Тәрбиенің әдістері, құралдары

 

Пән бірлестіктерінің әдістемелік  жұмысының мазмұны көп қырлы  болып келеді. Онда оқу – тәрбие жұмыстарының және оқушылар білімінің  деңгейін көтеру, тәжірибе алмасуды ұйымдастыру, озық педавгогикалық тәжірибені және педагогикаы ғылымының жетістіктерін  енгізу мәселелері қаралып, жаңа оқулықтар  мен оқу бағдарламаларының күрделі  тараулары талқыланады. Сонымен  бірге тәжірибелік оқу бағдарламаларымен  оқу құралдарының нұсқаулары, олардың  нәтижелері деп талқыланады. Бірлестік  мүшелері білоім бертін және қадағалайтын компьютерлік бағдарламаларды талдап жасайды және сынақтан өткізеді.Оның тиімділігі мен нәтижесіне баға береді. Бірлестік жұмысының мазмұны  оқушылар білімінің тексеретін тақырыптық, шығармшылық бақылау жұмыстарын қарастыру да қамтиды.

 

Әдістемелік бірлестіктің жұмысы сол пәннің мұғалімдерінің педагогикалық  қызметінің, оқушылардың білім сапасын  арнайы жоспармен іске аырылады. Жоспарды жаңа оқу жылының мақсаттары мен  міндеттері айқындалып, негзгі ұйымдық  – педагогикалық шаралар қамтылады, ғылыми - әдістемелік баяндамалардың тақырыптары пән бойынша ашық және үлгілі сабақтар белгіленіп, оқушылардың  білім, іскерлік және дағдыларының сапасын  тексерудің мерзімі мен түрі айқындалады.

 

Әдістемелік жұмыстардың  тиісді түрлерінің бірі біріңғай әдістемелік  күн екі тоқсан аралығында атқарылған әдістемелік жұмыстарды қорытындылауға арналады. Біріңғай әдістемелік күннің тақырыбы мұғалімдерге алдын – ала  хабарланады. Біріңғай әдістемелік  күннің қарсаңында арнайы тақырыпқа  педагогикалық биюлетен шығарылып, әдістемелік талдамалардың, мұғалімдердің  оқушылар шығармашылығын, психологиялық  – пеагогикалық әдебиеттердің көрмесі  ұйымдастырылады.

 

Біріңғай әдістемелік  күннің атқарылар жұмыстың мазмұны  мыналарды қамтиды: ашық сабақтар мен  сыныптан тыс шаралар өткізу, оларға талдау жасап, кеңінен талқылау, жаңа әдістемелік әдебиеттерге шолу жасау, өткізілген шараға баға беріп, талдау жасайтындай біріңғай әдістемелік  күннің қорытындысы мен “дөңгелек  үстел”, мәжіліс немесе баспасөз конференциясын өткізу.

 

Мұғалімнің теориялық  және практикалық дайындығының біртұтастығы проблемалық семинарлар мен практикумдар барысында көрінеді. Олар мұғалімнің өз білімін көтеру әрекетін ынталандырып, оны пдагогикалық инновацияға ұмтылдырады. Проблемалық семинар жұмыстарының азмұны қазіргі заманғы педагогикалық  теорияны қамтиды.

 

Соңғы жылдары әдістемелік  жұмыстар жүйесінде практикаылық сабақтардың  белсенді түрлері кеңінен қоланылуда. Олар: іскерлік, рөлдік ойындар, ойындар  – практикумдар, ұйымдық - әркеттік ойындар, түрлі тренингтер. Бұл жұмыс  түрлерінің даусыз жетістігі – орындалған әркеттің көп нұсқаулылығы, нақты  практикаға барынша жақындығы ұжым болып талқылауға қолайлығы және т.б. Әйтсе де практикумдарды ұйымдастырушылар мұғалімдердің бұндай шараларға  қатысуға ықылассыздығы, оларды жүргізуге  әдістемелі дайындықтың аздығы сияқты кедергілер тап болуда. Бұның бәрі де проблемалық семинарлар мен практикумдардың  ұйымдастыруға білоікті басшылықтың  керектігін танытады.

 

Озат тәжірибе мектебі  негізінен дербес және ұжымдық тәлімгерліктің мақсаты мен міндетін іс асыратын әдістемелік жұмыс түрі. Қазақстан  мектептерінде тәлімгерлік дәстүрдің  бай тарихы бар болғаны мен  бір мектеп қабырғасында ұйымдастырылған  ощати тәжірибе мақсатты, толыққанды сипат алады. Бұл мектептің негзгі міндеті – тәжірибелі мұғалімнің, басшының тәжірибесін өз әріптесіне әдістемелік - көмек көрсету. Бұндай мектепті қалыптасыру көбіне ерікті негізде басталады.

 

Озат тәжірибе мектеп жұмысын  бағалау екі жақты тиімділікті  ескеру тиіс. Мектеп бсшысы мұғалімдердің  сабақтарына қатысып, оларға сабақ  технологиясы мен әдістемесі, жоспарластыру  мәселелерімен ақыл – кеңес беріп, білім берудің теориялық мәселелерін  талқылаумен бірге мектептің  педагогикалық жүйесін жетілдіреді, өзініің кәсіптік позициясының дұрыстығына  көз жеткізеді. Өзат тәжірибе мектебінің екінші тиімділігі – мұғалім әріптестердің  жаңашыл, шебер мұғалімнің шығармашылық лабороториясымен тікелей танысуға мүмкіндігінің болуы деп білеміз.

 

Озат тәжірибе мектебінің құрылымында оның бір көрінісі немесе дұрыс буыны ретінде жас мұғалім  мектебінің жұмысын ұйымдастыруға  болады. Оның мәні – жұмысты жаңам  бастаған жа мұғалімдер тәжірибелі мұғалімнің немесе мектеп басшысының жетекшілігімен бірлестікте бірігеді. Оның жұмысы сабақтың және сыныптан тыс шараның  мақсатын белгілеудің техникасы  мен әдістемесі, сынып жетекшісі  жұмысын жоспарластырудың ерекшеліктері, сынып ұжымының тәрбиелік деңгейін анықтау сияқты арнайы жоспармен  жүргізіледі. Жас мұғалім мектебіндегі оқуларында сабақтың технологиялық  картасын жасау, оқу процесінде комюьтер құралдарын қолодану сияқты практикалық  шаралар қарастырылады. Тәжірибелі педагогтың жетекшілігімен бір – бірімен араласқан жас мұғалімдер кәсіптік дамуын жолға қойып, өзінің шығармашылық қасиетін іске асыруға ұмтылады.

 

Көптеген мұғалімдердің  тәжірибесі көрсетіп отырғандай, педагогикалық  шыармашылық пен белсенді әрекеттің  күр бәсеңдеуі болашақ мұғалімдердің  жоғарғы оқу орнында лаған  теориялық білімдерден соң мектептегі алғашқы жылдары бірден таза практикалық  қызметпен айналысуынан туындайды. Сондықтан бұл кезеңде арнайы теориялық дайындықты үзбей оны  практикада қолдану арқылы тереңдетудің маңызы зор. Жас мұғалім мектебі  міне осы аңызды міндетті шеше алады.

 

Мектептерге эксперименттік жұмыстар ұйымдастыруға кең мүмкіндік  беріп отырған кезеңде проблемалық  топтың әрекеті қызу қолдау табуда.

 

Мұғалімдердің мұндай мұндай тобы мектеп басшыларының, ғалым –  педагогтардың мұғалімдер мен өзінің бастамасы мен құрылуы мүмкін.

 

Мектептегі әдістемелік  жұмыстардың ұжымдық түрлерінңі бірі педагогикалық ұжымның таңдаған ғылыми - әдістемелік тақырып бойынша  қызметі. Оның негізгі себептерінің бірі - тақырыпты кездейсоқ таңдаудан  туындайды. Бұндай жағдайда зерттеу  тақырыбы нақты ұжымның нақты  мәселелерін шешуге арналмаса, онда ол зерттеу тақырыбының өмірі  қысқа және соңы сәтсіз аяқталады.

 

Ғылыми - әдістемелік тақырып  пен жұмыс істеудің тиімділігінің  төмен болуының бір себебі – педұжымның өз мектебіндегі мәселелерпді айқындар, мақсатын белгілей алмауы, бірлесе  жүмыс істеуді жолға қоя алмау.

 

Ғылыми педагогикалық  конферренциялар, педагогикалық оқулар, шығрмашылық есептер жекелеген  мұғалімдердің, әдістемелік бірлестіктердің  әдістемелік жұмыстарының қорытынды  үрі болып табылады.

 

 

Мұғалімнің өзінің педагогикалық  білімін көтеруі

 

Мұғалім әдістемелік жұқмыстың  қандай түрін таңдаса да соңғы  нәтижеде оның тиімділігі мұғалімнің өз бетінше өз білімін көтеруге байланысты болмақ. Сондықтан да үздіксіз білім  беру процесін жоғары оқу орны –  мұғалімдер білімін жетілдіру институты  – семинар, курс, практикум және т.б. оқу түрлерін шектеуге болмайды, оған осы оқу түрлерінің арасындағы тынымсыз ой еңбегін де жеткізу керек.

 

Мектеп директоры және оқу ісінің меңгерушісі әдістемелік  жұмысты ұйымдатырғанда өз мектебі  педагогтарының алдындағы қиындықтарға баса көңіл бөледі.

 

Педагог қызметкерлерді аттестациялау

 

Мектептің педагог қызметкерлерін аттестациялау бұрыңғы Кеңес  Одағында 1972 жылы енгізілді.

 

Аттестаццияның негізгі  мақсаты педагог қызметкерлердің  кәсіптік біліктілігін көтеру, шығармашылық белсенділігін дамыту, әлеуметтік қорғауды қамтамсыз ету.

 

Қазіргі ереже бойынша  үш түрлі комиссия құрылады. Бас  атитестациялық комиссия республикалық, облыстық деңгейде, ал аудандық, қалалық  комиссия тиісті білім мекемелерінің  деңгейінде құрылады. Ал, білім беру мекемесінің аттестациялық комиссиясының  құру педкеңестің құзырында болады.

 

Мұғалімнің немесе мектеп басшысының қызметі кешенді көрсеткіштермен  бағаланады. Біріншісі – қызмет қорытындысын жинақтау, екіншісі –  практиклық қызметті эксперттік бағалау.

 

Мұғалімдерді аттестациялау  педагогтың біліктілік санат сұрағын  арызы арқылы бес жылда бір  рет өткізіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Мұғалімнің педагогикалық  шеберлігі

 

Педагогикалық шеберлікті қалыптастырудың  бірнеше жолдары бар.

 

Ең алдымен мұғалім  жан – жақты білімдар, өмірдің  әр саласынан хабары бар, әр түрлі  жағдайдан жол тауып шыға алатын, мектеп өміріне байланысты барлық мәселені шеше алатын, әр түрлі сұраққа бере алатын адам болуға тиіс.

 

А.С.Макаренко өзін талантты педагогпын деп есептемеген, бірақ  көп еңбектендім, сондықтан шеберлікті меңгердім деген.

 

Шеберліктің негізі еңбектену  екен.

 

Мұғалімнің қандай да болмасын іс - әрекетінің заттық саласы білімдер жүйесінде көрінеді. Мұғалімнің еңбек  құралдарының өзіндік сипаттары  – оның білімі, білігі, тұлғалық қасиеттері. Қажетті тәжірибені жинақтауға әкелетін іс - әрекет мұғалім тұлғасын қалыптастырудың  шарты болады, ал ол “оқу - әдістемелік” құралдарының өзінде орныққан.

 

 

Педагогикалық қарым –  қатынас

 

Бір тұтас педагогикалық  процесте мұғалімге негізгі орын беріледі. Өйткені мұғалім білім  беруде мектептегі тұлға. Ол оқу –  тәрбие жұмысының әр субьектісі әрі  обьектісі қызметін атқарады. Сондықтан  мектептегі негізгі тұлға ретінде  мұғалім өзін қоршаған ортаның, өзі  қызмет етіп үлгі көрсететін қауымның көз алдында үлгі - өнегесі ретінде  мектепті ел танытатында мұғалім. Мұғалімнің алдына үлкен жауапкершілік жүктелінеді. Ол жауапкершілік ең алдымен мұғалімнен өзіне деген, өзінің біліміне деген  талапшылдығы, жауапкершілігі, еңбекқорлығының  көрінуі қажет.

 

Бүгінгі күні мұғалімнің алдында  тұрған негізгі мәселе заманымыз  алға тартып отырған өзекті проблемаларды  одан жүйелі түрде оқып – үйренуін және зерттеуін талап етеді.

 

Мұғалімнің кәсіби шеберлігін жетілдіру екі жағдайды ескеруіне  тура келеді.

 

Біріншісі – мұғалімнің өзінің білім көтеруіне арналған жоспарын сәйкес өз бетімен білім алу жолы,

 

екіншісі - әр түрлі ұжымдық  жолмен білім алып, мамандығын жетілдіру.

 

Ұжымдық формалары: әдістемелік  және теориялық семинарлар; білім  проблемалары институтының қысқа мерзімді курстары, теория әдістемелік конференциялар.

 

Педагог оқу тәрбие процесінде оқушылармен тығыз қарым –қатынаста болып оқушылармен қалыпты, педагогикалық  әдептілікті, тактиканы меңгеріп жұмыс  істелуі керек.

 

10 тақырып

 

Шетелдегі халыққа білім  беру жүйесі

 

Қарастырылатын мәселелер:

 

Европа, Азия, Америка елдеріндегі  білім беру жүйесі.

 

Оқушылардың үлгерімін сандық белгімен көрсетудің әр түрлі жүйелері.

 

 

Пайдаланатын әдебиеттер:

 

. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.

 

Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова . Педагогика. Алматы-2004ж.

 

Е. Сағындықұлы. Педагогика. Алматы-1999ж.

 

И.П. Подласый. Педагогика.Москва –2000ж.

 

ҚР Білім беру туралы заңы. Астана-2000ж.

 

Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік  педагогикалық университеті. Педагогика

 

пәні бойынша лекциялар  жинағы. Алматы-1991ж.

 

7. Белорусова, Н.И.Решитень  Педагогика. Дене тәрбиесі институттарына  арналған оқулық Москва 1978

 

 

Европа, Азия, Америка елдеріндегі  білім беру жүйесі.

 

Жастарға білім және тәрбие беру, оларды жан – жақты дамыту қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі.

 

Әрбір елде халыққа білім  беру ісі өндіргіш күштердің даму деңгейіне өндірістік қатынастардың  қалыптасуына байланысты.

 

Ғылымның әр саласынан  шет мемлекеттерде жаңалықтар ашылды.

 

Европада кітап басу пайда  болды. Америка және Индияға теңіз  жолы ашылды. Англияның социал утописі  Томас Мор педагогикалық ойдың  көрнекті өкілі болды. Томас Мор  Англиядағы мектептерде жаратылыстану  – математика сабақтарының кең түрде  оқытылуын талап етті.

 

 

Джон Дьюидың 90 – шы жылдардағы сол кездегі дәстүрлі әдістерді  сынауды және бастауыш мектептегі оқу  – жұмысын ұйымдастыру туралы ойлары сол кезең үшін пайдалы  болды.

 

 

2.Оқушылардың үлгерімін  сандық белгімен көрсетудің әр  түрлі жүйелері.

 

Венгрия, Югославия және Чехословакия елдерінде “Бес” баллды жүйе қолданылады. Венгрия мен Югославияда “Бес”  жоғары, “Бір” төмен баға, ал Чехославакияда “Бір” жоғары, “Бес” төмен баға болып қойылады.

 

Румыния, Голландия, Ауғанстан  мектептерінде оқушыларға 1 – ден 10 – ға дейін қойылады. 10 - өте  жақсы, 1 - өте жаман, ал сыныптан сыныпқа  көшіру 5, 6 сандық белгілермен бағаланады.

 

Францияның бастауыш мектептерінде  оқушыларға 10 баллдық жүйе бойынша, ал лицейде 20 баллдық шкала арқылы баға қойылады.

 

АҚШ – да оқушыларға баға қоюда әріп жүйесі қолданылады: А, В, С жақсы, Д,Е жаман баға. Көптеген оқу орындарында бір жастағы  әртүрлі дарынды оқушылар топтарға бөлінеді: А – дарынды, В –  қарапайым, С – қабілетсіз.

 

Жапонияда оқушылардың білімін  есепке алу және бағалаудың басқа  формалары қолданылады, оны мадақтау деп атайды. Мұғалім оқушының жауабын  тыңдап болған соң оған: “бүгін сенің  жауабың өткенге қарағанда әлде - қайда жақсы және тыңғылықты, мақтауға тұрарлық. Жарайсың !” дейді. Бірақ, оқушыларға баға қойылмайды. Өйткені, материалды игеруді есепке алу үшін логикалық есептер жүйесін және әртүрлі тесттер қолданылады, оларды мұғалім жасайды. Тесттер бойынша  оқушылардың жауабын 10 – нан 100 ұпайға дейін бағалайды. Оқу жылының  аяғында оқушыларға мінездеме жазылады, онда әрбір оқушының ұпай саны алынады.

 

Куба мектептерінде емтихан  және баға қою жойылған. Толық мінездеме  беру жүйесі енгізілген, оған оқушылардың  оқу бағдарламасын игеру және мінез – құлқы жөнінде барлық мәліметтер енгізіледі.

 

 

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

 

 

Негізгі:

 

Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.