Ақдала кен орны

  Жіберу «пакет» сүзудің орнатылған  режиміне дейін жететін ерітінділер  «пакетін» айдамалайтын өніміне  тең тұрақты өнімді таза қатты  суды алдын –ала айдамалаудан  кейін жүзеге асырылады.

 ЖС аумағындағы қалдық ерітінділерінің жіберу «пакетінің» аяқталғаннан кейін десорбций үрдісінің есебінің мақсаты бойынша қатты жуу ұйымдастырылған.

  Сынақ- миграциялық жұмыстарды  өткізудің мұндай сұлбасы:

• былғанған ерітінділердің алшақтау зонасын және тәжірибе

жұмыстарын жүргізу уақытын қысқартатын тегеурін градиенттерінің бақылана отырып жасалуын;

• алынған нәтижелердің жоғары нақтылығын қамтамасыздандырады ВНИПИ промтехнология тапсырыс берушісінің ұсынысы бойынша сынақ –миграция жұмыстарын жақсарту жүргізілді. Шу-Сарысулық, Сырдария және Қызылқұм уранды кен орындарындағы сынамалық жұмыстар, қалдық ерітінділердегіге қарағанда SO-24  және NO-3  иондарының концентрациясы бойынша кен қозғау көкжиегіндегі жерасты суларының табиғи химиялық құрамы мәнді төмен болып келетін арнайы сорбирленбейтін трассерлерді қолдану арқылы Ақдала кен орнында алдын-ала индикаторлы зерттеулерді жүргізуден бас тартуға мүмкіндік берді. Бастапқы сұлбада ұсынылған арнайы индикаторларды  (NaCl және родамит Б) қолданудан бастартуға мүмкіндік берген, SO-24  және NO-3иондарының жоғарғы оларды сенімді индикаторлар ретінде қолданылды.

6.1.2. Ұңғымаларды  бұрғылау және кернді сынамалау

Сынақ- миграциялау жұмыстарының ұяшығының ұңғымаларын бұрғылау, ЗИФ-1200 МР бұрғылау ұңғымалары (23т, 24т, 25н, 26н) бір шұғылада бір –бірінен 10м қашықтықта орналасқан.

Өнімді горизонты интервалындағы барлық ұңғымаларды бұрғылау жынысөзекті сорттау арқылы жүргізіледі. Ұңғымалардың құрылысы және сынамаларды барлау жайында мәліметтер 6.1.-кестеде көрсетілген.  Бұрғылауды аяқтау үшін жүргізілген гедезиялық байлам, ұңғыма сағасының орнын анықтауға р

Ұңғымалар керн жыныстарын сорбцианды-сыйымдылық қажетін анықтау үшін және де карбонатты және түйірөлшемдік құрамына сыналды. Керн материалды зерттеу нәтижелері өнімді көкжиек қимасын мүшелеу кезінде қолданылады.

Зерттелініп жатқан горизонттағы қалдық ерітінділер «пакетінің» миграция жолдарын анықтау үшін сынақ –миграция жұмыстарын жүргізу нәтижесінде 23т және 26н ұңғымалары арасында 30к ұңғымасы бұрғыланды. Қойылған есеп Жынысөзен материалының лабараториялық зерттеулер барысында шешіледі.

6.1.-кесте

ТЖС аумағындағы өнімдік ертінділердің химиялық құрамы

Құрамы, мг/л								рН
(Na+K)2+	Mg 2+	Fe2+	Fe3+	HCO-3	SO2-3	Cl-	NO-3
2000-2500	380-425	490-500	610-750	150	5000-9000	1700	580-650	1,5-2,0

 

 

 

6.2.-кесте

Ақдала кен орнындағы жалпақ горизонтындағы табиғи суларының

химиялық құрамы

Құрамы, мг/л								рН
(Na+K)2+	Mg 2+	Fe2+	Fe3+	HCO-3	SO2-3	Cl-	NO-3
1270	60	-	-	130	1410	1720	-	7,25

 

6.1.3. Геофизикалық және гидрогеологиялық зерттеулер

Сынақ-миграциялық жұмыстарының аумағына ұңғымалар құрылысы кірістірілген кезде геофизикалық зерттеулердің стнадартты кешені: инкламетрия, кавернометрия, КС және ПС электркаротаж жүргізілді.

КС және ПС электркаротаж интерпретациясының өңделген әдісі сияқты сүзгіленген сипаттамалар арқылы мүшелеуге мүмкіндік береді. 6.4-кестеде каротажды қисықтардың санағы көрсетілген.

Қабаттың миграциялық параметрлерін анықтаудағы сынақтың басталуына дейін, жерасты суларының динамикалық деңгейін қайта-құруды бақылайтын сынамалы біріккен тарту жүргізілді.

Зерттеулердің әртүрлі әдісі бойынша алынған жалпақ горизонтының сүзілу коэфффициентінің орташа мәні 2м/тәу-тен аспайды, алынған мәндердің дәлдігі және жүргізілген зерттеулердің түзетілуі жөніндегі қорытынды жасауға .

 

6.1.4. Сынақ учаскесін  құрастыру

Сынақ миграциялық жұмыстар аумағындағы жобаға сәйкес ені бақылау және қазылып сору ұңғымалары бұрғыланды.

Қалдық ерітінділерді жіберу «пакетін » қазылған ұңғымаға кең құймамен пайда болады. Қазылған ұңғыманың (23т) бас жағындағы өнімді бақылау үшін мембрананың 1-ден 6-ға м3/сағ –қа дейінгі өлшеу диапазоны мен саңылаулы пасходомер орнатылған қазылған өнімнің үш тілуі кезіндемембрана өлшеу диапазоны 2-ден 12 м3/сағ –қа дейін жаңа мембранаға ауыстырылды.

  Қалдықты ерітінділер диаметрі 40мм поиэтиленді шлангы арқылы станцида 400м қашықтықтағы сынақ- миграция жұмыстарының ұяшығына ТЖС орталық насосты станциясынан берілетін технологиялық тұндырғышта жиналады және өнімі 15м3/сағ тереңділік насосымен ТЖС ұяшығынан шайқатылады. Берілістің мұндай сұлбасы, СМЖ жұмыстарын жүргізу барысында қазылған өнімінің үстінен қалдық ерітінділердің шайқау өнімдерінің жоғарылауы ТЖС аумағындағы шайқау ұңғымасының түнгі уақытта өшірілуіне байланысты күндізгі уақыт аралығында пескоотстойникта ерітінділердің белгілі бір қорын жинауға мүмкіндік берген, жобаның шарттарын қанағаттандыратын, 5 м3/сағ айдамалау кезінде шығынға қол жеткізуге септігін тигізді. Шөгінділерде қалдық ерітінділердің жиналуы, сынақ- миграция жұмсақтарын жүргізудегі қолайлы факторлар болып табылатын шайқау кезінде алынған ерітінділердің құрамының орташалануына әкеліп соғады.

  СМЖ процесі кезінде 24т ұңғымасындағы  жерасты суларының шайқалуы эрлифт  көмегімен жүзеге асады. Сығылған ауа, сілтелеу ұңғымасына 15-20м орналасқан дөңгелекті шассидегі автономды компрессордан беріледі. Ауа жібергіш шлангы арнайы эрлифті бастауына бекітілді. Ауалық эмульция «паравоз» сияқты ауа бөлгіште бекітілген мембраналы диаметрі 2-12м3/сағ  саңылауы расходаметрмен жабдықталған.

  Компрессор  дөңгелекті шассиде  ГСМ қоры бар цистернамен жабдықталған компрессордан 5-10м-де орналасады. Техник – оператор және компрессоршы операторлық вагонда тәулік бойы қарауылдайды.

Қалдық ерітінділер «пакетін» айдамалау кезінде 24т ұңғымасынан тек қана таза жерасты сулары бөлінеді, ал одан кейін тазару кезінде барлық шайылған ерітінділер тарту ұңғымасына лақтыру үшін бағытталатынын ескере отырып, жерасты суларын үстіңгі жағына тасталынуы қарастырылған, ол үшін сынамалы ауданда судың ағуын тоқтату үшін ағын ауданында арнайы опырылыс жасалды.

 Байқаулық ұңғымалардағы сынамалар жинағы эрлифті прокачка кезінде жүргізілгендіктен 25н және 26н ауа жібергіш шлангілер бекітілген эрлифті бастаулармен құрылған. Үлгілер жинағы барысында шлангілер кезекпен компрессор бергішіне қосылды. Сынақ ұяшығы және ұйымдастырылған жұмыстар құрылысыныңқолданылған сұлбасы қажетті байқау регламентті және де СМЖ жұмыстарын жүргізуге олардың іске асу барысын бақылауға мүмкіндік береді.

 6.3.- кесте

СМЖ ұяшығы ұңғымаларының құрылысы

Ұңғымалардың тағайындалуы және реті	Жыныс-зен жинағының аралығы М	Жынысөзен шығысы		Үлгілер саны,шт	Мұнарлық тұрғызылған түрі/Æ	Сүзгі түрі/Æ	Сүзгіні отырғызу аралығы м - м
		М	%
Шайқалған 23Т	150-188	28,2	70	12м	ПВП/110*18	КДФ-120	158,4-170,4
Қазылған 24Т	150-188	33,0	80	6м,13гр,13к	Болат ЖЖ/108	ОТСТ-К/89	159,9-173,5
Бауқаулық 25н	150-189	29,9	71	8м	Болат ЖЖ/108	ОТСТ-К/89	160,7-169,6
Байқаулық 26н	150-190	30,3	71	10м,10гр,10к	ПВП–110*18	КДФ-120	159,8-169,8
Бақылаушы30к	150-187,5	27,6	74	10м	Тұрғызусыз	Сүзгішсіз

 

6.2. Кернді зертханалық зерттеулері

 30к бақылау ұңғымасынан жинақталған монометтер өнімді көкжиектің қышқылдану сандық сипаттамасы және ТЖС аумағындағы қалдық ерітінділерінің миграциялық жолдарын анықтау мақсатында зертханалық жағдайда анализдендірілді.

 Мономенттердің дәл байламы  үшін олардың ВНИИХТ әдісі бойынша сүзгілеу коэффициенттерінің есебімен түйірөлшемдік анализі жүргізілді.

6.3 Сынақ-миграция жұмыстарының бірінші кезеңі

Жоғарыда айтылғандай сынақ-миграция жұмыстарының бірінші кезеңі сынамалы ұяшық  ұңғымаларының жабдықталуы және бұрғымалануын  және геологиялық, геофизикалық, гидрогеологиялық, лабораториялық зерттеулерді жүргізуді іске асырды. Жүргізілген жұмыстардың нәтижелері арқылы келесідей қорытынды жасауға болады:

  1.Сынақ-миграциялық жұмыстар  ұяшығының шектеулеріндегі жалпақты көкжиектің сүзгіленген қиығы.Жақын аумағы үшін қолайлы қиықта сүзгілеу коэффициенттерінің бірінің 3-4-не сияқты үстіңгісінің төменгісіне байланысқан екі аралық горизонт ерекшеленеді.

2. Төменгі аралық горизонтта 3-9 м/тәу (орташа алғанда 5м/тәу) және 10-25 м/тәу-ке сәйкес сүзгілеу коэффициенттері бар орташа және әртүрлі түйіршікті құмдарды қабаттаумен анықталған күрделі құрылыспен сипатталады.

3. Ск мәнді дифференциялы аралық көкжиек шөгінділерінің күрделі құрылысы. Сазды жіңішке –ұсақ түйіршікті құмдар немесе қалыңдығы бірнеше сантиметрлері саздардың аса мәнді емес қабаттау миграция барысында көрінбейтін экран ретінде қолданылады және сонымен қатар ерітінділерді сүзгілеудің тиімді қуаты 8-12м-ге дейін шектейді. Осылай 23т және 2н ұңғымаларында ұсақ –орташа түйіршікті құмдар бөлінеді, ал 24т және 25н ұңғымаларда саздар және сазды алевриттер бөлінеді.

4. Барлық ұңғымалардың сүзгілері  біркелкісіз жұмыс істейді: 

  - 23т қазылған ұңғыма сүзгінің  төменгі жағымен 70-80%-ке жұмыс істейді;

  -24т шайқалған ұңғыма сүзгінің төменгі үштен бір бөлігнде сынамалы расходометрия өнімінің жеткіліксіздігінен сипатталмаған, алынған деректерден 60% шығын төменгі аралық горизонтта орналасқан сүзгінің бір бөлігіне тураланған;

-23н байқаулық ұңғымасы  аралық горизонттың шартты шектеулерінде орналасқан ұңғыманың өнімнің 50% дейін сүзгі аралығына келеді;

  -26н байқаулық ұңғымасы –сүзгінің  сипатталған бөлігінде горизонттар, шартты шектеулерінен жоғары орналасқан аралық ұңғыма өнімінің 20 %-не келетін, анық көрінетін, бірнеше өткізілетін аймақ бөлінеді.

  Жоғарыда көрсетілгендердің  негізіне сүйене отырып төменгі  аралық горизонттағы ТЖС аумағындағы жіберілетін ерітінділердің айрықша миграциясы  жайында қорытынды жасауға болады.

6.4. Сынақ – миграция жұмыстарының екінші кезеңі және ұңғымалардың жұмыс істеу режимі

 Зерттеудің екінші кезеңі  жылдамдатылған «тартылыстың» өнімді горизонт арқылы жоғары минералдандырылған ерітінділердің сондай-ақ қазылған ұңғымаға таза қатты суларды айдамалау арқылы горизонтты жуу мақсатында шайқалған ұңғымадағы бір уақыттағы шайқалатын қатты суларды қазылған ұңғымаға қалдық ерітінділердің «пакетін» жіберуді іске қосады.