Кеден ода№ыны» пайда болу тарихы

-Кеден Ода№ына єатысушы  мемлекеттердi» сыртєы шараларында  јткiзу орындарын абаттандыру  жјнiндегi бiрлескен маєсатты ба№дарлама iске асырылуда;

-Гуманитарлыє салада  бiрлескен бiрєатар наєты єадамдар жасалуда.

Алайда єазiргi кезде  ЕурАзЭІ жЅмыс тиiмдiлiгiнi» єандайда бiр айрыєша кјрiнiсi туралы айту№а ёлi ертерек.

Ґте кјп мёселелер iске  асырылмай жатыр.

Ґзара сауда-саттыєта шектеу шараларын єолданбау тетiктерiн  талдап жасау туралы бiздi» былтыр№ы жыл№ы шешiмiмiз орындал№ан жоє, ортає кеден тарифiн одан ёрi єалыптастыру жјнiндегi жЅмыс тоєтап єалды, темiр жолтарифтерiн бiрдейлестiру мёселесi бойынша мёмiле табыл№ан жоє.

“Іарапайым адамдар№а єарай  єарапайым он єадам” ба№дарламасын  бiз єабылда№ан кезде барлыє тараптар о№ан єолдау бiлдiрген едi бiрає тiптi керi кетушiлiктi байєап отырмыз.

Жёне бЅл проблемалар  Ѕзає уаєыттан берi еш нётижесiз талєылануда, дей келiп НЅрсылтан Назарбаев  Беларусь, Іазаєстан Ресей жёне Украйна  басшаларыны» жуырда№ы бастамасы ёлдеєайда прогресшiл болатынына шын ниеттен ѕмiт артатынын жеткiздi.

Жа»а єауымдастыєпен ЕурАзЭІ-ты» маєсат ортаєты№ына  БiртЅтас ке»естiк єалыптастыру маєсатына  єарамастан, ал№а єойыл№ан мiндетке єол  жеткiзу кјзєарасы елеулi тѕрде ерекшеленедi.

МЅнда№ы басты ерекшелiк  мынада, жа»а Ѕйымда, оны» бастапєы кезе»iнде-ає Ѕлтѕстiлiк орган єЅру жопарлан№ан.

БЅл єЅрылымды єалыптастыру кезiнде ТМД мен ЕурАзЭІ-та№ы интеграциялыє ынтымаєтастыє тёжiрибесiнi»  пайдаланатыны сјзсiз.

Сонымен єатар жа»а бiрлестiк јз жолымен дамитын болады.

ТЅтастай ал№анда, мЅны»  јзi єазiргi бар барлыє интеграциялыє  єЅрылымдарды» одан ёрi дамуына о» серпiн бередi деп ойлаймын.

Кезкелген ј»iрлiк бiрлестiкте  єол жеткенiн єорытындысын шы№арып  алда№ы кездегi јзара ыєпалдастыєты» жоспарларына тѕзету е»гiзетiн кезе» болады, деп жал№астырды Елбасы.

Осы№ан байланысты, Іазiргi кезде  ЕурАзЭІ асяында№ы ынтымаєтастыєты» жа№дайын ой елегiнен јткiзiп бѕгiнгi кѕн талабын ескере отырып, јзiмiз  кѕш шо№ырландыру№а тиiстi негiзгi ба№ыттарды аныєтап алатын сёт келдi деп есептеймiн. Сiздерге јткен жылды» жазында жолдан№ан “Еуразиялыє Экономикалыє Іауымдастыєта№ы iстi» жа№дайы жёне интеграциялыє ынтымаєтастыєты жеделдету жјнiндегi Ѕсыныстар туралы” менi» баяндамамны» идеясы осыдан туында№ан. Оны» негiзгi єа№идаларына тѕсiнiстiк бiлдiргендерi»iз ѕшiн сiздерге ал№ыс айтамын.

Бѕгiн баяндамамны» негiзiнде  ёзiрленген “ЕурАзЭє-та№ы ынтымаєтастыєты» 2003-2006 жылдар№а арнал№ан басым ба№ыттары” жобасын єарау жоспарланып отыр.

БЅл єЅжатты» єабылдануы таяуда№ы болашаєєа арнал№ан бiздi» жЅмысымызды аныєтап, єауымдастыєты» алдына єой№ан маєсаттар мен мiндеттердi iске асыруда кезектi єадам жасау№а мѕмкiндiк бередi.

°лбетте, бiрдi-бiр интеграциялыє  бiрлестiк экономиканы» наєты секторында јзара ты№ыз ыєпалдастыє жасамай тЅра алмайды. БЅл кез-келген интеграциялыє процестi» негiзi.

Осы жерде Іазаєстан Президентi ѕстiмiздегi жылды» басында Мёскеуде 1-шi экономикалыє форум јткенiн, онда сындарлы пiкiр алмасу бол№анды№ын  айтып јттi.

lскер топтарды» лидерлерi де, сол  секiлдi єо№амдыє элитаны» јкiлдерi де №плымдарда јз ойларын ара№а салды. БЅл ретте ЕурАзЭІ- тын атына о» ба№алар №ана емес, сонымен бiрге ёдiл сын ескертулерi де айтылды.

Осы№ан орай јткен жылды» жазында  єЅрыл№ан “ЕурАзЭІ—ты» lскерлiк  ке»есi“ ассоциациясы негiзгi рјлдi атєаруы керек деп есептеймiн. Оны» алдында бизнес топтарыны» ынтымаєтасты№ына жандандыру жёне экономиканы» наєты секторын Іауымдастыє аясында№ы интеграциялыє процестерге тарту мiндетi єойыл№ан болатын.

ЕурАзЭІ- та єазiргi кезде кейбiр наєты Ѕсыныстарды, мёселен, энергетика саласында№ы Ѕсыныстарды талдап жасау басталып кеткенiн атап кјрсеткiм келедi. ЕурАзЭІ- ты» Аграрлыє орталы№ыны» жасаєтау, Орынбор облысында азыє-тѕлiк кјтерме рыногын жасау, технологиялыє жа№ынан байланысты кёсiпорындар “Белнефтехим” (беларусь)-“красный перекоп” (Ресей)-“Сараньрезинотехника” (Іазаєстан) негiзiнде мемлекетаралыє єаржы јнеркёсiп тобын єЅру мёселелерi єарастырылуда.

Сондай-ає єЅрылтайшылар Ресейдi», Іазаєстанмен Украйнаны» кёсiпорындары  мен Ѕйымдары болып табылатын “Трансеуразия” акционерлiк єо№амын єЅру жјнiндегi жЅмыс жѕрiп жатты.

Аєпараттылыє ке»iстiк ке»ейтуi маєсатында бѕкiлресейлiк кјрме орталы№ыны»  негiзiнде ЕурАзЭІ- ты» бiртЅтас кјрмеаєпараттыє орталы№ын єалыптастыру мѕмкiндiгi талєылануда.

Бiрлескен осынау жобаларды iске асыру ЕурАзЭІ- ты» ёлеуетi мен мѕмкiндiгiн кјрсетiп, бiздi» былай№ы ынтымаєтасты№ымызды ке»ейту тЅр№ысында жЅмыс iстеуге жа№дай жасайды.

Бiзге єЅєыєтыє базаны ѕйлестiрiп, сол  арєылы бiздi» бизнесмендерiмiздi», јнекёсiпшiлер  мен єаржыгерлерiмiздi» тиiмдi жЅмысы ѕшiн єажеттi жа№дай ту№ызуымыз жјн екендiгi сјзсiз.

Сјзiмнi» со»ында Іазаєстан Президентi мёжiлiс барысында Іауымдастыєта№ы  интеграциялыє процестердi тежеп  отыр№ан проблемалар бойынша  пiкiр алмасып єана єоймай, оларды шешудi» наєты жолдарын табу мѕмкiн болатынды№ына сенiм бiлдiрдi.

Мёжiлiс барысында Ке»ес тјра№асы Ѕсын№ан мёселелер сындарлыєпен талєыланар, тиiстi єЅжаттар єабылданды.

Мемлекет аралыє ке»ес отырысыны» єорытынды баспасјз малихатында  ЕурАзЭІ- єа мѕше мемлекеттi» басшылары жёне Армения Президентi Роберт Кочарян журналистерге єарал№ан мёселелер мен єабылдан№ан шешiмдер туралы айтып бердi.

Іыр№ызстан Президентi Асєар Аєаев  Ке»естi» кезектi отырысыны» жЅмысы сындарлылыє жа№дайында јткенiн  атап айтты. °сiресе, интеграциялыє-инновациялыє саясатєа байланысты єауымдастыєты» ба№ыты о№ан мѕше елдердi» дамуына зор ыєпал етедi. Ал Беларусия Президентi Александр Лукашенко єабылда№ан шешiмдердi жѕзеге асыруда јз елiнi» белсендiлiк кјрсететiне сенiмдi екендiгiн бiлдiрдi.

Ресей Президентi Владимир Путин елi делегацияны» мёжiлiс жЅмысына єана№аттан№андыє сезiмiн жеткiздi. Іабылдан№ан єЅжаттарды» бёрi јте ма»ызды, дедi ол. Кездесу барысында№ы јнiмдi жЅмыс кемел шешiмдер жасау№а мѕмкiндiк бердi. В. Путиннi» пiкiрiнше, энергетикалыє єЅрылым туралы мёселе ЕурАзЭІ- елдерiнi» јркендеуi ѕшiн єызмет етедi. БЅл жерде Іазаєстан Президентi Нѕрсылтан Назарбаевтi» зор е»бегiн атап јткiмiз келедi, дейдi В. Путин сонымен єатар Ресей Президентi єауымдастыєєа мѕше мемлекеттер бiрлескен ёрекет арєылы БСµ-№а лайыєты тѕрде кiре алатынын жеткiздi. “Тјртеу тѕгел болса, тјбедегi келедi” дегендей, Бѕкiлдѕниежѕзiлiк сауда Ѕйымына кiру ѕлкен дайындыєты» керек екендiгi белгiлi. Ал о№ан бiрiгiп. Бiр же»нен єол, бiр жаєтан бас шы№арып жЅмыла ёрекет етпесе, алпауыт мемлекеттер јнiмiнi» астында єалуымыз №ажап емес.

ЕурАзЭІ- єа баєылаушы мёртебесiнi» ѕш мемлекетке берiлуiнi» јзi єауымдастыєта жѕрiп жатєан интеграциялыє процестер басєаларды єызыєтыра баста№анын кјрсетсе керек. Демек, Елбасы Нѕрсылтан Назарбаев айтєан, єауымдатыєты» iшiндегi мёселелердi ойда№ыдай жѕргiзе алу-басєалар№а о» ёсер етедi деген ой жѕзеге асып келе жатыр.

Мемлекетаралыє ке»ес сонымен  єатар “мемлекетаралыє маєсатты ба№дарламаларды жасауды» жёне жѕзеге асыруды» негiзгi принциптерi” ба№дарламасын  єуаттады. Отырыста маєЅлдан№ан бiрiншi ба№дарлама ретiнде Тёжiкстанда№ы Сангутдин ГЭС-i єЅрылысын бiрлесiп аяєтау туралы мёселенi атау№а болады. БЅл ёрине, Тёжiкстандыєтар ѕшiн ѕлкен єуаныш.

Мемлекетаралыє ке»естi» мёжiлiсiнде  ма»ызы ерекше шешiмдер єабылдады. Оларды» арасынан ЕурАзЭІ-єа мѕше мемлекеттердi» iшкi рыногын јзара сауда єор№ау, демпингтiк жёне јтемдiк шараларды єолданбау жа№дайында єор№ау тетiктерi ЕурАзЭІ-ты дамытуды» 2003-2006 жылдар№а арнал№ан басым ба№ыттары секiлдi мемлекетаралыє ке»естi» тјра№асы Н. Назарбаевтi» баяндамасы негiзiнде ёзiрленген шешiмдердi атап јткен жјн.

Мемлекет басшылары Іазаєстан  Республикасыны» Президентi НѕрсЅлтан  Назарбаевтi» та№ы да бiр жыл№а  ЕурАзЭІ мемлекетаралыє ке»есiнi» тјра№асы етiп бiр ауызддан сайлады.

Мемлекетаралыє ке»ес жЅмысына єатысєан Іазаєстан делегациясыны» єЅрамында Премьер-Министар И. Тасма№анбетов, µлттыє Банк тјра№асы Г. Марченко, Премьер-Министрдi» орынбасары К. Мёсiмов, Экономика жёне бюджеттiк жоспарлау министрi І Келiмбетов жёне басєалар.

Сол кѕнi Яелбасы Н. Назарбаев Іыр№ызстан Президентi А. Аєаевпен жёне Тёжiкстан Президентi Э. Рахмоновпен кездестi.

Кеше 28-сёуiрде Душанбеде  µжымдыє єауiпсiздiк шартына єатысушы мемлекеттер ке»есiнi» кезектi сессиясы болды. Сессия барысында Ресейдi», Іазаєстанны», Беларусьты», Іыр№ызстанны», Тёжiкстанмен Арменияны» басшылары µІШ-№а єатысты јз ойларынорта№а салды. Онда єабылдан№ан єЅжаттар µжымдыє єауiпсiздiк шартыны» єЅєыєтыє негiзiн єалап бердi.

 

2. ТМД елдерi арасында№ы интеграция№а єатысушы мемлекеттердi» за»дарын ѕйлестiру

¶йлестiру бойынша жЅмысы Кеден Ода№ы №ана єатысушы елдердi»  Ѕлттыє за»дарына салыстырмалы єЅєыєтыє талдау жасаудан бастау керек. Мѕндай талдауды» маєсаты Ѕлттыє за»дар№а жёне т.б. нормативтiк актiлерге интеграция органдарыны» шешiмiн жёне халыєаралыє келiсiм-шарттар пёнiне сёйкестендiрiп кёсiпєой єЅєыєтыє сараптама жасау. МЅндай талдау нётижесi болып, Халыєаралыє Кенестi» немесе ѕкiмет басшыларыны» ке»есiнi» революциясыны» немесе шешiмдерiнi» проектiсi табылады. Салыстырмалы єЅєыєтыє талдау жѕргiзудi» ёдiстемелiк негiзi интеграциялыє комитеттi» салыстырмалы єЅєыєтарына талдау жѕргiзу негiзiнде 1998 жылы єарашада бекiтiлiп кјрсетiлген. БЅл єЅжатты дамыту ѕшiн Ресей Федерациясы ¶кiметiнi» институтына сёйкес ёдiстеме дайындалды.

Іазiргi кезде єатысушы мемлекеттердi» ѕкiметi мен жЅмысшы топ єЅрылып, оларды» салыстырмалы єЅєыєтыє талдау жѕргiзу бойынша техникалыє тапсырмалары бекiтiлдi.

Ынтымаєтастыє елдерiнi» за»дарынѕйлестiруге о» ёсер ету ѕшiн Ресей Федерациясыны» кодексi ТМД елдерiнi» кеден за»дылыєтарыны» негiзiнде мемлекеттердi» Ѕлттыє кеден кодекстерi жасалды.

Іазiргi кезде Кеден Ода№ын єЅруды жал№астыру ѕшiн єЅєыєтыє база єЅру мёселелерi бойынша ана№Ѕролым ты№ыз  байланыс єажет.

Кеден єызметiнi» басшылары Ке»есiмен  Кеден Ода№ында№ы келiсiлген кеден iсiн єЅру№а, кеден за»дылыєтарын кезе»-кезе»iмен ѕйлестiруге ёсер ететiн кеден за»дылыєтарын жёне т.б. за» актiлерiн кезе»-кезе»iмен ѕйлестiру бойынша программа жасалды.

Бiздi» ойымызша ортає рыногты» єЅєыєтыє негiзi болып табылатын  Кеден Ода№ынада жа»а жёне ма»ызды мёнге ие кеден iсi саласында№ы келiсiм проектiсi жасалуда. БЅл келiсiмде мынадай мёселелер єарастырылды: Мысалы

• КО-ны» экономикалыє интеграцияда№ы ролi кеден iсiнi» басєаруды» бiр тЅтасты№ын єамтамасыз ету;
• Одаєты» ортає кеден тарифi;
• Тауарларды ёкету, ёкелу, ресiмдеу жёне баєылау мёселелерi;
• Жеке тЅл№аларды» тауарларды ёкелуi жёне ёкетуi;
• Кеден тасымалдаушылары туралы тѕсiнiктi терендету жёне тауарлар мен кјлiк єЅралдарын, оларды» єЅжаттарын алып жѕру тёртiбi; кеден баждарын, алымдарын жёне салыєтарын тјлеу;
• Кеден органдарыны» валюталыє баєылау кеден статистикасын жѕргiзу жёне басєа да бiрєатар мёселелер.

Басєа мысал, за»дарды жаєындастыру жёне єарапайымдау бойынша наєты  єЅєыєтыє iс-ёрекеттер бЅл ёлеуметтiк  жёне гуманитарлыє салаларда№ы за»дарды ѕйлестiру.

1996 жылы 26 аєпанда№ы ережелер мемлекеттердi»  басшыларыны» “Іарапайым адамдар№а  он жай єадам жасау” жарлы№ы  ше»берiндегi халыєаралыє келiсiмшарттар  ёлеуметтiк гуманитарлыє салаларда№ы  за»дарды жетiлдiру, ёдiстерiн тараптарды»  мемлекеттiк органдарымен бiрiгiп та»дай.

Кеден Ода№ы ше»берiндегi єЅєыєтыє єатынастарда статусында 11 халыєаралыє  келiсiмшарт єабылданып, оларды» 7-уi кѕшiне ендi.

Онда келесiдей ѕйлестiру формалары  бар: Мысалы, екi жаєты келiсiмшарт  жасасу интеграция органдарыны» шешiм єабылдауы.

Мысалы, 1992 жылы 24 єарашада єабылдан№ан  почталыє жiберiлiмдi жёне еркiн жазылу мен кезе»дiк басылымды же»iлдету  туралы хаттаманы дамыту маєсатында почталыє ёкiмшiлiктер арасында почта  байланыстарын пайдалану бойынша  жiберiлетiн кезе»дiк басылымдар мен алмасу бойынша екi жаєты келiсiм ёрекет етуде. 1998 жылы 24 єарашада№ы жеке тЅл№аларды» аєша аударымдарын єарапайымдау хаттамасына сёйкес екi жаєты» Ѕлттыє банк арасында жеке тЅл№аларды» ешєандай шот ашпай-ає аєша аударуын єарапайымдау туралы келiсiм бар. Сонымен єатар мемлекеттердi» почта ёкiмшiлiгiмен почта аєша аударылымдарын реттеу келiсiмi бар. Онда Ѕлттыє банк белгiленген аударым мјлшерi кјрсетiлген, жёне Ѕлттыє валютаны єабылдау мен тјлеу бойынша тёртiп кјрсетiлген.

1998 жылы 24 єарашада№ы жеке тЅл№аларды» КО-но єатысушы елдерiнi» кеден шекарасын еркiн жёне те» єЅєылы тѕрде јту жёне ешєандай кедергiсiз оларды» тауарларыны» жёне валюталыє єЅндылыєтарыны» јтуiн єамтамасыз ету туралы келiсiмге нормативтiк базаны сёйкестендiру маєсатында жеке тЅл№аларды» КО-№ы єатысушы елдерiнi» кеден шекарасын єолма єол шетел валютасын еш кедергiсiз алып јту туралы хаттама проектiсi маєЅлданды. 1999 жылы 5 наурызда№ы кеден єызметi басшылары ке»есiнi» шешiмiмен жолаушылар деклорациясын ортає формасы бекiтiлдi.