Мемлекеттің ақша-несие саясаты

-негізгі қарызды өтеудегі жеңілдікті мерзім: Қазкоммерцбанкке салынған несие сомасынан/лимиттен 51%-н жоғары салыммен қамсыздандырылса 12 айға дейін. Несиелеу бағдарламасының шарттары:

-қарыз алушы І: қалыпты қамсыздандыру мен несие сомасынан/лимиттен 25% төмен мөлшерде   Қазкоммерцбанкке салынған салымды (салым) ұсынатын қарыз алушы;

-қарыз алушы ІІ: қалыпты қамсыздандыру мен несие сомасынан/лимиттен 25% жоғары мөлшерде cалым ұсынатын қарыз алушы;[28]

-несие/несие желісінің сомасы: 5 000 АҚШ долларынан (750 000 теңге) 1 000 000 АҚШ долларына дейін (150 000 000 теңге);

-несие желісінің мерзімі: 12 айдан 120 айға дейін;

-несиенің/транштың мерзімі: 3 айдан 120 айға дейін;

-несие/несие желісінің валютасы: теңге, АҚШ доллары;

-несие/несие желісі бойынша ең төменгі сыйақы мөлшерлемесі: қарыз алушы -І үшін – жылдық 17%, APR* - жылына 25,98%-дан бастап.

-салым мөлшерлемесі: 0% (несие/лимит және салым валютасы сәйкес келгенде);

-несие/лимит валютасы валютаға сәйкес келуі: салым валютасына сәйкес келуі керек; 

-несие/несие желісі бойынша қамсыздандыру: Қазкоммерцбанктің кепілдікпен қамсыздандыру саясатына сәйкес (салым да соған сәйкес).

-салым мерзімі: несие/несие желісінің мерзімінен кем дегенде 10 жұмыс күніне артық болуы керек; Төлем түрлері: Аннуитеттік төлем, тең үлеспен төлеу (Қазкоммерцбанкте жағымды несиелік тарих болған жағдайда).

Ликвидтік және нашарликвидтік кепілдікпен қамсыздандыру арақатынасы:

10 000 АҚШ долларынан/ 1 500 000 теңге қоса есептегенде – қамсыздандырылатын несие/лимит сомасынан 70% ликвидтік/ 30% нашар ликвидтік қамсыздандыру; 

Кесте 5

«Қазкоммерцбанк» АҚ-ның несиелеу бағдарламасының шарттары

Несие/лимит сомасы         Несие/лимит мерзімі	10 000 АҚШ долларына  дейін/ 1 500 000 теңгеге дейін (қоса)	10 001 АҚШ долларынан 200 000 долларға дейін/1 500 150 теңгеден 30 000 000 теңгеге дейін (қоса)	200 001 АҚШ долларынан 1 000 000 долларға дейін/ 30 000 150  теңгеден 150 000 000 теңгеге дейін (қоса)
3 айдан 36 айға дейін (қоса)	жылдық 20%   APR – жылына  29,81%-дан	жылдық 18%   APR – жылына 27,24%-дан	жылдық 17%   APR – жылына 25,98%-дан
36 айдан 72 айға дейін (қоса)	жылдық  21%   APR – жылына 24,2%-дан	жылдық  19%   APR - жылына 21,93%-дан	жылдық 18%   APR - жылына 20,71%-дан
72 айдан 120 айға дейін (қоса)	жылдық  22%   APR - жылына 25,3%-дан	жылдық  20%   APR – жылына 22,77%-дан	жылдық 19%   APR – жылына 21,55%-дан
Қарыз алушы ІІ  0%-н Салыммен қамсыздандырса, ол  үшін несие желісі аясында несие/транш бойынша ең төменгі сыйақы мөлшерлемесі (несие/лимит және Салым валютасы сәйкес келгенде)	жылдық 14%-дан бастап   APR - жылына 22,25%-дан	жылдық 10%-дан бастап  APR – жылына 17,42%-дан	жылдық  8%-дан бастап   APR - жылына 15,08%-дан
Несие/несие желісінің  сомасына қатысты cалым сомасы	25%-дан 50%-ға дейін	51%-дан 70%-ға дейін	71%-дан

 

10 001 АҚШ долларынан 200 000 долларға дейін /  1 500 150 теңгеден 30 000 000 теңгеге дейін (қоса) - қамсыздандырылатын несие/лимит сомасынан 50% ликвидтік/ 50% нашар ликвидтік қамсыздандыру;

200 001 АҚШ долларынан 1 000 000 долларға дейін / 30 000 150 теңгеден 150 000 000 теңгеге дейін (қоса) - қамсыздандырылатын несие/лимит сомасынан 70% ликвидтік/ 30% нашар ликвидтік қамсыздандыру;

200 001 АҚШ долларынан  1 000 000 долларға дейін / 30 000 150 теңгеден 150 000 000 теңгеге дейін (қоса) – Қазкоммерцбанкте жағымды несиелік тарих болған жағдайда қамсыздандырылатын несие/лимит сомасынан 50% ликвидтік/ 50% нашар ликвидтік қамсыздандыру.

Негізгі қарызды өтеу:  ай сайын, қолайлы өтеу кестесі ұсынылуы мүмкін; негізгі қарыз бойынша жеңілдікті мерзім – 6 айға дейін; негізгі қарыз бойынша жеңілдікті мерзім – 12 айға дейін, несие/несие желісінің сомасының 51%-н немесе одан жоғары соманы Салыммен жапқан жағдайда ғана.

Сыйақыны өтеу: ай сайын;  несие/несие желісі рәсімделгені үшін алынатын комиссия: несие/лимит сомасынан кем дегенде 1%;  несие мерзімінен бұрын толық өтелген жағдайда алынатын комиссия: 12 айға дейін несие толық өтелсе – қалған несие сомасы бойынша банк алмаған сыйақы сомасынан 50%;  12 айдан кейін несие толық өтелсе - 0%; несие несиелік желі шеңберінде өтелсе -  0%. 

         APR – сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесі. Мөлшерлемені Қазкоммерцбанк несие сомасына және мерзіміне, комиссияға, сыйақыға және қарыз алушының несиеге қатысты өзге шығындарына сәйкес, ҚР Қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарды реттеу мен қадағалау агенттігінің Ережелеріне сәйкес  есептейді.  

2008 жылғы қазанда  Қазақстан Республикасының Үкіметі  Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен жəне Қазақстанның мемлекеттік қаржылық қадағалау агенттігімен бірлесе отырып, Қазақстанның банк секторын капиталдандыруды жəне өтімділігін қолдау мен əрі қарай нығайтуға бағытталған бірқатар кешенді шараларды іске асыру жөнінде ұсыныс жасады. Мемлекет отандық банктерге қолдау көрсете отырып, олардың ішкі экономиканы кредиттеу көлемін сақталуына, шағын жəне орта бизнес субъектілерін қаржыландыруын өсуіне, банктің қамтамасыз ету ретінде берген өзге тұрғын үйі жоқ заемшыларға ипотекалық кредиттер бойынша қолайлы кредит беру шарттарын белгілеуіне есептеді.

Агенттік əзірлеген ұсынымдарға  сəйкес, Қазақстан Республикасының Үкіметі төрт ірі банктердің – «Қазкоммерцбанк» АҚ, «Қазақстанның Халық Бакні» АҚ, «БТА Банкі» АҚ мен «Альянс Банкі» АҚ акционерлеріне осы банктер капиталының жеткіліктігін нығайту шаралары ретінде олардың акционерлік капиталына қосымша қаражат құю жөнінде ұсыныс жасады.

Осы ұсыныс шеңберінде қосымша  капиталдандырудың жалпы алғанда 5 млрд. АҚШ долларына дейінгі  сомада жай жəне артықшылықты акциялар эмиссиясы арқылы жүзеге асырылатындығы көзделген. Капиталдандырудың аталған  сомасы шегінде банктерге артықшылықты акциялар мен субординацияланған борыш түрінде ұзақ мерзімді капиталдың қосымша нысандары көзделген.

Бұл ретте, Үкімет, осы банктердің ұзақ мерзімді қатысушысы болып қала беруді жоспарламай, əлемдік қаржы  рыногындағы жағдайға қарай орташа мерзімді болашақта олардың капиталынан шығуды көздеп отыр. Бұл сəтте мемлекетке тиесілі акциялар нарықтық принциптерге сəйкес өткізіледі.

Нəтижесінде, Қазақстан Республикасының  Үкіметі, Қазақстан Республикасының  Ұлттық Банкі, Агенттік жəне «Самұрык-Қазына»  ҰƏҚ» АҚ аталған банктермен Өзара түсіністік туралы меморандумдарға қол қойды. Бар акционерлерге банктердің қаржылық тұрақтылығын сақтауға жеткілікті көлемде оларды қосымша капиталдандыруды қамтамасыз ету үшін қайта шығарылатын жай жəне артықшылықты акцияларды ерекше сатып алу құқығы берілді.

Мемлекеттік аталған банктерге  мүддесін «Самұрык-Қазына» ҰƏҚ» АҚ ұсынады, оны банктердің бағалы қағаздарын сатып алу мақсатында мемлекет 5 млрд. АҚШ доллары сомасында қосымша  капиталдандырылды.

Осы меморандумдар шеңберінде 2009 жылғы наурызда «Самұрық-Қазына» ҰƏҚ» АҚ «Қазақстанның Халық Банкі» АҚ-дан 259 064 909 данада 27 млрд.теңгеге жай атаулы акцияларды жəне 2009 жылғы мамырда – 196 232 499 данада 33 млрд.теңгеге артықшылық акцияларды сатып алды. Банкті тұрақтандыруға жұмсалған қаражаттың жалпы көлемі 60 млрд. теңгені құрады. 2009 жылғы мамырда «Самұрык-Қазына» ҰƏҚ», АҚ «Қазкоммерцбанк» АҚ-дан 165 517 241 данада 36 млрд.теңгеге жай атаулы акцияларды сатып алды.

«Самұрык-Қазына» ҰƏҚ» АҚ-ның  «Қазақстанның Халық Банкі» АҚ жəне «Қазкоммерцбанк» АҚ жарғылық капиталындағы үлесі банктердің орналастырылған акцияларының, тиісінше 19,86% жəне 21,26% құрады. Бұл ретте, «Қазақстанның Халық Банкі» АҚ мен «Қазкоммерцбанк» АҚ-ның қазіргі ірі акционерлері банкті бақылап отыр, ал «Самұрык-Қазына» ҰƏҚ» АҚ банктердің жедел қызметіне араласып отырған жоқ.

 

2.3 «Казкоммерцбанк» акционерлік қоғамының  жалпы сипаттамасы және құрылымы

 

1990 жылы құрылған «Қазкоммерцбанк»  АҚ, қазіргі уақытта активі, несие  қоржыны, таза кірісі және жалпы  депозиттері бойынша ірі жекеменшік  қаржы институты болып табылады.

  2007 жылдың 31 желтоқсанындағы қаржылық есеп-қисаптың халықаралық стандарттары бойынша есептелген банк активтері 2,997 триллион теңгені (24,9 млрд. $) құрады. Ал осы көлемнің 79%-ы, яғни 2,366 трлн. теңге  (19,7 млрд.$) клиенттердің қарызына (нетто) тиесілі.

2007 жылы банк басты  компаниялардың акционерлеріне  тиесілі  55,963 млрд. теңге мөлшерінде таза кіріс алды. 2007 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша капиталдың жеткілікті болуын қамтамасыз ету мақсатында банктің жеке капиталы 415,3 млрд. теңгені құрады, ал оның рентабельді коэффициенті (ROE) 19,5% құрады. 

Қаражатты тартудың негізгі көзі – банк депозиттері болып табылады, олар қордың жалпы көлемінің үштен бір бөлігін құрайды. 2007 жылдың ішінде клиент депозиттері 30,1% өсіп, 895,1 млрд. теңгені құрады.[29]                                          Депозит тартумен қатар банк теңге және шетел валютасында қарыз және несие беру, клиенттердің төлем қабылдау, дебетті және несиелік карталары, инкассация, сондай-ақ жеке банкингі сияқты  ағымдағы шоттары бойынша қызмет көрсетудің кең спектрін ұсынады.   

2008 ж. 1 қаңтардағы жағдай  бойынша, Банк бас офистен басқа, Қазақстандағы 25 әмбебап филиалға және 165 операциялық бөлімшеге иелік етеді (ОБ ұғымы бұрынғы КЕБ пен БҚО-ны біріктірді).

Банк орташа және ірі  қазақстандық және Қазақстанда өз қызметін жүзеге асыратын халықаралық бірлестіктерге түрлі өнім мен қызметтер ұсынады; сауда, жобалық қаржыландыру, инвестжобаларды қаржыландыру, активтерді басқару, сондай-ақ қысқа мерзімді несиелеу мен басқа да жалпы банктік қызметтерді қосқанда. Банк өз саясатына сәйкес, жоғары өтімділік деңгейін қолдау мақсатында, әдетте, корпоративтік клиенттер үшін 18 айға дейін орташа мерзімге несие, сондай-ақ, қазіргі уақытта ресурстарына байланысты ұзақ мерзімді қаржыландыру ұсынады. Банк Қазақстандағы өзінің негізгі клиенттері үшін шетелдік банктермен бірлестірілген несиелер ұйымдастырады және Ресей мен Қырғызстанның ірі корпоративтік клиенттерін қаржыландырады.

Банктік қызметтен басқа  Банк өзге де қаржылық қызметтер ұсынады. Қазақстанның құнды қағаздар мен валюта нарығының негізгі ойыншысы бола отырып, ол компанияларға валюталық-конверсиялау операцияларын, ақша нарығындағы операцияларды (құнды қағаздар операцияларын қосқанда), компанияларға ақша ресурстарын басқару жөніндегі қызметін ұсынады. Банктің бас лицензиясына сәйкес, Банктің бағалы металдармен (алтын және күмісті қосқанда) мәміле жасауға (сату, сатып алу және сақтау) құқы бар. 2001 жылдан Банк өзінің корпоративтік және бөлшек сауда клиенттеріне ақша қаражаты мен активтерді басқаратын сенімгерлік қызметтерін ұсынады. Қазіргі Қазкоммерцбанк (ары қарай – Банк) Қазақ Социалистік Кеңес Республикасының заңнамасына сәйкес, 1990 жылдың 12 шілдесінде   «Медеу Банкі» АҚ («Медеу банкі»)  деген атаумен ашық акционерлік қоғам ретінде  құрылды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, Медеу банкі  басқаша атаумен – «Қазкоммерцбанк» ААҚ  болып қайта тіркеуден өтті және  банктік операциялар жүргізуге Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен 1991 жылы 21 қазанда №48 лицензия алды. Аталған күн ресми түрде Банктің туған күні болып саналады.[30]

Банктің  ұйымдастырылу  құрылымы басты екі әдіспен анықталады банктің басқарылу құрылымы және оның функционалдық бөлімшелері мен қызметтерінің   құрылымы.  Басқару органын  тағайындаудың  мақсаты – банктің негізгі қызметін іске асыру мақсатында, банктің коммерциялық қызметіне  тиімді, үнемді және жедел жетекшілік ету  2006 жылы «Standard  Poor  s» ұзақ мерзімді валюта   рейтингін «ВВВ» деп бағалады. Және ұлттық валютада алынған ұзақ мерзімді рейтинг «ВВВ +!., қысқа мерзімді несие алу рейтниг ұлттық валютада «А-2» деңгейінде және шетелдік валютада «А-3» деңгейінде болды. Сонымен 2006 жылы  «Мoodу s  Investor  Service» шетел валютасындағы ұзақ мерзімді міндеттемелер бойынша рейтинг «Ваа2»

 

Кесте 6

«Казкоммерцбанк» АҚ акционерлерінің құрамы  (7.02.2011 ж. жағдай бойынша)

Акционерлер	Акция көлемі	Үлесі1	Түрі	Қосымша ақпарат
«Орталық Азиялық инвестициялық  компания»  (ОАИК):	185 561 734	23,83%	акция	«Самұрық-Қазына» ҰӘҚ-нан сенімді  басқаруға алынған акцияларды (56 324 076 дана) есептегенде бақылаудағы  жай акциялардың үлесі – 241 885 810 акция (жалпы үлесі - 31,06%).
Сұбханбердин Н.С.	72 570 672	9,32%	акция	ОАИК үлесіндегі жанама тиесілі  акцияларды есептегенде, бақылаудағы  акциялардың жалпы үлесі - 36,41%
Еуропалық Қайта құру және Даму банкі (ЕҚДБ)	76 095 329	9,77%	акция
АО Alnair Capital Holding АҚ  (Альнаир)	223 922 790	28,76%	ГДР2+акции
«Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ	165 517 241	21,26%	акции	Көрсетілген жай акциялардың ішінде 56 324 076 акция дауыс беру құқығымен ОАИК-ге сенімді басқаруға берілді.
Миноритарий	54 957 296	7,06%	ГДР+акции
Орналастырылған акциялардың жалпы  саны	778 625 0623	100%

Банк қызметі   Қазақстандағы  бизнесті жүргізуге  тән экономикалық, саяси және әлеуметтік тәуекелдіктерге  икемді келеді. Бұл тәуекелдіктер  үкімет саясатындағы  экономикалық  жағдайларға, салықтық және   құқықтық  салалардағы өзгерістерге әкеледі.

«Қазкоммерцбанк» АҚ -ның филиалының басқару құрылымы  келесілерден құралады: директор, директор орынбасары, бас бухгалтер.

«Қазкоммерцбанк»  АҚ-ның бөлімшелеріне мыналар жатады:

• несиелендіру бөлімі
• валюталық реттеу бөлімі
• касса
• құқықтық бөлім
• ақпараттық технологиялар бөлімі
• қауіпсіздік қызметі.
• операциондық бөлім.