Муниципалды баскару

.

2. Қазақстан Республикасы 16 әкімшілік-аймақтан тұрады: 14 облыс  орталығы мен республикалық деңгейдегі  қала мен елорда(кесте 1).

 

    1-кесте- Қазақстан  Республикасының  территориялық құрылымы

Аймақтар	қалалар	аудандар	Ауылдық аймақтық пункттер
Қазақстан Республикасы	86	181	7681
Ақмола	10	15	710
Ақтөбе	8	2	438
Алматы	10	15	810
Атырау	2	12	190
Шығыс Қазақстан	10	26	855
Жамбыл	4	12	367
Батыс Қазақстан	2	5	498
Қарағанды	11	39	558
Қостанай	5	12	757
Қызылорда	3	12	269
Маңғыстау	3	6	50
Павлодар	3	7	494
Солтүстік Қазақстан	5	3	753
Оңтүстік Қазақстан	8	13	932
Астана қ.	1	2	-
Алматы қ.	1	-	-

Ақпарат көзі: Қазақстан Республикасының статистикалық агенттігі

 

Әр аймақтың географиялық орналасуы, климат – табиғат жағдайы, демографиялық жағдайы мен басқа  да факторлардың даму тарихы  ерекше. 14 облыс әр түрлі климаттық аймақта  орналасқан, әр қайсының тарихи дамуы  ерекше, экологиялық факторы да әртүрлі, сондықтан, олардың экономикалық дамуы  да айтарлықтай ерекше. Осыған орай, бұрынғы кеңестік үкімет кезінен  бастап қазіргі күнге дейін аймақтық саясат айтарлықтай қолға алынған.  Аймақтық саясаттың басты бағыты – инфрақұрылымды күшейтуге бағытталған  және халықты әлеуметтік қамсыздандыруға  арналған басымдығы мол инвестициялық  жобаларды көбірек тарту арқылы аймақтардың экономикалық дамуындағы айырмашылықтардың санын азайту, даму деңгейін барынша теңестіру.

Осы мақсатта проблемалы аймақтарға, оның ішінде қиын даму үстіндегі  салаларға орталықтандырылған капитал  салу, яғни дотациялар қолданылады.

Бұл қаржы көздері  салыстырмалы бай аймақтардың ресурстар  есебінен жиналады және бюджеттік басқарудың әр деңгейінде қаралды. Бірақ, бұл механизмнің  кемшілігі – аймақтық өзіндік  басқару жұмысының тиімділігін  төмендетті және орталыққа бағынушылық  жоғары болды. 

Қазақстанның  әлемдік шаруашылық жүйемен жұмыс  жасауындағы басты кемшілік  бірсалалы  аймақтық еңбекпен қамтылуы болып табылады. Сонымен қатар, әлемдік нарықтағы  тауардан өндіру жөнінен ауытқушылық  көп, себебі, транспорттық – коммуникациялық  инфрақұрылым жүйесінің әлсіздігі  қатынасты жоққа шығарады. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. . Фадеев В.И. Местное самоуправление: Российский вариант. – М.1993.

2. Қазақстан  Республикасындағы жергiлiктi мемлекеттiк  басқару. Алматы 2005 жыл

3. Бердалиев  Қ Б. Қазақстан экономикасын  басқару негіздері: оқу құралы /ҚР-ның Ғылым және Білім Министрлігі,  Т.Рыскулов атындағы Қазақ мемлекеттік  Басқару Академиясы – Алматы: Экономика, 2001- 129б.

4. Курманбаев  С.К. Гамарник Г.Н. Муниципальный  менеджмент. Алматы 2000ж

5. Местное самоуправление: проблемы методологии и организации / Под.ред. доктора экономических наук, доктора философских наук, проф. В.Я. Ельмеева, доктора экономических наук, проф. В.Н. Ивановой. – СПб: Изд-во СПбГУ, 97.

6. Курманбаев С.К. Гамарник Г.Н.  Муниципальный менеджмент. Алматы 2000ж

7 Байтанаева.Б Государственная  поддержка развития предпринимательства  в Казахстане //Аль-Пари// 2000 №6 с  19-22

 

 

12-тақырып.Жергілікті  бюджеттің кіріс бөлігін көбейту  жолдары

1. Жергiлiктi бюджет;

     2. Коммуналдық заңды тұлғаларға  бекiтiлген мүлiк;

      3. Қазақстан Республикасының Заңдарына  сәйкес коммуналдық меншiктегi өзге  де мүлiк құрайды. 

 

Өздеріне тиісті қаржы  болмаса муниципалды еркіндік, өзін өзі басқару да болмайды. Сондықтан  қ уымның ең маңызды міндеті мен  құқықтырының біріне бюджет жасау, оны  талқылау, қабылдау мен жүзеге асыру  жатады.   Саяси тұрғыдан бюджеттің үш мәселе тұрады. Біріншіден, ол жұмыс пен шаруашылыұтың жоаспары болып табылады, бұл мәселеден басқарма қашса да құтыла алмайды.Сондықтан да бюджет реттеудің демократиялық құралы, соның арқасында ғана өкілдік органның шешеімдері мен саяси жобалары нақты бағдарламаға айналады.

Екіншіден, бюджет қауымның қаржы мүмкіншілігі жөнінде мәлімет  береді. Бірнеше жылғы кіріс пен  шығысты салыстыра отырып, муниципалдық қаржының дамуы жөнінде мәлімет  алып, өзгерістердің себептері жөнінде  мәселе қоюға болады. Сондықтан бюджетте бақылау қызметі бар. Жер деңгейіндегі немесе федералдық деңгейдегі саяси  шешімдер де жергілікті бюджеттен орын табады. Жергiлiктi бюджеттерден қаржыландырылатын  атқарушы органдар.

Үшіншіден, бюджет жергілікті көпшіліктің түрлі мәселесін  шешуге тікелей қатысы бар, олардың  саяси бағыттарының көрінісі болып  табылады.

Шаруашылық жағынан алғанда  жергілікті бюджет жергілікті өнеркәсіптің, федералды жердің экономикалық мүмкіндігін  анықтайтын көрсеткіш қызметін атқарады.

Жергілікті бюджеттің  құқықтық негізі жергілікті өзін өзі  басқару заңы болса, жеке мәселелерді  жергілікті бюджет нұсқау бойынша шешеді. Салық жинау және басқа қоғамдық қорлардың құрылуын қаңды күші бар  қауым жарғысы реттейді.  Жергiлiктi бюджеттерден қаржыландырылатын атқарушы органдарды тиiстi мәслихат бекiткен әкiмшiлiк  – аумақтық бiрлiктi басқару схемасы  шеңберiнде облыс (республикалық  маңызы бар қала, астана), аудан (облыстық маңызы бар қала) әкiмдiгi құрады, таратады және қайта ұйымдастырады.

Жергiлiктi бюджеттерден қаржыландырылатын  атқарушы органдардың құзiретi мен  қызметiн ұйымдастыруды Қазақстан  Республикасы заңдарының талаптарын сақтай отырып тиiстi әкiмдiк белгiлейдi. Облыстық (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) бюджеттер, аудандар (облыстық маңызы бар қалалар ) бюджеттерi олар үшiн белгiленген салық және өзге де түсiмдер көздерi есебiнен құралады.

Жергiлiктi бюджеттердi әзiрлеу, бекiту және атқару тәртiбi Қазақстан Республикасының  заңдарында белгiленедi.

Облыстық  әкiмият Қазақстан Республикасы атқарушы органдарының бiртұтас жүйесiне кiредi, атқарушы билiктiң жалпы мемлекеттiк  саясатын тиiстi аумақты дамыту мүдделерiмен  және қажетiлiгiмен үйлестiре жүргiзудi қамтамасыз етедi.

Облыстық (республикалық маңызы бар қалалық, астаналық) әкiмиятты облыстық әкiмi басқарады. Әкiм облыстық әкiмиятты әкiм орынбасарларынан, әкiм аппаратының басшысынан, жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың бiрiншi басшыларынан құрады. Облыс әкiмиятының отырыстарын әзiрлеу мен өткiзу, сондай ақ олардың шешiм қабылдау тәртiбi әкiмияттың тәртiбi әкiмияттың регламентiнде белгiленедi. Үлгi регламенттi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

Әкiмияттың  дербес құрамы облыстық мәслихат сессиясының  шешiмiмен келiсiледi. Облыс әкiмиятының жұмысыеа орталық атқарушы органдардың  аумақтық бөлiмшелерiнiң басшылары  кеңесшi дауыс құқығымен қатыса алады. Облыстық әкiмият алқалы орган, ол заңды  тұлға болып табылмайды.

Қазақстан Республикасының өндiргiш күштерiн  орналастыру схемасына сәйкес облыстың аудандық жоспарлану схемасын, облыс  орталығын, республикалық маңызы бар  қаланы және астананы салудың бас  жоспарларын әзiрлейдi, оларды облыстық мәслихаттың қарауына енгiзедi, облыстық коммуналдық меншiк обьектiлер  мен облыстық маңызы бар, республикалық  маңызы бар қалалық, астаналық әлеуметтiк  – мәдени мақсаттағы объектiлердi салу, реконструкциялау және жөндеу бойынша  тапсырысшы болады, комуналдық желiлер  мен құрылыстарды салуға рұқсат бередi, әкiмшiлiк аудандардың аудандық жоспарлану схемаларын, аудан орталықтарын, облыстық маңызы бар қалаларды сатудың  бас жоспарларын әзiрлейдi және оларды облыстық мәслихатқа бекiту үшiн ұсынады.

Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi туралы заңдарының сақталуға мемлекеттiк бақылауды, құрылыс жобаларының бекiтiлген қала құрылысы құжаттамасына сәйкес iске  асырылуын, қала құрылысы тәртiбiнiң, құрылысы салудың аумақтық ережелерiнiң сақталуын  қадағалауды жүзеге асырады, салынып  жатқан объектiлерге мониторингтi және ведомстволық бағыныстағы аумақта  салынып жатқан объектiлердiң және кешендердiң жүргiзiлу барысы мен  сапасына мемлекеттiк бақылауды  жүзеге асырады. Коммуналдық меншiктегi су құбырларын, тазарту құрылыстарын, жылу және электр желiлерiн және республикалық маңызы бар қаланың, астананың басқа да көлiк және инженерлiк инфрақұрылымдар объектiлерiн салу мен пайдалануды ұйымдастырады. Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес жер қатынастарын реттеудi жүзеге асырады.

Бюджет  процесі Қазақстан Республикасында  сонымен бірге республикалық  бюджет туралы заңымен, Қазақстан Республикасының  басқа да заңдарымен, атқарушы билік  органдарының шешімдерімен анықталады. Республикалық және жергілікті бюджетті жасау, орындау ережесін Қазақстан  Республикасының Қаржы министірлігі бекітеді, ал бюджетті қарастыру, бекіту, оның орындалуына бақылау жасау - Парламент және жергілікті маслихаттардың қызметі.

Бюджет  жобаларын жасауға Президенттің Қазақстан халқына жолдауы негізінде  жоспарды, яғни дамыту бағдарламаларын  Қазақстан Республикасының Үкіметімен қабылданатын елдің әлеуметтік - экономикалық дамуын индикативті жоспарлау параметрлерін  жасау алғы шарт болады.

Респуликалық  бюджет туралы заң жобасында барлық түсімдер сомасы, реттеуші жалпы мемлекеттік  салықтарды бөлу нормативтері, тапшылық мөлшері мен оны жабу көздерімен бірге бюджеттік жіктемеге сәйкес функционалдық топтар бойынша шығындардың  шекті мөлшері көрсетіледі.

Республикалық бюджет жобасы мен ол туралы Заңды  Қаржы министірлігі Үкіметке қарастыруға  береді.

Ағымдық қаржы жылының 15-желтоқсанына дейін  Парламент келесі қаржы жылына республикалық  бюджетті бекітуі қажет. Әйтпесе, Қазақстан  Республикасының Президентінің  Парламент республикалық бюджет туралы заң қабылданғанша «келесі  қаржы жылының I - тоқсанына республикалық  қаржылық жоспар туралы» жарлық шығаруға қүқығы бар. Респуликалық бюджетті Қазақстан  Республикасының Парламенті Үкімет ұсыныстары негізінде бір жыл  ішінде жүргізеді. Жергілікті бюджеттерді  жасау, орындау Қазақстан Республикасының  Қаржы министрлігі бекіткен бюджеттік  жіктеме негізінде жүргізіледі.

Өз  құзiретi шегiнде қоршаған ортаны қорғау саласында бақылаудыжүзеге асырады, мемлекеттiк экологиялық сараптаманы  ұйымдастырады, табиғат қорғау iс-шараларын  өткiзедi, табиғат пайдалануды реттейдi және қоршаған ортаның ластануына қатысты  белгiленген лимиттер шегiнде ластану  квоталарын белгiлейдi. Облыстық маңызы бар жолдарды салуды, ұтымды пайдалануды  және күтiп ұстауды қамтамасыз етедi.

Мемлекеттiк  стандарттардың сақталуын қамтамасыз етедi, облыстың аумағында қоғамдық тәртiп пен қауiпсiздiктiң сақталуын  қамтамасыз етудi ұйымдастырады. Ауданаралық  жолаушылар көлiгi қатынасын ұйымдастырады, белгiленген мемлекеттiк стандарттарды  сақтай отырып, азаматтардың тегiн медициналық  көмектiң кепiлдiк берiлген көлемiне құқықтарының iске асырылуын қамтамасыз етедi. Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын  бағыттарды қоспағанда, халықтың санитарлық эпидемиялогиялық салауаттылығын және денсаулық сақтау саласындағы басқа  да iс шараларды қамтамасыз етедi. Азаматтардың тегiн бiлiм алу құқығын iске асыруды қамтамасыз етедi.

Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және кедейлiктi азайту бағдарламаларын әзiрлеп, мәслихаттың  бекiтуiне ұсынады және iске асырады.

Халықтың  әлеуметтiк жағынан дiрменсiз топтарына  әлеуметтiк көмек көрсетудi үйлестiредi