Тарихты оқыту әдістемесі

 

№6 Дәріс: Тарихи түсініктердің қалыптасуы.

Негізгі түсініктер: термин; тарихи түсініктер; жалпы тарихи түсініктер; дара тарихи түсініктер; әлеуметтану түсініктері.

Мақсаты:  Білім алу процессінде тарихи түсініктердің қалыптасуының мағынасын көрсету. Түсініктердің әр түрлері тобын қарастыру.

 

Жоспар:

     1. Тарихи түсініктердің   қалыптасуының әдістемелік аспектілері.

     2. Тарихи түсініктерді  топтау

     3. Тарихи түсініктерді  анықтаудағы тәсілдер мен жағдайлар.  

Мазмұны

І.Қазақстан тарихын оқыту барысында тарихи білімді қалыптастыру. Қазақ халқының тарихы мен мәдениетіне, шығыстық өркениеттің қайталанбас қожайыны үлгілерінен ұрпақтарына қалдырған бабалар даналығы мен бейбіт жасампаздық құндылықтарына қызығушылығын арттыруы және құрметпен қарауды қалыптастыру. Тарихи түсініктерді топтау

Әдіскерлік құрылымдық талдау - мектептегі Қазақстан тарихы курсының   мазмұны. Тарихи   білім мен фактілер. Оның Қазақстан тарихын оқыту процесі деп тарихи ұғымды қалыптастыру.Оқушылардың тарихи процес желісін түсінуіне негіз жасау.

 

Бекіту сұрақтары:

 1. Тарихи түсініктердің қалыптасуының әдістемелік аспектілері қандай?

2. Тарихи түсініктерді қалай   топтауға болады.

3. Тарихи түсініктерді анықтаудағы  тәсілдер мен жағдайлартуралы  не білесіз?  

 

 Әдебиет:

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлығұлов Т. Тарих сабағын жетілдіру жолдары. А., 1984

3.Ө.И.Исенов. Мектепте  тарих сабағын оқытуда оқушылардың  азаматтық позициясын қалыптастыру//"Педагогикалық жоғарғы оқу орындарында мұғалімдердің біліктілік құзіреттілігін қалыптастыру жолдары'Ғылыми-  әдістемслік конференция материалдары 3 ақпан Қостанай, 2005109-112 бб.

 

№7Дәріс Тақырып: Тарихты оқыту процессінде оқушылар білімінін қалыптасуы.

Негізгі түсініктер: тарихи құбылыстар, жұмыс тәсілдерінің қалыптасуы, Қабілеттін қалыптасу әдісі,тарихи материялдарды талдау және синтездеу.

Мақсаты:  Тарихты оқыту процесінде оқушыларда дамитын білімнің негізін меңгеру. Алған білімді іс жүзінде көрсете алу қабілетін дамыту.

 

Жоспар:

1. Әдісті үйретудегі оқушылардың негізгі сатыдағы жұмыс тәсілдерінің қалыптасуы.

2. Мектепте тарихты оқыту процессінде  арнайы оқу қабілетіне мінездеме. 

3. Қабілеттін қалыптасу әдісі:

а/ тарихи материялдарды талдау және синтездеу.

б/ тарихи құбылыстарды салыстыру.

в/ қорытынды жасау.

г/ тарихи материалды түсіндіру.

 Мазмұны

Сабақ -. Қазіргі тарих сабағына қойылатын талаптар. Тарих бойынша сабақ түрін тандауға шартты түрде өткізілетін сабақ түрлері мен факторлар. Оқыту процесінде барлық сыныптарды қамтитын, жан - жақты сабақты өткізу ерекшеліктері. Мұғалім баяңдаған жаңа материалды түсіну сабақтары. Дағды мен шеберлікті қалыптастыру білімділікті тексеру сабақтары. Жалпылама немесе қайталама- жалпылау сабақтары. Білімділік пен шеберлікті тексеру сабақтары. Семинар сабақтар. Ықпалдастық сабақтар. Тарих сабағының дидактикалық жабдықтары. Тарих сабағына мұғалімнің дайындалуы. Тақырыптық сабақты жоспарлау. Сабақтың жұмыс жоспары мен оның негізгі компоненттері.

    Бекіту сұрақтары:

1. Әдісті үйретудегі оқушылардың  негізгі сатыдағы жұмыс тәсілдері қалай  қалыптасады?

2. Мектепте тарихты оқыту процессінде  арнайы оқу қабілетіне мінездеме. 

3. Қабілеттін қалыптасу әдісінеден  құралады?

4.Қорытындыны жасаудың маңызы  қандай?

 

Әдебиет:

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ  және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлдығұлов Т. Тарих сабағын  жетілдіру жолдары. А., 1984

3. Ө.И.Исенов. Академик М.Қозыбаевтың ғылыми еңбектеріндегі тарих пен тағдыр, қоғам ұлт мәселелері /50-80 жылдары/.//"М. Қозыбаев және Қазақстанның тарихи ғылымы" атты сұқбат материалдарының жинағы. А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ. Қостанай 2002. 29-33 бб.

 

№8Дәріс: Оқытудағы әдіс және әдістемелік тәсілдер.

Негізгі түсініктер: Оқыту әдісі, оқыту әдіс классификациясы.

Мақсаты: Оқыту әдісі түсінігін анықтау, оқыту әдіс классификациясын қарстыру.

 

Жоспар:

1. Оқыту әдісі туралы түсінік.

2. Тарихи материялды ауызша оқытудағы негізгі тәсілдер, оларға қысқаша

мінездеме.

3. Оқу материалын түсіндіру жолындағы  оқушылардың үйретімділігі.

4. Тарих сабақтарында мәселелермен, үйретімділік жағдайлар мен жұмыс

істеу әдісі.

Мазмұны

1 .Тарихты оқыту әдістері мен әдістемелік тәсілдері.Тарихты оқыту әдістері туралы ұғым. Тарихты оқыту әдістерінің жіктелісіне деген түрлі көзқарастар. Оқыту әдістерін таңдау критериі. Оқытудың "әдісі" мен "тәсілдер" ұғымдарының қатынастылығы. Тарихты оқыту процесіндегі әдістер мен тәсілдердің танымдық, тәрбиелік, дамытушылық ролі. Ауызша материал рөлі: әңгіме, образды, сюжетті әңгімелеу, картиналық және аналитикалық сипаттау, түсіндіру , талдау.

 

Бекіту сұрақтары:

1.Оқыту әдісіне түсінік беріңіз?

                 2. тарихи материялды ауызша оқытудағы  негізгі тәсілдерін қандай?

                 3. Оқу материалын түсіндіру жолындағы  оқушылардың үйретімділігін қалай  түсінесіз?

                 4. Тарих сабақтарында мәселелермен, үйретімділік жағдайлар мен жұмыс істеу әдісі туралы не түсіндіңіз?

 

Әдебиет:

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ  және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлдығұлов Т. Тарих сабағын  жетілдіру жолдары. А., 1984

3.Ө.И.Исенов .Оқыту жүйесіндегі тестілік бақылау және тест құрастыруға қойылатын талаптар «Білім беру жүйесінде мамандарды даярлау сапасын көтеру жолдары » // Ыбырай Алтынсариннің педагогикалық оқылымдары туралы материалдары. Қостанай ,2008 ж. 2 ақпан. 34-39 бб.

 

№9Дәріс: Көрнекті құралдарды пайдалана отырып, оқыту жұмысынын тәсілдері.

Негізгі түсініктер: шартты-графикалық, бейнелеу көрнекілік, көрнекілікәдісі.

Мақсаты: Көрнекілік оқыту әдісіне мінездеме беру. Оқыту рпоцесіндегі бұл әдістің қажеттігіне көңіл аудару. Көрнекілік әдісті пайдаланудағы оқушылар қабілетінің өсуі.

 

Жоспар:

1. Көрнекілік оқыту әдісінің мағынасы. Көрнекі құралдарды таңдаудағы ғылыми-әдістемелік жол және тарих сабақтарында олармен жұмыс істеу тәсілі.

2. Жұмыс істеу тәсілдері:

а/ бейнелеу көрнекілік құрамымен.

б/ шартты-графикалық

в/ сынып ерекшелігі бойынша жұмыс  ерекшелігі.

Мазмұны

Тарихты оқытудағы көрнекті құралдардың рөлі мен мәні. Шығармашылық ойлау қабілетін реттеу үшін оқытудағы техникалық құралдарды пайдалану тәртібі. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің ролі. Тарих пәні бойынша компьютерлік бағдарламалар қарастыру. Окушыларға тарихи мағлұматтарды жүйелеу және оны тиімді меңгеруге көмек беру. Тарихи процестер альтернативасы проблемасына деген кызығушылықтың артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу. Мұғалімнің сабақта көтерген мәселелерге қатысты мағлұмат беру. Бағдарламалық материалды меңгеру қарқыны мен әдістерін оқушының өз еркімен таңдауына мүмкіндік беру.

 

Бекіту сұрақтары:

1. Көрнекілік оқыту әдісінқалайтүсінесің?

2.Көрнекі құралдарды таңдаудағы ғылыми-әдістемелік жолы туралы небілдіңіз?

3.Көрнекі құралдармен тарих  сабақтарында жұмыс істеу тәсілдерінатап беріңіз?

 

Әдебиет:

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ  және өзекті мәселелері. А., 1990

2.С. Тайшығанова,Қазіргі сабақ  қандай болу керек? //№5.2008 Қазақстан тарихы әдістемелік журнал.15-18 б.

3.Ковжасарова М.Р., Нурмухаметов  Н.Н. Аульбекова Г.Д.Технологизация  учебного процесса: казахстанский  опыт.- Алматы: Изд. «Зият-Пресс», 2005.-224 с.

 

№10Дәріс: Тарих сабақтарында баспа текстермен оқыту жұмысынын тәсілдері.

Негізгі түсініктер: Оқулық текстермен жұмыс, баспа текстермен жұмыс, тезис және конспект құру.

Мақсаты: Студенттерге тарих сабақтарында баспа текстермен жұмыс істеудің қажеттігін түсіндіру.

Жоспар:

1. Оқушылардың өз бетімен оқулық текстерімен жұмыс істеуін талап ету, және тарихты оқыту процесснде оның маңызы.

2. Оқулық текстермен жұмыс істеу  тәсілдері: 

а/ негізгі көрсету.

б/ жоспар көрсету

в/ тезис және конспект құру және басқа  тәсілдер.

3. Тарихи документтер түрлері.  Тарихты оқытудағы құжаттардың маңызы.

4. Құжаттармен жұмыс істеуді  талап ету.

Мазмұны

Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен кұжаттарды пайдалану.Тарихты оқытудағы құжаттардың ролі мен мәні. Тарихта оқытуда қолданылатын құжаттық-материалдық негізгі түрлері. Окушылардың тарихи құжаттармен жұмыс істеу тәсілдері. Құжаттық материалдың жіктелуі. Актілік құжаттар, баяндауышы - сипаттаушы құжаттар, көркем сөз естеліктері. Тарихи құжаттар мен   мәліметтерді   зерттеу әдісі. Мәліметті   конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік ерекшеліктерін анықтау. Тарихи мәліметтермен, кұжаттармен жұмыс істеу оқушылардың зерттеушілік дағдысын қалыптастыру, ойлау қабілетін жетілдіру.

 

Бекіту сұрақтары:

1. Оқушылардың өз бетімен оқулық текстерімен жұмыс істеуін талап ету,

2. Оқыту процессінде оқулық текстерімен  жұмыс істеудің маңызы қандай?

3. Оқулық текстермен жұмыс істеу  тәсілдерін атап беріңіз?

4. Тарихи документтер түрлерінатап  беріңіз?

5. Тарихты оқытудағы құжаттардың маңызы қандай?

6. Құжаттармен жұмыс істеуді  қалай талап етуге болады?

 

Әдебиет:

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ  және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлдығұлов Т. Тарих сабағын  жетілдіру жолдары. А., 1984

3. Сарсекеев Б.С. «Задания для самостаятельной работы учашихся по истории Казахстана», Алматы, 1991.

 

№11 Дәріс: Қазақстан тарихы мен қазақ әдебиетінің байланыстыра оқытуды жетілдірудің ғылыми әдістемелік жолдары.

Негізгі түсініктер: Пән аралық байланыс,ғылыми байланыс.

Мақсаты: Оқушының кітап оқуға құмалығын арттырудың бір тәсілін пайдалану. Оларды сабақ барысында қызықтыра білу.

 

Жоспар:

1. Қазақстан тарихы сабағында көркем әдебиетті пайдалану.

2. Көркем шығармашылық арқылы  сабақ  үстінде оқушылардың  өзіндік жұмысын ұйымдастыру.

Мазмұны

1. Қазақстан тарихы сабағында көркем әдебиетті пайдалану. Тарихи көркем әдебиетті пайдалану мен   мәліметтерді   зерттеу әдісі. Мәліметті   конспектілеу. Тарихи көркем әдебиетті: авторы, уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік ерекшеліктерін анықтау. Тарихи мәліметтермен, кұжаттармен жұмыс істеу оқушылардың зерттеушілік дағдысын қалыптастыру, ойлау қабілетін жетілдіру.2. Көркем шығармашылық арқылы сабақ үстінде оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру.

 

Бекіту сұрақтары:

1. Қазақстан тарихы сабағында көркем әдебиетті пайдаланудың тәсілдері қандай?

2. Көркем әдебиеттің оқушылар  үшін тарих сабағында пайдаланудың  маңызы неде?

3. Тақырыпқа байланысты көркем әдебиетті таңдауға мысал келтір?

 

Әдебиет: 

1. Шаймерденова К.Ш. Қазіргі сабақ  және өзекті мәселелері. А., 1990

2. Тұрлдығұлов  Т. Тарих сабағын жетілдіру  жолдары. А., 1984

3. Құсайынов Р. «Туған өлке – туған қазына», Қазақстан мектебі.// 1991 №6.

 

№12Дәріс: Тарих және қоғамдық пәндерді оқыту әдістемесі.

Негізгі түсініктер: Дәріс-сабақ, Семинар сабағы, Реферат.

Мақсаты: Оқушылардың өз бетімен жұмыс істей алу дағдыларын қолдану арқылы білім сапасын арттыруға үйрету.

 

Жоспар:

1. Дәріс-сабақ оқытудағы ең негізгі үрдіс.

2. Семинар  сабағы. Оны өткізу жолдары.

3. Реферат-  оқушының ізденіп жазған шығармашылығы.

Мазмұны

1. Сабақты бағалау критериясы. Тарихты сабақтан тыс оқытуды ұйымдастыру формалары- факультативтер, тарихи үйірмелер, тарихи олимпиадалар "КӨО" (кеңілді өнертапқыштар отауы), конференциялар, пікірсайыстар. Жоғарғы сыныптардағы семинарлық және практикалық сабақтар.Негізгі идеялар мен түсініктер. Материал мазмұнын ашу әдістерінің ерекшеліктері.  Дәріс-сабақ оқытудағы ең негізгі үрдіс.2. Семинар сабағы. Оны өткізу жолдары. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі және олардың байланысы.Тарихты оқытудың екі түрлі әдістері ауызша және оқу материалын түсіндіру,әрі оқу (оқушылардың таным қызметі).Танымдық қызмет түрлері – варианттары.3. Мектеп лекциясы. Лекция ұғымы. Лекция сабақтарында оқушыларға берілетін тапсырмалыр. Мектептегі лекцияның түрлері:Нұсқама, лекция - диалог, ғылыми кұрылымдық, проблемалы, ақпаратты, пресс-конференциялар, телелекция, жалпы пәндік лекция, визуальды лекция түрлері. Реферат- оқушының ізденіп жазған шығармашылығы.

 

Бекіту сұрақтары:

1. Дәріс-сабақ оқытудағы қандай әдіс болып табылады?

2. Семинар сабағы қандай сабақ түрі ?

3. Семинар сабағын өткізудің  тәсілдері қандай?

4. Реферат жазу, оған қойылатын  талаптар туралы небілесіз?

 

Әдебиет:

1.С. Тайшығанова, Қазіргі сабақ  қандай болу керек? //№ 5.2008 Қазақстан  тарихы әдістемелік журнал. 15-18 б.

2.Т. Хазіретәлі Жоғарғы сыныптардағы оқу сабақтары  //№3.2007 Қазақстан тарихы әдістемелік журнал.

 

№13Дәріс: Қоғамдық пәндер сабақтарындағы патриоттық тәрбие.

Негізгі түсініктер: ұлтжандылық, отаншылдық, ертеңгі маман,

 Мақсаты:Қазақстандық отаншылдыққа,ұлтжандылыққа ,елжандылыққа тәрбиелеу. Қазақстандағы барлық халықттарды достық қатынасқа тәрбиелеу.

 

Жоспар:

                1. Бүгінгі оқушы ертеңгі маман

                2. Жастар- қоғамның болашақ құрылысшылары

Мазмұны

1. Бүгінгі оқушы ертеңгі маман Курстың    оқушыларды     адамгершілікке  тәрбиелеудегі ерекшеліктері. Қазақстан тарихы курсының құрылымы мен білімдік тәрбиелік мәні. Олардың сипаттамасы. 2. Жастар- қоғамның болашақ құрылысшылары Қазақстан тарихы курсының оқушыларды, жастарды ұлт аралық қатынас мәдениетіне, азаматтану мен гуманистік мораль нормаларына тәрбиелеудегі мүмкіндіктері.

 

Бекіту сұрақтары:

1.Бүгінгі оқушы ертеңгі маман дегенді қалай түсінесің?

2.Ел боламын десең бесігіңді  түзе дегенді қалай түсінесің?

3.Жастар жөніндегі еліміздің  саяси ұстанымы қандай?

 4.Балапан ұяда некөрсе ұшқанда соны іледі деген халықымыздың аталы сөзінің мектеп-тегі бала тәрбиесіне қатысы бар ма?

 

Әдебиет:

1.Е.Қайкенов.Қоғамдық пәндер сабақтарындағы  патриоттық тәрбие.// № 2.2007 Қазақстан  тарихы әдістемелік журнал. 13-19 б.

2.Толеубаева К. М. Отаншылдық  рухы әлсіремесін десек.//Қазақ тарихы, Алматы, 1998.

3.Ө.И.Исенов .Тарихи жыр-дасатандардағы  ұлттық мұраттар //басылым Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының жаршысы. //Қостанай, 2006. Қаңтар №1(3). 109-112 бб

 

№14Дәріс: Тарихты оқыту процессіндегі білімді бағалау мен баға беру жүйесі.

Негізгі түсініктер: Білімді бағалау формалары, бағалау жүйесі,бағалау тәсілдері

Мақсаты: Оқушылар білімін бағалау мен баға беру жүйесіне мінездеме беру. Оқушылардың білімін тексеру мен бағалаудың әдістері мен танысу.

 

Жоспар:

1. Білімді тексеру мен бағалау жүйесінің мақсаты мен мағынасы.

2. Тексеру мен бағалау тәсілдері. 

3. Білімді тексеру барысындағы  сұрақтар мен тапсырмаларға мінездеме.

4. Білімді бағалау формалары.

Мазмұны

1. Оқу саяхаттары, кеңестері, сынақтар. Білімді тексеру мен бағалау жүйесінің мақсаты мен мағынасы.2. Білімді тексеру мен бағалаудың әдістемелік тәсілдері. Оқушылар білімін бағалау мен баға беру жүйесіне мінездеме беру. Оқушылардың білімін тексеру мен бағалаудың әдістері мен танысу.3.Білімді тексеру барысындағы сұрақтар мен тапсырмаларға берілетін мінездеме.4. Білімді бағалаудың формалары.