Кәсiпорынның инвестициялық тартымдылығын жоғарылату жолдары

3. Тартылған және меншікті қаражаттардың арақатынасы коэффициенті формула бойынша есептеледі:

Кқ/м =                                                    (16)

 

2009 ж. Кқ/м = ;

2010 ж. Кқ/м = ;

2011 ж. Кқ/м =

 

Қарыз және меншікті қаражаттардың арақатынас коэффициенті зерттелген кезең бойы ұсынылғаннан төмен болды. Бұл кәсіпорында меншікті капитал үлесі қарыз капитал үлесінен асатыны туралы айтып отыр.

 

4. Икемділік коэффициенті.

 

Ка/т =                                      (17)

2009 ж. Ка/т = 0,52;

2010 ж. Ка/т = ;

2011 ж. Ка/т =

 

5. Меншiктi капиталдың ептiлiк коэффициенті

 

Км =                                    (18)

 

2009 ж. Км = 0,09;

2010 ж. Км = 0,22;

2011 ж. Км = 0,18

 

Сонымен, 2010 жылы жақсы өзгерістер болып отыр; кәсіпорында өз икемді қаражаттарын пайдалану еркіндікі кеңейді, ал 2011 жылы 2010 жылымен салыстырғанда Км төмендеді, бұл кәсіпорынның ағымдағы қызметін қаржыландыру үшін пайдаланатын меншікті капитал үлесін азайтуын көрсетеді.

 

6. Қорларды меншiктi айналым қаражатын қамтамасыз ету коэффициентi

 

Кқор =                                  (19)

 

2009 ж. Кқор = 0,31;

2010 ж. Кқор = = 0,55; 2011 ж. Кқор = 0,49

 

Сөйтіп, 2010 жылы қорларды меншiктi айналым қаражатын қамтамасыз ету 2009 жылға қарағанда 0,24-ке көбейді, ал 2011 жылы 0,06-ға төмендеді. Қарастырылатын кезеңде Кқор нормативтіден төмен болып қалды.

 

7. Өндiрiстiк қорлар коэффициентi.

 

Кө.қ. =                                                (20)

 

2009 ж. Кө.қ. = = 0,8;

2010 ж. Кө.қ. = ;

2011 ж. Кө.қ. =

 

Зерттелінетін кезең бойы Кп.ф. оның 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 0,08-ге төмендеуіне қарамастан. әдеттегі деңгейінде болды.

 

8. Қарыз қаражаттарын ұзақ мерзiмдi тарту коэффициенті:

 

Кұ.м. =                          (21)     

 

2009 ж. Кұ.м. = 0,04;

2010 ж. Кұ.м. = 0,01; 2011 ж. Кұ.м. =

 

Қарастырылатын кезең бойы Кұ.м. төмендеудің жалпы үрдісі байқалып отыр. Сөйтіп, кәсіпорынның сыртықы инвесторлардан тәуелдігінің төмендеуі туралы қорытынды жасауға болады.

 

9. Ұзақ мерзiмдi салымдарының құрылымы коэффициентi

 

Кұ.м.с.қ. =                                  (22)

 

2009 ж. Кұ.м.с.қ. = 0,04;

2010 ж. Кұ.м.с.қ. = 0,008;

2011 ж. Кұ.м.с.қ. = 0,01

 

Сонымен, 2010 ж. ұзақ мерзімді қарыздардың бөлігі төмендеді, бұл кәсіпорынның қаржы тұрақтылығы туралы айтып отыр. 2011 жылы Кұ.м.с.қ. 2010 жылға қарағанда көбейді, бұдан кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының азаюі шығады.

 

10. Қысқа мерзiмдi берешек коэффициентi

 

Кқ.б. =                                     (23)

 

2009 ж. Кқ.б. = = 0,9;

2010 ж. Кқ.б. = = 0,99;

2011 ж. Кқ.б. = = 0,98

 

Сонымен, мерзімді міндеттемелер бөлігінің 2010 ж. көбеюі қаржылық тұрақтылығының төмендеуі туралы мәлімдейді. 2011 жылы Кқ.б. 2009 жылға қарағанда азайды және кәсіпорынның қаржы жағдайы жақсарды.

 

11. Қорларды қалыптастыруы қорлар автономиясы коэффициентi

 

Ка.қ. =                   (24)     

 

2009 ж. Ка.қ. = 0,26;

2010 ж. Ка.қ. = 0,44; 2011 ж. Ка.қ. = 0,36

 

2009 жылмен салыстырғанда қорларды қалыптастыру негізгі көздерінің үлесі 2010 және 2011 жылдары көбейді, яғни қаржылық тұрақтылық жоғарылады. Жүргізілген талдаудан 2010 жылы кәсіпорын қаржылық орнықтылығының ең жоғары деңгейі болғаны туралы қорытынды жасауға болады.

 

12. Кредиторлық берешек коэффициентi

 

Ккр.б. =                                     (25)

 

2009 ж. Ккр.б. = = 0,58;

2010 ж. Ккр.б. = 0,58; 2011 ж. Ккр.б. = = 0,44

 

13. Дебиторлық және кредиторлық берешектің арақатынасы

 

Кд/к =                                      (26)     

 

2009 ж. Кд.к = = 0,63;

2010 ж. Кд.к = = 1,03;

2011 ж. Кд.к. = = 1,06

 

Зерттеленетін кезеңде көрсеткіш мөлшері көбейді; дебиторлық та, кредиторлық берешектің де абсолютті мөлшерлерін төмендеуге тиіс.

Берілген үлгіден қорытынды жасауға болады: зерттелетін кезеңде кәсіпорынның қаржы тұрақтылығы өзгерген жоқ.

9 кестеде кәсіпорынның қаржы тұрақтылығының негізгі көрсеткіштері ұсынылған. Кесте тиісті кезеңде кәсіпорынның қаржы тұрақтылығының жақсармағанын көрсетіп отыр. Сөйтіп, 2009 жылы автономия коэффициенті 0,73 құрса, 2010 және 2011 жылдары ол 0,69 дейін төмендеді.

2009 жылға қарағанда 2011 жылы меншікті қаражаттадың ептілік коэффициенті көбейді. Бұны оң үрдiс ретінде қарастыру керек, себебі мұндай көбею меншiктi құралдарының қарыз алғандарға қарағанда озық өсуiмен қабаттасты. 2010 жылмен салыстырсақ, кәсiпорынның қаржы орнықтылығы азайды.

 

 

9 кесте

«ЕР-ССК» ЖШС-нің қаржы тұрақтылығының негізгі көрсеткіштері

 

№	Показатель	2009 ж.	2010 ж.	2011 ж.	2011 ж. ауытқу
					2009 ж.	2010 ж.
1.	Автономия коэффициенті	0,73	0,69	0,69
2.	Тартылған және меншікті қаражаттардың арақатынасы коэффициенті	0,38	0,45	0,45	0,07	0
3.	Меншiктi капиталдың ептiлiк коэффициенті	0,09	0,22	0,18	0,09	-0,04
4.	Қарыз қаражаттарын ұзақ мерзiмдi тарту коэффициенті	0,04	0,01	0,01	-0,03	0
Е с к е р т у – келесі көз негізінде жасалған [19]

 

Ерекше назарды қаржы орнықтылығын бағалаудың негiзгi көрсеткiштердiң бiрi қарыз және меншiктi құралдардың ара қатынас коэффициентiне бөлу керек. 9 кестеге қарасақ, 2010 және 2011 жылдары қарыз не меншiктi құралдардың ара қатынас коэффициентi 0,07 пунктқа өсті, бұл қарыз қаражаттар үлесінің өсуі туралы айтып отыр, бірақ, оған қарамастан, меншікті қаражаттар бөлігі қарыз капиталынан айтарлықтай асып отыр.

Талдау жүргiзген кезең бойы, кәсіпорынның қаржы жағдайы тұрақсыз болып қалып отыр, бiрақ қаржы берiктiгiнiң запасы бәрі бір өседi, ең алдымен қысқа мерзiмдi кредиттердiң өсуi есебiнен.

 

«ЕР-ССК» ЖШС іскерлік белсеңділігін талдау

1. Активтер айналымдығы (айналымдар), қор қайтарымы, трансформация коэффициентi.

 

Кт =                                        (27)     

 

2009 ж.

2010 ж. ;        2011 ж.

 

Есептерге қарағанда трансформация коэффициенті 2010 ж. 2009 жылмен салыстырсақ әр салынған теңгеге 75,5 тиыннан 1,19 теңгеге көбейді. 2011 жылы активтер айналымдығынын активтерді сату және көбеюінен таза пайда азаюының әсерінен айтарлықтай өсуі байқалады.

 

2. Қор қайтарымы.

Фқ.қ. =                                      (28)     

2009 ж. Фқ.қ. = = 1,3;

2010 ж. Фқ.қ. = = 2,58;     2011 ж. Фқ.қ. = 0,66

 

2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда қор қайтарымы көрсеткіші көбейді, бұл кәсіпорынның қаржы жағдайында оң жағынан ісер етті. 2011 жылы осы көрсеткiштi айтарлықтай төмендеді, бұл кәсiпорын үшiн негативтi болып табылады.

 

3. Айналым қаражаттарынын айналымдығы коэффициентi.

 

Ка. =                                    (29)     

 

2009 ж. Ка. = 2,21;

2010 ж. Ка. = 2,55;        2011 ж. Ка. = 0,66

 

2011 жылы айналым қаражаттарының бiрлiгіне келетiн түсiм сомасы кiшiрейді.

 

4. Айналым қаражаттардың бiр айналым кезеңі (күн).

 

Па. =                                                    (30)

2009 ж. Па. = = 163 күн;

2010 ж. Па. = = 142 күн; 2011 ж. Па. = 545 күн.

2011 жылы  айналым қаражатының айналымдылығының  кезеңi 4 есе үлкейдi. Бұл кәсiпорынның  қаржы жағдайын негативтi етеді.

 

5. Қорлардың айналымдығы коэффициентi.

 

Ка.қ. =                                                (31) 

2009 ж.  Ка.қ. = = 2,87;

2010 ж.  Ка.қ. = 3,31;          2011 ж. Ка.қ. = = 0,93.

2011 жылы  қорлар айналымдарының саны кiшiрейді, ең алдымен 2009 жылмен салыстырғандашығарылатын  өнiмнiң көлемiн кiшiрейту және  қорлардың өсу есебiнен. 2010 жылмен салыстырсақ, қорлардың төмендеуі байқалады, бiрақ әйтсе де көрсеткiштiң мағынасы азайды. Келтiрiлген талдаудан өткiзiлген өнiмнiң көлемiнiң төмендетуi қорларды төмендетуден озатыны туралы қорытынды шығаруға болады.

 

6. Қорлардың бiр айналым кезеңі.

 

Пқ. =                                                       (32)

2009 ж. Пқ. = = 126;

2010 ж. Пқ. = = 109;          2011 ж. Пқ. = = 387

 

7. Дебиторлық берешектiң айналымдығы коэффициенті.

 

Кд.б. =                                    (33)     

 

2009 ж. Кд.қ. = = 22;

2010 ж. Кд.қ. = = 19;     2011 ж. Кд.қ. = = 4

 

Қорытынды: 2009 жылы сатудан түскен табыс дебиторлық берешекті 22 есе; 2010 ж. – 19 есе; 2011 ж. – 4 есе асады. Мұндай 2010 жылдағы өзгеріс дебиторлық берешектiң сатудан түскен таза табыстың өсуімен салыстырғанда озық көбеюiден болып отыр. 2011 жылы дебиторлық берешектiң айналымдарын төмендету таза табысты төмендету және дебиторлық берешектiң көбеюi есебiнен болып отыр.

 

8. Дебиторлық берешектi өтеу кезеңі (күн).

 

Пд.б. =                                                         (34)

 

2009 ж. Пд.б. = = 17; 2010 ж. Пд.б. = = 19; 2011 ж. Пд.б. = = 90

Дебиторлық берешектi өтеу кезеңінiң көбею үрдiсі байқалады, бұл кәсiпорын үшiн негативтi болып табылады. Мұндай құбылыс қаржы жағдайында тек дебиторлық берешектiң көбеюi өнiмдердi сату көлемдерiнiң өсуi есебiнен қаржыланған жағдайда ғана тиімді болып көрсетедi. Бiздiң жағдайда бұл мүмкiн болмайды, керiсiнше өткiзiлген өнiм көлемдерiнiң кiшiрейтуi байқалады.

 

9. Дайын  өнiмнiң айналымдығы коэффициенті.

 

Кд.ө. =                                (35)     

 

2010 ж. Кд.ө. = = 51,59;           2011 ж. Кд.ө. = = 4,89

 

2011 жылы дайын өнiмнiң айналымдарының азаю сатудан түскен пайданың төмендеуi және дайын өнiмнiң қорларының кішірею есебiнен байқалады.

 

10. Кредиторлық  берешектi өтеу кезеңі.

 

Пк.б. =                                    (36)     

 

2009 ж. Пк.б. = = 112;

2010 ж. Пк.б. = = 88;    2011 ж. Пк.б. = = 354.

 

11. Операциялық  цикл кезеңі.

 

По.ц. = Пқ. + Пд.б.                                                 (37)    

 

2009 ж. По.ц. = 126 + 17 = 143;

2010 ж. По.ц. = 109 + 19 = 128;         2011 ж. По.ц. = 387 + 90 = 477.

 

12. Қаржы  циклі кезеңі. Қаражаттар айналымының  кезеңiн мiнездейдi.

 

Пқ.ц. = По.ц. - Пк.б.                                                (38) 

  

2009 ж. Пқ.ц. = 143 - 112 = 31;

2010 ж. Пқ.ц. = 128 - 88 = 40;     2011 ж.   Пқ.ц. = 477 - 354 = 123

 

Қаржы циклiнің көбеюі байқалып отыр, бұл қорлар айналымы кезеңiнiң және дебиторлық берешектің кредиторлыққа қарағанда озық өсуi туралы куәландырады. Бірақ осы уақытта бұл көрсеткіштің төмен немесе теріс мағынасы кәсіпорында меншікті қаражаттарының жетіспеушілігі туралы айтып отыр.

 

13. Меншiктi капитал айналымдығы коэффициенті.

 

Км.к. =                                 (39)     

 

2009 ж. Км.к. = = 1,04;

2010 ж. Км.к. = = 1,72;      2011 ж. Км.к. = = 0,42

 

2010 жылы  өнiмдi өткiзуден түскен табыстың  меншiктi капиталдың 1 теңгесіне өсуi байқалады. Бірақ 2011 жылы 2010 жылға қарағанда айналымдық коэффициенті 75%ға төмендеді, бұл кәсіпорынның іскерлік белсенділігі деңгейіне тері әсер етеді.

Жүргiзiлген талдаудан кәсiпорынның iскерлiк белсендiлiгі ең жоғары деңгейі 2010 жылы болғаны туралы қорытынды шығаруға болады. 2011 жылы iскерлiк белсендiлiктiң айтарлықтай төмендетуi, ең алдымен өткiзiлген өнiмнiң көлемдерiнiң кiшiрейтуi есебiнен, және сол себептен сатудан түскен таза табыстың төмендету байқалады.