Тұлға құрылымының қалыптасуы мен дамуының психологиялық аспектілері

26 Гордеева  Н.Д., Зинченко В.П. Функциональная структура действия. - М., 1982. - 208 с.

27 Психология. Словарь / Под общ. ред. А.В.  Петровского, М.Г. Яоршевского. - М.: Политиздат, 1990. - 494 с.

28 Ждан  А.Н. Вильгельм Вунд (к 100-летию  основания Института экспериментальной  психологии в Лейпциге) // Вестник Московского университета. Серия 14: Психология. - 1979. - № 3. - С. 72-80.

29 Вундт В. Проблемы психологии народов // Западно-европеская социология ХIХ - начала ХХ веков. - М.: Изд-во Международного Университета Бизнеса и Управлениия, 1996. - С. 5-32.

30 Уотсон  Джон Б. Психология как наука  о поведении // Основные направления  психологии в классических трудах. Бихевиоризм. - М.: ООО Издательство  АСТ-ЛТД, 1998. - 704 с.

31 Ярошевский  М.Г. История психологии. - М.: Мысль, 1985. - 575 с. 

32 Выготский  Л.С. Баланың жас ерекшелiктерi және кемтар бала психологиясы  туралы таңдамалы еңбектер. - Алматы: Ы. Алтынсарин атындағы Қазақтың бiлiм Әскери оқу орындарында Республикалық баспа кабинетi, 1999. - 170 б.

33 Шерозия  А.Е. Психика. Сознание. Бессознательное. К обобщенной теории психологии. - Тбилиси: Мецниереба, 1979. - 171 с.

34 Ткаченко  А.Н. Проблема исходной единицы  анализа психического в истории  советской психологии (1920-1940 гг.) // Вопросы психологии. - 1980. - № 2. - С. 155-159.

35 Асмолов  А.Г. Деятельность и установка. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1979. - 152 с.

36 Lewin K. Vorsatz, Wille, und Bedurfnis. - Berlin: Verlag von Julis Springer, 1926. - 92 S.

37 Зинченко В.П. Установка и деятельность: нужна ли парадигма? // Бессознательное природа, функции, методы исследования / Под общей ред. А.С. Прангишвили А.Е. Шерозия, Ф.Б. Бассина. - Тбилиси: Мецниереба, 1978. - Т.1. - С. 133-146.

38 Тәжiбаев Т.Б. Жеке адамның құрылымындағы бейiм-бағдар мәселелерi // Вестник КазНУ. Серия психология и социология. - 2003. - № 2 (11). - 40-45 бб.

39 Мясищев В.Н. Личность и неврозы. - Л.: Изд-во Ленингр. ун-та, 1960. - 426 с.

40 Мясищев  В.Н. Структура личности и отношения  человека к действительности // Психология  личности. Тексты / Под ред. Ю.Б.  Гиппенрейтер, А.А. Пузырея. - М.: Изд-во  Моск. ун-та, 1982. - С. 35-38.

41 Мерлин  В.С. Проблемы экспериментальной  психологии личности // Проблемы  экспериментальной психологии личности. - Пермь, 1968. - Вып. 5. - С. 3-160.

42 Мясищев  В.Н. Основные проблемы и современное  состояние психологии отношений  человека // Психологическая наука  в СССР. - М., 1960. - Т. 2. - С. 110-125.

43 Мерлин  В.С. Проблемы экспериментальной  психологии личности // Проблемы  экспериментальной психологии личности. - Пермь, 1970. - Вып. 6. - С. 8-212.

44 Мерлин  В.С. Принципы психологической  характеристики типов личности // Теоретические проблемы психологии  личности. - М.: Наука, 1974. - С. 226-249.

45 Мясищев В.Н. Личность и отношения человека // Проблемы личности: Материалы симпозиума / Под ред. В.М. Банщикова, Л.Л. Рохлина, Е.В. Шороховой. - М., 1969. - Т. 1. - С. 63-73.

46 Мясищев  В.Н. Проблема отношений человека  и ее место в психологии // Вопросы психологии. - 1957. - № 1. - С. 142-155.

47 Братусь  Б.С. Психология личности // Психология  личности Т. 2: Хрестоматия. - Самара: Изд. Дом. “Бахрах-М”, 2002. - С. 385-456.

48 Выготский  Л.С. Вопросы теории и методов психологии // Собрание сочинений: В 6-ти т. - М.: Педагогика, 1982. - Т. 1. - С. 43-174.

49 Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1972. - 575 с.

50 Лурия  А.Р. Язык и сознание. - Ростов-на Дону: Феникс, 1998. - 416 с.

51 Выготский Л.С. Вопросы детской психологии // Психология. - М.: ЭКСМИО - Пресс, 2000. - С. 892-997.

52 Леонтьев А.Н. Психологическая теория деятельности // Избранные психологические произведения: В 2-х т. - М.: Педагогика, 1983. - Т. 2. - С. 93-232.

53 Леонтьев  А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. - М.: Политиздат, 1975. - 304 с.

54 Леонтьев  А.Н. Развития психики: Дис. … д-ра пед. наук. - М., 1940. - 581 с.

55 Леонтьев. А.Н. Философия психологии: из научного наследия / Под ред. А.А. Леонтьева, Д.А. Леонтьева. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1994. - 287 с.

56 Леонтьев  А.Н. Психологические вопросы сознательности учения // Известия АПН РСФСР. - М.-Л.: Изд-во АПН РСФСР, 1947. - Вып. 7. -С. 3-40.

 

ҚОСЫМША В

 

Д.А. ЛЕОНТЬЕВТIҢ ӨМIРЛIК МАҒЫНАЛАР  БАҒДАРЫНЫҢ ТЕСТIСI

 

Нұсқау: Сiзге жұп-жұптан тұратын  қарама-қарсы пiкiрлер ұсынылады. Сiздiң  мiндетiңiз - өз ойыңызша шындықа бiршама  жақынырақ келедi-ау деген екi пiкiрдiң  бiрiн таңдап, таңдағаныңызға қаншалықты сенiмдi болғаныңызға қарай 1, 2, 3, цифрларының  бiрiн белгiлеу (егер Сiздiң көзқарасыңыз бойынша екi пiкiрде дұрыс болса, онда 0-дi белгiлеңiз).

 

Ф.А.Ж. _________________________ Жасы _______ Бiлiмi ___________

 

1. Әдеттемаған өте көңiлсiз     3 2 1 0 1 2 3  Әдетте мен күш-қуаттымын

2. Маған өмiр барлық уақытта                   Маған өмiр мүлде

    ойландыратын және әсерлi                    тыныш сияқты                       

    сияқты көрiнедi                3 2 1 0 1 2 3  көрiнедi.         

3. Өмiрде менiң белгiлi бiр                        Өмiрде менiң мақсатым 

   мақсатым мен тiлегiм жоқ  3 2 1 0 1 2 3   мен тiлегiм өте  айқын 

4. Өз өмiрiм маған                                    Өз өмiрiм маған тым     

   мағынасыз әрi мақсатсыз                       мағыналы әрi мақсатқа 

   сияқтыдай көрiнедi           3 2 1 0 1 2 3    бағытталғандай көрiнедi

5. Маған әр бiр күн барлық                       Маған әр бiр күн барлық                                      

    уақытта жаңа әрi                                  уақытта басқаларына 

    басқаларына ұқсамайтын                      ұқсас сияқтыдай

    сияқтыдай көрiнедi          3 2 1 0 1 2 3    көрiнедi 

6. Мен зейнеткерлiкке                              Мен зейнеткерлiкке 

    шықсам барлық уақытта                        шықсам ешқандай 

    айналыссам екен деп                             қамқорлық тауқыметiн             

    армандаған     қызықты                         өзiме тартқызбауға 

   нәрселермен айналысамын  3 2 1 0 1 2 3   тырысамын

7. Менiң өмiрiм мен                                 Менiң өмiрiм дәл мен

    армандағандай                                     армандағандай болып  

    болып құрылмады            3 2 1 0 1 2 3   құрылды 

8. Өмiрлiк жоспарымда бар                        Өмiрде 

    нәрселердi жүзеге асыруда                     жоспарлағандарымның

         мен  табысқа жете                                көбiсiн мен жүзеге

    алмадым                          3 2 1 0 1 2 3   асырдым

9. Менiң өмiрiм түкке                              Менiң өмiрiм қызықты

   тұрмайды әрi қызықсыз     3 2 1 0 1 2 3   iстерге толы

10. Егер маған бүгiн өз өмiрiме                  Егер маған бүгiн өз 

     есеп беру керек  болса, онда                  өмiрiме есеп беру керек  

     мен ол толығымен                               болса, онда мен мағынасы

     мағыналы болды деп                            болмады деп айтар

     айтар едiм                       3 2 1 0 1 2 3   едiм  

11. Егер мен таңдай алар                           Егер мен таңдай алар 

     болсам, онда мен өз                             болсам, онда мен осы 

     өмiрiмдi мүлде басқаша                        өмiрiмдi тағы да бiр рет

     құрар едiм                       3 2 1 0 1 2 3      сүрер едiм

12. Мен қоршаған дүниеге                            Мен қоршаған дүниеге  

 қарасам болды, ол менi                   қарасам болды, ол менi                                                жиi мазалап, абыржытады  3 2 1 0 1 2 3      мазалап абыржытпайды

13. Мен  өте мiндеттi                                      Мен мүлде мiндеттi 

       адаммын                          3 2 1 0 1 2 3      адам емеспiн

14. Мен  адамның өмiрлiк                               Мен табиғи қабiлеттер 

     таңдауын өз қалауы                                  мен жағдайлардың 

     бойынша жүзеге                                       әсерiнен адам өзiнiң

     асыруға мүмкiндiгi бар                              таңдау мүмкiндiгiнен

     деп ойлаймын                  3 2 1 0 1 2 3       айрылған  деп ойлаймын 

15. Мен  өзiмдi мақсатқа                                 Мен өзiмдi мақсатқа

     талпынған адам ретiнде                             талпынған адаммын 

     нақты анықтай аламын      3 2 1 0 1 2 3      деп айта  алмаймын

16.  Өмiрде  мен өзiмнiң анық                         Өмiрде мен өзiмнiң 

      мақсатым мен икемдiлiгiмдi                     мақсатым мен

      әлi тапқан жоқпын.          3 2 1 0 1 2 3      икемдiлiгiмдi таптым.

17.  Менiң  өмiрлiк                                         Менiң өмiрлiк

      көзқарасым  әлi                                      көзқарасым толық 

      анықталмаған.                 3 2 1 0 1 2 3      анықталған. 

18. Өмiрде  қызықты мақсаттар                       Өмiрде қызықты мақсат

     мен икемдiлiгiмдi тауып                            пен икемдiлiгiмдi тауып 

     алуға менiң мүмкiндiгiм                             алуға менiң қабiлетiм

     болды деп есептеймiн         3 2 1 0 1 2 3     әрең жетедi.

19. Менiң  өмiрiм өз                                       Өз өмiрiм өзiме

      қолымда, мен оны                                   бағынышты емес, ол 

      өзiм                                                       сыртқы жағдайлармен   

      басқарамын                       3 2 1 0 1 2 3     басқарылады

20. Менiң  күнделiктi iсiм                                Менiң күнделiктi iсiм 

     маған қанағат пен                                     жаппай қайғы мен 

     қанағаттанушылық әкеледi  3 2 1 0 1 2 3      жағымсыздық әкеледi

 

Субшкалалардың интерпретациясы

 

1. Өмiрдегi мақсат. Бұл шкаладағы ұпайлар болашақта өмiрге ұғынушылық, бағыттылық және уақытша болашақтың бейнесiн әкелетiн сыналушының өмiрiндегi мақсаттың болуын не болмауын сипаттайды. Осы шкала бойынша төменгi ұпайлар тiптi өмiрдi ұғынудың жалпы көрсеткiшi адамда жоғары деңгейде болса да, оның кешегi не бүгiнгi күнмен өмiр сүретiндiгiн бiлдiредi. Сонымен қоса, бұл шкаладағы жоғарғы ұпайлар мақсатқа талпынған адамды ғана емес, қазiргi кезде шынайы тiрегi жоқ және оны жүзеге асыруға тұлғалық жауапкершiлiктi талап етпейтiн негiзсiз жобаны да сипаттай алады. ӨМБ басқа шкалаларының көрсеткiштерiн есепке алу негiзiнде бұл екi жағдайды айыру қиынға түспейдi.

2. Өмiр барысы немесе өмiрдiң қызығушылықтар мен эмоцияға толылығы. Бұл шкаланың мазмұны өмiрдiң бiрден-бiр мағынасы өмiр сүру болып табылады дейтiн белгiлi теориямен сәйкес келедi. Бұл көрсеткiш өз өмiрiнiң барысын қызықты, эмоциялық мағынаға толы деп сыналушының өзi қабылдай ала ма, жоқ па, мiне соны бiлдiредi. Осы шкала бойынша ұпайлар көрсеткiшi жоғары, ал қалғандары төмен болса, онда ол рахат өмiрге қызығып, бүгiнгi күнмен өмiр сүретiн адамды сипаттайды. Ал бұл шкала бойынша төменгi ұпайлар қазiргi кезде адамның өз өмiрiне қанағаттанбайтындығының белгiсi; бiрақ адам өзiнiң өткенiн еске түсiргенде, не болашақты көздегенде оған құнды мағыналар әкелуi мүмкiн.

3. Өмiрдiң нәтижелiлiгi, не өзiн-өзi жүзеге асыруға қанағаттанушылық. Осы шкаладағы ұпайлар адамның өткенге берген бағасын, өткен өмiрiнiң қаншалықты жемiстi әрi мағыналы болғанын сезiнуiн бейнелейдi. Осы шкала бойынша ұпайлар жоғары болып, қалғандары төмен болса, онда бұл адамның өткенiн артына қалдырып, одан әрi өмiр сүретiндiгiн, сонадй-ақ өткен өмiрi оның қалған өмiрiне мағына беретiндiгiн бiлдiредi. Төменгi ұпайлар адамның өткен өмiрiне қанағаттанбайтындығын сипаттайды.

4. Мен - локусын бақылау (Мен - өмiрдiң қожасымын). Жоғарғы ұпайлар өз өмiрiн өз мақсатына және оның мағынасына сай құруға, таңдауға жеткiлiктi түрде еркi бар, өзiн күштi тұлға ретiнде сезiнуiмен сәйкес келедi. Төменгi ұпайлар өзiнiң жеке өмiрiнде болатын оқиғаларды бақылауда, өз күшiне өзi сенбейтiндiгiн бiлдiредi.

5. Өмiр - локусын бақылау немесе өмiрдi басқарушылық. Жоғарғы ұпайлар - адамның өз өмiрiн бақылауға, еркiн шешiм қабылдап, оны өмiрде жүзеге асыру үшiн берiлген дейтiн көзқарасқа нанатындығын бiлдiредi. Төменгi ұпайлар - өмiр адамның саналы түрде бақылауына бағынышты емес, еркiндiктi таңдау жалған, болашақты болжау ақылға симайтын нәрсе дейтiн нанымды ұстайтын адамның фатализмiн сипаттайды.