Ақдала кен орны

 

  Осылайша Шу-Сарысу дипрессиясының  территориясындағы жалпы суды  тұтыну 9634 дм 3 /с (832,3 мың м3 /тәулік ) көлемінде бағаланылады.

4.1. Гидрогеологиялық шарттардың математикалық моделдеудің

негізінде өзгеруінің болжамдық бағалануы

  пайдалану кезінде жоғарғы бор және палеоген сулы кешендеріндегі судың деңгейінің төмендеуінің болжамы ПГО «Гидроспецгеология» -мен орындалды. Бұл жағдайда 2 нұсқа еске алынады.

 Бірінші нұсқа бойынша 1992ж. палеогенді  кешенді қоймаларда, ал 2001ж. Жоғары борд ұңғымаларынан өздігінен төгілу тоқтатылар деген болжам айтылады. Бұл қоймалардың ары қарай жұмыс істеуі есепке алынбады. Бас тоғандардың амортизациондық мерзімі 2015 жылға дейін анықталған.

 Екінші нұсқа бойынша барлық өздігінен төгілетін ұңғымалар (1964-2015ж.ж.) болжам кезеңінде бастапқы тұрақты шығындармен жұмыс істейді деген қатал талаптар қойған. Жалпы пайдалануға жаңа бас тоғандардың енгізілуі есебінен палеогенді кешен бойынша 1,8 есе, ал борлы кешен бойынша 1,3 есе үлкейтілді.

1985-2000 ж.ж. аралығында бұл жерде деңгейді төмендету жөніндегі мәліметтер қарастырылады, өйткені олар қазіргі уақытта айтарлықтай қызығушылық танытпайды. Бастапқы үстіңгі бөлігне 1964 ж. Жағдайына қарай жер асты суларының табиғи пьезометрлік деңгейі қабылданды.

Болжау мәліметтерінің анализі келесі төмендегілерді куәландырады:

• Ақдала кенорнының барлық ауданында ағынның төмендетілуі аз болады және сондықтан бас тоғандарды пайдалану, жер асты шаймалау әдісімен уран шоғындыларын алудың технологиялық шарттарын бұзбайды.
• Жалпақты горизонты жабынында арын 4-34м құрайды, шектелген мерзімде 2015 жылға деңгейдің мүмкін болатын кеннің төбесінде 37-82м – ді құрайды.
• болжау кезінде есепке алынбаған өздігінен төгілетін ұңғымалардағы жер асты суларының деңгейі төмендеген кезде олардың шығындары да азаятындықтан болжамды есептеу барысында беріктілік қорлары кепілдендірілген.

4.2-кесте

Моделдеудің нәтижесі бойынша Мыңқұдық және Ақдала кен орнындағы жоғарғы  бор шөгінділерінің жерасты суларының деңгейінің болжамды төмендеуі

Бақылау нүктелерінің Орналас қан жері мен оолардың реті Мыңқұ дық-Ақдала	Деңгейдің мүмкін болатын төмендеуінің Шектелген мерзімі, жыл	1964жылғы деңгей дің абсолют ті белгіле нуі	Деңгей дің табиғи төмендеуімен мүмкін болатын төмен деуі,м	Шектеулі мүмкін болатын деңгейдің абсолютті белгіле нуі	Шектел ген мерзімде  деңгейдің болжалды төмендеуі		Шектел ген мерзімде жалпақты жиек төбесін де жерасты суларының ағынды қалдығы	Шектел ген мерзімде жер үсті бөлігінен жалпақты гаризонттық жерасты сулары деңгейі нің тереңдігі
					1 нұсқа	2 нұсқа
б.н. 12	2005	195	72	123	25	24,2	47,5	101
б.н. 13	2022	191,7	93,5	98,2	34,	41,8	24,5	111

 

 

4.4.-кесте

ПГО  «Гидроспецгеология» берілгендері бойынша 2000-2015 жылдар аралығындағы бақылау нүктелерінің абсолютті белгіленуі

Моделдеудің бақылау нүктесі нің кен орнының аталуы Мыңқұ дық-Ақдала	Мүмкін болатын төмендеудің шектеу мерзімі	Шектелген мерзімде деңгейдің абсолютті белгіленуі		Табиғи жағдайда деңгейдің абсолютті белгіленуі	Деңгей дің абсолютті белгіленуінің анықталған жылы	1964жылға деңгейдің абсолютті белгіленуі	2000 жылғы деңгейдің абсолютті бел гіленуі			Моделдеудің шектелген мерзіміндегі деңгейдің абсолютті белгіленуі		2015 жылға деңгейдің абсолютті деңгейі
		1 нұсқа	2 нұсқа				1 нұсқа	2 нұсқа		1 нұсқа	2 нұсқа	1 нұсқа	2  нұсқа
б.н. 12	2005	113	69	185	1976	195	174,1		176,0	170,0	170,8	165,0	160,9
б.н. 13	2022	89	-42	182,5	1973	191,7	168,2		167,1	152,0	144,5	157,2	149,9

 

4.2.  Берілген бақылау режимі бойынша  жерасты сулары деңгейінің төмендеуі туралы болжам

 Ақдала кен орындарындағы жалпақ сулы гаризонттық  жер асты суларының деңгейіне режимдік бақылау 1984-88 жылдар аралығында жүргізіледі. Қоймалардағы деңгейдің  төмендеуінің орта жылдық шамасы 0,44-0,52м құрады. Деңгейдің төмендеуі дәл сол жылдамдық пен жалғасы десек, онда Ақдала аумағында (таяу аумағы) қалдық тегеурін сулы горизонттық төбесіне 2015 жылға жағдайына байланысты 22,9м-ден 39,9м құрайды, кен төбесінде тел – 70,9-82,4м құрайды.

Осылайша, қарастырылған екі жағдай сулы-кенді гаризонт ағынды режимде болады және қоймалық жүйе бойынша уранды Ақдала кен орнын қадымдау шарттары жақсы болып қалады. 1989ж. Қатысты 2015 жылдың соңына таман су деңгейінің төмендеуі 12,4-15,1м құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Арнайы      бөлім

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5.  ТЖС блоктарырының қысқаша сипаттамасы

Ақдала кен орнының геологиялық шарттары жекелеп осы есептің бір кітабында, бір томында жазылған. Берілген бөлімінде Ақдала кен орнының кені көбірек зерттелген болып табылатын 458 – 460 барлау қырлары арасындағы № 1 кеннің орталық блогында орналасқан жерасты шаймалағыш бөлікшесінің жазбасы жүргізіледі.

5.1. ТЖС бөлікшесінің геологиялық құрылымы

ТЖС бөлікшесінің геологиялық құрылымы кен орнына түгелдей аналогты. Бөлікше шегіндегі палеозой негізінің шөгінділері 245 – 250м тереңдікте жатыр олардың жабатын мезазой – кайназой қатпарының жарықтары, бор, палеоген, неоген және төртік тұнбалармен көрсетілген кен араластырушы болып 3 көкжиекке төменнен – жоғары Мыңқұдық, Інқұдық, Жалпаққа бөлінетін кейінгі бор шөгінділері табылады. ТЖС бөлікшесінде кендеу ЗПО-ның жалпақ көкжиегінің төменгі бөлігінде клиндермен байланысты. Аудандық жоғары су тірегіш ендік Ынтымақ көкжиегінің эоцендік теңіз батпақтары болып саналады.

Інқұдық горизонты(К2t2-st1)

Түрлі түйір және орташа түйір құмдармен құм – гравийлі ұсақ түйір құмдар қабаты бар шөгінділер және 2 – 5метр қуатты батпақты линзаларымен қосылған. Горизонт қалыңдығы 40м. Жабынның жатыс тереңдігі 175–180м, табаны 213–214м.

Көкжиек жабынында анық көрінетін су тіреуіштері жоқ, бірақ олар құмтас лизалары, саз, қалыңдығы 0,1–2м бар ұсақ түйір құмдар түрінде көрсетілген.

Жалпақ горизонты (К2 km-p11)

 Горизонт  құм –қиыршықтасты аллювиальді жақсы өткізгіш құм шөгіділерімен сипатталады. Сазбен құмтастар, қалыңдығы аз (0,5 – 2,0м) қиыршықтардың линзаларымен қабаты кездеседі.

  Кендену горизонты орташа түйір құмдармен 10% қиыршықтасты ірі түйір және майда түйір қуаңсұрғылт – кварцитпен көрсетілген төменгі бөлігінде таралған. Кен табанында саз су тірек жыныстар немесе қалыңдығы 1см–ден 1м–ге дейінгі ұсақ түйір құмдар кездеседі.

5.1-кесте ТЖС учскесі  және №1 шоғыр бойынша кен үсті, және кен асты бөліктерінің орташа түйірөлшемді құрамы келтірілген.

5.1.- кесте

Жалпақ горизонтының түйірөлшемді құрамы

Шоғыр бөлігі	Түйірметрлі кластар (мм)
	10 – 2	2 – 1	1 – 0,5	0,5-0,25	0,25-1	0,1-0,05	0,05
1кен үсті шоғыры	2	2	4	52	22	5	13
1кен шоғыры	6	5	6	50	19	4	10
1кен асты шоғыры	8	7	7	48	16	3	11
Кен үсті ТЖС бөлігі	5	4	6	51	15	5	14
ТЖС кен бөлігі	8	7	8	57	9	4	7
ТЖС кен асты бөлігі	11	9	7	35	22	4	12

 

 Жалпақ жалпы қалыңдығы 60м шамасында өнімді горизонт жабыны 110 – 150м тереңдікте жатыр, табаны – 174 – 180м.

  Бөліктегі кенді жыныстар әлсіз цементтелген құдардың барлық литологиялық түрлері ьолып табылады (орташа түйір ұсақ түйір, гравийлі және басқалар). Құрамы бойынша кен боз қатарлы құрамы бар силикаттарға  қатысты. Кен құмдарының химиялық құрамы төмендегідей: SiO2-88.9%; TiO2-0.16%; Al2O3-6.79%; Fe2O3-1.43%;  MnO-0.03%; MgO-0.27%;  CaO-0.14%;  Na2O-0.49%;  K2O-1.79%; P2O5-0.00%.

  Құмдар минералдық құрамы бойынша полевошпат – кварцтық. Сынатын материалдар орташа жұмырлы және түиіршік ірілігі бойынша жаман сортталған.

Барлық толтырушы саны орташа 10% құрай отырып  3%–тен  25%-ке дейін өзгеретін полимиктік құрамындағы батпақ – құйматас материал болып табылады. Цементтің пелитті иатериалы, каолинит, монтморилит және гидрослюдамен айқындалған. Кен құмдарының миералды құрамы 5.2-кестеде келтірілген.

 

 

5.2-кестеде

Кенді құмының минералды құрамы

Қышқылда еру	Минералдар	Салмақтық %
Ерімейтін	Кварц	72,03
	Акцессории	0,11
	Кремний жынысының бөліктері	6,78
	Қорытынды	78,92
Қиын еритін	Өрістік сипат	12,87
	Мусковит	0,11
	Каолинит	3,29
	Гидрослюді	0,98
	Монтмориллонит	2,73
	Органикалық зат	0,07
	Қорытынды	20,05
Еритін	Настуран	0,02
	Коффинит	0,05
	Карбонаттар	0,24
	Лимонит	Белгілер
	Биотит	0,02
	Сульфидтер	0,70
	Қорытынды	1,03
	Барлығы	100