Табиғатты бейнелеуді үйретуде арнайы жаттығулар жүйесін пайдалану

Жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сыныптарында бейнелеу өнерін оқыту мен тәрбиелеудің негізгі міндеттерк

- Оқушыларга бейнелеу өнерінің құралдарын жүйелі меңгерту арқылы 
айналадағы өмір шындығына эстетикалық көзкдрасты қалыптастыру;

- вмір шындығы кергііктеріндегі, табиғаттағы және өнердегі бояу 
түстерін, оның сезімдік әсерін оқушылардың коре сөзшае білеш, бейнелеу ю 
әрекеті барысында олардың кеңістік туралы түсінМн, қиялын, елестету 
қабілетін жүйелі түрде дамыту;

- көркем мэдениет және оның қоғамдағы алатын орны жайлы түсінжті 
дамыту;

оқушылардың бойыында халықтьщ дәстүрлі өнерін, тарихи ескерткіштері, эстетикалық турғыдан багалай білеге баулитын жүйелі білім, шығармашылық икемдЫк пен дагдыны қалыптастыру;

- бейнелеу өнері сабақтары  барысында дамып қалыптаскдн  көркемдік білімдерін, икемдшж дагдыларын  турмыс жағдайларында, еңбек процесінде, қоғамдіщ жұмыста пайдалана білеге  баулу;

Кгшргі кезде жас өсіпрім жеке тулғаны тәрбтиелеуде өнердің , соның 1ШІнде бейнелеу өнерінің ыкпалы зр екещцгн педагогика, психология ғылымдары дәлелдегі берді

Бейнелеу өнерін оқыту барысында оқушылардың ойлау қабілеті, кергенш есте сақтау, шығармашылык кдялы, көркемдік икемдшп, адамгеріншж және сулулық сезімІ дамиды. Әрина бұл қасиеттер жеке тулғанық жан жақты дамуына   негіз   болары   сөзссіз.   Бейнелеу   өнері   сабақтары   оқушылардың

 

қоршаған ортага қызығүшылығын арттьфу арқылы сулулық сөзимш оятады, дүниетанымын қалыптастырады, шығармашылық белсендіпгш арттьфады. Сонымен қатар жеке тулғаны укьштыылыкка, дербестінке, еңбексүйпштікке бешмдейдг

Бейнелеу ю әрекеті барысында сурет алу бЫктінп мен юкерлтн меңгерін, қоршаған ортадага заттар менқұбылыстарды байкдп, зерттеущ үйренедг Демеқ бейнелеу қоршаған ортаны тану, кещстінті қабылдау, есте сақтау, киял, сезім сияқты т.б. психологиялық прөңестердің дамуына көмектеседі Көбінесе бейнелеу \с әрекеті барысында окүшының ерекше белсендцигш байкауга болады. Ол эшресе танымдық шығармашылык белсендшк тұрғысында байқалады. Будан жеке тулга өз белсендцигш қоршаған орта мен сезімдік карым-қатынас, жұмыс(қоршаған ортаны бейнелеу) процесінде арттыратындығын керуге болады. Педагоги үймдастырумен етісзшаген сабақтағы немесе сыныптан тыс шаралардығы танымдык эстетикалық тәрбие оқушылардыңғылыми дүниетанымын қалыптастырады. Сондықтан да педагогика ғылымының оқыту мен тәрбиеш ажыратпай тұтастай қарастыруы бейнелеу өнерін оқытудіщ негізі болып табылады.

Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнері дәстүрлі бейнелеу өнерлерінің түрімен, жанрларымен бірге дизайн, оригами, қоллаж, т.б. бейнелеу, жапсырмалау жұмыстарында қарастырылады. Бұл жұмыстар оқушыларіщ ой өрісін, шығармашылык белсендшпн дамытумен қатар, олардың санасында бейнелеу өнерінің адам тіргіиліпнде, қоршаған ортада үлкен орын алатындығын дәлелдещи. Түрлі материалдардын көркемдік қасиеттерімен танысып, оларды ондеу тәсілдерін менгереді

Бейнелеу сабақтарында немесе сыныптан тыс жұмыстарда оқушылар шөтелдік белгілі бейнелеу өнері шығармаларымен және Қазақстан бейнелеу өнерінің даму көзендерімен танысып, жекелеген бейнелеу өнері туындыларынын композициядлық шенпмш, түс ерекшеліктерін талдап, өз түсиппн, пікрін энпмелейді Бұл оқушыларды өнер танығыштыкка тәрбиелеп, коммүникативтік қабілеттерін арттырады.

Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнері пәншщ алдына койга мақсат, міндеттерін жүзеге асыру аркыл оқушылардын интеллектуалдіщ , эмөңионалдық эстетикалық, юкерлік, комүникативтін қабілеттерін дамытып, қоршаған ортамен өзара әрекеттестік карым-қатынаска дайындауды жүйелеудегі оку бағдарламасы мен мемлекетик стандарттыц және осы құжаттарга сэйкестещцрінп жазылған окулықтар мен оку әдістемелік кешендерінің маңызы өте зор. Бастауыш сыныптарга арналған оку бағдарламасында бейнелеу өнері аптасына 1,5 сағат есебілуде қарастырылып, әр сыныпта бір оку жылына жалпы 51 сағат оқыту жоспарланған. Бағдарламада көрсетінген әрбір бейнелеу өнері саласы бойынша оқыту негізі ею беліМ арқылы қарастырылады:

1.0нерді қабылдау. 2.Машықтык көркем іс-әрекет.

 

0нерді қабылдау ол  оқушыларыц еөнер түрлерін, өнер  шығармалары мазмұнын, өнер кайраткерлерінің  өмірі мен шығармашылығы туралы  оқытүшымен, сыныптағы жолдастарымен  пікрлесе отырып танысуды кездейді

Ал машықтьщ көркем іс-әрекет барысында оқушылар заттан қарап, есте сақтап, елестетін бейнелеу, мүсіндеу сэндпс сурет салу, көркем құрастыру, бөзещпру ереже заңдылықтарымен (композиция, пропорция, перспектива, т.б.) танысып, іс жүзінде меңгереді

Бағдарламада көрсетінген бейнелеу ешрін оқытудың мақсат, міндеттерін мынадай сабақ түрлері арқылы жүзеге асыруга болады: Ол:

• заттан қарап бейнелеу сабағы;- тақырыптьщ бейнелеу сабағы;
• сэщик сурет және көркем құрастыру сабағы.
• өнер туралы эцпме сабағы;

Бұл сабақтарда оқушылар заттан қарап, есте сақтап және елестетін сурет салуға үйренеді. Тақырып бойынша сурет салып, окыған, тыцдаған ацыз-ертеплерді иллюстрациялайды. Көркем еңбек элементтері бар сабақтарда оқушылар түрлі түсті кагаздардан, табиғи материалдардан көлемді бүйымдар құрастырып, сэндегі бөзещпреді Оқушылардың заттан қарап сурет салу сабағында меңгерген білуктЬпк және юкерлік дагдылары тақырыптьщ сурет салу сабақтарында одан әрі кеңш, тереңдегі бектледі Дәл сол сияқты тақырыптьщ сурет салу сабақтарында меңгерген білім, бЫкшик және юкерлік дагдыларын заттан қарап сурет салу сабақтарында одан әрі тереңдөте дамытуға болады.

Бейнелеу өнері сабағының бірін-бірі толыктыра оқыту негізі - бейнелеу өнерін басқа да пәндермен пәнаралық байланыста оқыту кдікеттінгш де туындатады. Заттан қарап сурет салу сабағында бейнеленетін заттардың көлемш талдап, зерттеуде үшбурыш. Тертбурыш, шаріны, шеңбер немесе цилиндр, куб, конус, шар секццц математикалық ұғымдар, табиғат кергіпстерін бейнелеуде табиғи құбылыстар, есімдіктер жануарлар туралы эцпмелер немесе табиғат сулулығын, көңш-күйш, жыл мөзплдерінің әсемдшш елестөтетін поэтикалық елеңдер, музыкалық эуендер тыцдалуы пәнаралық байланыстыц негізі бола алады.

Сонымен бейнелеу өнері жалпы бастауыш сынып оқушыларының эстетикалык дүниетанымын қалыптастыратын пәндердің бірі ретінде оқытылады. Бірақ эстетикалык тәрбие беру мен оқытудағы бейнелеу өнерінің релі төменде көрсетінген талаптарга сай болғанда ғана тінмді болмақ.

1. Бейнелеу өнері сабақтарында  оқыту мен тәрбие беру мақсат-міндеттерін  біртұтас шешу.

2.Оқушыларды бейнелеу  өнеріне оқытуда дидақтикалык  принциптерді сақтау

3. Бейнелеу өнері сабақтарында  жаңа педагогикалык технологиялардв  пайд алану.

4. Бейнелеу өнері сабақтарында  жаңа кернекЫктерді және техникалық  құралдарды кеңшен қолдану.

 

5. АН тілі, математика, дүниетану, музыка, енбекке баулу т.б. пәндер арасындағы байланысты сақтау.
6. Оқушылардіщ шығармашылығын, өзі жасаған өнердегі образдарга эмөңиональды көзқарасын, жалпы сабақка қызығүшылықтарын арттыру мақсатында бейнелеу өнері сабақтарында ойын, сайыс элементтерін пайдалану.

7.Бейнелеу     өнері     сабақтарының     сыныптан     тыс,     мектептен    тыс жұмыстармен байланысын сақтау.

8. Бейнелеу өнерін оқыту бағдарламасының негізіг тараулары бойынша оқыту әдістемесіп үнемі жетіндіру.
9. Бейнелеу өнері сабақтарында   Оқушылардіщ жеке бас ерекшеліктері мен шығармашылык мумющиктерін ескеру.

10. Оқыту мен тәрбие барысында озьщ іс-тәжірбиелерді пайдалану. 
Бейнелеу өнерін оқыту мен тәрбие беру барысында озьщ ю-тәжірбиелерді

жинақтау, талдау, зерттеу мұғалімнің өз әдістемелік шеберлшн байытудың бірден-бір жолы.

Күнтізбөлік тацырыптық жоспар - бағдарламаны және мемлекегпк стандарт бойынша шыгарылған окулықтарды, оку кешендерін негізге ала отырып құрылады. Бейнелеу өнері сабағына аптасына 1,5 сағат белгіленуіне байланысты күнпзбелгілен жоспарды ею бағытта куруга болады. Бірінпи бағыт бойынша бір токсанда аптасына 1 сағат, клесі токсанда аптасына 2 сағаттан құрылады. Ал өкілпп бағыт бойынша бір аптада 1 сағат, келесі аптада ею сағаттан құрылады. Бұл бағыт окулықтардағы тақырыптардың мазмұндіщ жүйелшгшщ сақталуына мүмкіндш жасайды. Сабақ кестөсіпде сабақ сандары өзгермес үшін аптасына 1,5 сағат жүргізшаетін музыка пэшменүйлееирін куруга болады. Төменде келтірінген куттзбелгілен-тақырыптьщ жоспар бірінпи бағыт бойынша жасалған

5-сыныпка арналған күнпзбөлік-тақырыптык  жоспар.

 

тоқсан	№	Сабақтыц тақырыбы	Сағат саны
1	1	Бейнелеу өнерінің түрлері	1
		2	Бейнелеу өнерінц негізі - сурет. Графика.	1
		3	Кескіндеме - түс өнеріКескіндеме түрлері	1
		4	Мүсін өнері	1
		5	Түстану негіздері	2
		6	Композиция туралы түсшш	1
		7	Үйлесімділік заңы.	1
		8	Менің туған жерім	1
2	9	Нұсқадан сурет салу. Геометриялық денелер. Графика	2
		10	Нұсқадан сурет салу. Жемю-жидектер. Ақварель.	2
		11	Пластикалык анатомия. Адамның бас сүйегш бейнелеу	1
		12	Кескіндемедегі түстер. Курбілімның портреті	1

 

	13	Мен Қазақстанның уланымын.	1
		14	Кескіндемедегі түстер. Нұсқадан натюрморт.	2
		15	Табиғат біздің үшміз. Пейзаж жанры.	2
		16	Графика түрлері	1
		17	Адам кацкасы. Адам тулгасын бейнелеу	2
3	18	Сэщцк крлданбалы өнер. Кшз үй - казақ халі шағын музеш.	1
		19	Кше току ©нері.«Менің Қазақстаным» атты гоб эскиз жасау.	1
		20	Улттык кшм. 1^азақ халкьшыц улттык кшмдері	1
		21	Қоллаж жасау өнері	1
		22	Ою-орнек сыр шертеді Андіщ стиль.	1
		23	Дәстүрлі тумыстьщ ыдыстар.	2
		24	Ойыншыктар элемі. Қагаздан құрастыру.	1
		25	«2010 - барыс жылы». Плақаттар сайысы.	1
		26	Жаңа жылдіщ гажайып. Тақырыптьщ сурет салу	1
		27	Кыс керіс. Тақырыптьщ сурет салу.	3
		28	БІ3 - МүсінШІМІ3	1
		29	Ермексазды кескіндеме.	1
		30	Дизайн өнері Стильдеу.	1
		31	Перспектива зандылыктары. Кещепк ұғымы.	2
		32	8 -наурыз мерекесі. Аналар - асыл жандар.	1
		33	«Кектем эш». Тақырыптьщ сурет салу.	1
		34	«Наурыз тойында».	1
4	35	Сәулет ©нері	1
		36	Қазақстан сәулетндлері	1
		37	Қазақтьщ улттык аспаптары.	1
		38	«Жещс күні - шаттьщ күш».	2
		39	Серуен сабақ. Табиғатты бақылау.	1
		40	Жазғытуры калмайды кыстьщ сызы. Иллюстраци	1
		41	Музейлер - өнер коймасы. Казақстан музейлеріне саяхат. Кйталау-сайыс сабағы.	1

2.2.0күшылардың  кеңістік туралы түсішктері мен  бейнелі ойлау цабілуеттерін  дамытудағы жатттығулардіщ маңызы

Оқушылардың шығармашылык ойлау қабілеттерінің дамуында тақырыптьщ сурет салу сабақтарының маңызы зор. Мұндай сабақтарда оқушылар ертеп, олеңдерге иллюстрация жасайды, жыл мөзплдерін бейнелейді Яғни оқушылар кещстінпен жұмыс істейді

 

5-пи сынып оқушылары  үшін сюжетп композицияда табиғатты  бейнелеу, кендстікті көрсету күрделі  тапсырма болып табылады.Оны оқушылардіщ  салған суреттерініңц кебілуде  табиғи ортанық мулдем бейнеленбеүшен, ал бейнеленсе, жалғыз ағаш, үй, бұлт, күн, тау, тас, өзен сияқты жекелеген  табиғат элементтерімен ғана  шектелетіндшнен керуге болады. Ал бұл, осы мектеп жасындағы  оқушыларга койылатын талапка  сэйкес клмейді Эдеби шығармадағы, не оқушылардіщ өздерінің ойлары  мәнерлі, сауатты бейнеленш шығуы  үшін окүшы композицияның барлық  элементтерін сауатты бейнелей  алуы тиіс. Окүшы белғы бір  деңгейде бейнелеу сауаттылығын  менгергенде ғана ол композициялық, кескіндемелш міндеттерді шеше  алады. Сондықтан да тақырыптьщ  сурет салу сабақтарындағы кеңістіктщ (табиғи орта) бейнеленүш, оқытуды  талап етпейтін, әр окүшының өз  қабілетіне байланысты өздік  жұмысы дегі устгрт қарауга  болмайды. Табиғат кергіікш сауатты  бейнелеу, сызыктық және ауа перспективасынан, түстану негіздерінен 6ШІМДІ игеріп, бейнелеу техниқаларымен жұмыс істеудің әдіс-тәсілдерін меңгерген кезде ғана ның.

Оқүшылардың иллюстрацияларда табиғат кергіікш бейнелеуі - бұл нұсқа кемепнсіз, елестету мен есте сақтай білу қабілеттеріне сүйене отырып, бояу, не карындашпен сурет салу. Мұндай сабақтыц ойдағыдай етіП, табысты болуы оқушылардың сабаққа дайындіщ денгеЙ1не байланысты. Бұл жерде «Қандай дайындык және ол не үшін керек?» деген сұрақ, туындауы эбден мүмкін. Тақырыптьщ сурет салу - өте күрделі прөңесс. Ол дүниетаным байлығы мен өмір тәжірбиөсіп, өз ойын жеткізудің көркемдіК құралы - бейнелеу техниқаларын меңгеруді, белсенді ой кызметін қажет өтеді. Ал окүшыладың өмір тәжірбиесі, білуімдері де, бейнелеу техниқаларын игерулері де әртүрлі. Сондыктан да олар өз ойындағыларын кагазда бейнелеп көрсетуде киналады, өздерінің жұмыстары кеңілдерінен де шьщпайтын жағдайлар ЖИ1 кездеседі. Бұл баланық пәнге деген қандай да бір ықыласын төмендөтеді.

Шығармашылық жұмыска дайындауда, ең алдымен олардың табиғат туралы түсініктерін толықтыру қажет. Бұл үшін оқушылармен орманга, мектеп ауласына серуен үйымдастырып, айналаны бақылаудың кемеп үлкен. Ондай мүмкіндік болмаған жағдайда оқушыларга өз бетімен табиғатты бақылауга тапсырма да беруге болады. Мұндай тапсырмалар нақты бір мақсатты кездеуі керек. Мысалы: ағаш түрлерін бақылап, салыстыру, ерекше қасиеттерін есте сақтау. 0здігімен бақылаудан алған әсерлерімен оқушылар міндетті түрде сабақ устінде белісулері керек.