Мажеритарлық сайлау жүйесі

2. Кепiл құқығы болашақта кепiлге  салушының меншiгiне немесе шаруашылық иелiгiне түсетiн мүлiкке шарт бойынша қолданылуы мүмкiн.

3. Мүлiктiң, соның iшiнде азаматтардың  ақы өндiрiп алуға жол берiлмейтiн  мүлкiнiң жекелеген түрлерiн кепiлге  салуға заң құжаттарымен тыйым  салынуы немесе шектелуi мүмкiн.

4. Кепiл мәнi болып табылатын  ақша банкке орналастырылады. 

5. (алынып тасталды)

Ескерту. 301-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N 154, 1998.03.02. N 211, 2005.07.08. N 72(қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

302-бап. Кепiл арқылы қамтамасыз  етiлетiн талаптар 

1. Егер шартта немесе заң құжаттарында  өзгеше көзделмесе, кепiл талапты  оның нақты қанағаттандырылатын  кезiндегi көлемдi сыйақыны (мүдденi) қоса  алғанда, орындау мерзiмiн өткiзiп  алу арқылы келтiрiлген шығындардың өтелуiн, айып (айыппұл, өсiм) салуды, кепiлге салынған мүлiктi ұстау жөнiндегi қажеттi шығындарды, сондай-ақ өндiрiп алу жөнiндегi шығындарды өтеудi қамтамасыз етедi.

2. Егер тараптар мұндай талаптарды  кепiл арқылы қамтамасыз ету  мөлшерi туралы уағдаласқан жағдайда кепiл болашақта пайда болатын тараптарға қатысты белгiленуi мүмкiн.

Ескерту. 302-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N 154 Заңымен.

303-бап. Кепiл түрлерi

1. Ипотека - кепiлге салынған  мүлiк кепiл салушының немесе үшiншi бiр жақтың иелiгiнде және пайдалануында қалатын кепiл түрi.

Кәсiпорындар, құрылыстар, үйлер, ғимараттар, көп пәтерлi үйдегi пәтерлер, көлiк  құралдары, ғарыш объектiлерi, айналымдағы  тауарлар және азаматтық айналымнан алынбаған басқа да мүлiк ипотека мәнi бола алады.

Бөлiнетiн жемiстер бөлген кезден бастап үшiншi жақтың құқықтарының объектiсi болмайтын  жағдайда ғана олар ипотека мәнi бола алады. Кәсiпорындар, құрылыстар, үйлер, ғимараттар, көп пәтерлi үйдегi пәтерлер, көлiк құралдары мен ғарыш объектiлерi ипотекасы осындай объектiлердi тiркеудi жүзеге асыратын органдарда тiркелуге тиiс.

2. Кепiлзат - кепiлге салынған мүлiктi кепiл берушi кепiл ұстаушының  иелiгiне беретiн кепiл түрi.

Кепiл ұстаушының келiсiмiмен кепiлге  салынған зат кепiл ұстаушының құлпы салынып, мөрi басылып, кепiл салушыда қалдырылуы мүмкiн. Кепiл мәнi кепiл туралы куәландырылатын белгiлер салынып (анық кепiл), кепiл берушiнiң иелiгiнде қалдырылуы мүмкiн.

3. Құқықтарды кепiлге салу кезiнде  иелiктен айырылуы мүмкiн мүлiктiк құқықтар, атап айтқанда, кәсiпорындарды, құрылыстарды, үйлердi, ғимараттарды жалға беру құқықтары, шаруашылық серiктестiк мүлкiндегi үлеске құқық, борыштық талап қою, авторлық, өнертапқыштық және өзге де мүлiктiк құқықтар кепiл мәнi болып табылады.

Жер учаскесiне құқықтарды, сондай-ақ өзге табиғи ресурстарға құқықтарды кепiлге беруге, жер және өзге табиғи ресурстық заңдарда белгiленген шектер мен ережелер бойынша жол берiледi.

Мерзiмдi құқық оның әрекет жасау  мерзiмi бiткенге дейiн ғана кепiл мәнi бола алады.

Кепiл құқығының борышқоры кепiл  туралы хабардар болуға тиiс.

Егер кепiлге салынатын құқық  құжатпен расталатын болса, кепiл шарты  құқық белгiлеушi құжатты беру арқылы ресiмделуi мүмкiн.

4. Бағалы қағаздар кепiлi бағалы  қағаздар рыногы туралы заңдарға сәйкес жүзеге асырылады.

5. Егер кепiл туралы шартпен  өзгеше белгiленбеген болса, кепiл  мәнi болып табылатын ақша банкке  орналастырылады. 

Осы ақша үшiн есептелетiн сыйақы (мүдде) кепiл берушiге тиесiлi болады.

Ескерту. 303-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N 154, 2005.07.08. N 72 (қолданысқа енгiзiлу тәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

304-бап. Ортақ меншiктегi мүлiктi кепiлге  беру 

Ортақ меншiктi құрайтын мүлiк кепiлге  барлық меншiк иелерiнiң келiсуiмен ғана берiлуi мүмкiн. Ортақ мүлiктегi үлеске құқық кепiлдiң дербес мәнi бола алады.

305-бап. Кепiл берушi 

1. Борышқордың өзi де, үшiншi жақ  та кепiл берушi болуы мүмкiн. 

2. Егер заң құжаттарында өзгеше  көзделмесе, заттың меншiк иесi  не меншiк иесiнiң келiсiмiмен оған шаруашылық жүргiзу құқығы бар адам заттың кепiл берушiсi бола алады.

3. Кепiлге салынатын құқыққа  ие адам құқықты кепiлге берушi  бола алады. 

Жалға беру құқығын немесе бөтен  адамның затына өзге құқықты оны  меншiктенушiнiң немесе оған шаруашылық жүргiзу құқығы бар жақтың келiсiмiнсiз, егер заң құжаттарында немесе шартта аталған жақтардың келiсiмiнсiз бұл құқықты иелiктен айыруға тыйым салынған болса, кепiлге салуға жол берiлмейдi.

306-бап. Кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру 

1. Кепiл ұстаушыға оның иеленуiне берiлген кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру мiндетi шартпен немесе заң құжаттарымен жүктелуi мүмкiн.

Кепiл берушiнiң пайдалануында  қалатын кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру кепiл берушiге жүктеледi.

2. Сақтандыру жағдайы туған кезде кепiл берушiнiң кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру шарты бойынша талап ету құқығы одан кепiл ұстаушы бас тартқан ретте ғана пайда болады.

Егер сақтандыру төлемiнiң сомасы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме сомасынан асып кетсе, кепiл ұстаушы  оны алған кезден бастап банктiк үш күннiң iшiнде кепiл берушiге айырмасын аударуға мiндеттi.

Ескерту. 306-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2000.12.18. N 128 Заңымен.

307-бап. Кепiл туралы шарттың  мазмұны мен 

нысаны 

1. Кепiл туралы шартта кепiлдiң мәнi мен оны бағалау құны, кепiлмен қамтамасыз етiлетiн мiндеттеменiң мәнi, мөлшерi мен орындалу мерзiмi көрсетiлуге тиiс. Онда кепiлге салынған мүлiк қай тарапта екендiгi және оны пайдалануға болатындығы көрсетiлуге тиiс.

2. Кепiл туралы шарт жазбаша түрде жасалуға тиiс.

3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарындағы  ережелердi сақтамау кепiл туралы  шарттың жарамсыз болуына әкелiп  соқтырады. 

308-бап. Кепiлдi тiркеу 

1. Мемлекеттiк тiркелуге тиiстi мүлiктi кепiлге салу осы мүлiктiң тiркелуiн  жүзеге асыратын органда тiркелуге тиiс.

2. Тiркеудi жүзеге асыратын орган  кепiлдердi тiркеу реестрiн жүргiзуге  және кепiл ұстаушылардың мүдделерiн  қорғау жөнiнде шаралар қолдануға,  кепiлге салынған мүлiктi кепiл  ұстаушының келiсiмiнсiз иелiктен  айыруға жол бермеуге мiндеттi.

Кепiлмен қамтамасыз етiлген борыштық талап қоюдың сипаты мен мазмұны  өзгерген кезде, банктiк қарыз шартының тараптары шарт бойынша сыйақы мөлшерiн  немесе есептеу тәртiбiн, сондай-ақ осыған байланысты iс-әрекеттердi өзгерту және өтеу мерзiмiн өзгертудi қоса алғанда, төлем кестесiн өзгерту мүмкiндiгi көзделген жағдайларды қоспағанда, қосымша тiркеу жүргiзiледi.

Кепiлге салынған мүлiкке меншiк  құқығы басқа адамға көшкен жағдайда реестрге кепiлдi жаңа меншiк иесiне ауыстыру туралы жазба жасалады.

3. Кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттеменi орындаған кепiл берушi  реестрдегi кепiл туралы жазбаның  жойылуын талап етуге құқылы. Кепiл берушiнiң талабы бойынша  кепiл ұстаушы тiркеудi жүргiзетiн  органға қажеттi құжаттар мен  жазбаша арыздарды табыс етуге  мiндеттi. Кепiл ұстаушы бұл мiндеттемелердi орындамаған немесе мерзiмiнде орындамаған жағдайда кепiл берушi өзiне келтiрiлген залалдардың өтелуiн талап етуге құқылы.

Ескерту. 308-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2003.06.03. N 426 Заңымен.

309-бап. Кепiл ұстаушының құқығы  қолданылатын 

мүлiк 

1. Кепiл мәнi болып табылатын  затқа кепiл ұстаушының құқығы (кепiл құқығы), егер шартта немесе  заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, оның керек-жарақтары мен бөлiнбейтiн  жемiстерiне де қолданылады. 

Кепiлге салынған мүлiктi пайдалану нәтижесiнде алынған бөлiнетiн жемiске, өнiмге және табысқа кепiл құқығы шартта немесе заң құжаттарында көзделген реттерде қолданылады.

2. Кәсiпорынның немесе өзге мүлiк  кешенiнiң ипотекасы жағдайында  жалпы кепiл құқығы, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, талап ету, соның iшiнде ипотека кезiнде сатып алынған құқықтары мен ерекше құқықтарды қоса алғанда, оның барлық қозғалмалы және қозғалмайтын мүлкiне қолданылады.

3. Үй немесе ғимарат ипотекасына  осы үй немесе ғимарат тұрған жер учаскесiне не осы учаскенiң кепiлге салынатын объектiнiң қызметiн қамтамасыз ететiн бөлiгiне құқық нақ сол шарт бойынша бiр мезгiлде жасалатын ипотека арқылы жол берiледi.

310-бап. Кепiл құқығының пайда  болуы 

1. Кепiл туралы шартта өзгеше  көзделмегендiктен, кепiл құқығы  кепiлi тiркелуге жататын мүлiк  жөнiндегi шартты тiркеу кезiнен  бастап, басқа мүлiк жөнiнен - бұл  мүлiктi кепiл ұстаушыға берген  кезден бастап, ал егер ол беруге жатпаса, кепiл туралы шарт жасасқан кезден бастап пайда болады.

2. Айналымдағы тауарларға кепiл  құқығы осы Кодекстiң 327-бабының  2-тармағының ережелерiне сәйкес  пайда болады.

311-бап. Кейiнгi кепiл (кепiлдi қайталап  салу)

1. Егер кепiлге салынған мүлiк басқа талаптарды қамтамасыз ететiн басқа бiр кепiлдiң нысанасы болса (кепiлдi қайталап салу), кейiнгi кепiл ұстаушының талабы алдыңғы кепiл ұстаушылардың талаптарынан талаптары қанағаттандырғаннан кейiн кепiл мәнiнiң құнынан қанағаттандырылады.

2. Егер кепiл туралы бұрынғы шарттарда тыйым салынбаса, қайтадан кепiл салуға жол берiледi.

3. Кепiл берушi келесi кепiл  ұстаушысының әрқайсысына осы  мүлiктiң бұрыннан бар барлық  кепiлдерi жөнiндегi мәлiметтердi хабарлауға  мiндеттi және осы мiндеттiң  орындалмауы себептi кепiл ұстаушыларға келтiрiлген залалдар үшiн жауап бередi.

Ескерту. 311-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

312-бап. Кепiлге салынған мүлiктi күтiп ұстау мен 

сақтау 

1. Кепiл берушi немесе кепiл  ұстаушы кепiлге салынған мүлiк олардың қайсысында екенiне қарай, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе:

1) кепiлге салынған мүлiктiң сақталуын  қамтамасыз ету үшiн, соның  iшiнде оған үшiншi жақтар тарапынан  қол сұғылып, талаптар қойылуынан  қорғау үшiн қажеттi шаралар қолдануға;

2) кепiлге салынған мүлiктiң жоғалу  немесе бүлiну қаупiнiң пайда  болуы туралы екiншi тарапқа дереу  хабарлауға мiндеттi.

2. Кепiл ұстаушы және кепiл  берушi басқа тарапта тұрған  кепiлге салынған мүлiктi құжаттар  бойынша және оның iс жүзiнде бар екендiгiн, көлемiн, жай-күйiн және сақталу жағдайын тексеруге құқылы.

3. Кепiлге салынған мүлiктiң жоғалу  немесе бүлiну қаупi туып, кепiл  ұстаушы осы баптың 1-тармағында  көрсетiлген мiндеттердi өрескел  бұзған жағдайда кепiл берушi  кепiлдiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуын талап етуге құқылы.

313-бап. Кепiлге салынған мүлiктiң  жоғалу немесе 

бүлiну салдары 

1. Егер кепiл туралы шартта  өзгеше көзделмесе, кепiл берушi  кепiлге салынған мүлiктiң кездейсоқ  қирау немесе бүлiну тәуекелiн  мойнына алады.

2. Кепiл ұстаушы, егер осы Кодекстiң  359-бабына сәйкес жауапкершiлiктен  босатыла алатынын дәлелдей алмаса, өзiне кепiлге берiлген нәрсенiң  толық немесе iшiнара жоғалуы немесе  бүлiнуi үшiн жауап бередi.

3. Кепiл ұстаушы кепiлге салынған  нәрсенiң жоғалғаны үшiн оның нақты құны мөлшерiнде, ал оның зақымданғаны үшiн кепiлге салынған нәрсенiң кепiл ұстаушыға оны берген кезде бағаланған сомасына қарамастан, осы құн төмендеген сома мөлшерiнде жауап бередi.

4. Егер кепiлге салынған нәрсенiң  бүлiнуi салдарынан ол өзiнiң тiкелей мақсатында пайдаланыла алмайтындай болып өзгерiп кетсе, кепiл берушi одан бас тартуға және оны жоғалтқаны үшiн өтем талап етуге құқылы.

5. Шартта кепiл ұстаушының кепiлге  салынған нәрсенiң жоғалуы немесе  зақымдануы арқылы келтiрiлген өзге де шығындарды өтеуi көзделуi мүмкiн.

6. Кепiлмен қамтамасыз етiлген  мiндеттеме бойынша борышқор болып  табылатын кепiл берушi кепiл  ұстаушыға кепiлге салынған нәрсенiң  жоғалуынан немесе бүлiнуiнен  келтiрiлген шығындарды өтеу туралы  талапты кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындауға қоса есептеуге құқылы.

314-бап. Кепiлге салынған нәрсенi ауыстыру және 

қалпына келтiру

1. Кепiлге салынған нәрсенi ауыстыруға, егер заң құжаттарында немесе  шартта өзгеше көзделмесе, кепiл  ұстаушының келiсiмiмен жол берiледi.

2. Егер кепiлге салынатын нәрсе  жойылса немесе бүлiнсе не оған  меншiк немесе шаруашылық жүргiзу  құқығы заң құжаттарында белгiленген  негiздер бойынша тоқтатылса, кепiл  берушi кепiлге салынған нәрсенi ақылға қонымды мерзiмде қалпына  келтiруге немесе оны басқа бiр сондай мүлiкпен алмастыруға құқылы.

315-бап. Кепiлге салынған нәрсенi пайдалану және 

оған билiк ету 

1. Егер шартта өзгеше көзделмесе  және кепiл мәнiнен өзгеше туындамаса, кепiл берушi кепiл нысанасын  оның мақсатына сәйкес пайдалануға, соның iшiнде одан жемiстер мен табыстар табуға құқылы.

2. Егер заң құжаттарында немесе  шартта өзгеше көзделмесе және  кепiл мәнiнен туындамаса, кепiл  берушi кепiл ұстаушының келiсiмiмен  кепiлге салынған нәрсенi меншiк,  шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару иелiгiнен айыруға, оны басқа жаққа жалға немесе тегiн пайдалануға беруге не өзге түрде оған билiк етуге құқылы.

Кепiл берушiнiң кепiлге салынған мүлiктi өсиет етiп қалдыру құқығын  шектейтiн келiсiмi жарамсыз болады.

3. Кепiл ұстаушы өзiне кепiлге берiлген нәрсенi шартта көзделген реттерде ғана кепiл берушiге оны пайдалану туралы үнемi есеп бере отырып пайдалануға құқылы. Шарт бойынша кепiл ұстаушыға кепiлге салынған нәрсенiң негiзгi мiндеттеменi өтеу мақсаттарында немесе кепiл берушiнiң мүдделерi үшiн жемiстер мен табыстар табу мiндетi жүктелуi мүмкiн.

316-бап. Кепiл ұстаушының кепiлге  салынған нәрсе 

жөнiндегi құқықтарын қорғау

1. Кепiлге салынған мүлiк болған  немесе болуға тиiс кепiл ұстаушы  оны өзгенiң заңсыз иеленуiнен,  соның iшiнде кепiл берушiнiң өзiнен де талап етiп алуға құқылы.

2. Шарт ережелерi бойынша кепiл  ұстаушыға өзiне кепiлге берiлген  нәрсенi пайдалану құқығы берiлген  реттерде, ол басқа адамдардан, соның  iшiнде кепiл берушiден де өз  құқығының қандай да болсын  бұзылуы иелiктен айырумен байланысты болмағанымен, оның бұзылуын жоюды талап ете алады.