Мемлкет және құқық туралы түсінік

1)шығаршашылық қызметтің нәтижелері; 

2)азаматтық айналымға қатысушылардың  тауарларды, қызметтерді, дараландыру  құралдары жатады 

Зияткерлік шығармашылық қызметтің нәтижелеріне:

1)ғылым, әдебиет және өнерр туындылары;

2)орындау, фонаграмма,хабар таратуды  ұйымдастыру;

3) өнертабыс, пайдалы үлгілер, өндірістік  үлгілер;

4) селекциялық жетістіктер;

5) интегралдық микросызба топологиялары;

6) ашылмаған ақпарат, оның ішінде  өндіріс құпиялары;

7)интеллектуалдық шығармашылық  қызметтің басқа да нәтижелері; Азаматтық айналымға қатысушылардың  тауарларды, қызметтерді, дараландыру  құралдарына: 1)фирмалық атаулар; 2)тауарлық  белгілер; 3)тауар шығарылған жерлерді  атау (шығарған жерін көрсету);  4)заңда көрсетілген басқа да  даралану құралдары

Авторлық құқық дегеніміз- автордың мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтары.автор шығармашылық еңбегімен туынды жазған тұлға.Авторлық құқықты иеліктен айыруға немесе басқа адамға беруге болмайды. Егер екі немесе бірнеше адамның авторлығымен жасалса, олар тең авторлар болып табылады.  Авторлық құқық автордың өмірі бойына және қайтыс болғаннан кейін жетпіс жыл бойы күшін сақтайды.Сабақтас құқықтар қойылымдарға, орындаушылықтарға, фонаграммаларға, эфирлік және кабельдік хабар таратушы ұйымдардың хабарларына қолданылады.Сабақтас құқықтардың пайда болуы мен жүзеге асырылуы үшін қандай да болсын формальділікті сақтау талап етілмейді.

  Азаматтық құқықтық қатынастардың  арасында көп кездесетін негіздердің  бірі – міндеттемелер. Міндеттемеге сәйкес бір тұлға (борышкер) басқа тұлғаның (несие берушінің) пайдасына мүлік беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б. әрекеттер жасауға немесе белгілі бір әрекетті жасаудан бас тартуға міндетті, ал несие беруші борышқордан өз міндеттерін орындауды талап етуге құқылы. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдері: айып төлеу, кепіл, кепіл болушылық, кепілдік, кепілпұл және т.б. Айып төлеу (айыппұл, өсім) – борышқор міндеттемесін орындамаған кезде немесе тиісінше орындамаған кезде несие берушіге төлеуге міндітті заңмен немесе шартпен берілген ақша сомасы. Кепіл – міндеттемені орындауды қамтамасыз ету тәсілі ретінде борышқордың белгілі бір мүлігі несие берушінің уақытша иелігіне өтуі. Кепілдің екі түрі бар: ипотека және кепілзат. Ипотека – кепілге салынған борышқордың (кепіл берушінің) иелігінде және пайдалнуында қала беретін кепіл түрі. Кепілзат – кепілге салынған мүлік несие берушінің (кепіл ұстаушы) иелігіне өтетін кепіл түрі. Кепілдік – кепілдік болуының басқа жақтың (борышқордың) несие берушісінің алдында міндеттемесін толық немесе борышқормен ортақтасып ішінара орындауы үшін жауап беруі. Кепіл болушылық бойынша кепіл болушы басқа жақтың  (борышқордың) несие берушісі алдында міндеттемесін толық немесе ішінара субсидиялық орындалуына жауап беруге міндетті. Кепілпұл – келісуші шарттардың беруінің екінші жаққа шарт жасау мен орындалуын қамтамасыз етуге берілетін ақша сомасы.

Мұрагерлік құқық – қайтыс болған адамның мүлігін мұраға қалдыру және мұраны қабылдау міселелерін реттейтін құқық институты. Мұраға қалдыру екі жолмен өтеді: заң бойынша және өсиет бойынша. Өсиет міндетті түрде нотариалды бекітілген жазбаша нысанда жасалуы тиіс. Егер қайтыс болған адам өсиет қалдырмаса онда мүлік заңмен белгіленген ретте туыстарының арасында бөлінеді.

7-дәріс. Қазақстан Республикасының  отбасы құқығының негіздері 

 

1.Отбасы құқығы және отбасы  құқықтық қатнастары

2.Некеге отыру және некені  тоқтату тәртібі

3.Ата-аналар мен балалардың құқықтары  мен міндеттері. Ата- ана құқығынан  айыру 

 

1.Отбасы құқығы және  отбасы құқықтық қатнастары

  Отбасы құқығы некелесу, туыстық, бала асырап алу және баланы отбасында тәрбиесіне қабылдаудың басқа да нысандарына орай пайда болатын, яғни отбасы қатынастарын өзіндік және соған байланысты мүліктік қатынастарды отбасы тұрғысында реттейтін құқықтың саласы. Отбасы қатынастарын өзіндік емес және мүліктік қатынастар құрайды. Отбасы құқығының қайнар көзі ҚР «Неке және отбасы кодексі» (11.09.2006ж) болып табылады. Отбасы құқығының бастауларына   ҚР үкіметі немесе әділет министрлігі бекіткен басқа да нормативтік актілер жатады ( мысалы ҚР үкіметі бекіткен қорғаншылық және қамқоршылық органдар туралы ереже немесе әділет министрлігі бекіткен азаматтық хал- актілерді тіркеу туралы нұсқауы)

«Неке және отбасы кодексінің» негізгі принциптері:

1) еркек пен әйелдің некелік  одағының еріктілігі;

2) ерлі- зайыптылардың отбасындағы  құқықтарының теңдігі;

3) отбасы ісіне кімнің болса  да араласуына жол бермеушілік;

4) отбасы ішіндегі мәселелерді  өзара келісіммен шешу;

5) балаларды отбасында тәрбиелеуге  басымдылық беру, олардың өсіп  жетілуі мен әл-ауқатты болуына  қамқорлық жасау;

6)отбасының кәмелетке толмаған  және еңбекке қабілетсіз мүшелерінің  құқықтары мен мүдделерін қорғауға  басымдылық беру;

7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын  кедергісіз жүзеге асыруын қамтамасыз  ету, бұл құқықтарды сот қорғауының  мүмкіндіктері т.б.

2.Некеге отыру және  некені тоқтату тәртібі.

Некеге тұру үшін некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі және олардың неке жасына жетуі қажет.Неке жасы ерлер мен әйелдер үшін 18-жас болып белгіленген.

Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін жазу органдары неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетуі мүмкін. Неке жасын төмендетуге некеге тұруға тілек білдірушілер немесе олардың ата-аналары, не қорғаншылары бегіленген неке жасын төмендету қажеттігін туғызатын себептерді көрсеткен өтінішімен немесе  келісімімен ғана рұқсат етіледі.

Некеге тұруға жол берілмейтін жағдайлар:

1.Біреуі болсада басқа тіркелген  некеде тұрған адамдар арасында  некеге тұруға жол берілмейді.

2.Тікелей ата-тегі бойынша және  өзінен тарайтын жақын туыстардың, ата-анасы бір, ортақ ағалы-інілер  мен аплы-сіңілілердің арасында  некеге тұруға жол берілмейді.

3. Асырап алушылар мен асырап  алғандардың арасында некеге  тұруға жол берілмейді.

4.Біреуі болса да психикалық  аурудың немесе ақыл есі кемдігінің  салдарынан сот әрекетке қабілетсіз  деп таныған адамдардың арасында  некеге тұруға жол берілмейді.

Некеге тұру некеге тұратын адамдардың тікелей қатысуымен неке мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу органдарында қиылады. Неке қию кезінде өкіл жіберуге жол бермейді, некені қию некеге тұруға тілек білдірушілер азаматтық хал актілерін жазу органына арыз берген күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі.

Неке шарты -некеге тұрушы адамдардың келісімі немесе ерлі-зайыптылардың некедегі және ол бұзылған жағдайдағы мүліктік құқықтары мен міндеттерін айқындайтын келісім. Неке шартын ерлі зайыптылар некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін де және неке кезеңінде кез келген уақытында жасай алады. Некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін жасаған неке шарты некеге тұру мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді. Неке шарты жазбаша түрде жасалады және оны наториат куәләндыруға тиіс. Неке шарты ерлі-зайыптылардың балаларға қатысты құқықтары мен міндеттерін реттей алмайды. Азаматтық хал актілерін жазу органдарында некені бұзу:

1)кәмелетке толмаған  ортақ балалары  жоқ, бір біріне мүліктік талаптар  қоймайтын, некені бұзуға өзара  келіскен ерлі зайыптылардың  некелері АХАЖ органдарымен бұзылады;

2)балалары болуына қарамастан  ерлі зайыптылардың бірінің өтініші  бойынша екіншісі хабар ошарсыз  кеткен деп танылса;

3)ерлі зайыптылардың біреуін  сот әрекетке қабілетсіз деп  таныса;

4)Ерлі зайыптылардың біреуі  қылмыс жасағаны үшін кемінде  үш жылға бас бостандығынан  айрылса;

Некені сот тәртібімен бұзу төмендегідей жағдайларда жүзеге асырылады:  

1)ерлі зайыптылардыі кәмелетке  толмаған балаларының болуы;

2)ерлі зайыптылардың біреуінің  некені бұзуға келісімі болмаған  кезде;

3)егер ерлі заыптылардың біреуі  өзінің қарсылығы болмағанына  қарамастан өз әрекеттерімен  немесе әрекетсіздігімен некені  бұзудан жалтарса;

4)ерлі зайыптылардың бір біріне  мүліктік талаптары болса;

3. Ата-аналар мен балалардың  құқықтары мен міндеттері. Ата- ана  құқығынан айыру.

18 жасқа толмаған адам бала  деп танылады. Баланың мүмкін  болғанынша отбасында өмір сүруге, тәрбиеленуге, өзінің ата-анасын  білуге, олардың қамқорлығын көруге  және олармен бірге тұруға  құқығы бар.

Ата- аналардың құқықтары мен міндеттері:

1)ата-аналар өз балаларының денсаулығына  қомқорлық жасауға міндетті; 2)балаларының  орта білім алуын қамтамасыз  етуге міндетті;

3)ата- аналар өз балаларының  заңды өкілі болып табылады, арнаулы  рұқсатсыз оның құқықтары мен  мүдделерін қорғай алады;

4)ата- ана құқықтарын балалардың  мүддесіне қайшы жүзеге тасыруға  болмайды; олай болған жағдайда  ата аналар заңда белгіленген  тәртіппен жауапқа тартылады;

5)баласынан бөлек тұратын ата  ана баласымен қарым қатнас  жасауға, оны тәрбиелеуге , білім  беруге қатысуға құқығы бар;

6)баласынан бөлек тұратын ата  ана өз баласы туралы тәрбиелеу, емдеу мекемелерінен басқа да  мекемелерден ақпарат алуға құқығы  бар;.

7)ата аналар өздерінің кәмелетке  толмаған балаларын асырап бағуға  міндетті; Алимент - отбасының кәмелетке толмаған немесе еңбекке жарамсыз мүшелерін асырап бағуға арналған міндеттеме. Отбасы мүшелерінің алименттік қатнастары

1)ата аналар ажырасқан жағдайда  кәмелетке толмаған баларын асырап  бағу үшін алимент туралы келісім  жасауға құқықтары бар. Келісім  болмағанда сот ата-анадан ай  сайын бәр балаға табысының  төрттен бірін, екі балаға үштен  бірін, үш немесе одан көп балаға  тең жартысын төлеуді талап  етеді.

2) ата аналар өздерінің көмекке  мұқтаж, еңбекке жарамсыз кәмелетке  толған балаларын асырап бағуға  міндетті;

3) еңбекке жарамды кәмелетке  толған балалар өздерінің еңбекке  жарамсыз көмекке мұқтаж ата  аналарын асырауға міндетті;

4)еңбекке жарамсыз мұқтаж жұбайын  екіншісі асырауға міндетті.

Ата-аналар өз балаларына қатысты міндеттерін орындамаған жағдайда ата-ана құқығынан айырылады. Ата-ана құқығын айыру сот тәртібімен жүргізіледі.

Ата-ана құқығын айыру туралы істер ата-аналардың біреуінің кәмелетке толмаған балалардың құқтарын қорғау жөніндегі міндеттер жүктелген органдардың немесе ұйымдардың арызы бойынша, сондай-ақ прокурордың талыбы бойынша қаралады. Ата-ана құқығынан айыру туралы істер прокурор мен қорғаншы және қамқоршы органының қатысуымен қаралады. Ата-ана құқығынан айыру туралы істі қарау кезінде сот ата-ана құқығынан айырылған ата-аналардан алимент өндіріп алу туралы мәселені шешеді. Ата анасының қайтыс болуы, ата ана құқығынан айрылуы, олардың құқықтарының шектелуі, ата анасының әрекетке қабілетсіз деп талынуы т. б. жағдайларда балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау қорғаншы және қамқоршы органдарға жүктеледі. Қамқоршы және қорғаншы органдар –жергілікті атқарушы органдар, өздерінің міндеттерін осы органдар туралы ҚР Үкіметі бекіткен ереже негізінде жүзеге асырады.  Қамқоршылық 14-жасқа толмаған балаларға, және психикалық ауру салдарынан немесе ақыл есі кемдігінен сот әрекетке қабәлетсіз деп таныған адамдарға белгіленеді. Қорғаншылық 14-18 жасқа дейінгі кәмелетке толмаған балаларға және спиртті ішімдіктерге немесе есірткіге салыну салдарынан сот әрекет қабілеттілігі шектеулі деп таныған адамдарға белгіленеді.

8-дәріс Қазақстан Республикасының  қаржы құқығының негіздері 

 

1.Қаржы құқығы және қаржы  құқықтық қатнастары

2.Мемлекеттік ақша жүйесі.

3.Бюджет құқығы және мемлекеттік  бюджет 

 

1.Қаржы құқығы және  қаржы құқықтық қатнастары

Қаржы құқығы дегеніміз- мемлекеттің ақшалай қорларын қалыптастыру, бөлу және пайдалануды ұйымдастыру барысында пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы болып табылады.

Мемлекеттің қаржы жүйесінің экономикалық негізін мемлекеттік қаржылық қатынастар, ал нормативтік құқықтық базасын қаржылық заңдар құрайды.

Мемлекеттің қаржылық қызметі үш түрлі әдіс арқылы реттеледі:

1 Ақшалай қорларды қалыптастыру.

2 Ақшалай қорларды бөлу.

3 Ақшалай қорларды пайдалануды  ұйымдастыру.

Ақшалай қорларды бөлу әдістері: ақша қаражаттарын бюджеттен біржола, ақысыз  беру, несие беру, ақша қаражаттарын қайтарымды, ақылы негізде белгілі мерзімге уақытша пайдалануға беру сияқты несиешілердің мемлекеттік өз қаржылық міндеттемесін орындаумен жүзеге асырылады. Қаржылық құқықта пайдаланылатын құқықтық реттеу әдістеріне императивтік мемлекеттік өктем билік  әдісі мен депозитивтік қаржылық шартты әдіс жатады. Қаржылық құқық жүйесі екі бөлімнен тұрады. Олар жалпы және ерекше бөлім. Жалпы бөлім: мемлекеттің қаржылық құрылысының құқықтық негіздері, ақша жүйесінің құқықтық негіздері, мемлекеттік қаржылар саласын басқару, қаржылық жоспарлаудың құқықтық негіздері және басқа да институттардан тұрады. Ерекше бөлім: бюджет құқығы, қаржылық банктік құқық, қаржылық сақтандыру құқығы, қаржылық шаруашылық құқығы сияқты бөлімдерден тұрады. Мемлекеттің қаржы құрайтын қаржылық экономикалық институттар: бюджет жүйесі (олар: республикалық және жергілікті бюджеттер) бюджеттен тыс мақсаты қорлар, мемлекеттік сақтандыру қаржылары, мемлекеттік банктердің қаржылары, мемлекеттік кәсіпорындары мен мекемелердің және мемлекеттік басқару органдарының қаржылары.Мемлекеттің каржылық құрылымы өзара байлансқан мынанадай жүйелерден тұрады: 1.тиісті қаржылық экономикалық институтармен  көрсетілген мемлекеттің ақшалай қорларының жиынтығы түріндегі  жүйесінен. 2.Мемлекетін қаржылық органдарынын жүйесінен. 3.Мемелекетік қаржылық реттеуден тұрады. Мемлекетін қаржылық жүйесін құрайтын қаржылық – экономикалық инситуттар :

1.Бюжет жүйесі (республикалық және  жергіліктер бюжеттер)

2.Бюжеттен тыс қорлар;

3. Мемлекетік сақтандыру қаржылары;

4. Мемлекеттік қаржылары;

5.Мемлекеттік кәсорындармен мекемелердін  және мемлекетік басқару органдардың  қаржылары. Мемлекетік қаржылық  реттеу – мемлекетің қаржы  жүйесінің ойдағыдай қызмет атқаруын, сондай-ақ оның құрылымдық бөлімдерінің  өзара қарым-қатынасын айтарлықтай  деңгейде қамтамасыз ету мақсатында  қаржылық жүйеге ұйымдастыру  сипатында және бағытталған түрде  ықпал ету болып саналады.