Жасөспірімдердің девиантты мінез-құлқы

Бірақ бұл пайыздардың көрсеткіштері де аз емес. Психобелсенді заттардың дәмін татып, оларды пайдаланушы адамдардың негізгі бөлігі – балалар мен жасөспірімдер. Балалалық, жеткіншектік шақтардың басты міндеті – жасөспірімнің физикалық, психикалық, эмоционалдық, тұлғалық, мінез – құлықтық аумақтарын бұзу емес,  керісінше, дамытып, жетілдіру, қоғамның болашақ мүшесі ретінде өмірде қажетті білім - ілімдерді, дағдыларды  меңгеру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижелер мен  ұсыныстар

 

Жүргізілген зерттеу  мынадай нәтиже жасауға мүмкіндік  береді. Невротикалық тенденциялы сипаттағы тұлғалар үшін көңіл-күйдің қуаныштан уайымға жиі салынып отыру қасиеті тән, сондай-ақ жоғары күйзелістің болуы, уайым, өз күшіне сенімсіздікпен қарау да осы типтің қырлары болып табылады. Олар жұмсақ, ашық, эмоционалды алғырт болады. Бұл цикломитикалық күйзелісті және акцентуациялық сипаттағы адамдардың эмотивті типтеріне сәйкес қасиет. Психопатизация деңгейі жоғары адамдарға өзін өзгелерге қарату, елдің ортасы болу қасиеттері тән. Мұндай адамдар жиі мақтауға бейімделген, кейбір ситуацияларда алғырт, жұмсақ айналасындағылардың реакциясына көтеріңкі көңіл-күймен қарау қасиеттері кездеседі.Бұл мінез қырлары демонстративтік, эмотивтік, гипертимикалық және акцентуацияның бойын шаттық билеген типтеріне ие.

        Невротизация және психопатизация деңгейі жоғары тұлғаларға бойын шаттық билеген әрекет, эмоционалды алғырттық, эмпатия, көңілге алғыштық тән. Корреляциялық талдаудың нәтижелері мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Невротизация, психопатизация және акцентуациялық сипаттағы тұлғалар типтерінің деңгейі арасында айқын байланыстың болмауы.

         Девиантты мінез-құлықтарының бағыттарының қалыптасуының, жүріс-тұрысы бұзылған сананың пайда болуы, адам мінез-құлқының девиантты мінез-құлықтық стереотипінің пайда болуының заңдылықтарын зерттейді.

         Сонымен қатар девиантты мінез-құлықтың алдын алу ұйымдастырылған, күш жұмсау арқылы орындалған мінездің және тәуекел топтардың құрылымы және психологиялық ерекшеліктерін қарастырады. Сонымен, девиантты мінез-құлық тұлғасы-оның мінезіне себепші болатын, индивидтің келеңсіз әлеуметтік маңызы бар индивидуалдық тұрпаттық сапасының жиынтығы.

          Девиантты мінез-құлық тұлғасының психологиясы жайлы мәселесі психологтар үшін ғана емес, сонымен бірге жалпы адамзат болашағы үшін маңызы зор. Ал, бұл мәселені зерттеу девиантты мінез-құлықты алдын алу шараларының профилактикалық іс-әрекетте үлкен роль атқарады. Белгілі бір қылмыс себептерімен шарттары девиантты мінез-құлық тұлғасына тікелей байланысты.

         Қорыты келсек, жастардың криминологиялық мінездемесі құқықтық іздеу және профилактикалық мәселелерін шешу де маңызды. Зерттеулер көрсеткендей жасөспірімдер аддиктивті мінез-құлқының пайда болуы көбінесе ересектер немесе өз қасындағы достарының әсерімен пайда болады. Мұндай жасөспірімдерге тән қасиеттер өз еркінің болмауы, жауапсыз, жалқау, агрессивті болуы. Баланы тым еркелету осындай жағдайларға әкеледі.

 

 

 

 

 

 

                                          Қолданылған әдебиеттердің тізімі:

 

1. Абшаихова У.А., Сирота  Н.А. Клинико – катамнестическое       исследование поведения подростков, больных гашишной  наркоманией.  «Самораз -рушающее поведение у подростков».  Ленинград:  Издательство Ленин- градский психоневрологический  институт. -  1991, 288 с.

2. Александров А.А. Современная психотерапия. Курс лекций. –Санкт –       Петербург: «Академический проект». -  1997, 454 с.
3. Александровский Ю.А. Пограничные психические расстройства.        Москва: Медицина, 1994, - 399 с.
4. Алтынбеков С.А., Катков А.Л., Россинский Ю.А. Программа медико- социальной реабилитации больных наркоманией в Республике Казахстан: Методическое письмо. – Павлодар, 2002. – 32 с.
5. Бабаян Э.А., Гонопольский М.Х. Наркология: (Учебное пособие). – Москва.: Медицина, 1987. – 335 (1) с
6. Березин С.В., Лисецкий К.С., Мотынга И.А. Психология ранней наркологии. Самара: издательство Самарского университета, 1997, 355 с.
7. Березин Ф.Б. Психическая и психофизиологическая адаптация человека. Ленинград: Наука, 1988. – 270 с.
8. Билибин Д.П., Дворников В.Е. Патофизиология алкогольной болезни и наркомании. – Моска: Издательство УДН, 1991, - 455с.
9. Битенский В.С., Херсонский Б.Г., Дворяк С.В., Глушков В.А.Наркомания у подростков. Киев: Здоровье. – 1989, 344 с.
10. Болотовский И.С. Наркомания. Токсикомания. Казань: Издательство КГУ. – 1989, 412 с.
11. Большая медицинская энциклопедия, Т 16/ Под ред. Петровского Б.В. – Москва: Наука, 1981, 897 с.
12. Братусь Б.С. Аномалии личности.  – Москва: Мысль. - 1988, 301 с.
13. Братусь В.С., Сидоров П.И. Психология, клиника, профилактика раннего алкоголизма. – Москва, 1984.
14. Буянов М.И. Беседы о детской психиатрии: Книга для учителя. – Москва: Просвещение, 1986. – 208 с.
15. Буянов М.И. Размышления о наркомании: Книга для учителя. – Москва.: Просвещение, 1990.
16. Данилин А.Г., Данилина И.В. Как спасти детей от наркотиков: Пособие      для родителей. – Москва: Центрполиграф, 2000.
17. Драгунова Т.В. Проблема конфликта в подростковом возрасте. - В кн.: Психолология подростка, составитель Ю.И.Фролов. Москва: Российское педагогическое агентство, 1997, - с. 385 – 404.
18. Дулатова С. Наркомания как социальная проблема общества // Учитель Республики. 2005, 15 апреля, с. 4.
19. Дунаевский В.В., Стяжкин В.Д. Наркомания и токсикомания. Москва: Медицина, 1990. – 206 с.
20. Егоров А.Ю. Возрастная наркология. – Москва: Дидактика, 2002. – 288 с.
21. Еникеева Д.Д. Как предупредить алкоголизм и наркоманию у подростков: Учебное пособие для студентов средних и высших педагогических заведений. – 2-е изд., - Москва: Академия, 2003.
22. Ерназар Н. Әлемді жайлаған дерт // Шапағат – Нұр. – 2005, - №3, 14 - 15 бет.
23. Жетібаев Д. Есірткінің тарихына үңілсек // Есірткілерсіз болашақ. 2005. №1 – 2, 23 – 25 бет.
24. Жетібаев Д. Қауіпті дерттің алдын - алайық // Есірткілерсіз болашақ. 2005. №1 – 2,  36 - 43 бет.
25. Здоровый образ жизни: о вреде курения // Экономика и право Казахстана. 2005. - №15, с. 45  - 46.
26. Змановская Е.В. Девиантология:  Психология отклоняющегося поведения: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений. Москва: Академия, 2003.
27. Каримова С. Маскүнемдіктен айықтыратын амалдар // Отбасы және денсаулық.  – 2005, - №6, -19 бет.
28. Керіметұлы Е. Зиянды әдеттердің ұрпақ тағдырына әсері және денсаулық // Аманат. – 2005, - 26 қаңтар, - 6 бет.
29. Ковалев В.В. Семиотика и диагностика психических заболеваний у детей и подростков. Москва: Медицина, 1995. – 287 с.
30. Козлов Н.И. Лучшие психологические игры и упражнения. Екатеринбург: Издательство АРД ЛТД. – 144 с.
31. Колесов Д.В. Беседы об антиалкогольном воспитании: Книга для учителя. – Москва: Просвещение, 1987. – 80 с.
32. Короленко Ц.П., Дмитриева Н.В. Социодинамическая психиатрия. Москва: «Академический проект», Екатеринбург: «Деловая книга», 2000. – 460 с.
33. Копыт Н.Я., Сидоров П.И. Профилактика алкоголизма.  – Москва: Медицина, 1986. – 240 с.
34. Коробкина З.В. Профилактика наркотической зависимости у детей и молодежи. Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений. – Москва: Академия, 2002. – 192 с.
35. Кочюнас Р. Психотерапевевтические группы: теория и практика. / Пер. с лит. -  Москва: Академический проект. 2000. – 240 с.
36. Крайг Г. Психология развития. СПб: Издательство «Питер», 2000, с. 557 – 647.
37. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. Москва: Просвещение, 1975. – 180 с.
38. Лучшие практики диагностики, лечения и реабилитации зависимости от писхоактивных веществ: Раннее выявление и профилактика распространения зависимостей. Павлодар. – 2003. – ІІІ том. – 121 с.
39. Максимова Н.Ю. Психологическая профилактика алкоголизма и наркомании несовершеннолетних: Учебное пособие. - Ростов на Дону: Феникс, 2000. с. 130- 142.
40. Международная классификация болезней. Классификация психических и поведенческих расстройств. Клинические описания и указания по диагностике. Всемирная Организация Здравоохранения. Россия, Санкт  - Петербург: «Оверлайд», 1994, 304 с.
41. Минко А.И., Линский И.В. Наркология: Новейший справочник. Москва: Эксмо, 2004. – 736 с.
42. Патютко Н. Медицинские и социальные последствия наркомании // Северный Казахстан. 2005. – 10 октября, с.6.
43. Петрушин С.В. Психологический тренинг в многочисленной группе. Москва: Академический проект, 2000. – 256 с.
44. Подхватилин Н.В. Психокоррекционная профилактика подростковой наркозависимости: Практическое руководство к проведению тренинга для школьных психологов, педагогов, социальных работников. – Москва: ТЦ Сфера, 2002.
45. Поливанова К.Н. Психологическое содержание подросткового возраста // Вопросы психологии №1, 1996.
46. Предупреждение подростковой и юношеской наркомании / Под ред. С.В. Березина и др. – Москва: Изд – во Института Психотерапии, 2000.
47. Профилактика табакокурения, алкоголизма и наркомании среди детей и подростков: Методические рекомендации / Юсопов О.Г. Павлодар, 2002 .
48. Психологические особенности наркоманов периода взросления / Под ред. Березина С.В., Лисецкого К.С. Самара: Издательство «Самарский университет», 1998. 244 с.
49. Психологические теты. Ахмеджанов Э.Р. – Москва, 1997, 320 с.
50. Психология развивающейся личности. Под ред. Петровского А.В. Москва: Педагогика, 1987, - 426 с.
51. Пятницкая И.Н. Наркомания. Москва: Медицина, 1997, 381 с.
52. Райс Ф.Ф. Психология подросткового и юношеского возраста . Санкт – Петербург: «Питер», 2000. – 464 с.
53. Райский Б.Ф. Предупреждение и преодоление отклонений в поведении школьников. Волгоград. – 1986, 284 с.
54. Ремшмитд Х. Подростковый и юношеский возраст. Проблемы становления личности. Москва: Мир, 1994, 289 с.
55. Рожков М.И., Ковальчук М.А. Профилактика наркомании у подростков. – Москва: ВЛАДОС, 2003. – 144 с.
56. Россинский Ю.А. Расстройства психической адаптации в подростковом возрасте, как мишень превентивной медицины в плане профилактики зависимости к ПАВ. Вопросы наркологии Казахстана, Том 1, №1, 2001, с. 77 – 81.
57. Рувинский Л.И. Самовоспитание личности. – Москва: «Мысль», 1984. -256 с.
58. Рудестам К. Групповая психотерапия. Серия «Мастера психологии». Санкт – Петербург: Питер Ком, 1999. – 384 с.
59. Руководство по психиатрии / Под ред. Г.В.Морозова. Т.2. – Москва: Медицина, 1988, - 451 с.
60. Сағын Х. Арақ ардан бездірер // Ана тілі. 2005, - 17 ақпан, - 9 бет.
61. Семичов С.Б.    Преболезненные психические расстройства. Ленинград: Медицина. 1987. – 184 с.
62. Семке В.Я., Саманин Д.В., Головин О.Д. Психическая адаптация и дезадаптация в клинике пограничных нервно – психических расстройств. Томск: Издательство Томского университета, 1993. – 21 с.
63. Семке В.Я., Положий С.Б. Пограничные состояния и психическое здоровье. Томск: Издательство Томского университета, 1990, - 209 с.
64. Сирота Н.А., Ялтонский В.М. Профилактика наркомании и алкоголизма. – Москва: Академия, 2003. – 176 с.
65. Скворцова Е.С. Алкоголь, женщины, подростки. – Москва: Медицина, 1988.
66. Столяревская С.А. Особенности познавательной деятельности при алкоголизме // Фармация Казахстана. 2005, №12 , с. 39 – 40.
67. Ураков И.Г. Алкоголь: личность и здоровье. – Москва: Медицина, 1986. – 80 с.
68. Фельдштейн Д.И. Детство как социально – психологический феномен и особое состояние развития // Вопросы психологии № 1, 1998.
69. Фельдштейн Д.И. Проблемы возрастной и педагогической психологии: Москва: Международная педагогическая академия, 1995. – 366 с.
70. Фельдштейн Д.И.  Трудный подросток. Душанбе. 1972, 381 с.
71. Шпекбаев А. Противодействия вызовам и угрозам ХХІ века // Казахстанская полиция, 2005, №4, с. 1- 5.
72. Ялом И. Теория и практика групповой психотерапии. – Санкт - Петербург: «Питер», 2000. - 640 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 5