстан  Республикасының 2005.12.23. N 107 (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.

Параграф 4. Кепiлдiк және кепiл болушылық 

Ескерту. 4 параграф жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N 154 Заңымен.

329-бап. Кепiлдiк 

1. Кепiлдiк бойынша кепiлдiк берушi, заң актiлерiнде көзделген жағдайларды  қоспағанда, басқа жақтың (борышқордың) несие берушiсi алдында осы жақтың мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе борышқормен ортақтасып iшiнара жауап беруге мiндеттенедi.

2. Бiрлесiп кепiлдiк берген адамдар,  егер кепiлдiк шартында өзгеше  белгiленбесе, несие берушi алдында ортақтасып жауап бередi.

3. Кепiлдiк шарты болашақта туындайтын  мiндеттеменi қамтамасыз ету үшiн  де жасалуы мүмкiн. 

330-бап. Кепiл болушылық 

Кепiл болушылық бойынша кепiл  болушы басқа жақтың (борышқордың) несие  берушiсi алдында осы жақтың мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе iшiнара қосалқы жауап беруге мiндеттенедi.

331-бап. Кепiлдiктiң және кепiл  болушылықтың негiзi 

мен нысаны

1. Кепiл болушылық немесе кепiлдiк  шарттарының негiзiнде кепiлдiк  және кепiл болушылық пайда  болады. Кепiлдiктi қолдану заңмен белгiленуi мүмкiн.

2. Кепiлдiк немесе кепiл болушылық  шарттары жазбаша нысанда жасалуға  тиiс. Жазбаша нысанда жасалуын  сақтамау кепiлдiк немесе кепiл  болушылық шартының жарамсыз  болуына әкелiп соқтырады. 

3. Егер кепiлдiк берушi немесе  кепiл болушы борышқордың мiндеттеменi орындауын өз жауапкершiлiгiне алатынын несие берушiге жазбаша түрде хабарласа, ал несие берушi кепiлдiк берушiнiң немесе кепiл болушының ұсыныстарынан бұл үшiн жеткiлiктi болатын қажеттi уақыт iшiнде бас тартпаса, кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарттарының жазбаша нысаны сақталған деп есептеледi.

4. Екiншi деңгейдегi банктер банктiк  кепiлдiктермен кепiлгерлiктердi осы  Кодекске сәйкес, уәкiлеттi мемлекеттiк  органның лицензиясы негiзiнде  берудi жүзеге асыра алады. 

Ескерту. 331-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы 2001.03.02. N 162, 2003.07.10. N 483 (2004 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

332-бап. Кепiлдiк берушiнiң және  кепiл болушының 

жауапкершiлiгi

1. Кепiлдiк және кепiл болушылық, егер шартта өзгеше белгiленбесе, тек заңды талапты ғана қамтамасыз етедi. Кепiлдiк берушi мен кепiл болушы, егер олар әрекет қабiлетсiздiгi туралы өздерiне күнi бұрын белгiлi болған борышқорға кепiл болса, ал несие берушi бұл мән-жайды бiлмесе, жауапкершiлiктен босатылмайды.

2. Кепiлдiк берушi несие берушi  алдында, егер кепiлдiк шартында  өзгеше белгiленбесе, борышқор  сияқты айыпақы, сыйақы (мүдде)  төлеудi қоса алғанда, борышты  өндiрiп алу жөнiндегi сот шығындарын  және борышқордың мiндеттеменi  орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы салдарынан туындаған несие берушiнiң басқа да зияндарын төлеуде тап сондай көлемде жауап бередi.

3. Кепiл болушы несие берушi  алдында, егер кепiл болушылық  шарттарында өзгеше көзделмесе, кепiл болушылықта көрсетiлген  сома шегiнде жауапты болады. Қосалқы жауапкершiлiктi мойнына алған кепiл болушыға талаптар қойылғанға дейiн несие берушi бұл талапты борышқор қанағаттандыратындай, атап айтқанда, қарсы талапты есепке алу және белгiленген тәртiп бойынша борышқордың мүлкiнен ақы өндiрiп алу арқылы ақылға қонымды шаралар қолдануға тиiс.

333-бап. Кепiлдiк берушiнiң өзiне  несие берушi талаптар 

қойған жағдайдағы құқықтары мен  мiндеттерi

1. Кепiлдiк берушi, несие берушiнiң  талаптарын қанағаттандырғанға  дейiн бұл туралы борышқорға  ескертуге, ал егер кепiлдiк берушiге қуыным жасалса, борышқорды iске қатыстыруға мiндеттi. Олай болмаған жағдайда борышқор өзiнiң несие берушiге қоймақшы болған қарсылықтарын кепiлдiк берушiнiң қайтарып қойған талабына қарсы қоюға құқылы.

2. Кепiлдiк берушi, егер кепiлдiк шартынан өзгеше туындамаса, несие берушiнiң талабына қарсы борышқор қоя алатын қарсылықтарды қоюға қақылы. Кепiлдiк берушi бұл қарсылықтарға құқығын тiптi егер борышқор олардан бас тартқан немесе өзiнiң қарызын мойындаған жағдайда да жоғалтпайды.

334-бап. Мiндеттеменi орындаған  кепiлдiк берушi мен 

кепiл болушының құқықтары 

1. Мiндеттеменi орындаған кепiлдiк  берушiге несие берушiнiң осы  мiндеттеме жөнiндегi барлық құқықтары  және кепiл ұстаушы ретiнде  несие берушiге тиесiлi құқықтар  кепiлдiк берушi несие берушiнiң талабын қанағаттандырған көлемде көшедi. Кепiлдiк берушi, сондай-ақ, борышқордан несие берушiге төленген соманың айыпақысын және сыйақысын (мүддесiн) төлеудi және борышқор үшiн жауапкершiлiкке байланысты шеккен өзге де залалдардың орнын толтыруды талап етуге қақылы.

2. Кепiлдiк берушi мiндеттеменi  орындағаннан кейiн несие берушi  борышқорға қойылған талапты  куәландыратын құжаттарды кепiлдiк  берушiге тапсыруға және осы  талапты қамтамасыз ететiн құқықтарды  беруге мiндеттi.

3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген ережелер, егер заңдарда немесе кепiлдiк берушiнiң борышқорымен шартында өзгеше көзделмесе және олардың арасындағы қатынастарда өзгеше туындамайтын болса, қолданылады.

4. Кепiл болушы дәл осындай  құқықтарға борышқордың несие берушi алдындағы мiндеттемесiн өзi орындаған бөлiгiнде ие болады.

335-бап. Борышқордың мiндеттеменi  орындағаны туралы 

кепiлдiк берушi мен кепiл болушыға хабарлауы 

Кепiлдiктен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындаған  борышқор кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға бұл туралы дереу хабарлауға мiндеттi. Олай болмаған жағдайда өз кезегiнде мiндеттеменi орындаған кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы несие берушiден негiзсiз алынғанды өндiрiп алуға, не борышқорға керi талап қоюға қақылы. Соңғы жағдайда борышқор несие берушiден тек негiзсiз алынғанды ғана өндiрiп алуға қақылы.

336-бап. Кепiлдiктiң және кепiл  болушылықтың тоқтатылуы 

1. Кепiлдiк және кепiл болушылық  өздерi қамтамасыз еткен мiндеттеменiң  тоқтатылуымен бiрге, сондай-ақ осы мiндеттеме кепiлдiк берушi мен кепiл болушының жауапкершiлiгiн соңғылардың келiсiмiнсiз арттыруға немесе өзге де қолайсыз салдарға әкелiп соқтыратындай өзгерген жағдайда, тоқтатылады.

2. Кепiлдiк және кепiл болушылық,  егер кепiлдiк берушi немесе  кепiл болушы несие берушiге жаңа борышқор үшiн жауап беруге келiсiм бермесе, кепiлдiкпен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеме жөнiндегi борышты басқа жаққа ауыстырумен тоқтатылады.

3. Кепiлдiк және кепiл болушылық,  егер олар өздерi қамтамасыз еткен мiндеттеменi орындау мерзiмiнiң басталуына қарай борышқор немесе кепiлдiк берушi мен кепiл болушы ұсынған тиiстi дәрежедегi орындауды қабылдаудан несие берушi бас тартса тоқтатылады.

4. Кепiлдiк және кепiл болушылық  оларға кепiлдiк немесе кепiл болушылық шартында көрсетiлген мерзiм бiткен кезде тоқтатылады. Егер мұндай мерзiм белгiленбесе, егер несие берушi кепiлдiкпен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындау мерзiмi басталған күннен бастап бiр жылдың iшiнде кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға қуыным жасамаса, ол тоқталады. Негiзгi мiндеттеменiң орындалу мерзiмi көрсетiлмеген және белгiлеуге болмайтын немесе талап етуiмен белгiленген кезде, кепiлдiк және кепiл болушылық егер несие берушi кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарты жасалған күннен бастап екi жылдың iшiнде қуыным жасамаса, егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, кепiлдiк пен кепiл болушылық тоқтатылады.

Параграф 5. Кепiлпұл

337-бап. Кепiлпұл ұғымы. Кепiлпұл  туралы келiсiм

нысаны 

1. Уағдаласушы тараптардың бiреуiнiң  шарт бойынша өзiнен алынатын  төлемнiң есебiнен екiншi тарапқа  және шарт жасау мен орындауды  қамтамасыз етуге берiлетiн ақшалай  сома кепiлпұл деп танылады.

2. Кепiлпұл туралы келiсiм кепiлпұлдың  сомасына қарамастан жазбаша нысанда жасалуға тиiс. Бұл ереже негiзгi мiндеттеме нотариалдық жолмен куәландырылуға тиiс болатын жағдайда да қолданылады. Келiсiмнiң жазбаша нысанда жасалуын сақтамау кепiлпұл келiсiмiн жарамсыз деп тануға әкелiп соқтырады.

338-бап. Кепiлпұлмен қамтамасыз етiлген

мiндеттеменi тоқтатудың және

орындамаудың салдары 

1. Мiндеттеменiң орындалуы басталғанға  дейiн тараптардың келiсiмi бойынша  не олардың кiнәсiнсiз-ақ оны  орындаудың мүмкiндiгi болмауы  салдарынан тоқтатылған жағдайда, кепiлпұл қайтарылуға тиiс.

2. Егер мiндеттеменiң орындалмауына  кепiлпұл берген тарап жауапты  болса, ол екiншi тарапта қалады, ал егер кепiлпұл алған тарап  жауапты болса, ол екiншi тарапқа  кепiлпұлдың екi еселенген сомасын  төлеуге мiндеттi. Оның үстiне, шартта  өзгеше көзделмегендiктен, мiндеттеменiң орындалмауына жауапты тарап екiншi тарапқа кепiлпұл сомасын ескере отырып, шеккен залалдың орнын толтыруға мiндеттi.

19-тарау. Мiндеттемедегi адамдардың  ауыстырылуы 

339-бап. Несие берушi құқықтарының  басқа адамға 

ауысу негiздерi мен тәртiбi

1. Мiндеттеме негiзiнде несие  берушiге тиесiлi құқықтың (талап  етудiң) ол мәмiле (талап етудi беру) бойынша басқа адамға берiлуi; немесе ол құқық заң құжатының  негiзiнде басқа адамға ауыстыруы  мүмкiн. 

Несие берушi құқықтарының басқа адамға ауысуы жөнiндегi ережелер регрестi талаптарға қолданылмайды.

2. Несие берушi құқықтарының  басқа адамға ауысуы үшiн, егер  заң құжаттарында немесе шартта  өзгеше көзделмесе, борышқордың  келiсiмi талап етiлмейдi.

3. Егер несие берушi құқықтарының  басқа адамға ауысқаны жөнiнде борышқорға жазбаша түрде хабарланбаса, жаңа несие берушi осыдан туындайтын өзiне қолайсыз салдарға тәуекел етедi. Бұл жағдайда бастапқы несие берушiге мiндеттеменi орындағаны тиiстi несие берушiге орындағаны болып табылады.

4. Мiндеттеменiң жекелеген түрлерi бойынша талап ету құқығын берудiң ерекшелiктерi заң актiлерiнде белгiленуi мүмкiн.

Ескерту. 339-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

340-бап. Басқа адамдарға ауыстыруға  болмайтын

құқықтар 

Несие берушiнiң жеке басымен тығыз  байланысты құқықтардың, атап айтқанда алимент жөнiндегi және азаматтың  өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянның орнын толтыру жөнiндегi талаптардың басқа адамға ауысуына жол берiлмейдi.

341-бап. Несие берушiнiң басқа адамға ауысатын

құқықтарының көлемi

Егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, бастапқы несие  берушiнiң құқығы жаңа несие берушiге құқықтың ауысуы кезiнде болған көлемде  және сондай жағдайларда ауысады. Атап айтқанда, жаңа несие берушiге мiндеттеменi орындауды қамтамасыз ететiн, сондай-ақ басқа да құқықты, соның iшiнде алынбаған сыйақыға (мүддеге) құқықты талап етуге байланысты құқықтар ауысады.

Ескерту. 341-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N 154 Заңымен.

342-бап. Жаңа несие берушiнiң  құқықтарына 

дәлелдемелер 

1. Борышқор талаптардың осы адамға  ауысқанына дәлелдемелердi өзiне  табыс еткенше жаңа несие берушiге  мiндеттемелердi орындамауға құқылы.

2. Талап етудi басқа адамға берген  несие берушi оған талап ету құқықтарын куәландыратын құжаттарды беруге және талапты жүзеге асыру үшiн маңызы бар мәлiметтердi хабарлауға мiндеттi.

343-бап. Жаңа несие берушiнiң  талабына 

борышқордың қарсылық бiлдiруi

Борышқор мiндеттеме жөнiндегi құқықтардың  жаңа несие берушiге ауысқаны туралы хабарды алар кезiнде бастапқы несие берушiге қоймақшы болған қарсылықтарын жаңа несие берушiнiң талаптарына қарсы қоюға құқылы.

344-бап. Несие берушi құқықтарының  заң құжаттары 

негiзiнде басқа адамға ауысуы

Мiндеттеме жөнiндегi несие берушiнiң құқықтары заң құжаттары және соларда көрсетiлген мынадай жағдайлардың болуы негiзiнде:

1) несие берушiнiң құқықтарындағы  әмбебап құқықты мирасқорлық  нәтижесiнде; 

2) заң құжаттарында мұндай ауысу  мүмкiндiгi көзделсе, несие берушi  құқықтарының басқа адамға ауысуы туралы сот шешiмi бойынша;

3) мiндеттеменi оның кепiл болушысы, тапсырушысы немесе осы мiндеттеме  бойынша борышқор болып табылмайтын  кепiлге зат берушiнiң орындалуы  нәтижесiнде; 

4) сақтандырушы сақтандыратын жағдайдың  басталуына жауапты борышқорға несие берушiнiң құқықтарын алып берген кезде;

5) заң құжаттарында көзделген  өзге жағдайларда басқа адамға  ауысады. 

Ескерту. 344-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

345-бап. Талап етудi беру шарттары

1. Несие берушiнiң талап етудi басқа адамға беруiне жол берiледi, себебi ол заң құжаттарына немесе  шартқа қайшы келмейдi.

2. Егер несие берушiнiң жеке  басының борышқор үшiн елеулi  маңызы болса, борышқордың келiсiмiнсiз  мiндеттеме жөнiндегi талап етудi беруге жол берiлмейдi.

346-бап. Талап етудi беру нысаны 

1. Жазбаша (жай немесе нотариалды) түрде жасалған мәмiлеге негiзделген  талап етудi беру тиiстi жазбаша  түрде жасалуға тиiс. 

2. Мемлекеттiк тiркеудi талап  ететiн мәмiле бойынша талап  етудi беру осы мәмiленi тiркеу үшiн белгiленген тәртiп бойынша тiркелуге тиiс.

3. Ордерлi бағалы қағаз бойынша  талап етудi беру осы бағалы  қағаздағы индоссамент арқылы  жасалады (осы Кодекстiң 132-бабының  3-тармағы).

347-бап. Талап етудi берген несие  берушiнiң 

жауапкершiлiгi

Талап етудi берген бастапқы несие  берушi жаңа несие берушiнiң алдында  оған берiлген талаптардың жарамсыздығы үшiн жауап бередi, бiрақ бұл  талапты борышқордың орындамағаны үшiн бастапқы несие берушi жаңа несие  берушiнiң алдында борышқор үшiн  кепiл болуды өзiне алғаннан басқа жағдайда, сондай-ақ егер осы Кодексте немесе шартта өзгеше көзделмесе, жауап бермейдi.

Ескерту. 347-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2003.06.03. N 426 Заңымен.

348-бап. Борыштың ауысуы 

1. Борышқордың өз борышын басқа адамға ауыстыруына тек несие берушiнiң келiсiмiмен ғана жол берiледi.

2. Жаңа борышқор несие берушiмен  бастапқы борышқордың арасындағы  қатынастарға негiзделген қарсылықтарын  несие берушiнiң талабына қарсы  қоюға құқылы.

3. Борышты аудару нысанына тиiсiнше осы Кодекстiң 346-бабының 1 және 2-тармақтарындағы ережелер қолданылады.