Шпаргалки по "Истории Беларуси"

У гэты ж час  шэраг кіруючых асоб (А.Ф.Мяснікоў, В.Г.Кнорын і інш.), партыйных і савецкіх органаў Заходняй вобласці выступілі з адмаўленнем правамернасці нацыянальнага самавызначэння Беларусі. Яны лічылі, што пасля вызвалення края ад нямецкай акупацыі павінна захавацца Заходняя вобласць як адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка РСФСР.

Аднак ЦК РКП(б), улічваючы прапановы ЦК беларускіх секцый і Белнацкама, 24 снежня 1918 г. прыняў рашэнне аб неабходнасці абвяшчэння незалежнай і суверэннай Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. 3 гэтай пастановай вымушаны былі пагадзіцца партыйныя і савецкія кіраўнікі  Заходняй вобласці і фронту.

25 снежня 1918 г. адбылася нарада супрацоўнікаў  Белнацкама, членаў ЦК беларускіх  камуністычных секцый і камітэта  маскоўскіх беларускіх секцый  РКП(б). На нарадзе было вырашана  вылучыць у склад урада БССР 15 кандыдатур, на пасаду Старшыні  Саўнаркама рэспублікі большасцю  галасоўбыўвылучаны Д.Ф.Жылуновіч. 2/снежня адбылася другая нарада  работнікаў Белнацкама і беларускіх  камуністычных секцый. На ёй прысутнічалі  і прадстаўнікі ПаўночнаЗаходняга  абкама РКП(б) А.Ф.Мяснікоў і  М.І.Калмановіч. Нарада вырашыла  наступныя пытанні: будова ўрада  Савецкай Беларусі, прыкладныя граніцы  новай рэспублікі і інш. Д.Ф.Жылуновічу  і А.Р.Чарвякову было даручана  падрыхтаваць праект Маніфеста  Часовага рэвалюцыйнага рабочасялянскага  ўрада Беларусі.

30 снежня 1918г.у  Смаленску адкрылася VI ПаўночнаЗаходняя абласная канферэнцыя РКП(б). Паколькі на ёй былі прадстаўлены ўсе камуністычныя арганізацыі Беларусі, яна аб'явіла сябе Першым з'ездам Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларускай Рэспублікі (КП(б)Б). З'езд абраў Цэнтральнае Бюро КП(б)Б, у склад якога ўвайшлі амаль усе члены Паўночна-Заходняга абкама партыі, у мінулым праціўнікі стварэння БССР. 3 15 яго членаў толькі Д.Ф.Жылуновіч і І.В.Лагун з'яўляліся прадстаўнікамі беларускіх камуністычных секцый.

31 снежня 1918 г. і 1 студзеня 1919 г. адбыліся  пасяджэнні ЦК КП(6)Б, на якіх  разгарнуліся вострыя спрэчкі  ў сувязі з фарміраваннем Часовагаўрада  рэспублікі. Д.Ф.Жылуновіч дамагаўся  10 з 17 месцаў ва ўрадзе для  прадстаўнікоў Белнацкама і ЦК  беларускіх камуністычных секцый, а таксама цвёрда патрабаваў  выключыць са складу ўрада  А.Ф.Мяснікова, М.І.Калмановіча і  Р.В.Пікеля. Пасля асабістых перагавораў  І.В.Сталіна з Д.Ф.Жылуновічам  па тэлефоне апошні павінен  быў зняць свае патрабаванні. Познім вечарам 1 студзеня быў  канчаткова сфарміраваны Часовы  рабоча-сялянскі ўрад Беларусі  на чале з Д.Ф.Жылуновічам, наркамамі  былі прызначаны сем прадстаўнікоў  Белнацкама і камуністычных секцый, а таксама дзевяць прадстаўнікоў  Паўночна-Заходняга абкама і Аблвыканкамзаха.  У гэты ж вечар, 1 студзеня 1919 г., Часовы рабоча-сялянскі ўрад па  радыё абнародваў Маніфест, які  абвясціў аб утварэнні Беларускай  Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Маніфест быў першым канстытуцыйным  актам Савецкай Беларусі. 7 студзеня 1919 г. урад БССР пераехаў са  Смаленска ў Мінск, які з  гэтага часу стаў сталіцай  рэспублікі.

Сваю дзейнасць  урад БССР пачаў у вельмі цяжкіх палітычных і эканамічных умовах. На вызваленай ад нямецкіх акупантаў  беларускай зямлі панавалі разруха, холад і галеча, не хапала нават  самых неабходных прадметаў народнага  спажывання. Асабліва складанымі былі знешнепалітычныя ўмовы. У пачатку 1919 г. кіраўнікі Полынчы пачалі ўзмоцненую падрыхтоўку да вайны з Савецкай Расіяй, асноўнай мэтай якой было аднавіць Полынчу ў межах Рэчы Паспалітай 1772 г. Першачарговай іх задачай з'яўлялася далучэнне Гродзенскай, Віленскай  і Мінскай губерняў. Улічваючы  прэтэнзіі Полынчы на заходнюю частку Беларусі і Літву, ЦК РКП(б) па ініцыятыве У.І.Леніна 16 студзеня 1919 г. прыняў рашэнне, у якім прапаноўвалася Смаленскай, Віцебскай і Магілёўскай губерням выйсці са складу БССР, а Мінскай і Гродзенскай губерням аб'яднацца з Літоўскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікай. Галоўным матывам (аб якім адкрыта не гаварылася) гэтага рашэння было стварэнне Літоўска-Беларускай дзяржавы, якая павінна была стаць буферам паміж Расіяй і Полынчай.

3 пастановай  ЦК РКП(б) ад 16 студзеня не пагадзілася  болыная частка ўрада БССР. Д.Ф.Жылуновіч  і яго аднадумцы лічылі, што  падзел рэспублікі немэтазгодны  і недапушчальны ні ў якім  разе. Яны неаднаразова звярталіся  ў ЦК РКП(б) з прапановай  адмяніць гэта рашэнне. Аднак  у хуткім часе кіраўнікі ЦК  РКП(б) змаглі пераканаць урад  БССР у неабходнасці такога  падзелу рэспублікі.

2 — 3 лютага 1919 г. у Мінску ў памяшканні  гарадскога тэатра адбыўся I Усебеларускі з'езд Саветаў рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў, які прыняў наступныя Дэкларацыі: да ўсіх народаў і іх урадаў, дзе заклікаў прызнаць незалежнасть БССР і ўстанавіць з ёю дыпламатычныя адносіны; аб устанаўленні федэратыўных сувязяў з РСФСР; аб аб'яднанні савецкіх сацыялістычных рэспублік Беларусі і Літвы ў адзіную дзяржаву. 3 лютага з'езд прыняў першую Канстытуцыю БССР, зацвердзіў герб і сцяг рэспублікі.

У склад Цэнтральнага выканаўчага камітэта (ЦВК), выбранага  на I Усебеларускім з'ездзе Саветаў, увайшло 50 чалавек (старшыня А.Ф.Мяснікоў). Функцыі пастаяннага ўрада БССР павінен быў выконваць Вялікі прэзідыўм ЦВК рэспублікі, у якім "белнацкамаўцы" і члены беларускіх камуністычных секцый — члены ранейшага Часовага ўрада (акрамя І.І.Пузырова і Д.С.Чарнушэвіча) былі пазбаўлены пасад наркамаў.

27 лютага 1919 г. у Вільні адбылося аб'яднанае  пасяджэнне ЦВК Літоўскай і  Беларускай Савецкіх Сацыялістычных  Рэспублік, якое прыняло рашэнне  аб стварэнні Савецкай Сацыялістычнай  Рэспублікі Літвы і Беларусі (ЛітБел  ССР) — афіцыйная назва рэспублікі  ССР Л і Б". Аб'яднаны ЦВК  ЛітБелССР узначаліў К.Г.Цыхоўскі, а СНК — В.С.Міцкявічус-Капсукас. У склад ЛітБелССР увайшлі тэрыторыі Мінскай, Гродзенскай, Віленскай, Ковенскай і частка Сувалкаўскай губерняў з болын як шасцімільённым насельніцтвам. Віцебская, Магілёўская і Смаленская губерні па рашэнні I Усебеларускага з'езда адышлі да РСФСР.

Урад Літоўска-Беларускай ССР займаўся практычным вырашэннем пытанняў гаспадарчага і культурнага  будаўніцтва. Атрымаўшы ад урада  РСФСР 200 млн руб., ён у кароткі  тэрмін аднавіў працу на многіх фабрыках і заводах, правёу шэраг мерапрыемстваў у галіне асветы і культуры. Быў  прыняты дэкрэт аб абавязковым навучанні  дзяцен і юнакоў ва ўзросце 7 — 18 гадоў. Аднак пры вырашэнні аграрнага  пытання ўрад ЛітБелССР дапусціў сур'ёзныя памылкі, аб чым сведчыць адмова ад перадачы сялянам канфіскаваных  зямель і паскоранае стварэнне ва ўмовах разрухі саўгасаў. Гэта выклікала  ў сялян незадавальненне дзейнасцю  ўрада ЛітБелССР, што адмоўна  адаб'ецца на ходзе. баявых дзеянняў у  перыяд польскага наступлення вясной 1919 г.

45.Беларусь  у час савецка-польскай вайны  1919-1920 гг., Рыжскі мірны дагавор. 

У лістападзе 1918 г. адрадзілася польская дзяржава. Яе кіраўнік Ю.Пілсудскі аб'явіўаб аднаўленні Рэчы Паспалітай у межах 1772 г. Атрымаўшы  вялікую дапамогу ўзбраеннем і харчаваннем  ад Злучаных Штатаў, Францыі і Англіі, Полынча стала рыхтавацца да захопу беларускіх і ўкраінскіх зямель. У  Варшаве быў створаны Камітэт  абароны крэсаў, пад непасрэдным  кіраўніцтвам якога праходзіла фарміраванне так званай Літоўска-беларускай дывізіі. На тэрыторыі Беларусі фарміраваліся  атрады "мясцовай самаабароны" з  польскіх памешчыкаў і шляхціцаў, якія пасля адступлення нямецкіх войскаў  павінны ўзяць уладу ў свае рукі. У канцы снежня польскія легіянеры  занялі Дзярэчын, Ружаны, Пружаны. У  лютым-сакавіку 1919 г. імі былі заняты Брэст, Кобрын, Беласток, Ваўкавыск, Слонім, Пінск.

У гэты час  войскі Савецкай Расіі прасоўваліся на Захад за адступаючымі германскімі. У снежні 1918 і ў пачатку 1919 г. яны занялі Маладзечна, Мазыр, Картуз-Бярозу, Быцень, Сялец і сутыкнуліся з польскімі атрадамі "самаабароны", якія з 13 сакавіка 1919 г. афіцыйна былі ўключаны ў склад рэгулярнай польскай арміі.

Прымусовая  мабілізацыя ў Чырвоную Армію  і адпраўка мабілізаваных на Усходні  фронт, палітыка "ваеннага камунізму" выклікалі сярод насельніцтва Беларусі і чырвонаармейцаў хвалю абурэння і прывялі да паўстанняў супраць  Савецкай улады ва ўсходняй частцы Беларусі. Адным з іх было паўстанне  ў Гомелі. У ім удзельнічалі два  палкі салдат. Выступленне было падрыхтавана падпольным паўстанцкім камітэтам  на чале з эсэрам М.М.Стракапытавым. 24 сакавіка паўстанцы захапілі Гомель, а 26 — Рэчыцу. Было захоплена і  расстраляна 10 партыйных і савецкіх кіраўнікоў. Для барацьбы з паўстанцамі  ў Мінску быў створаны ваенна-рэвалюцыйны  штаб, які звярнуўся ў іншыя  гарады з просьбай прыслаць войскі і з іх дапамогай жорстка задушыў  паўстанне.

Вясной 1919 г. польскія войскі захапілі Ліду і Вільню. Урад ЛітБелССР пераехаў у Мінск. У мэтах канцэнтрацыі сіл і  ўзмацнення абароны 1 чэрвеня 1919 г. быў  прыняты дэкрэт Усерасійскага ЦВК "Аб аб'яднанні Савецкай рэспублікі Расіі, Украіны, Латвіі, Літвы і Беларусі для барацьбы з сусветным імперыялізмам". Уводзілася агульнае камандаванне. Літоўска-беларуская армія была перайменавана ў 16-ю  армію. Тым не менш польскае наступленне  працягвалася. Савецкія войскі пакінулі Мінск, Слуцк, Барысаў, Бабруйск, Жлобін, Рагачоў, Рэчыцу. Восенню 1919 г. фронт  стабілізаваўся па лініі Полацк, р.Бярэзіна і Днепр, на якой пратрымаўся да вясны 1920 г.

Захопленая  тэрыторыя Беларусі была названа  ўсходняй вобласцю Полылчы ("Усходнімі  крэсамі"). Для кіравання ёю быў  створаны Дэпартамент па справах  польскіх усходніх зямель на чале з  Е.Асмалоўскім. Акупіраваныя тэрыторыі  былі падзелены на дзве акругі —  Віленскую і Мінскую, якія ў сваю чаргу дзяліліся на паветы. На чале акруг стаялі грамадзянскія акруговыя камісары, а паветаў — павятовыя старасты. У сваёй болыцасці гэта былі пераапранутыя ў цывільную вопратку польскія афіцэры. Беларусы ў органы кіравання не дапускаліся. Польскія ўлады ліквідавалі органы мясцовага самакіравання, як балыпавіцкія, так і тыя, што былі створаны Радай БНР, а іх актывістаў жорстка праследавалі. Былі забаронены прафсаюзы і іншыя рабочыя арганізацыі, аб'яўлены незаконнымі ўсе аграрныя пераўтварэнні. Аднаўлялася памешчыцкае землеўладанне. Польская армія праводзіла непамерныя рэквізіцыі, паўсюдна ўчыняла рабаўніцтва і гвалт.

Ю.Пілсудскі  ў палітычных мэтах спачатку спрабаваў  падтрымліваць федэралісцкія ілюзіі ў літоўскага і беларускага грамадства. 28 красавіка 1919 г. ён выступіў з адозвай  да насельніцтва былога Вялікага Княства  Літоўскага, у якой абяцаў, што дасць  яму магчымасць без гвалту ці націску  вырашаць свае ўнутраныя нацыянальныя і рэлігійныя справы. На самой справе гэта была хлусня. У культурным жыцці  праводзілася палітыка паланізацыі. У 1919 г. была зачынена Будслаўская беларуская гімназія, адабраны будынкі ў Мінскага педінстытута, Гродзенскай беларускай прагімназіі, прыпынілі дзейнасць  Нясвіжская і Барысаўская настаўніцкія семінарыі. Са 150 беларускіх школ, якія дзейнічалі ва ўмовах нямецкай акупацыі, к восені 1919 г. захавалася не болын 20. Многія дзеячы беларускага нацыянальнага  руху, настаўнікі беларускіх школ былі арыштаваны. Дзяржаўнай мовай была аб'яўлена польская. 3 дзяржаўных устаноў, фабрык і заводаў звальняліся  асобы беларускага паходжання, людзі  праваслаўнага веравызнання.

Ва ўмовах польскай акупацыі беларускі нацыянальны  рух з-за палітычных рознагалоссяў  быў расколаты і раз'яднаны. Яго  палітычны цэнтр — Рада БНР  — ужо з канца 1918 г. не з'яўляўся  цэласнай арганізацыяй. Старшыня кабінета міністраў БНР А.Луцкевіч у гэты час быў у Парыжы, а пасля  — у Варшаве. Яго нават прымаў Пілсудскі. Там ён дамагаўся прызнання  Беларусі як суверэннай дзяржавы, але  нічога не дабіўшыся, сам аказаўся ў палітычнай ізаляцыі.

Пад уплывам  красавіцкай заявы Шлсудскага многія беларускія дзеячы пайшлі на супрацоўніцтва з палякамі, спадзеючыся з іх дапамогай  здзейсніць ідэю незалежнасці. У валасцях і паветах польскія ўлады арганізоўвалі  з'езды і так званыя свабодныя  плебісцыты, дзе праводзілі лінію  на далучэнне беларускіх зямель да Полыпчы.

Палітыка  гвалту і тэрору супраць беларускага  народа паставіла многіх беларускіх палітыкаў у апазіцыю да польскага  рэжыму. Пад уплывам эсэраў і сацыял-федэралістаў беларускі з'езд Віленшчыны і  Гродзеншчыны (9 — 10. VI. 1919, Вільня) пацвердзіў правільнасць ідэі незалежнасці Беларусі і абраў Цэнтральную Беларускую Раду Віленшчыны і Гродзеншчыны на чале з эсэрам Душэўскім. Аднак значнай дзейнасці гэта арганізацыя не разгарнула.

Пасля акупацыі Мінска тут быў утвораны Часовы Беларускі  Нацыянальны камітэт (ЧБНК) на чале з А.Прушынскім (Алесь Гарун) і  яго намеснікам У.Ігнатоўскім. Камітэт  меў на мэце згуртаванне ўсіх арганізацый  Міншчыны дзеля падняцця нацыянальнай свядомасці беларускага народа. Не адхіляючы ідэі канфедэрацыі Беларусі з Полынчай, Камітэт дамагаўся  папярэдняга прызнання БНР і  аднаўлення дзейнасці яе Рады. Уся  работа ЧБНК да канца 1919 г. абмяжоўвалася  Мінскам і Мінскім паветам, дзе  ён займаўся культурна-асветнай работай. У канцы снежня 1919 г. ЧБНК стварыла беларускую школьную Раду на чале з  С.РакМіхайлоўскім, адкрыла каля 300 беларускіх нацыянальных школ, беларускія гімназіі ў Вільні і Мінску, беларускі  тэатр.

Партыя беларускіх эсэраў на чале з П.Бадуновай і  Т.Грыбам заняла іншую пазіцыю. 12 снежня 1919 г. сазгоды польскага ўрада  ў Мінску была склікана Рада БНР. Акупанты разлічвалі, што яна адобрыць далучэнне  Беларусі да Полылчы. Але фракцыя  БПС-Р дабілася перавыбараў прэзідыўма Рады, замены склада Савета міністраў (А.Луцкевічу было выказана недавер'е, як і старшыні Рады Я.Лёсіку). На чале Савета міністраў быў пастаўлены В.Ластоўскі, а ў прэзідыўм Рады БНР увайшлі П.Крычэўскі (старшыня), П.Бадунова, В.Захарка (намеснікі), Н.Козіч і Я.Мамонька (сябры). Пацвердзіўшы вернасць Трэцяй устаўнай грамаце ад 25 сакавіка 1918 г., абноўленая Рада БНР выказала пратэст супраць гаспадарання белапалякаў на Беларусі.

За антыпольскую пазіцыю БПС-Р падверглася рэпрэсіям  і вымушана была перайсці на нелегальнае  становішча. У гэты ж час палякі стварылі так званую Найвышэйшую  Раду (Я.Лёсік, А.Смоліч, І.Серада, С.Рак-Міхайлоўскі, В.Іваноўскі, А.Цярэшчанка), якая заключыла 24 сакавіка 1920 г. дагавор з Пілсудскім, па якім Беларусь павінна была стаць  часткай Рэчы Паспалітай. Культурна-нацыянальная аўтаномія давалася толькі Мінскай  губерні.