Муниципалды баскару

3. ГЛОССАРИЙ

 

АҚПАРАТТАНДЫРУ - ақпараттық технологияларды пайдаланудың негізінде электрондық ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс;

АҚПАРАТТЫҚ ЖҰМЫСТАР - электрондық ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелерді құру жөніндегі қызмет;

АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ - ақпараттық процестерді іске асыруға арналған аппараттық-бағдарламалық кешен;

АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ АУДИТІ - ақпараттық жүйенің ағымдағы жай-күйін онда болып жатқан іс-әрекеттер мен оқиғаларды бағалаудың жүйелі процесі, олардың белгілі бір өлшемдерге, техникалық регламенттерге, стандарттарға, нормативтік-техникалық құжаттамаға және (немесе) тапсырыс берушінің талаптарына сәйкестік деңгейін белгілейді;

АҚПАРАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТЕР  КӨРСЕТУ - пайдаланушыларға электрондық ақпараттық ресурстарды беру жөніндегі қызмет;

АҚПАРАТТЫҚ ПРОЦЕСТЕР - электрондық ақпараттық ресурстарды ақпараттық технологияларды пайдалана отырып құру, жинау, өңдеу, жинақтау, сақтау, іздеу, беру, пайдалану және тарату процестері;

АҚПАРАТТАНДЫРУ САЛАСЫНДАҒЫ  УӘКІЛЕТТІ ОРГАН - ақпараттандыру және "электрондық үкімет" саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды және қызметті мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган 

БЮДЖЕТ – мемлекеттік шығыстар мен оларды қаржылық жабу көздерінінің жылдық жоспары

МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІҢ  КІРІС БӨЛІГІ – салықтар мен алымдар. Олар экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды құралдары болып табылады

МУНИЦИПАЛДЫҚ ҚЫЗМЕТ – барлық деңгейдегі әкімдіктер қызметкерлерінің қызметі.

ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ – халық билігіндегі форма, ол жергілікті тұрғынлар сұрақтарын өз бетімен шешуге тектілі бола алады. Өзін-өзі басқару қалаларда, аудандарда, ауылдарда және басқада территорияларда ұйымдастырылады

КОЛЛЕГИЯ – ол консультация, отырыстар жүргізетін орган. Оны жергілікті администрация құрады

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТІ - өзара көмекші операциялар есебінсіз республиканың және жергілікті бюджеттер жиынтығы.

ҚҰЖАТТАЛҒАН АҚПАРАТ - материалдық тасымалдағышта тіркелген, өзін сәйкестендіруге мүмкіндік беретін реквизиттері бар ақпарат. 
ТРАНЗАКЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ - электрондық ақпараттық ресурстарды пайдаланушыларға олардың сұрауы бойынша немесе тараптардың келісімі бойынша беру жөніндегі, өзара ақпарат алмасуды талап ететін, электрондық цифрлық қолтаңбаны пайдалана отырып төлемдер мен өзге де іс-әрекетті жүргізу жөніндегі қызмет.

РЕСМИ ТРАНСФЕРТТЕР (ГРАНТ) - заңды және жеке тұлғалардан немесе шет мемлекеттерден келетін, сонымен бірге заңмен анықталған сома шегінде облыстық бюджеттен республикалық бюджетке қайтымсыз берілетін төлемдер

      ӨҢІРЛІК СТАНДАРТ - стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;

ӨТІНІМ БЕРУШІ - сәйкестігін растау үшін өнімді, көрсетілетін қызметті, процестерді ұсынған жеке немесе заңды тұлға, сондай-ақ аккредиттеуге және аудитке (сәйкестікті растау саласында) өтінім берген заңды тұлғалар; 
          СӘЙКЕСТІК СЕРТИФИКАТЫ - өнімнің, көрсетілетін қызметтің техникалық регламенттерде белгіленген талаптарға, стандарттардың немесе өзге де құжаттардың ережелеріне сәйкестігін куәландыратын құжат; 
            СӘЙКЕСТІКТІ БАҒАЛАУ - өнімге, процеске, тұлғаға немесе органға қойылған талаптардың орындалғанының дәлелдемесі;

 СТАНДАРТ - уәкілетті орган көздеген тәртіппен бекітілген, көп мәрте және ерікті пайдалану мақсатында техникалық реттеу объектілеріне ережелерді, жалпы принциптер мен сипаттамаларды белгілейтін құжат;

СТАНДАРТТАУ - нақты қойылып отырған және ықтимал міндеттерге қатысты көпшілікке ортақ, көп мәрте және ерікті пайдалану үшін ережелер белгілеу арқылы өнімге, көрсетілетін қызметке және процестерге қойылатын талаптарды ретке келтірудің оңтайлы деңгейіне қол жеткізуге бағытталған қызмет; 
белгілейтін құжат;

ТЕХНИКАЛЫҚ КЕДЕРГІ - техникалық регламенттерде және стандарттарда қамтылатын талаптардың әр түрлілігі немесе өзгермелілігі салдарынан туындайтын кедергі;

ТЕХНИКАЛЫҚ РЕТТЕУ - санитарлық және фитосанитарлық шараларды қоспағанда, сәйкестікті растау, аккредиттеу және белгіленген талаптардың сақталуын мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі қызметті қоса алғанда, өнімге, көрсетілетін қызметке, процестерге қойылатын міндетті және ерікті талаптарды анықтауға, белгілеуге, қолдануға және орындауға байланысты қатынастарды құқықтық және нормативтік реттеу; 
            ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ АҚПАРАТТЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЖІКТЕУІШІ - техникалық-экономикалық ақпарат объектілерінің жіктеу топтарының кодтары мен атауларының жүйеленген жиынтығын білдіретін құжат; 
            ҰЛТТЫҚ СТАНДАРТ - шет мемлекеттің стандарттау жөніндегі уәкілетті органы қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт; 
            ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТ - стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. «МУНИЦИПАЛДЫ МЕНЕДЖМЕНТ» ПӘНІНЕН ДӘРІС КЕШЕНІ

 

1-тақырып .Басқарудың  мәні

1.Жергілікті басқару түсінігі

2. Қазақстандағы жергілікті  басқарудың жүзеге асырылуы

 

 Жергілікті өзін-өзі  басқару - бұл үкіметтің орталық органдарының шешімімен жасалатын, қызметі жағынан жергілікті қоғамның мүддессін қанағаттандыруға бағытталған мемлекеттік үкімет органының жүйесіне кірмейтін, мемлекеттік жабдықтаудың ерекше элементі болып табылады

Қазіргі жергілікті өзін-өзі  басқару ежелгі тарихты қалыптастырып  келе жатқан болып көрінеді. Жергілікті өзін-өзі басқарудың теориялық негізі алғаш рет ХІХ-ғасырда Бельгия  мен Францияда жасалған болатын. Ол ерікті қауымдастықтың  қызметі  ретінде сипатталды. Мемлекет қауымдастықты  құрайды, ол тек заң шығарушы, атқарушы және сот билігі ретінде таныған (муниципалдық, коммуналдық, қауымдық). Жергілікті өзін-өзі басқарудың пайда  болуы тұрғылықты халықтың өздерінің  экономикалық және саяси ортақ мүдделерінің сезінулерінің нәтижесі. Оны біз  халықтың, яғни жергілікті ұжымдардың қалыптасуынан байқай аламыз. Мысалы, Ресейде жергілікті өзін-өзі басқару  «шаруашылық ұжымға» байыпталған. Қазіргі жергілікті өзін-өзі басқару  өркендеген демократиялық мемлекеттерде  муниципалдық реформалар арқылы ХІХ-ғ-да орналасқан.  Оның қалыптасуына түрткі болған жағдай, феодализмнен шығып  индустриализмге бағытталуы.

Ел өзінің күшті жергілікті өзін-өзі басқаруына түрткі болған ұлы француздың революциясы болды. XVIII-ғ-да жергілікті өзін-өзі басқару  жүйесіне ең алғаш рет  1790 жылы  қадам басты. Француз саясаткері Турэмэн. Ол өзінің баяндамасында екі  мәселеге көңіл аударды:

1. Өзінің тұрғыни тіршілігін  білу, ол яғни муниципалдық басқаруға  бағыттайды.

2. Мемлекеттік тапсырысын  қадағалау, сондай көзқарастар. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жергілікті өзін-өзі  басқару: әдістеме және ұйымдастыру   проблемалары,Ельмеева В.Я., Иванова  В.Н.-Спб: СПбГУ, 1997.-352 с.

2. Атаманчук Г.В. Теория  государственного управления. –М.,1998.

3. Барашев Г.В. Местное  самоуправление М.: 1996.

4. Горный М.Б. Местное  самоуправление6 проблемы и перспективы.- СПб 1997.

5. Тихонравов  Ю.В. Теория управления. Учебный  курс. –М.Вестник, 1997.

6. Гневко В.Н., Когут А.Е., Развитие местного  самоуправления. СПб.РАНИСЭП,1997. 

 

2-тақырып.Муниципалды  менеджмент ғылыми пән ретінде

1. Муниципалдық менеджмент түсінігі
2. Муниципалдық қоғамдық түсінігі

Муниципалдық менеджмент экономикалық ғылымдардың жүйесіндегі  аумақтық әлеуметтік – экономикалық басқаруды зерттейтін ғылыми пән. Менеджмент түсінігі қазіргі экономикалық ғылымда  нарықтық экономиканың талаптарына  жацап беретін неғұрлым тиімді басқару  түрі.

Муниципалдық менеджмент жергілікті өзін-өзі басқару, жергілікті меншікті басқару ұғымына тең.

Елбасы «Мемлекеттік басқару  жүйесін жаңғырту шаралары туралы»  Жарлыққа қол қойғаннан кейін, ондағы міндет-мақсаттарды жүзеге асыру  үшін Үкімет қаулысымен төрт бағытта  жұмыс тобы құрылды. экономика және бюджеттік жоспарлау вице-министрі Виктор Супрун басқаратын бірінші жұмыс  тобы функционалдық талдау жүргізу, мемлекеттік басқару құрылымдары  мен еңбекақы төлеу жүйесін жетілдіру, мемлекеттік органдар қызметкерлерінің оңтайлы санын қамтамасыз ету  мәселелерімен айналысады. Екінші жұмыс  тобын Президент Әкімшілігі

Басшысының орынбасары басқарады. Бұл жұмыс тобы құқық қорғау жүйесіндегі  мемлекеттік органдар қызметкерлерінің оңтайлы санын қамтамасыз ету  және функционалдық талдау жүргізу, мемлекеттік басқару құрылымдары  мен еңбекақы төлеу жүйесін жетілдіру  ісімен шұғылданады.  
Үшінші жұмыс тобының міндетіне стратегиялық жоспарлы басқару, мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру, мемлекеттік қызмет ұсыну стандарттарын әзірлеу және халық арасында әлеуметтік сауалнама жүргізу, қызмет сапасын бағалау мәселелері кіреді. Дәл осы топ сондай-ақ мемлекеттік қызметшілердің жұмыс сапасы мен мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау мен аудитін жасаумен айналысатын болады. Ал төртінші жұмыс тобы мемлекеттік басқаруды жаңғырту бойынша заңнамаларды жетілдірумен айналысады.

Егер біздің болашақ заңымыз  жергілікті өзін өзі басқарудың европалық  түрін қабылдайтын болса, билік  бөлінісін нақталау қажеттілігі  туады. Заңда жергілікті өзін өзі  басқарудың құзырына не жататыны, мемлекеттік  биліктің қолында не қалатыны нақты  айқындамайынща, түсінбестік пен  қайшылықтардың тауысылмайтыны талассыз мәселе Ең қауіптісі ондай жағдайда жергілікті мемлекеттік билік жергілікті халық билігі болып табылатын  өзін өзі басқаруды жүзеге асырмай, бұрынғы кеңестердің ролінде  ұстайтыны анық. Енді осы мәселенің  Жергілікті өзін өзі басқару құрылымның ТМД елдеріне арналған жалпы прнциптерінде  қалай шешілгеніне көңіл аударалық. Жергілікті өзін өзі басқарудың құзырына жататын мәселелер:

1. Мунипалдық құрылымның құзырына жергілікті маңызы мәселелер мен жергілікті муниципалды құрылымға заң жүзінде берілуге болатын мемлекеттің құзырындағы кейбір жеке мәселелер кіреді.
2. Жергілікті маңызы бар деп саналатын мәселелерге мыналар жатады:
1. муниципалды құлыиның Жарғасын қабылдау, оған өзгерістерге

енгізу және оның жүзеге асырылуын бақылау

2) муниципалдық меншікті  иемдену пайдалану және басқару;

3)  жергілікті өаржы  мәселесі, жергілікті бюджетті дайындау  бекіту және жүзеге асыру, жергілікті  салықтар мен алымдар тағайындау  және басқа да жергілікті маңызы  бар қаржы мәселесін шешу;

4) муниципалдық құрылымның  комплесті әлеуметтік экономикалық  даму;

5) муниципалдық құрылымның  территориясында құрылыс салу  мен жоспарлау жолдарын ретке  келтіру;

6) муницирплды түрғын  үй қоры мен тұрғын үйге  жатпайтын ғимараттарды пайдалану  және ұстау;

7) муниципалдық құрылымның  иегіліндегі мектепке дейінгі,  орта және кәсіптік білім беру  органдарын ұйымдастыру, ұстану, дамыту;

8) муниципалдық құрылымның  иелігіндегі денсаулық сақтау  мекемлерін ұйымдастыру, ұстану  және дамыту. Халықты санитарлық  тазалықпен қамтамасыз ету;

9) қоғамдық тәртіпті сақтау, муниципалдық қоғамдық тәртіпті  қорғау орындарын ұйымдастыру,  қамтамасыз ету және олардың  қызметін бақылауды жүзеге асыру;

10) мунмципалдық территорияға  жататын жерлердің пайдалануына  бақылау жасау;

Бұл ережелерге көңіл бөліп  қараған адамның көзіне бір мәселе бірден шалынады. Ол құқықтан көрі міндеттің  басымдығы. Әр жолда жағдай жасау  мен жағдай тудыру деген сөзді  кездестіреміз.

 Шынында да, жергілікті  өзін өзі басқару тұрғындардың  билікке ие болу ғана емес, сонымен қатар жауаптылықты да  өз мойындарына алуы болып  табылады. Әсіресе толитарлық билік  жүйесіндегі қатаң орталықтандыруға  негізлелген Кеңес өкіметінің  республикалары үшін жергілікті  өзін өзі басқару мемлекеті  демократиялық басқару түріне  жақындатудың алғашқы қадамы  болып табылатыны сөзсіз. Конституцияда былай делінген: “Қазақстан Республикасында жергілікті маңызы бар мәселелрді тұрғын халықтың өзі шешуін қамтамасыз ететін жергілікті өзін-өзі басқару танылады. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тікелей сайлау жолымен, сондай ақ халық топтары жинақы тұратын аумақты қамтитын селолық және қалалық жергілікті қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергілікті  өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырады”.

ТМД елдерінің жергілікті  өзін-өзі басқарудың үлгілік заңына сәйкес «муниципалдық қауымдастық» - біріккен территориясы бар қалалық  немесе ауылдық жер. Өз аумағында  муниципалдық меншігі, жергілікті бюджеті  және сайланбалы немесе тағайындалатын өзін-өзі басқару органы бар.