Шпаргалки по "Истории Беларуси"

Развіццё  класавых супярэчнасцяў, нарастанне канфрантацыі ў грамадстве набліжалі рэвалюцыйную сітуацыю ў краіне. Яе эканамічныя  і палітычныя перадумовы фарміраваліся  ў перыяд эканамічнага крызісу, калі рабочы рух паступова прымае палітычны  характар. Да таго ж рускаяпонская  ваііна значна паскорыла працэс палітызацыі  вёскі.

Пачаткам  першай расійскай рэвалюцыі з'явіліся  падзеі 9 студзеня 1905 г. Расстрэл шматтысячнага  шэсця рабочых да цара ўскалыхнуў краіну. Пратэст супраць "Крывавай нядзелі" выказалі працоўныя Беларусі. 3 11 па 17 студзеня праходзілі акцыі пратэсту ў Мінску, забастоўкі рабочых і  рамеснікаў, дэманстрацыі. Палітычныя стачкі адбыліся ў Брэсце, Віцебску, Гродне, Гомелі, Полацку, Смаргоні. У  гэтай барацьбе удзельнічалі рабочыя 30 гарадоў і мястэчак.

3 палітычньгх  партый найбольш актыўны ўдзел  у рэвалюцыйнай барацьбе прынялі  Бунд, РСДРП, эсэры, якія спрабавалі  аб'яднаць свае намаганні шляхам  стварэння кааліцыйных камітэтаў.  Другі этап палітычньгх выступленняў  працоўных быў звязаны са святкаваннем 1 Мая і правядзеннем мітынгаў  салідарнасці з рабочымі Лодзі,  Варшавы, Адэсы.

Разам з палітьгчнымі выступленнямі назіралася і эканамічная  барацьба рабочьгх і сялянства. Летам 1905 г. узмацніўся сялянскі рух. Акрамя традыцыйных формаў барацьбы (патравы  памешчыцкіх угоддзяў, рубка лесу) на вёсцы праходзілі сходы, мітынгі, забастоўкі, на якіх выказваліся палітычныя патрабаванні. Восенню 1905 г. ініцыятарамі рэвалюцыйных выступленняў сталі чыгуначнікі. У кастрычніку яны спынілі рух на асноўных чыгуначных магістралях. Пачалася Усерасійская палітычная стачка.

17 кастрычніка  1905 г. Мікалай II падпісаў Маніфест аб абвяшчэнні дэмакратычных свабод, скліканні Дзяржаўнай Думы з заканадаўчымі паўнамоцтвамі. Буржуазна-ліберальны лагер бьгў задаволены такім рашэннем. Прадстаўнікі буржуазіі атрымалі легальную магчымасць ствараць палітычныя партыі і ўдзельнічаць у прадстаўнічых органах улады. Бліжэйшыя іх задачы, такім чынам, былі вырашаны. Рэвалюцыйна-дэмакратычныя сілы лічылі неабходным працягваць барацьбу. Для каардынацыі дзеянняў у гарадах Беларусі ствараліся стачачныя камітэты, кааліцыйныя саветы. У палітычную барацьбу былі ўцягнуты працоўныя 53 гарадоў і мястэчак. У Мінску, Гомелі, Мазыры, Віцебску і другіх гарадах пры разгоне дэманстрацый мясцовыя ўлады прымянілі сілу. Сотні чалавек былі забіты і паранены. 18 кастрычніка на вакзальнай плошчы ў Мінску былі расстраляны ўдзельнікі мітынгу.

У канцы 1905 гг. у рэвалюцыйны рух усё болын  уцягваецца армія. Салдацкія хваляванні адбыліся ў Віцебску, Магілёве, Гродне, Бабруйску, Брэсце. 278

У снежні 1905 г. царскі ўрад закрыў апазіцыйныя газеты, якія надрукавалі так званы фінансавы  маніфест. 7 снежня ў Маскве пачалася палітычная забастоўка. Праз некалькі дзён яна перарасла ва ўзброенае  паўстанне, якое працягвалася да 18 снежня. На Беларусі снежаньскія палітычныя забастоўкі адбыліся ў Мінску, Гомелі, Баранавічах, Пінску і іншых гарадах. Аднак гэтыя выступленні не перараслі  ва ўзброеныя паўстанні. Рэвалюцыйна-дзмакратычныя  партыі ў гэты час занялі пазіцыю  чакання. Што датычыць мясцовых улад, то яны дзейнічалі рашуча. Былі праведзены арышты кіраўнікоў і актывістаў апазіцыйнага руху, уведзена ваеннае становішча альбо становішча надзвычайнай аховы, праведзена перадыслакацыя войскаў  у тыя раёны, дзе набіраў сілу забастовачны рух.

Трэба адзначыць, што царскі ўрад прымяняў не толькі рэпрэсіі. 2 снежня 1905 г. была адменена крымінальная адказнасць за ўдзел у эканамічных стачках, 11 снежня прыняты закон аб выбарах у Дзяржаўную Думу. З'явілася магчымасць калі не рашэння, дык пастаноўкі ў парламенце эканамічных, сацыяльна-палітычных праблем. Выбары ў I Дзяржаўную Думу, дазвол на стварэнне прафесійных саюзаў (сакавік 1906 г.), безумоўна, некалькі аслабілі канфрантацыю ў грамадстве.

Рэвалюцыйна-дэмакратычныя  партыі байкатавалі выбары. Аднак  яны адбыліся. Ад беларускіх губерняў было абрана 36 дэпутатаў, у тым ліку 13 сялян. 3 палітычных партый найболып моцныя пазіцыі ў I Дзяржаўнай Думе мелі кадэты. Дзейнасць Думы па многіх кірунках мела апазіцыйны характар. Яна выказала недавер ураду ў сувязі з публікацыяй 20 чэрвеня дзяржаўнай аграрнай праграмы, якая разыходзілася з думскім праектам. 9 ліпеня 1906 г. Дума была распушчана і былі назначаны новыя выбары.

Ва ўмовах спаду рэвалюцыі палітычныя партыі, у тым ліку рэвалюцыйна-дэмакратычныя, прынялі ўдзел у выбарах у  II Дзяржаўную Думу. Больш таго, яны спрабавалі выступіць адзіным блокам. Такі блок, напрыклад, быў створаны ў Мінску ў складзе арганізацый РСДРП, Бунда, эсэраў, БСГ, сіяністаў-сацыялістаў і некаторых прафсаюзаў. Правыя таксама аб'ядналі свае сілы. У кастрычніку 1906 г. быў створаны "Русскнй окраннный союз", які выступаў пад шавіністычнымі лозунгамі, вёў актыўную антыпольскую і антыяўрэйскую агітацыю.

Польскія, часткова беларускія памешчыкі, каталіцкія святары  выступалі ў абарону каталіцкай веры, за аўтаномнае развіццё края. Аўтанамісты  вялі агітацыю праз касцёл, друк, крытыкавалі  палітыку ўрада.

На выбарах  у II Дзяржаўную Думу ў беларускіх губернях перамаглі правыя групоўкі. Акцябрысты і чарнасоценцы правялі 15 дэпутатаў, аўтанамісты атрымалі 11 месцаў у Думе. Кадэты мелі двух дэпутатаў, 8 чалавек былі беспартыйнымі. Але ў цэлым II Дзяржауная Дума была больш радыкальная, чым папярэдняя. Як і ў першай Думе, галоўным было аграрнае пытанне. Трудавікі, эсэры, сацыял-дэмакраты адстонвалі рэвалюцыйны шлях яго вырашэння. Іірадстаўнікі акцябрыстаў, памешчыцкіх партый падтрымалі ўрадавую праграму П.А.Сталыпіна. Не атрымаў падтрымкі дэпутатаў праект кадэтаў, разлічаны на абмежаванне памешчыцкага землеўладання.

II Дзяржаўная Дума выходзіла з-пад кантролю ўрада. Правыя партыі патрабавалі распусціць Думу. У маі 1907 г. супраць прадстаўнікоў сацыял-дэмакратычнай фракцыі ў Думе было зроблена абвінавачванне ў падрьгхтоўцы змовы супраць цара. Старшыня Савета міністраў П.А.Сталыпін патрабаваў пазбавіць гэтых дэпутатаў парламенцкай недатыкальнасці. Думская камісія пачала расследаванне. Але Мікалай II, не чакаючы вынікаў гэтага разгляду, 3 чэрвеня 1907 г. распускае Думу. Выбарчы закон, прыняты ў адпаведнасці з Маніфестам 17 кастрычніка, быў зменены. Першая расійская рэвалюцыя скончылася.

39.Сацыяльна-эканамічнае  і палітычнае становішча Беларусі  ў пачатку XX ст.

У пачатку  XX ст. на Беларусі, як і ў другіх рэгіёнах Расійскай імперыі, адбываліся значныя змены ў эканамічным і сацыяльным развіцці. У беларускіх губернях назірала- ся скарачэнне рамесніцкай вытворчасці, рост фабрычна-заводскай прамысловасці. Прыярытэтнымі галінамі вытворчасці з'яўляліся харчовая, дрэваапрацоўчая. На Беларусь актыўна пранікае замежны капітал. 3 1909 г. эканоміка набывае тэндэнцыю стабільнага росту. Ствараюцца новыя прамысловыя прадпрыемствы, пашыраюцца аб'екты вытворчасці.

На тэрыторыі  беларускіх губерняў у 1913 г. налічвала-. ся 1200 фабрычна-заводскіх прадпрыемстваў, на якіх працавала каля 40 тыс. рабочых. Большасць прадпрыемстваў былі невялікімі па колькасці рабочых. 62,4 % з іх мелі да 15 чалавек. На буйных прадпрыемствах (больш 100 чал.) працавала каля 50 % рабочых. Такім чынам, па ўзроўні канцэнтрацыі вытворчасці Беларусь адрознівалася ад іншых прамысловых рэгіёнаў Расійскай імперыі, дзе гэта канцэнтрацыя была значна вышэйшай.

Развіццё  прамысловасці вяло да пашырэння  акцыянерных таварыстваў, манапалістычных  аб'яднанняў. У 1909 — 1910 гг. былі арганізаваны Акцыянернае таварыства запалкавых фабрык, Акцыянерныя таварыствы Мазырскай  фанернай фабрыкі, Дняпроўскай мануфактуры  і інш. Ствараліся прадпрыемствы  з удзелам замежнага капіталу. уска-бельгійскае таварыства валодала Віцебскай ільнопрадзільнай фабрыкай "Дзвіна", Руска-амерыканскае таварыства фабрык абутку ў Мінску.

Атрымала  развіццё банкаўская сістэма. У беларускіх гарадах дзейнічалі канторы Азоўска-Данскога, Маскоўскага, Дзяржаўнага, Руска-Азіяцкага  камерцыйнага, Віленскага прыватнага камерцыйнага і іншых банкаў. Акрамя таго, мясцовую прамысловасць фінансавалі  банкірскія канторы і таварыствы ўзаемнага крэдыту.

Нягледзячы  на высокія тэмпы росту цэнзавай прамысловасці, большасць рабочых  працавала ў саматужна-рамеснай вытворчасці. На Беларусі існавала каля 90 тыс. такіх майстэрань, дзе працавалі  гаспадар і адзін-два рабочых. Дробная  і рамесная вытворчасць давала большасць  прамысловай прадукцыі.

Прамысловы  ўздым працягваўся да першай сусветнай  вайны. Аднак прамысловасць Беларусі захавала сваю спецыфіку: пераважнасць рамесна-саматужнай прамысловасці  і невялікіх прадпрыемстваў з  размяшчэннем іх у сельскай мясцовасці ў непасрэднай блізкасці да вытворчасці  сыравіны і рабочай сілы.

У перадваенны  перыяд сельская гаспадарка Беларусі арыентавалася на вытворчасць мяса-малочнай прадукцыі. 3 ростам жывёлагадоўлі ішло будаўніцтва масларобчых, сыраварных заводаў. Важным кірункам з'яўлялася вырошчванне  бульбы, якая ішла на перапрацоўку на мясцовыя бровары.

У беларускіх губернях адбываўся працэс капіталізацыі  сельскай гаспадаркі. Дваранскае землеўладанне, якое ў 1905 г. складала 41 %, паступова скарачалася. Расла колькасць аб'ектаў прыватнай зямельнай уласнасці. Гэтаму садзейнічала аграрная рэформа. Яе ініцыятарам выступіў П.А.Сталыпін. Рэформа пачалася ў адпаведнасці з указам ад 9 лістапада 1906 г. Пасля зацвярджэння яго 111 Дзяржаўнай Думай Указ з 14 чэрвеня 1910 г. набыў сілу закону. Рэформа прадугледжвала ліквідацыю сельскай абшчыны, перадачу надзельнай зямлі ў прыватную ўласнасць, выдзяленне зямлі пад хутарскую гаспадарку альбо пад адруб, перасяленне малазямельных сялян у Сібір, на Далёкі Усход.

Трэба адзначыць, што плошча зямельных угоддзяў размяркоўвалася  сярод сялян такім чынам, што  значная іх колькасць не магла  пракарміцца са сваёй зямлі. Такім  чынам, толькі чвэрць двароў была заможнай.

Сталыпінская  рэформа садзейнічала далейшай дыферэнцыяцыі  вёскі. На надзельных і купчых землях 12 % сялянскіх двароў утварылі хутарскія  і адрубныя гаспадаркі. Адныз іх сталі набіраць моц, другія прадалі  зямлю і падаліся на заробкі ў  горад альбо выехалі ў Сібір. У выніку перасяленчай палітыкі Беларусь пакінула 335 тыс. сялян.

Па меры фарміравання заможнага сялянства ўрад спрабуе  зрабіць на іх упор. У 1911 г. па ініцыятыве П.Сталыпіна было прынята рашэнне  аб увядзенні земетваў у Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай губернях шляхам выбараў па так званых нацыянальных курыях: рускай і польскай. У рускую курыю залічвалі не толькі рускіх, але і праваслаўных беларусаў. Маёмасны цэнз выоаршчыкаў быу паніжаны ўдвая. У Гродзенскай і Віленскай  губернях земствы не ўводзіліся. Стварэнне  мясцовых органаў кіравання не па саслоўных, а па нацыянальных курыях было скіравана на замацаванне пазіцый  прыхільнікаў вялікаДзяржаўнай палітыкі.

Пасля заканчэння рэвалюцыі царскі ўрад перайшоў да больш жорсткіх формаў кіравання. Прадпрымальнікі  атрымалі права прымяняць лакаўты  ў сувязі з забастоўкамі рабочых. Летам 1907 г. былі праведзены арышты кіраўнікоў і актывістаў рэвалюцыйна-дэмакратычных партый. Партыйныя арганізацыі РСДРП, Бунда, ПС-Р, БСГ знаходзіліся ў заняпадзе. Быў значна аслаблены ліберальна-апазіцыйны цэнтр. Так, распаліся многія арганізацыі партыі кадэтаў. У 1907 г. на платформе кадэтаў была створана Краявая партыя Літвы і Беларусі. Яе аснову складалі польскія памешчыкі, святары. Партыя выступала за палітычнае раўнапраўе палякаў і каталікоў.

Наступленне рэакцыі значна звузіла магчымасці нацыянальна-дэмакратычнага руху. Цэнтрам  беларускага нацыянальнага руху з'яўлялася газета "Наша ніва". У  гэты перыяд яна выступала за дэмакратызацыю грамадства, нацыянальна-культурнае адраджэнне беларускага народа, пашырэнне дзейнасці  земстваў, рэформу судоў, хутарызацыю  сельскай гаспадаркі і г.д. "Наша ніва" надрукавала сотні карэспандэнцый. Для сялян яна пачала выдаваць "Беларускі каляндар", потым  часопіс "Саха". У 1912 г.выходзіць  літаратурны і грамадска-палітычны  альманах "Маладая Беларусь". Былі створаны выдавецтвы "Загляне сонца  і ў наша ваконца", "Наша хата", "Беларус" і інш. За 1908 — 1914 гг. было надрукавана 77 беларускіх кніжак.

Дзейнасць "Нашай  нівы" садзейнічала прыходу ў  беларускую літаратуру таленавітых  паэтаў і празаікаў, пашырэнню навукова-папулярных ведаў у розных галінах навукі і прамысловасці, сельскай гаспадаркі, гандлю.

У гэты час  на Беларусі пашыралася прапаганда вялікадзяржаўнага  шавінізму. Праваслаўнае беларускае насельніцтва аб'яўлялася рускім. Чарнасоценцы, акцябрысты пры падтрымцы мясцовых улад і  праваслаўнай царквы на выбарах у  III і ІУДзяржаўную Думу атрымалі ў беларускіх губернях абсалютную большасць. Ні адна з рэвалюцыйных партый не змагла тут правесці сваіх кандыдатаў. Скараціўся рабочы і сялянскі рух. Некаторае яго пашырэнне назіраецца з 1912 г., агульны пад'ём забастовачнай барацьбы наступае толькі ў 1913 — 1914 гг.

40.Абвастрэнне  супярэчнасцей паміж краінамі Еўропы ў пачатку XX ст, развязванне Першай сусветнай вайны. Ваенныя дзеянні ў Беларусі.

Абвастрэнне супярэчнасцяў паміж блокамі  капіталістычных дзяржаў — Траістым саюзам (Германія, АўстраВенгрыя, Італія) і Антантай (Англія, Францыя і  Расія) — за калоніі, рынкі збыту  тавараў, крыніцы сыравіны і сферы  ўплыву прывяло да першай сусветнай  вайны, якая пачалася 19 ліпеня (1 жніўня) 1914 г. У вайну былі ўцягнуты 33 краіны з насельніцтвам 1,5 млрд чалавек.

3 першых дзён  вайны заходнія губерні краіны, у тым ліку беларускія, былі  пераведзены на ваеннае становішча. У сувязі з гэтым ваенныя  ўлады і губернатары атрымалі  неабмежаваныя правы. Уводзіліся  ваенна-палявыя суды. Без дазволу  ваенных улад забаранялася распаўсюджванне  газет і кніг, правядзенне маніфестацый, сходаў, забастовак. Праверцы на  палітычную добранадзейнасць падлягалі  ўсе чыгуначнікі. Згодна з загадам  камандуючага ПаўночнаЗаходнім  фронтам прадугледжваліся жорсткія  меры ў адносінах да ўдзельнікаў  забастовак на чыгунцы.