Ақдала кен орны

 

5.3–кесте

Уранның түйірөлшемдік сынып бойынша таралуы

Түйірөлшемдік сынып,мм	Класс шығыны, %	Кластағы уранның орташа құрамы,%	Салмақ пайызы	Кластағы уран балансы,%
1	2	3	4	5
10-2	6,35	0,039	0,24765	3,5
2-1	6,75	0,036	0,24300	3,5
1-0,5	10,65	0,018	0,19700	2,8
0,5-0,25	40,00	0,026	0,04000	14,8
0,25-0,1	19,75	0,040	0,79000	11,3
0,1-0,05	4,5	0,091	0,40950	5,8
0,05-тен аз	12,0	0,240	0,88000	41,0
Тазарту			1,21150	17,3
Су			7,018665
Жалпы саны	100			100

 

 Урандық минералдануы коффинит пен настуран бойынша келтірілген.  Уран минералының жалпы балансында настуран 22%, коффинит – 78% құрайды. Кендік минералдау кенделген құмдарда шашырап себілген, оның негізгі саны батпақты – шайтасты толтырылымымен, сондай-ақ түйірдің сынығына себі мен майлау түрінде және көмірленген өсімдік дитритында дисперсті байланыс түзе отырып булы кеңістікте концентратталады.

 Берілген спектрлі анализ  бойынша геохимиялық зоналы қырындағы  химиялық элементтер концентрациялы жалпақ горизонты үшін 5.4-кестеде келтірілген.

                                                                                                                5.4 –кестеде

 Жалпақ горизонтының жыныстарының спектірлі анализінің нәтижесі

Эпигенетикалық аймақтар	Рв 10-3	Мо 10-5	Р 10-2	Ag 10-3	Cu 10-3	V 10-3	Ni 10-3	Zn 10-3	Co 10-4	W 10-4
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Өзгермейтін жыныстар аймағы	1	40	келесі	келесі	4	3	2	2	8	6
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Кендеу аймағы	1	44	келесі	келесі	4	2	2	2	9	8
Жер қыртысының қышқылдану аймағы	1	45	келесі	Келесі	3	2	2	1	10	12

 

Кестеден келтірілген элементтердің жоғарылатылған құрамы кендеу аймағында байқалмайтындығы көрініп тұр.

  Одан басқа далпақ көкжиегінің  өтімділікті шөгінділерінде селен, рений, скандий және жерде сирек  кездесетін элементтер қатарынын  – иттрий, тербий, иттербий, европий  сияқты элементтердің таралуы зерттелді.

 Селен. Кен шоғырларындағы құрамы орта есеппен 0,001% құрайды, және кейде уранмен кендеу зонасына тікелей кіретін аз қуатты (1м-ге дейін) кездейсоқ концентрациялар түзеді.

Рений. Геохимиялық тосқауылда қазылады және іс жүзінде жоспарда және қимадағы уран денелерінің пішінімен сәйкес келетін, 600м-ге дейінгі тартылымды кен денелерін түзеді. Горизонттағы уран кеніндегі максималды құрамы 5г/т – ға, орташа ренийлі аймақтарда 1г/т-ға жетеді. Ақдала аумағының шоғырлары бойынша урандық массасына ренийдің құрамы 0,3г/т (0,1г/т аз құрамды 0-деп есептеу құрамдалған).Алынған ТЖС учаскесінде ренийдің құрамы уран кенінде 0,9г/т.

 Скандий. Жалпақ көкжиегінің өтімділікті құмдарында фонды концентрациясы 2-3г/т кездеседі және 5г/т-дан көп мәнге сирек жетеді. Уран кеніндегі скандийдің максималдық мәні 5,5г/т, орта есеппен 2,6г/т құрайды. ТЖС таңдалған аумағында скандий 2,3г/т жетеді.

 Үш элементтің анықталған  құрамы бойынша (Ув, Тв, Еu) тау жыныстарындағы басқа да сирек кездесетін элементтер құрамы таңдалған және сирек жерлер суммасы 75г/т құрайды.

ТЖС аумағы және кен шоғыры бойынша кендік қиылысу парамерлерінің сипаттамасы 5.5-кестеде берілген.

5.5-кесте

Қосымша компоненттердің құрамы

Орташа параметрлер	№1кен шоғыры	ТЖС аумағы
Рений құрамы, г/т	1,0	0,9
Скандий құрамы, г/т	2,6	2,3
Иттрий құрамы, г/т	14,0	14,0
Сирек жерлер суммасының құрамы, г/т	75,0	75,0

 

 ЖС үрдісіне кері әсер ететін элементтер өте мәнсіз көлемде қатысады: Р-іздер,  сульфат – 0,16%, Сорг- 0,02%, Fe – 0.6%, CO2-0.1%.

5.2. ТЖС аумағының гидрогеологиялық жағдайы

 Ақдала кен орнында кездейсоқ таралған және арынды сулар жайылған. 

 ТЖС таңдалған аумағында 2 өнімді сулы горзизонт : Жалпақты және Інқұдық қатысады.

К2 km-p11 (zp) жалпақ сулы горизонты кейін бор шөгінділері қимасының эоғарғы бөліне қарай тураланған кен сйыстырушы жыныстар 10%-ке дейінгі ірі түйірлі қиыршықтасты орташа түйірлі құмдарды, қалыңдығы 0,5-2м және 0,2-,05м қиыршықтар қабаты кездесетін түрлі түйір және ұсақ түйір құмдардың құймасы бар орташа түйір құмдармен көрсетілген қиманың жоғарғы бөлігіндегі карбонатталған. Горизонт жабындары аудандық сутірек болып саналатын Ынтымақ жер қабаттарының жоғарғы эоцендік батпақтары үшін өтеледі. Горизонт табаны қалыңдығы 0–3м құмтас саздар қабаттары және Інқұдық горизонт түрлі пішіндегі құмдары жалпақ сулы горизонты қалыңдығы 60м шамасында. Өнімді горизонтының жабыны 110-115м, табаны-170-180м тереңдікте жатыр.

 Пьезометрлік деңгейдегі тереңдікте  жатқан тегеурінді сулы горизонт – 69,2м. Горизонт жабынына түсетін гидростатикалық күш 69,2м құрайды.

 Қима бойынша горизонт түрлі сүзгілік құраммен біртексіз сіңіргішіне ие.

Жалпақ горизонтының төбесін жабатын 27ц, ұңғұма бойынша дебит 2,4дм3/сек, төмендеу кезінде 13,8м, меншікті дебит 0,18л/сек құрады. Сүзгілеу коэффиценті -0,7м/тәу.

  Қиманың төменгі бөлігі (кенді) мол сулы жыныстарға жатады 47оп (472 пішін) ұғымы бойынша дебит 5,5дм3/сек, төмендеу деңгейінде 6,95м, меншікті днбит-0,79л/сек құрады, сүзгілеу коэффициенті 5,2м/тәу-ке тең.

 Жалпақ горизонтының гидрогеологиялық параметрлері:

• ұңғманың дебиті (Q) 314-4,3л/сек;
• ұңғымада төмендеу-8,96м;
• меншікті дебит (g) – 0,48л/сек;
• сулы горизонттың сүзілу коэффициенті-6,1м/тәу;
• су өткізгіштік коэффициенті -180м2/тәу;
• пьезо өткізгіштік коэффициенті -1,0*106м2/тәу;

 Суды сульфат-хлоридті натрий  құрамы мен минералдау 4,1-5,0г/л. Жалпы қаттылығы 19,2-21,5 мг/эк және карбонаты 2,2мг/эк (1.8-кесте) болатын әлсіз сілтілі суларда рН= 7,2-7,67. Судағы уран құрамы – 2,2*10-5-5,0*10-5г/л, радий-3,0-10-10г/л.

Жалпақ горизонтындағы уранмен кендеуді таратпаудың гидрогеологиялық шарттарын сипаттайтын орташа берілгендер жүргізіледі:

• горизонт жабынының жатыс тереңдігі – 110-115м;
• көкжиек табанының жату тереңдігі-170-180м;
• кен денесі жабынының жатыс тереңдігі-165м;
• жерасты сулары деңгейінің жатыс тереңдігі-69,2м;
• горизонт жабынына гидростатикалық арын-47м;
• кенді денелер жабынына гидростатикалық арын-92м;
• сулы горизонт қалыңдығы-64м;
• кенді дене қалыңдығы-8,85м;
• горизонттың кенді бөлігіндегі ұңғыма дебиті-5,5-4,3дм3/сек;
• төмендеу шамасы-7,0-8,9м;
• мешікті дебит-0,48-0,79 дм3/сек;
• қабылдаушылығы-2,0-4,2 дм3/сек;
• горизонттың су өткізгіштік коэфициенті-154-173 м2/тәу;
• пьезоөткізгіштік шамасы-10*106 м2/тәу;
• қабылдаушылықты анықтау кезіндегі деңгейдің көтерілуі-9,5-45,5м;
• судың жалпы минералдығы-4,1-5,0г/л;
• химиялық құрамы-сульфатты- хлорлы натрийлі.

  К2t2-st (in) Інқұдық су тұтқыш көкжиегі. Әртүрлі және орта түйірлі құмдар мен ұсақ түйір құмдар қабаты бар құм-қиыршықтасты  шөгінділермен және қалыңдығы 2-5м  саз линзаларымен қосылған. Горизонт шөгінділерінің қалыңдығы -15,2м, жабынның жатыс тереңдігі-171-172м, табаны-213-214м.

Арынды типтегі су тұтқыш көкжиегі. Деңгейдің жатыс тереңдігі-66,3м. Пьезометрлік деңгейдің абсолюттік белгісі 181,26м құрайды. Горизонттың сулылығы жоғары, дебиті 34ц ұңғымасы бойынша 5,98 дм3/сек, төмендеу кезінде 4,55м құрады. Інқұдық сулы горизонты гидравликалық Мыңқұдық сулы горизонтымен байланысты.

34ц ұңғымасының с сору кезінде алынған сулы горизонттың гидрогеологиялық параметрлері:

• сүзілу коэффициенті-11,1м/тәу;
• су өткізгіштік-40,7м2/тәу;
• пьезоөткізгіштік коэффициенті1,7*106 м2/тәу;

Сулары 5,2г/л минералдар сульфат-хлоридті натрий құрамы мен (1.9-кесте) тұздалған.

5.3. Жұмыс жүргізу әдістемесі

5.3.1. Гидрогеологиялық зерттеулердің тапсырмалары мен орындалу реті

  Гидрогеологиялық жұмыстардың  басты тапсырмасы кен орнын жерасты сілтіден айыру (ЖС) әдісін өндірістік өңдеуге дайындау болып табылады. Осымен байланысты жұмыстар басынан –ақ ЖС әдісіне қолданылатын талаптармен қатал сәкестікте жүргізілді.

Гидрогеологиялық зерттеулердің көлемі, құрамы және мақсаты кен орнын үйренудің түрлі сатысында түрліше болды.

  Гидрогеологиялық зерттеулер  есебінде бағалау және іздеу  сатыларына кен орнының гидрогеологиялық  шарттары туралы алдын – ала  мәліметтерді алу кірді. Осыдан келесі сұрақтар шешілді жоғарғы бор су тұтқыш кешенін сулы көкжиектерге мүшелеу, гидрогеологиялық параметрлердің алдын-ала сандық бағалауы (дебит, төмендеу меншікті дебит), пьезометрлік деңгейдегі тереңдік жатуын анықтау, жерасты суларының саны мен сапасын бағалау, кен араластырушы шөгінділердің түйіметрлі және механикалық, су-физикалық құрамы жайлы алдын – ала берілгендерді алу. Бұл сұрақтар ереже бойынша, кен араластырушы жыныстардан сұрыпталған керн бар бірегей ұңғымаларды бұрғылау, ГИС кешенін және сынақ – сүзгілеу жұмыстарын (ССЖ) жүргіу жолымен шешілді. Кен жолағын шаю бойынша ұңғымалар арақашықтығы жұиыстың берілген сатысы бойынша 3,5-8км құрады.

  Кен орны алдын –ала барлау  саиысында гидрогеологиялық шарттарды  оқу 1,6-3,2км –ден кейін орналасқан жалғыз ұңғымалар мен тәжірибелік бірлестіктерді бөлшектеп бұрғылайтын қалың желі бойынша жалғасты.

Бөлшектеп бпрлау сатысында (1982-89ж.ж) шешілетін сұрақтар айналымы кңейді және келесі нақты тапсырмаларды шешуді қолға алды: