Қазақстан Республикасының азаматтық құқық қатынастарына қатысуы

Бірінші тарауда мен азаматтардың құқықтық қабілетін, бұл түсініктің маңызы жайлы, оның туындауы мен тоқтатылуына үкілмек болдым

Ал екінші тарауда  іс-әрекет қабілеті мәселелері қаралды, оның туындауының әртүрлі жағдайлары  талқыға салынды.  Мысалы, сот-психиатр сараптамасын тағайындау оның жүйке ауру мен жүйке  ауытқуы жөніндегі жеткілікті деректер болғанына қарамастан қолға алу қажеті не? Бұл мәселе де осы тарауларда көп айтылды. Өйткені процессуалдық ерекшілік сараптаманы тағайындауға кедергі болып табылмайды. Сот мұндай  сараптаманы тағайындауда барлық қажетті деректеріді атап көрсету арқылы анықтама енгізуге міндетті. Іс жүзінде, қашан тараптар сараптаманы тағайындау туралы ол тұлға іс әрекет қабілетімен шектелгенін, емдеуде екенің айтып, сосын мәселе туатынын  көреміз. Сот ісіне айғақ ретінде сарапшы қорытындысы ұсынылуы тиіс. Бұл  талап міндетті болып табылады, өйткені ол ҚР Жоғарғы Сотының қаулысымен жүйеленген. Бұл мәселеде іс әрекет қабілеті шектелді немесе іс әрекетті деп танылған тұлғалар мүддесін ұсыну болып табылады. Аталған жағдай ең көкейстесті деп есептеледі.

Адам 18 жасқа  толысымен іс әрекет қабілеті толық  көлемде туындайды. Өйткені  оған жас ерекшілігі әсерін  тигізеді, бірақ  азаматтығы еділ-жігер әрекеттеріне қабілеті ауырған немесе ішімділікке не ескерткіте бой ұрған кезде ықпалын тигізуі мүмкін. Мұндай азамат мүддесін оның немесе отбасынан мүліктік мүддесін қорғаудың қажеттіғі  көрініс береді. Бұл мақсат азаматты іс әрекетке қабілетті не одан шектеуге әкеліп соғады.

Азаматпен ішімдікке  немесе есірткіге  бой ұру өзінен өзі оған мемлекет тарапынан араласудың қажеттігін айғақтайды. Бірақ азаматтық құқық азаматты маскүнемдіктен немесе  нашақорлықтан емдеуді мақсат етпейді, сол сияқты осындай бой ұру кеселіне де жағалауды міндетке айналдырмайды. Тиімдікпен есірткіге деп қойған тұлғаның мүліктік құқық реттеу мемлекеттің тек бұл азамат өзінің іс әрекетімен өз отбасын қиын материалдық жағдайға  қойғанда ғана араласуы ұсынылады. Мұндай жағдайда іс-әрекет қабілетін шектеу отбасының мүліктің мүдделерін қорғау мақсатын ұсынады. Егер жалғызілікті азамат ішімдікке бой ұрса және оның салдарынан өз  мүлкін араққа  жұмсаса, оны емдеу мәселесі қойылады, онда осы іс-әрекет қабілетінен шектеуге негіз жөн. Оны шектеумен арнайы тағайындалған тұлға тарапынан бақылау жасалады, осы арқылы оның жалақы алу кіріс пен оны жұмсау қадағаланады. Сондықтан бүгінгі таңда азаматты іс әрекет қабілетінен шектеу мұндай  негіздерде болмайды.

Азаматты іс-әрекетті және іс әрекет қабілетінен шектелді деп тану ауру немесе басқа жағдай болғанда жүзеге асырылады. Бұл жағдаларда сот азаматты іс-әрекеті тану немесе оны шектеу туралы шешім енгізеді. Осы сот шешімі негізінде қамқоршылық ауыстырылады.

Нәтижелерді нақты  қолдану бойынша шығыс мәліметтері  мен ұсынымдарды өңдеу.

Қорыта келгенде, жоғарырыда баяндалғандардан келесі ұсыныстарды жасауға болады:

1. Азаматтық құқықтың ерекше субектісі ретінде заң шығарушы, атқарушы және сот билігі қосылса азаматтық құқықтың ауқымы мен шеңбері кеңейер еді. Билікітің осы үш тармағы белгілі құқықтармен міндеттерге йе, сондай ақ олар да өз қызметтерін жүзеге асыру кезінде белгілі бір құқықтық қатынастарға түседі, ендеше оларды да азаматтық құқөықтың ерекше субъектісі деп неге танымасқа?

2. Азаматтық құқықтық – қатынастарға қатысуда белгілі бір мүделлерді көзей отырып осы қатынасқа түсуші лауазымды тұлғалар, олар да бірқатар құқықтар мен міндеттерге ие. Оларға да азаматтық құқықтың арнайы субъектісі деп танымасқа?

3. Жоғарыдағы ұсыныст құпталынатын болса азаматтық заңнамаға бірқатар өзгертулер мен толықтырулар енгізілуі тиіс.

Қойылған мәселелер  шешімінің толықтығын бағалау.

Зерттеу жұмыстың алға қойылған мақсаттары толығымен  тиесінше аяғына дейін жетті және алға қойылған міндеттер толығымен  шешілді. Зерттеу жұмысының қорытындылары  тәжірбиеде ішінара қолданылуда бұның бірден бір дәлелі ретінде еліміздің соңы жолдауын айтуға болады.

Осы саладағы үздік  жетістіктермен салыстырып, атқарылған жұмыстың ғылыми деңгейін бағалау.

Жұмыс барысында  келесі авторлардың еңбектері мен  монографиялары қолданған болатын: Сулейменов М.К., Ильясов К.М., Басин Ю.Г., Жайлин А., Жанайдаров Н., Климкин С.И., Беккужин Р.Ж., сонымен қатар басқа еліміздің және шетелдік авторларлардың жұмыстары.

Зерттеуде азаматтық құқықтың субъектілері аясына қатысты теориялық және практиклық мәліметтер баяндалып талқыланды, зерттеу жұмысындағы көрсетілген ұсыныстар мен қорытындылар азаматтық құқықтың субъектілері қатынасындағы мәселелердің барлығын шешуге көмектесе алмайды, алайда ол азаматтық құқықтың субъектілері қатынастарын дамытуға өз ықпалын тигізуі мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

Нормативтік-құқықтық актілер:

 

1. ҚР    Конституциясы.    30.08.1995ж., өзгертулер мен толықтырулар 07.10.1998 ж., 21.05.2007ж. енгізілген. Алматы. Норма.; 2007ж. - 40 б.
2. ҚР Азаматтық Кодекс (Жалпы бөлім), 27.12.1994 ж., өзгертулер мен толықтырулар енгізілген Алматы «Жеті Жарғы» 2007ж. – 247 б.
3. ҚР Азаматтық Кодекс (Ерекше бөлім) 01.07.1999 ж.  өзгертулер мен толықтырулар енгізілген // «Юрист» АҚЖ
4. Қазақстан Республикасының Президентінің «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы» жарлығы 17.04.1995 жыл
5. Қазақстан Республикасы  Әділет министрлігінің заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы Ережесі 01.07.1998 ж.// «Юрист» АҚЖ
6. ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» заңы // 10.071998 ж. «Юрист» АҚЖ
7. ҚР «Банк және банктік қызмет туралы» заңы, 31.08.1995 ж. // «Юрист» АҚЖ
8. ҚР «Банкроттық туралы» заңы № 67-1, 21.01.1997ж. өзгертулер мен толықтырулар 11.07.1997ж. № 154-1, 01.07.1998 ж. № 256-1, 10.07.1998 ж. № 283-1. // «Юрист» АҚЖ
9. ҚР «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңы 31.01.2006 ж. // «Юрист» АҚЖ
10. ҚР Президентінің  «Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік 
    қызметті еркінді жүргізуге құқығы туралы» жарлығы № 39-28, 27.04.1998 ж. // «Юрист» АҚЖ
11. ҚР Президентінің   «ҚР мемлекеттік органдар жүйесін реформалау 
    туралы» жарлығы № 41-14, 12 .10.1998 ж. // «Юрист» АҚЖ
12. Қазақстан Республикасы Президентінің «Шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайлары туралы» Жарлығы. 19.07.1995 //«Юрист» АҚЖ

 

Әдебиеттер:

 

13. Андреев В.К. Субъекты гражданского права. Москва, 1992 г. 308 с.
14. Архипов  Д.  Камерческая дечтельность как субъет гражданского права. Москва 2002 г. 314 с.
15. Басин     Ю.Г.,      Раманкова     И.В.     Проблемы     регулирования 
    предпринимательства граждан в РК. Алматы. 2004г. 254 с.
16. Беккужин  Р.Ж.,  Шураев  Т.Т.,  Правовой статус гражданина в  РК. 
    Астана, 2004 г. 304 с.
17. Григоренко      С. Все о гражданстве. Юрист. 1999.№5 -14
18. Головин Ю. О предпринимательмтве. // Правовая реформа. 1997. №2., С.18
19. Григоренко С. Проблемы  гражданско - правового статуса. 1999, №6.

       С. 36

20. Даль В. Толковый словарь. Москва, 1989 г.  418 с.
21. Диденко, Гражданское право (общая часть). КазГЮА. 2004 г. 256 с.
22. Ерофеев Б.В. предпринимательмтво: Учебник  Отв. ред. Г.В. Чебуков. – М.: Нов. Юрист, 1998., 321 с.
23. Жакупова А. Частное предпринимательство.//Мир закона, 2002.№3,С.7
24. Закупень Т.В. Государственная регистрация юридических лиц и  индивидуальных предпринимателей. Норма-Инфра-М, 2001г. 248 с.
25. Замалдинов   Ш.   Новое   в   правовом   статусе   индивидуального предпринимателя. Дайджест строй - инфо. 1995, №2, С. 14-16.
26. Иванов А. А. Коммерческий договор: от заключения до исполнения М., 1995.-324 с.
27. Иванов А. А. Калашникова А.Е. Предпринимательство. – М. 1999г. – 77с.
28. Ильясов К.М. Гражданский кодекс РК - толкование и комментирование (общая часть) Алматы Баспа, 1996 г. 367 с.
29. Ионова    Ж.    Государственная    регистрация    предпринимателей. 
    Юрист,1996. №11. С. 23
30. Кабатова Е. В. Гражданство: правовоерегулирование. практика. М., 1998. 12-13-с.
31. Климкин С.И. Развитие законодательства Казахстана о предпринимательстве. Алматы, ТОО Баспа, 1998г. 256 с.
32. Коршунова, Ариашвили. Предпринимательское  право: учебник. 
    Норма, 2000г. 258 с.
33. Кравченко А.И. Субъекты гражданского законодательства. «Комментарии гражданского законодательства», том 1-3, //Алматы, Адилет/  1996-1997 г.г. – 193 с.
34. Красавчиков О.А. Советское гражданское право. М., «Спарк», 1995, -73 с.
35. Кузнецова В. Перерегистрация крестьянских хозяйств: проблемы и 
    пути их решения // Хозяйство и право, 1996, № 2 С.12
36. Лиховидов К. Риск как условие дифференциации объема и мер 
    юридической ответственности // Использован текст, содержащийся 
    в СПС «Консультант», Алматы. 2004г. 128 с.
37. Мамонтов Н.И. Обязательства и их исполнениеВ сб. «Комментарии гражданского законодательства», том 1-3, //Алматы, Адилет/  1996-1997 г.г. – 195 с.
38. Мызров С. Н. О предринимательстве. //ЮРИСТ 1999. № 11. 53-с.
39. Никитин Е. Правовой статус гражданина //Российская юстиция 1997, №12, С.14
40. Нурпеисов А.И.. Право и дееспособность предпринимательство. 
    Астана: Алеем, 1998г. 158 с.
41. Нургалиева Е.Н. Субекты гражданского права. // Юридическая газета-20.01.1999 г. 96 с.
42. Нургазиева Л.А. Виды расчетов с иностранными покупателями // «Внешне экономическая деятельность в Казахстане», 1996, Алматы № 22, С. 10
43. Осипов Е.Б. Некоторые аспекты залоговых правоотношений В сб. «Комментарии гражданского законодательства», том 1-3, Алматы, Адилет. 1996-1997 г.г. 56 с.
44. Ойгензихт В.А..Воля и волеизъявление. Душанбе, «Дониш»,1983, 88 с.
45. Скрябин С. Предпринимательство и кредит // Юридическая конмультация, 2008. № 2 С.19
46. Скрябин С. Юридическая конструкция гражданина. // Мир закона. 2001. 9 с.
47. Скрябин С На помощ предпринимателю. // Мир закона, 2001. № 1, 9 с.
48. Соловьев А.А. Предприниматель без образования юридического лица, 2001г. 264 с.
49. Тастенова Ш. Зарождение систем регистарции прав на недвижимость в мировой практике// Мир закона -2000. № 5-136 с.
50. Ченцов О.И. Гражданское право отношение в Республике Казахстан и практика его применения. Материалы семинаров Алматы: Әділет-Пресс. 1996.-142 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымшалар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша 1

 

Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері

 

 

 

Азаматтар		Комерциялық заңды  тұлғалар		Қазақстан Республикасының  мемлекеттік басқару және билік органдары
Шет ел азаматтары		Комерциялық емес ұйымдар		Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар
Азаматтығы жоқ тұлғалар				Ұйымдар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша 2

 

Заңды тұлға түрлері

 

 

Коммерциялық заңды тұлғалар	Коммерциялық емес ұйымдар
Шаруашылық  серіптестіктер	Діни бірлестіктер
Акционерлік қоғамдар	Қоғамдық қорлар мен бірлестіктер
Кәсіпорындар	Тұтыну кооперативтері
Өндірістік  кооперативтер	Қауымдастық
Филлиялдар	Мекеме