Инвестициялық жобаларды экономикалық талдау және бағалау

 

Шикізаттың негізгі түрлерінің бірі  – натрий триполифосфатын – Қазақстанның химиялық өнеркәсібі жеткізе алады. «RA» и «Айна» кіржуғыш ұнтақтарының басқа да маңызды  компоненттері алдыңғы қатарлы өнеркәсіптерден –  Франция, Голландия, Австрия, Чехия, Италия, Иран, Ресей, Қытайдан сатып алынады.

ҚР Статистика бойынша Агенттіктің мәліметтеріне сәйкес, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Грузия, Әзірбайжан, Белоруссия, Молдавия, Камбоджа, Наура, Литва, Эстония, ОАР, ҚХДР сияқты елдерден 97 918 тонна  кіржуғыш ұнтақтар импортталды.

Жыл сайын әр түрлі дәрежедегі біздің елдің тұтынушылары импорттық тұрмыстық химия тауарларын  сатып алады, ол негізінде тұрмыстық және өнеркәсіптік жуғыш ұнтақтар, шамамен, 240-250 млн. АҚШ долларына.

Тұрмыстық химия өнімдерін өзінде өндірмейтін Евразия континентінде тек қана үш ел бар: Монғолия, Ауғаныстан и Қазақстан [24].

Құрал жабдықтардың ағындағы қуаттылығында Алматы КЖЗ өнімділігі жуғыш заттардың жылына 24 мың  тоннаны құрайды, бұл Қазақстанның синтетикалық жуу құралдарына қажеттілігінің 18-20 %  дейінгі мөлшері.

Қазіргі кезде нарықтағы орныққан жағыдайды есептегенде және  Үкіметтің біріккен қолдауы болп тұрғанда, Алматы КЖЗ зауыты  нарықтың негізгі екі сегментін  анықтады – ол мемлекеттік сатып алу туралы заңға сәйкес КЖЗ сатып алатын заңды тұлғалар мен аталған заңның реттеуіне жатпайтын кәсіпорындар, оның ішінде  тұрғындар. Мұнда зауыттың жалпы мөлшердегі сатуында  әрбір дәреженің салыстырмалық салмағы 70% және 30 %  құрайды.

Толығымен алғанда, зауыт өнімінің тұтынушылары болып:

• ҚТЖ, КазАтомПром, ҚазМұнайГаз, ҚазТрансГаз және т.б. сияқты  мемлекеттік тендерлер бойынша кіржуғыш ұнтақтарды сатып алатын «Самұрық Қазына»  ҰДҚ АҚ на қарайтын ұлттық компаниялар;
• мемлекеттік тендерлер бойынша кіржуғыш ұнтақтарды сатып алатын денсаулық сақтау, білім, қорғаныс Министрліктерінің құрылымдары;
• Жууға мамандандырылған заңды тұлғалар (химиялық тазалау, кір жуатындар);
• Кір жууға мамандандырылмаған, бірақ ішкі тұтынуға кіржуғыш ұнтақтарды пайдаланатын заңды тұлғалар (авиакомпаниялар, қонақүй және аурухана мекемелері, оқу орындары);
• Өнеркәсіп кәсіпорындары, мұнайайдайтын зауыттар, адамдар таситын вагондарды жуу мен арнайы вагондар мен цистерналарды булайтын ДЕПО желілері;
• Нанкомбинаттары, еткомбинаттары, сүт фабрикалары және қайта өңдеу салаларының  барлық шағын орта кәсіпорындары;
• Негізінен, жалқы-сауда желісінде өнімді сатып алатын жеке тұлғалар.

Қазіргі таңда  «Алматинский завод СМС» ЖШСнің Қазақстанда отандық кіржуғыш ұнтақтарын өндіру бойынша бәсекелестері жоқ.

Кіржуғыш ұнтақтарды сатқан кезде зауытқа негізгі бәсекелес  импортер компаниялар болып табылады, дегенмен олардың алдында  тек қана отандық өндірушілерді қолдауға бағытталған ҚР Үкіметінің экономикалық саясатына негізделген «Алматинский завод СМС»  ЖШС потенциалды басымдылығы бар.

Жуғыш заттардың қазақстандық өндірушісі «Алматинского завода СМС» ЖШС  бәсекелесі Ресейден импортталатын ұнтақтар болуы мүмкін.  Онда тұрмыстық химия шығаратын  23 тен астам ірі кәсіпорын бар, олар өнімдерін өткізу нарығын көрші жатқан елдермен кеңейтуде, сонымен қатар Қазақстанда.

Бәсекелестік орта Қазақстан Республикасының барлық қаласында толыққан. Нарықтың ассортименттерінің кеңістігі бір қалада 10 нан  28 маркаға дейін тербеледі. Жалпы алғанда, Қазақстан Республикасында нарықтағы ассортимент 20 маркадан асады [25].

Барлық зерттелген қалаларда кіржуғыш ұнтақтардың нарықта ең көп қойылған маркаларын үш импорт компаниялары құрайды: Procter & Gamble «Ariel», «Tide», «Миф». Нарықты   осы маркалармен орап алу бойынша барлық сауда нүктелерінің 80%.  Аталған маркалар нарықта  белсенді жарнама компанияларын жүргізеді.

Кеңтаралған ұнтақтардың бағасы Қазақстан Республикасының әр түрлі қалаларының теңдеңгейдегі  сауда нүктелерінде бірдей деуге болады. Қалған ұнтақтардың бағасы таратылудың пайдалану жолдарына байланысты  реттеледі.

Біздің шығаратын  кіржуғыш ұнтақ «Айна» барлық химия-технологиялық және сапа өлшемімен  АҚШтың «Procter & Gamble» технологиясы бойынша шығарылатын  ресейлік  «Миф» ұнтағымен сәйкес келеді.

Біздің қымбат ұнтақтар класына жататын  «RA» кіржуғыш ұнтағы барлық химия-технологиялық және АҚШтың «Procter & Gamble» технологиясымен өндірілетін «Ariel», «Tide» және и порошку «Е» производства Германияда  «Henkeлl»  өндіретін «Е» ұнтағымен сәйкес келеді (кесте 7).

Нарыққа шолу жасау нәтижесінде анықталғаны, 2009 жылдың сәуірінің басында «АЙНА» және «RA» кәржуғыш ұнтақтары тектес ұнтақтарды  компания-импортерлер төмендегі бағалармен ұсынған:

Алматы қаласындағы жаппай сатуға жасалған шолу аталған өнім түрін сақтау мен орауға сай келмейтін жерлерде, Қырғызстанда, Қазақстанда салынған шыққан жері белгісіз ұнтақтар нарықта сатылады. Алдын ала болжағанда, бұл жуғыш ұнтақтар өнеркәсіпке арналған техникалық ұнтақтар Қытайда жасалып, бірақ тұрмыстық кіржуғыш ұнтақтар деп тартылады (кесте 8).

Шолу Розыбакиев/Ташкентская, «Арзан», «Алтын Орда» жаппай сату базарларындағы ұсынылған нәтижелер мен тазалағыш жуғыш заттар  және тұрмыстық жуғыш заттар сатушылары, сонымен қатар, Алматы қаласының  қоймаларынан алынған  фирм-импортерлердің бағалары  ақпараттары бойынша жасалған.

 Нарықтағы бағаны талдау нәтижесінде ТЭН мен Бизнес-Жоспар жасағанда,45-50% төмен баға алынға н, орта есептеу бағасы 1 кг   2009  жылға  -  275 теңге,  2010  жылға  - 318 теңге,  2011  жылға -  324 теңге.

Демек, біздің ұнтақтың сапасы мен бағасы нарықтағы бәсекелестерді ығыстыруға және тұрмыстық химия сегментінде өзінің орнын алуына әбден  мүмкіндік береді [26].

КЖЗ Алматы  зауыт компаниясы қазақстан республикасында тұрмыстық химия заттарын шығарудан 2010 жылға дейін басты компния өндіруші болуды ниет етеді және синтетикалық сұйық жуғыш заттарының кең желісі өндірісін игеруді ниет етеді. Компанияның атауы  синтетикалық жуғыш заттардың дистрибуторы мен мойындалған маркалы компания өндіруші   болуы керек.

Компания алға қойған мақсатқа жету орындалатын міндет деп ойлайды, өйткені, кешенді маркетингті шешім бар, ол төмендегі аспектілерді қамтиды:

 

 

 

Кесте 7 - «АЙНА» және «RA» кәржуғыш ұнтақтары тектес ұнтақтарды  компания-импортерлер

 

№ п/п	Ұнтақ атауы	Орау түрі	Бірлік бағасы, теңге	1 кг бағасы, теңге	Өндіруші ел
	МИФ	қорап 400 гр.	155	387	РФ
	Е	қорап 400 гр.	180	450	РФ
	Ariel	қорап 450 гр.	305	678	РФ
	Tide	қорап 450 гр.	256	569	РФ
	Ocean	қорап 600 гр.	439	732	Германия
	Persil	қорап 450 гр.	285	633	Германия
	Losk	қорап 450 гр.	250	555	РФ
	Uplon compact	қорап 400 гр.	275	687	Польша
	OMO	қорап 450 гр.	287	637	Югославия
Ескерту 7 - «Алматинский завод СМС» бизнес – жоспар негізінде

  Жоғарыда көрсетілген ұнтақтардың орта бағасы 1 кг = 592 теңге.

 

Кесте 8 - Жаппай сатуға жасалған шолу

№ п/п	Ұнтақ атауы	Орау түрі	Бірлік бағасы, теңге	1 кг бағасы, теңге
	ЭХО	қорап 350 гр.	106	304
	MIX	қорап 380 гр.	55	145
	Sun Line	қорап 350 гр.	110	314
	Моя семья	қорап 400 гр.	118	295
	Лотос	қорап 400 гр.	100	250
	Дени	қорап 400 гр.	110	275
Ескерту 8 - «Алматинский завод СМС» бизнес – жоспар негізінде

  Аталған ұнтақтардың орта бағасы  1 кг = 264 теңге.

 

Дифференциация

• Ұнтақтардың сапасы мен ішкі белгілерін (иіс,түс,орғышы) жылдам, икемді жақсартуға мүмкіндік;
• Жеткізудің (жеткізу мөлшері, қойма қорын толтыру) икемді шарттары;
• Бір рет кір жуғанға бағасы мен шығынын көрсететін үнемділік;
• Басқа ұқсас қымбат ұнтақтарға қарағандағы жоғары кір кетіретін қасиеттері;
• Кірдің қайта қонуына кедергі келтіретін арнайы қоспалар және жуатын кірді ұқыпты қарауды қамтамасыз ету;

• белок және крахмалқұрамдас өнімдерге байланысты  кірлерді   – қан, шөп, сүт, соустар, шоколад т.б. дақтарды тиімді кетіретін Энзималар құрамында бар;

• Ең жақсы Франциялық және Итальяндық парфюмерия қосындылары бар;
• Аллергиясыз және қолдың терісін қорғайды;
• Серіктес – жеткізуші – өндірушінің сенімділігі;
• Сапа кепілдігі;
• Жеткізудің жылдамдығы;
• Жоғары технология;
• Өнімнің жетерлік мөлшері мен ассортиментінің қолда  барлығы;
• Тұтынушыға жақындығы, кеденмен жұмыс жасаудың қажеттігінің жоқтығы;
• Халықаралық стандарттарға сәйкестігі.

Баға стратегиясы

Екі маркаға да қатысты  компания бейтарап паритетті баға стратегиясын ұстайды. Бейтарап баға стратегиясы бағаны  сауда маркасының критериі деп бағалауға пайдаланудан тұтынушылардың санасын аударып әкету. 

Алға жылжытудың негізгі тәсілі ретінде тұтынушылардың мүдделерін ескере отырып, мүдделі мақсатты топтарға  тікелей жарнаманы пайдалану қажет. Ол үшін мынаны пайдалану қажет:

• Жаңа зауыт  зауыттың өнімі бойынша жарнама-техникалық құжаттары жөніндегі материалдарды жіберу;
• Арнайы жергілікті және ресейлік маңызды газеттерде жаңа зауыттың өнімдеріне арналған  подготовка жарнама-ақпараттық мақалалар беру;
• Жаңа зауыттың өніміне арналған семинарлар.

Алға қойған   позицияға  сәйкес келетін компанияның бейнесін жасау  маңызы аз емес фактор болып табылады, ол үшін PR құралдарын тиімді пайдалану – қажетті қоғамдық пікір қалыптастыру. Оның ішінде  тиімді болуы мүмкін:

• Тұрмыстық химияның отандық өнімін өндірушіге арналған ақпараттық мақалалар  серияларын дайындау;
• қоғамдық- саяси газеттер мен журналдарда  жарнама-ақпараттық мақалалар дайындау;

Алға жылжыту бойынша аталған шаралар кешені  потенциалды жекелеген тұтынушылардың қажетті қоғамдық пікірін қалыптастырады.

 Нарықта зауыттың өнімін  сату стратегиясына қатысты бөлу каналдары мен саып алушыларға сату  ретінде  жоспарлар  тапсырылады. Негізгі жарнама мақсаттары төмендегідей табыстарға бағытталған:

• диструбицияның тілеген деңгейі мен зауыт өнімін нарыққа шығаруға қол жеткізу;
• потенциалды бәсекелестердің ұсынылған сату бағасының деңгейінің «Алматинский завод СМС» ЖШС компаниясы нарықтағы ұқсас өнімнің баға саясатымен қарап отыруға тиіс. Сонымен, компания тұтынушыға өзінің өнімінің төменгі бағасының бірқалыпты позициясын көрсетеді, нәтижесінде компания сатудың үлкен мөлшеріне қол жеткізеді [27].

Аталған жобаны жүзеге асыру  және тұтынушы нарығында табысты алға жылжыту мақсатында «Алматинский завод СМС»  ЖШС төмендегі жарнамалық шараларды өткізуді жобалайды (кесте 9).

 

Кесте 9 - «Алматинский завод СМС»  ЖШС жарнамалық шаралары

 

№	Жарнама құралдары	Пайдалану, +/-	Ай сайынғы кететін шығын болжамы, теңге
1	Кеңінен қолданылатын баспа басылымдары	+	70 000
2	Арнайы баспа басылымдары	+	100 000
3	Телевидение: Роликтер дайындау және оларды  каналдарда айналдыру	+	150 000
4	Радио: Роликтер дайындау және оларды айналдыру	+
5	Полиграфиялық жарнамалар  (буклеттер, визиткалар, плакаттар, күнпарақтар, үнпарақтар т.б.)	+	150 000
6	Интернетте Web-өкілеттілік құру	+	120 000
Ескерту 9 - «Алматинский завод СМС» бизнес – жоспар негізінде