Лекции по "Бухгалтерскому учету"

БАСҚАРУ ШЕШІМДЕРІН ЖАСАУ МЕН ТАЛДАУДЫҢ МОДЕЛЬДЕРІ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

Шешімді жасау мен талдау үрдісін модельдеу

Модель туралы түсінік. Модельдеудің қажеттілігі. Модельдеудің мәселелері. Модель типтері мен олардың сипаттамасы.

Басқару шешімдерін жасау үрдісін модельдеу. Модель құрастыру үрдісі. Модельдеу әдістері. БШДЖА кезіндегі модельдерді бағалау.

Модельдеу үрдісінде техникалық құралдарды пайдалану. әдістер мен модельдердің әрекеттестігі.

 

Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру әдістері

Талдау әдісі мен математикалық бағдарламалау әдісінің ерекшеліктері. Статистикалық әдістің рөлі. БШДЖА кезіндегі матрицалық әдістің орны.

Белсендірушә және эвристикалық әдістер. Психологиялық белсендіру әдістерінің ерекшеліктері. Теориялық ойын әдісін қолдану облыстары. Жаңа көздерді іске қосу әдістерін жүзеге асыру.

Сарапшылық әдістер. Көпшілік әдісі. Орташа бағалау әдісі. Дельфи әдісі. Бағалау критерийлерін жіктеу. Сценарийлер әддісінің мәні мен ерекшеліктері. «Шешімдер бұтағы» әдісін пайдалану.

 

БАСҚАРУ ШЕШІМДЕРІН ДАЙЫНДАУ МЕН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Басқару шешімдері және басшы жауапкершілігі

Жауапкершіліктің мәні мен түрлері. Жауапкершіліктің ресми түрлерін жіктеу.

Жауапкершіліктің технологиялық түрлері: кәсіптік, тәрбиелік, әкімшілік, құқықтық, экономикалық, материалдық.

Жауапкершіліктің гуманитарлық түрлері: әлеуметтік,паритеттік, этикалық, экологиялық, саяси.

Жауапкершіліктің дифференциясы. Шешімге деген жауапкершілік және оның салдары. Жауапкершілік ұйымдастыру акті ретінде. Басшының өнегелік жауапкершілігі. Жауапкершілікті жүзеге асыру.

 

Басқару шешімдерінің сапасы

Сапа, басқару ісінің сапасы, басқару шешімінің сапасы туралы түсініктердің мәні мен мазмұны. өнім сапасын анықтайтын элементтердің схемасы.

Басқару шешімдері сапасының негізгі құраушыларының  мазмұны. өнім сапасын басқарудың негізгі схемаларының сипаттамасы. Сапалық басқару деңгейлері: өндірістік, технологиялық, басқарушылық.

БШДЖА кезіндегі сапаны басқару үрдісіндегі стандарттаудың маңызы. БШДЖА кезінде қолданылатын процедуралардың сапасын бағалау тәсілдері.

Сапаны басқарудағы халықаралық стандарттардың рөлі.

 

Басқару шешімдерінің тиімділігі

Тиімділік, нәтижелілік, өнімділік туралы түсініктердің мәні мен мазмұны. Шешімдерді дайындау және жүзеге асыру кезіндегі басқару шешімдерінің негізгі көрсеткіштері. Функциональді тиімділіктің түрлері.

Басқару шешімдерінің тиімділігін құраушылар. Басқару шешімдерін ұйымдастыру, экономикалық, әлеуметтік, технологиялық, психологиялық, құқықтық, экологиялық тиімділігі.

БШ тиімділігін басқару. Басқару шешімдерінің экономикалық тиімділігін бағалау әдістері. әртүрлі варианттарды салыстырудың жалпы әдісі. Соңғы нәтижелер бойынша бағалау әдісі. Жұмыстың тікелей нәтижелері бойынша бағалау әдісі.

 

 

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Беспалов В.А. Наука и искусство принятия управленческих решений. Киев: Высшая школа, 1995.
2. Грабовый П.Г. и д.р. Риски в современном бизнесе. М.: Альянс, 1994.
3. Доусон Р. Уверенно принимать решения. М.: ЮНИТИ, 1994.
4. Друкнер П.Ф. Задачи менеджмента в XXI веке. М.: Издательский дом «Вильямс», 2001
5. Евланов Л.Г. Теория и практика принятия решений. М.: Экономика, 1994

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

 

 

 

Экономикалық факультеті

 

«Менеджмент» кафедрасы

 

 

«Бекітемін»

Экономикалық факультет деканы

____ э.ғ.д., профессор С.Б Мақыш

«____» _________________ 2013 ж

 

 

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

«Басқару шешімдерін қабылдау технологиясы»

 

5В050700 – «Менеджмент» мамандықтарының бакалаврларына арналған

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Астана

2013 ж

 

 

 

 

 

 

Оқу-әдістемелік кешенін дайындаған            э.ғ.д., профессор Исабеков Б.Н.

 

 

Кафедра отырысында талқыланды

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Кафдра меңгерушісі                                        э.ғ.д., профессор Толысбаев Б.С.

 

Әдістемелік комиссиямен мақұлданды

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Төраға                                                               э.ғ.к., доцент Искаков Б.М.

 

Кафедрада келісілді

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Кафдра меңгерушісі                                        э.ғ.д., профессор Толысбаев Б.С.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.	Оқытушы жөнінде ақпарат	«Менеджмент» кафедрасының э.ғ.д., профессор Исабеков Б.Н. ұ.тел.87014121920
2.	Пәннің пререквезиттері	Пәнді тиімді меңгеру үшін келесідей теориялық білімдерді білу қажет: экономикалық теория, маркетинг негіздері, философия, тарих, әлеуметтану, математика, математикалық талдау
3.	Пәннің постреквезиттері	“Басқару шешімдерін жасау” пәнінің курсын толық меңгерген студент “Менеджмент теориясы мен практикасы”, “Мемлекеттік қаржылық реттеу”, “Аймақтық экономика”, “Өндірістік менеджмент” ж.б. экономикалық пәндерді меңгере алады.
4.	Пәннің оқу мақсаттары	“Басқару шешімдерін жасау” оқытудың негізгі мақсаттары казіргі нарықтық экономиканың қызмет істеу және даму заңдылықтарын оқып үйренуге көмектесу. Болашақта экономика саласында қызмет атқаратын мамандардың экономикалық ойлау қабілеттерін қалыптастыру.  Оқу барысында,  экономиканы мемлекеттік реттеу  жеке мәселелерін, әртүрлі дүниежүзілік экономикалық өкілдерінің  көзқарастарымен байланыстыра отырып қарастыру арқылы, студенттердің ой өрісін кеңейту.
5.	Курстың міндеті	-мемлекеттік реттеудің теориялық  негізін -дәрістерді дұрыс меңгеруді -оқулықтарды, ғылыми әдебиетті, периодикалық  басылымдарды пайдалануды -мемлекет экономикасына сипаттама  беруді

 

 

 

6. Календарлық- тақырыптық жоспар

 

№	Тақырып атауы	Сағаттар саны
		Дәріс	СОӨЖ	СӨЖ	Семи-нар	Апта-сына
1	2	3	4	5	6	7
1	Басқару процесін ұйымдастырудағы  және әдістемелігіндегі шешімдер	2	3	3	1	1
2	Шешім ұйымдастырушылық акт  ретінде. Шешім бұл басқару процесіндегі  кезең.	2	3	3	1	2
3	Басқару шешімінің формальды және формальды емес аспектілері	2	3	3	1	3
4	Басқару шешімдерінің типологиясы. Классификацияның қағидалары мен белгілері.	2	3	3	1	4
5	Басқару шешімдерін жасау және қабылдау технологиясы	2	3	3	1	5
6	Басқару технологиясының негізгі кезеңдері	2	3	3	1	6
7	Басқару шешімдерін қабылдау механизмі	2	3	3	1	7
8	Басқару шешімдерінің сапасы мен тиімділігін қамтамасыз ету параметрлері мен шарттары. Шешімдерді қабылдау мәселесін қою	2	3	3	1	8
9	Басқару шешімдерін мақсаттық бағыттау	2	3	3	1	9
10	Шешім қабылдаудың шектемелері мен критерилерін тұжырымдау	2	3	3	1	10
11	Шешімдерді қабылдау әдістері	2	3	3	1	11
12	Белгісіздік және тәуекел жағдайларды басқару шешімдерін жасау	2	3	3	1	12
13	Қабылданған шешімнің орындалуын ұйымдастыру. Шешімдердің орындалуын бақылау	2	3	3	1	13
14	Басқару шешімдерінің тиімділігі	2	3	3	1	14
15	Басқару шешімдері сапасының көрсеткіштері	2	3	3	1	14
	Барлығы:	30	45	45	15	14

 

 

 

7. Әрбір тақырып мазмұны

1- тақырып.Басқару процесін ұйымдастырудағы  және әдістемелігіндегі шешімдер

Басқару теориясының теориясы мен тәжірибесінің қазіргі заманғы даму кезеңі менеджерлердің шешетін мәселелерінің недәуір өзгеруімен және күрделенуімен сипатталады. Қабылданатын басқару шешімдерінің сапасына қойылатын талаптар елеулі түрде көтерілді, ұйымдардың жұмысындағы күрделі жағдайларға жылдам әсер етудің қажеттілігі туды. Нарықтық экономика жағдайында басқару шешімдерінің сапасы мен тиімділігін көтеру мәселелері  үлкен динамизм мен сыртқы орта факторларының ұйымға қысым жасау нәтижесінде актуальды болды. Себебі бұл кез бәсекелестіктің шиеленісуімен, информацияны өңдеудің күрделілігімен және өндірістік-шаруашылық іс жағдайларының белгісіздігімен, оның көп факторларын алдын ала болжаудың нашарлауымен, тәуекелдің өсуімен, дұрыс емес шешім қабылдауға әкелетін қателердің қымбатауымен сипатталады.

Басқару шешімдері басқару қызметінің нәтижесі болатындықтан «Басқарушылық шешімдерді жасау» пәнінің зерттеу обьектісі барлық әлеуметтік сала болады.

 

 

2- тақырып. Шешім ұйымдастырушылық акт ретінде. Шешім бұл басқару процесіндегі кезең.

Шешім – ұйымдастыру акті, шешім- басқару процесінің кезеңі, шешім- басқарушы жүйенің басқарылушы жүйеге әсерін ресмилендіру процесі

Басқару қызметі процесінде шешім қабылдау ең түйінді мәселе. Шешім қабылдау басқару процессінің міндетті, қажетті бөлігі. Басшының кез келген әрекеті іс жүзінде белгілі бір шешім қабылдаудан басталады.

Кәсіпорынның және ондағы бөлімшелер қызметінің нәтижесі басшының дер кезінде шешімді дұрыс қабылдау қабілетіне, әрі оны жүзеге асыра білуіне, ал оның жеделдігі мен дұрыстығы басшының тәжірибесі мен біліміне байланысты. Егер  ол өндірісті, технологияны және адамдарды жақсы білетін болса, жұмыс тәжірибесі мол болса, онда оған шешім қабылдау қиынға түспейді.

Басшы соныме қоса жете ойластыруы жоқ деректерді болжалдай білуі, дұрыс қорытынды жасай білуі және соның негізінде жағдайға сәйкес келетін шешім қабылдауы тиіс. Басшы кез келген жағдайда шешім қабылдаудан бас тартпауы тиіс.

 

 

3- тақырып. Басқару шешімінің формальды және формальды емес аспектілері

Басқару объектісі бойынша шешімдерді жалпы және жекелей, күрделі және қарапайым деп бөледі. Жалпы шешім, әдетте, бүкіл шаруашылықтың мүддесін қозғайды. Жекелей шешімінің жедел сипаты болады, бұл көбінесе басқарудың төменгі буынына тән.

Ықпал ету объектісі бойынша шешімді сыртқы және ішкі деп бөледі.

Сыртқы шешім халық шаруашылығы өндірісінің ерекшелігін айқындайды, әрі сол шаруашылықтың жоғарғы ұйымдармен және органдармен, сондай-ақ ауыл шаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындармен қарым-қатынасын қарасытырады.

 

4- тақырып. Басқару шешімдерінің типологиясы. Классификацияның қағидалары мен белгілері.

Қазіргі таңда басқару бойынша мамандар мен билік өкілдері шешімді өңдеу мен қабылдау уақытындағы жүйелік бағдарды қолдануға үлкен қызығушылық танытуда. Тәжірибе жүзінде кез келген экономикалық, әлеуметтік, басқару зерттеулерінде жүйелік бағдарды қолдануға жүгінеді.

Жүйелік бағдар — бұл қазіргі заман ғылымының әдістемелік бағыты, жүйенің объектілерінің талдауы мен әдістемелігімен байланысты болатын.Жүйе — бұл бір-бірімен байланысты құрамдас элементтердің жиынтығы. Толықтылық — жүйенің құрамы, сыртқы ортамен байланыс кезінде өзін-өзін көрсету. Бұл ұғымның мазмұны жүйені бір бүтін ретінде қарастырады, олар оның құраушы әлементтерінің құрамында жоқ. Ал олардың арасындағы ішкі байланыс сыртқы орта элементтерімен байланыспен салыстырғанда қатаң болып келеді.   

 

 

5- тақырып. Басқару шешімдерін жасау және қабылдау технологиясы

Басқару шешімдерін шығару мен жүргізудің бүкіл үрдісі жоспарланған мақсатқа жетуге бағытталуы керек. Бұл 1.2-тақырыпта келтірілген БШӘ үрдісінің жалпы сызбаларымен байланысты. Мақсатқа бағытталу басқару шешімдерін жасау мен жүргізуде профессионалды басқару технологияларын қолдану нәтижесінде жүзеге асады. БШӘ технологиясы – ұйымның жалпы және кілтті мақсаттарына жету үшін басшының персоналға басқарушылық әсерін жүзеге асыра алу қабілеті, шеберлігі, өнері. БШӘ келесілерден тұрады:

 

6- тақырып. Басқару технологиясының негізгі кезеңдері

Шешім қабылдау процесінің интуитивтік, пайымдауға негіздеген немесе тиімді сипаты болады.

Интуитивтік шешім-бұл бір нәрсенің дұрыстығын сезуге негізделген таңдау. Мұндайда шешім – бұл бір нәрсенің дұрыстығын сезуге негізделген таңдау. Мұндайда шешім қабылдайтын адамдар әрбір балама варианттарға «келісу» және «қарсы болу» жағын қарастырып жатпайды. Мұны адамның өз таңдауы біледі.

 

7- тақырып. Басқару шешімдерін қабылдау механизмі

Қызмет көрсету тәсілі: секцияға қатысушылар проблемаларды шешудің ұсынылған варианттарын талқылайды, «жақтаушылар» мен «қарсылық» білдірушілердің пікірін таразылап, ең қолайлысын таңддауға тырысады.

 

 

 

 

8- тақырып. Басқару шешімдерінің сапасы мен тиімділігін қамтамасыз ету параметрлері мен шарттары. Шешімдерді қабылдау мәселесін қою