Лекции по "Бухгалтерскому учету"

 

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

 

 

 

Экономикалық факультеті

 

«Менеджмент» кафедрасы

 

 

«Бекітемін»

Экономикалық факультет деканы

____ э.ғ.д., профессор С.Б Мақыш

«____» _________________ 2013 ж

 

 

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

«Басқару шешімдерін қабылдау технологиясы»

 

5В050700 – «Менеджмент» мамандықтарының бакалаврларына арналған

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Астана

2013 ж

 

 

 

 

 

 

Оқу-әдістемелік кешенін дайындаған            э.ғ.д., профессор Исабеков Б.Н.

 

 

Кафедра отырысында талқыланды

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Кафдра меңгерушісі                                        э.ғ.д., профессор Толысбаев Б.С.

 

Әдістемелік комиссиямен мақұлданды

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Төраға                                                               э.ғ.к., доцент Искаков Б.М.

 

Кафедрада келісілді

Хаттама №___ «____»  _________________ 2013ж

Кафдра меңгерушісі                                        э.ғ.д., профессор Толысбаев Б.С.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМҰНЫ

 

1. Пәннің типтік бағдарламасы……………………………………………………………..
2. Пәннің жұмыстық оқу бағдарламасы…………………………………………………..
3. Силлабус…………………………………………………………………………………
4. Тапсырмаларды орындау кестесі……………………………………………………….
5. Пәнді қамтамасыз ететін оқу- әдістемелік карта………………………………………….
6. Лекциялық кешен………………………………………………………………………..
7. Глосарий………………………………………………………………………………….
8. СОӨЖ өткізуге әдістемелік нұсқау…………………………………………………….
9. СӨЖ ұйымдастыруға әдістемелік нұсқау

10.Пәнді оқыту бойынша  әдістемелік нұсқау

11..Емтихан сұрақтары…………………………………………………………………...

12.Оқу сабақтарының  программалық және мултимедиялық  барысы

13.Мамандандырылған аудиториялар, кабинеттер тізімі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. ПӘН  БОЙЫНША ОҚУ ТИПТІК БАҒДАРЛАМА

Басқару шешімдерін қабылдау технологиясы

           Көлемі 3 кредит (135 сағат)

 

АЛҒЫ СӨЗ

«Басқарушылық шешімдерді жасау» пәнінің мақсаты – студенттердің әртірлі жағдайда басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру саласында сапалық білімдерді алуы және тәжірибе жүзінде дағдылануы.

Курстың мәселелері - әлеуметтік жүйедегі басқарудың мәні мен мазмұнын, басқару шешімдері дайындалатын және жүзеге асырылатын басқару ісі салаларын, басқару шешімдерін қалыптастыру мен бақылау мәселелерін, сапалы және тиімді шешімдер алудың тәсілдерін зерделеу.

Пәнді оқу кезінде басқару шешімдерінің мақсаттық бағыталуына, қазіргі заманғы электрондық-информациялық технологиялардың элементтеріне, адам факторының рөліне, басқару шешімдерін дайындауда және жүзеге асыруда белгісіздіктер мен тәуекелдерді азайту мүмкіншіліктеріне көп көңіл бөлінеді. Бес бөлімге топталынып, ұсынылған материал Қазақстан Республикасының жалпыға міндеті жоғары кәсіптік білім стандартына енгізілген 05.05.07 – «Менеджмент» мамандығына ұсынылған «Басқарушылық шешімдерді жасау» пәні бойынша мәселелерді жүйелі түрде оқытуды қамтып көрсетеді.

«Басқарушылық шешімдерді жасау» пәнінен бұрын «Басқару теориясы мен практикасы», «Инновациялық менеджмент», «Қаржы менеджменті», «Жобаларды басқару», «Басқару психологиясы», «Бизнесті ұйымдастыру» пәндері оқытылады. Сонымен бірге, бұл пән «Өндірістік менеджмент», «Персоналды басқару», «Стратегиялық менеджмент» және тағы басқа шектес пәндермен байланыста болады.

Бұл пән бойынша оқытылатын дәрістермен қатар практикалық сабақтар, ойындары, тренингтер, кейстер, тестер және т.б. өткізіледі.

Пәннің мазмұны

Кіріспе

Басқару теориясының теориясы мен тәжірибесінің қазіргі заманғы даму кезеңі менеджерлердің шешетін мәселелерінің недәуір өзгеруімен және күрделенуімен сипатталады. Қабылданатын басқару шешімдерінің сапасына қойылатын талаптар елеулі түрде көтерілді, ұйымдардың жұмысындағы күрделі жағдайларға жылдам әсер етудің қажеттілігі туды. Нарықтық экономика жағдайында басқару шешімдерінің сапасы мен тиімділігін көтеру мәселелері  үлкен динамизм мен сыртқы орта факторларының ұйымға қысым жасау нәтижесінде актуальды болды. Себебі бұл кез бәсекелестіктің шиеленісуімен, информацияны өңдеудің күрделілігімен және өндірістік-шаруашылық іс жағдайларының белгісіздігімен, оның көп факторларын алдын ала болжаудың нашарлауымен, тәуекелдің өсуімен, дұрыс емес шешім қабылдауға әкелетін қателердің қымбатауымен сипатталады.

Басқару шешімдері басқару қызметінің нәтижесі болатындықтан «Басқарушылық шешімдерді жасау» пәнінің зерттеу обьектісі барлық әлеуметтік сала болады.

Шешім қабылдау концепцияларының теориялық негіздерін дамытқан алғшқы кешендік жұмыстар Ч.Бернард, А.Стин, Г.Сайман, Д.Мартин, К.Ридлидің жұмыстары болды.

Бұл пән студенттерге басқару шешімдерін жасаудың ең тиімді схемаларын таңдауға, сонымен бірге шешімдердің сапасын анықтайтын ең маңызды және елеулі факторларды есепке алуды үйретеді.

Пәнді оқудың нәтижесі – басқару шешімдерін жасаудың әртүрлі алгоритмдерін құрастырудың, оларды жүзеге асырудың ең тиімді ұйымдастыру формаларын таңдаудың дағдыларын игеру.

БАСҚАРУ ҮРДІСІНІҢ ӘДІСТЕМЕСІ МЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫУЫНДАҒЫ ШЕШІМДЕР

Басқару шешімінің (БШ) мәні мен мазмұны

Басқару үрдісіндегі шешімдердің рөлі. Шешімдердің мәні. Басқару шешімдерінің ерекше нышандары. Информация және шешімдер. Шешім сипатының информацияның толықтығымен байланысы. Дербес қабылданатын шешімдердің типтері: техникалық (ехнологиялық), биологиялық және басқару.

Басқару шешімі үрдіс және құбылыс ретінде, таңдау акті және таңдау нәтижесі ретінде.

Басқару шешімдерінің экономикалық, ұйымдық, әлеуметтік, құқықтық және технологиялық мәндері.

Басқару шешімдерін дайындау және жүзеге асыру (БШДЖА) кезінде басқару әсерінің үрдісіндегі әрекеттестік пен қарсы әрекетінің пайда болуының негізгі шарттары. Информациялық дайындық. Ұйымдық дайындық. Әлеуметтік-психологиялық дайындық.

БШДЖА циклінің жинақтап қорытындылған схемасы. Мақсатты өзгертуге бағытталған шешім. Жағдайды өзгертуге бағытталған шешім.

Басқару шешімдерінің типологиясы мен оларға қойылатын талаптар

Басқару шешімдерін жіктеу. Жіктеудің принциптері мен нышандары. Нормативтік шешімдер. Эвристикалық шешімдер. Виртуальді шешімдер.

Функционалдық бағытталғандығының топтары бойынша басқару шешімдерінің құрамы мен мазмұны. Жорамалдау шешімдері. Белсендіру шешімдері. Бақылау шешімдері.  Хабарландырушы шешімдер.

М.Мескон бойынша басқару шешімдерінің типологиясы. Ұйымдастыру шешімдері. Бағдарланған шешімдер. Бағдарланбаған шешімдер. Ұтымды шешімдер.

Басқару шешімдерін жасау мен жүзеге асырудың ерекшеліктері. Басқару шешімдерінің түрін таңдауға әсердің элементтері. Ұйымдағы әлеуметтік-психологиялық және технологиялық жағдай. Басшының жеке типтері. Байсалды, албыртты, селқос, тәуекелді және сақ шешімдер.

Басқару шешімдеріне қойылатын талаптар оларға жетудің шарттары.

Басқаруды ұйымдастыру шешімді қалыптастыру жүйесі ретінде.

Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру үрдісіндегі негізгі элементтер. Шешімдерді тапсырушылар. Шешімдерді жасаушылар. Шешімдерді орындаушылар. Шешімдерді пайдаланушылар. БШДЖА кейінгі функциялардың, процедуралар мен операциялардың иерархиясы. БШДЖА кезіндегі функциялардың, процедуралар мен операциялардың жетістіктерінің схемасы.

БШДЖА кезңіндегі нақты функциялардың мазмұны. Стратегиялық жоспарлау. Басқару қызметін басқару. Ішкі және сыртқы ортамен қатынастар. Адам ресурстарын басқару. Басқарудағы кеңес беру. Өндірістің қызмет ісін басқару. Компанияның басқару жүйесін қалыптастыру (кесте, құрылым, үрдіс, механизм,басқару техникасы).

БШДЖА кезіндегі процедуралар мен жалпы функциялардың мазмұны. Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асырудың кезеңдері. БШДЖА процедураларының типтік құрамы. БШДЖА прцедураларын құрайтын функциялардың сипаты.

 

БАСҚАРУ ШЕШІМДЕРІН ДАЙЫНДАУ МЕН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Басқару шешімдерін мақсатқа бағыттау.

Компанияның мақсаты және басқару шешімінің мақсаты. Мақсаттың  қанағаттандырылуының шарттары. Мақсаттардың қасиеттері. Мақсат пен міндеттердің әрекеттестіктер схемасы.

БШДЖА ынталылық-мақсаттық технологиясының мәні. БШДЖА технологияларының қиындыпықтары.

Басқару шешімдерін дайындау және жүзеге асыру үрдісі

БШДЖА кезіндегі ұйындастыру технологиясын жүзеге асыру механизмі. Нәтиже бойынша басқару. Қажеттіліктер мен негізінде басқару. Тұрақты түрдегі тексерулер мен анықтаулар арқылы басқару. Ерекше жаңдайларда басқару. Жасанды зерде негізінде басқару. Қызметкерлердің жұмысын белсендіру негізінде басқару. БШДЖА поцедулраларының арасындағы технологияларды үлестіру.

Басқару шешімдерін жасау қажетті әкімшілік іс-шаралар.

Басқару шешімдерін келістіру, қабылдау және бекіту үрдісіне қажетті әкімшілік іс шараларының құрамы.

Басқару шешімдерін орындауды ұйымдастыру поцедуралырының ерекшеліктері.

Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру формалары. Басқару шешімдерін дайындау мен жүзеге асыру формаларын бірге пайдалану механизмі. Басқару шешімдерін дайындау мен құрастыру ережелерінің мәні.

БШДЖА кезіндегі адам факторының ролі,  әлеуметтік- психологиялық және этикалық негіздері.

Адамның негізгі жеке тұлғалық мінездері, БШДЖА әсер ететін тұлғаның темпераменті мен абыройының ерекшкліктері. Адам ойының ерекшкліктері: тереңдік, кеңдік , жылдамдық және икемділігі. Темпераменттің БШДЖА-ға деген тұлғаның тәсіліне әсері. Темпераменттің негізгі типтері: қызба, жұмсақ, сылбыр және уайымшыл. БШДЖА  үрдісіне үрейдің әсері.

Басшы абыройының сипаттарының түрлері: мейірімділік, әріпшілдік, басу, қашықтық, өсиетшілдік, тәкаппарлық.

Әлеуметтік  –психологиялық әдістерінің мәні мен БШДЖА кезіндегі келісім мен әрекеттестікке жету тәсілдері.

БШДЖА кезіндегі әрекеттестікке жетудің этикалық әдістерінің тиімді жолдары. Кәсіптік этика. Тұрмыстық этика. Табиғаттық байланысты этика. Діни этика.

Басқару шешімдерін белгісіздік пен тәуекел жағдайларында жасау

Сыртқы ортаны талдау және оның басқару шешімдерінің дайындау мен жүзеге асыруға әсері

БШДЖА үрдісіне сыртқа ортаның әсері. Ұйым қоршауының алыс және жақын элементтері.

Сыртқы ортаның элементтерін талдау кезінде қолданылатын факторлар: бәсекелес, халықаралық, саяси, нарықтық, әлеуметтік, технологиялық, экономикалық.

Сыртқы ортаның элементтерін талдау үрдісінің негізгі параметрлері: көлемділік, күрделілік, жылжымалылық, белгісіздік, коммуникабельділік.

Ұйымның жақын қоршауының сыртқы ортасының элементтерінің ерекшеліктері. Клиенттер. Бақылаушы ұйымдар. Қызығушы сыртқы орта және заңды тұлғалар. Жұртшылық. Тиісті қызмет облысының заң басымдылығы. Бәсекелестер. Бизнестегі әріптестер. Қаржы-несие мекемелері.

Ұйымның алыс қоршауының сыртқы ортасының элементтерінің ерекшеліктері. Құндылықтар жүйесі мен олардың қоғамдағы басымдықтағы халықтың әлеуметтік және саяси дамуы. Жергілікті және халықаралық айналымының дәстүрлері. Елдегі және дүниежүзіндегі экономикалық жағдай. әлеуметтік және экономикалық жауапкершілік. Институционалдық құрылымдар. Салық жүйесі. Катаклизмдер. Халық толқуы. Байланыстардың сыбайлас жемқорлығы.

Алыс және жақын қоршаудың элементтерін сипаттаудағы информация құрамы.

Басқару шешімдерін дайындау және жүзеге асырудың белгісіздік және тәуекел жағдайларындағы тәсілдері

БШДЖА кезіндегі «белгісіздік» және «тәуекел» туралы түсініктердің мазмұны. Белгісіздік және тәуекел құбылыс және үрдіс ретінде. Белгісіздік және тәуекелдер басқару шешімдерінің процедуралар жүйесінде. Белгісіздіктердің тәуекелге айналуы.

Белгісіздіктердің көбеюінен пайда болатын типтік қателердің тізімі. Ұйымдық, экономикалық, технологиялық, әлеуметтік, құқықтық қызметтегі қателер.

Басқару ісінің сипаты мен белгісіздіктің деңгейіне байланысты тиімді шешімдердің облыстары. БШДЖА тиімділігінің матрицасы.

Тәуекелді басқарудың негізгі стратегиялары. Функциональді-құндық талдауды (ФҚТ) пайдалану. Оның кезеңдері: дайындық, талдау, творчестволық, зерттеу, ұсыныстық, енгізу.