Инвестициялық жобаларды экономикалық талдау және бағалау

 «Айна» сериялы ұнтақтар – жоғары көпіретін қасиеті бар сапалы ұнтақ, рецептураның жаңа формуласы маталардың табиғи ашық түсін сақтауды қатамасыз етеді.

«RA» – жаңа дәуір ұнтағы.

Соны рецептураны  қазақстандық тараптың қатысуымен «Ballestra» компаниясы мамандары жасаған.

Шикізаттың  мен дайын өнімнің  сапасын бақылауды зауыттың химиялық лабораториясы бақылайды [39].

Жуғыш және ілеспелі  қасиеттерінің сапасы бойынша «RA»  әлемдік нарықта мойындалған ағылшын маркасы «Е» кіржуғыш ұнтағы іспеттес.

 

Кесте 11 - КЖЗ құрғақ түрлері:

 

№ п/п	Өнім	Орау	Ескертпе
1	«Айна» Luxe кіржуғыш ұнтағы	Картон қорабы, 450 г Өнеркәсіптік орағыш, полиэтилен  қосымшалары бар қаптар 20 кг, 10 кг	Рецептураны өзгерту,  жақсы сипаттамаларымен  жаңа оптикалық ағартқышты енгізу
2	«Айна» Automat кіржіғыш ұнтағы	Картон қорабы, 450 г Өнеркәсіптік орағыш, полиэтилен  қосымшалары бар қаптар 20 кг, 10 кг	Арзан бағалы сегменттен  автоматты кіржуғыш машиналарға арналған  ұнтақ
3	«Айна» Color кіржуғыш ұнтағы	Картон қорабы, 450 г Өнеркәсіптік орағыш, полиэтилен  қосымшалары бар қаптар 20 кг, 10 кг	Автоматты кіржуғыш машиналар үшін, қолмен жууға арналған, активиторлы типтерге жууға арналған . әр түрлі дақтарды (қан, шөп, сүт, соустар, т.б.)дақтарды  кетіретін энзималар (ферменттер) құрамында бар шоколад т.б. дақтарды
4	«Ra» Automat концентратты кіржуғыш ұнтағы	Картон қорабы, 450 г - 800 г, дозалағыш стақан Өнеркәсіптік орағыш, полиэтилен  қосымшалары бар қаптар 20 кг, 10 кг	Өнімге жарнама қажет
5	Кілем бұйымдарын тазалауға арналған заттар	Үнемдегіш  пакеттер 150гр. Қақпағы бар банка 500мл.	Өнімге жарнама қажет
Ескерту 11 - «Алматинский завод СМС» бизнес – жоспар негізінде

 

Жаңа отандық ұнтақтың құрамында биохимиялық өнеркәсіптің жаңа  зерттемелері падаланылған: ҮБЗ (үстіртін-белсенді заттар маталардың созылып кетуін болдырмайды және кірді барынша жоюдың тиімділігін арттырады);  карбоксиметилцеллюлоздар молекулалары (кірдің қайта отыруына кедергі келтіреді); химиялық және оптикалық ағартқыштар (ақтық және тазалық көгілдірлігін береді). Тұрмыстық химия заттарының аумағындағы  төңкеріс жетістігі – энзималар. Тек қана солар белок және крахмалқұрамдас өнімдерге байланысты  кірлерді – қан, шөп, сүт, соустар, шоколад т.б. дақтарды жояды. Келесі 11-шы және 12-ші кестелерде КЖЗ-тің құрғақ және сұйық түрлері көрсетәлген [40].

 

Кесте 12 - КЖЗ сұйық түрлері:

 

№ п/п	Өнім	Орау	Қажетті қосымша құралдар
	Автокөлік шыныларын жууға арналған қатпайтын сұйықтар	Қақпағымен банка 250 мл, 500мл; Пластикалық ыдыс  1000 мл, 1500 мл, 3л, 5л, 10л.	1.Сұйық жуғыш заттар өндіру  үшін желі  2. Қақпақтары бар банкаларға арналған орағыш құрал 3. Қосымша өндірістік алаңдар
	Ұнтақ күшейткіші	Пластикалық ыдыстар 250 мл, 500 мл
	Ағартқыш
	Дақкетіргіш
	Раковина мен унитаздарды тазалауға арналған заттар
	Кілем бұйымдарын тазалайтын заттар
	Автокөлік салондарын тазалайтын заттар
	Ыдысты жуу үшін қажетті сұйық жуғыш заттар
	Раковиналар мен унитаздар үшін сұйық тазалағыш заттар
	Микротолқынды пештерді жууға арналған сұйық жуғыш заттар
	Ағартқыш дақкетіргіштер
	Үтіктеген кезде маталарды жұмсартатын заттар
	Терезелер мен айналарды жууға арналған заттар
Ескерту 12 - «Алматинский завод СМС» бизнес – жоспар негізінде

 

Кәсіпорынның нақты  мүмкіндігін, халықтың сатып алу сұранысын, қайта жандандыруды есепке ала отырып, несиелеу кезеңінде «Алматинский завод СМС» ЖШС бар өнімдер  желісін кеңейтуді және өнімнің жаңа түрлерін шығаруды жоспарлауда:

• Түрлі түсті маталарды жууға арналған кіржуғыш ұнтақтар;
• Ір түрлі сұйық жуғыш заттар;
• Раковина, ванна және ас бөлмеге арналған тазалағыш ұнтақтар;
• Кілем бұйымдарын тазалауға арналған заттар;
• Машиналардың шыныларын жууға арналған заттар және б..

Жоғарыда көрсетілген ассортиментті кеңейту зауыт қалыпты тәртіпте жұмыс жасаса, өзінің қаржысымен игере алатын қомақты қаржыны талап етеді және  кеңейтудің  нәтижесі 20-25 адамды тұрғылықты жұмыспен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді [41].

Өнім түрлерін аталған кеңейту  зауытқа кең қосымша жобамен 30 атаумен өнім ассортименттері болуына  және шығарылатын өнім көлемін  ең жоғары деңгейде диверсификациялауға мүмкіндік береді.

Өнім ассортименттерін кеңейту негізінде «Алматинский завод СМС»  ЖШС тұтынушылар нарығында өз үлесін иемденуді, сонымен халықтың   қажеттілігін қанағаттандырып,  тұрмыстық және өнеркәсіптік синтетикалық жуғыш заттардың, сонымен қатар азтоннажды химия тауарларының  ірі қазақстандық өндірушілерінің бірі болуды көздейді.

Сонымен, тартылған несие  қаржылары Алматы КЖЗ зауытына  тек қана өндірістік қызметін жандандырып қоймай, сонымен қатар, қажетті стандарттарға сай сапалы өнімді шығарып, өндіріс көлемін кеңейтуге, сонымен сатып алушылар нарығында сату көлемін арттыруға мүмкіндік береді және көмек қарыздарын жабу үшін пайда алуға мүмкіндік береді [42].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

 

1. Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау

 

 

«Алматинский завод СМС» ЖШС жасалып жатқан инвестициялық жобалардың шеңберінде кіржуғыш ұнтақтарын өндіру және оған несие құралдары қажет болады. Осы  кезде зауыттың  «Банк Центр Кредит»  АҚ алдындағы қарызы  4 859 298 АҚШ долларын құрайды, ол 150 теңге курс бойынша. АО «Банк Центр Кредит» АҚ  3 359 298  АҚШ долларына бір жылға төлемдерді кейінге қалдыру арқылы қайта қаржыландыруға немесе басқа банкке жобаны беруге келісті. Несиенің қалған 1 500 000  АҚШ доллары сомасын зауыт жан жақтан тартылған қаржымен жабуы тиіс.

Зауыттың жұмысын қайта жандандыру үшін 600 000 000 теңге немесе 4 000 000 АҚШ доллары 150 теңге курс бойынша зауыт несие алуды болжауда. Несиенің берілу мерзімі  – 3 жыл. Болжанған пайыздық мөлшер – 12,5% жылдық. Аталған несие бойынша негізгі қарызды жабуға 1 жылға мораторий болжануда.

Жобаның басшылары үлкен жұмыс тәжірибесі мен осынай кәсіпорындардың жұмысын ұйымдастыру аумағында кәсіптік білімі бар, нарықтың осы сегментін жақсы біледі, жеткізушілер мен тұтынушылардың сенімді беделіне ие. 

Аймақ үшін:

• Халық тұтынатын тауарларды өндіретін секторда дайын өнімді бөлетін жүйенің өсуі;
• Несие беру және өнімді сату есебінен аймаққа қомақты қаржының құюылуы;
• Салықтан және басқа да  бюджетке төленген төлемдердің түсуінің арқасындағы бюджет қаржысының қосымша құйылуы .

Жергілікті халық үшін:

• Жұмыссыздық көбейіп тұрған жағыдайда  қосымша жұмыс орындарын беру;
• Ішкі нарықтың қажеттігін қамтамасыз ету;
• өнімге біршама төменгі бағалар;
• өндірістің тиімділігін арттыру;
• өндірістік алаңды оңтайлы пайдалану;
• заманауи технологияны игеру.

Несие берушілер үшін:

• инвестицияны  жылдық 12,5 %  несие берушілерге қайтару, ол үш жыл ішінде   287 109 375 теңгені құрайды немесе  или өсім 26%;
• қарыз қаржысын қайтаруды қамтамасыз ету  мақсатында, компания үшінші жақты қатыстыру арқлы кепілдік қамтуды қояды.

Осы  кезде зауыттың  «Банк Центр Кредит»  АҚ алдындағы қарызы  4 859 298 АҚШ долларын құрайды, ол 150 теңге курс бойынша. АО «Банк Центр Кредит» АҚ  3 359 298  АҚШ долларына бір жылға төлемдерді кейінге қалдыру арқылы қайта қаржыландыруға немесе басқа банкке жобаны беруге келісті. Несиенің қалған 1 500 000  АҚШ доллары сомасын зауыт жан жақтан тартылған қаржымен жабуы тиіс.

Зауыттың жұмысын қайта жандандыру үшін 600 000 000 теңге немесе 4 000 000 АҚШ доллары 150 теңге курс бойынша зауыт несие алуды болжауда. Несиенің берілу мерзімі  – 3 жыл. Болжанған пайыздық мөлшер – 12,5% жылдық. Аталған несие бойынша негізгі қарызды жабуға 1 жылға мораторий болжануда.

«Алматинский завод СМС» ЖШС жасалып жатқан инвестициялық жобалардың шеңберінде кіржуғыш ұнтақтарын өндіру және оған несие құралдары қажет болады. Осы  кезде зауыттың  «Банк Центр Кредит»  АҚ алдындағы қарызы  4 859 298 АҚШ долларын құрайды, ол 150 теңге курс бойынша. АО «Банк Центр Кредит» АҚ 3 359 298  АҚШ долларына бір жылға төлемдерді кейінге қалдыру арқылы қайта қаржыландыруға немесе басқа банкке жобаны беруге келісті. Несиенің қалған 1 500 000  АҚШ доллары сомасын зауыт жан жақтан тартылған қаржымен жабуы тиіс.

Зауыттың жұмысын қайта жандандыру үшін 600 000 000 теңге немесе 4 000 000 АҚШ доллары 150 теңге курс бойынша зауыт несие алуды болжауда. Несиенің берілу мерзімі  – 3 жыл. Болжанған пайыздық мөлшер – 12,5% жылдық. Аталған несие бойынша негізгі қарызды жабуға 1 жылға мораторий болжануда.

Дисконттау мөлшерінің негізінде инвестициялық талдаудың кең таралған жағдайының бірі, егер оның пайдалылық нормасы ұқсас тәуекелі бар  капитал салымының кез келген басқа әдiсі үшiн оның пайда нормасы бірденеден асып түсетін болса, инвестициялау жобасы тартымды болады. Факторлардың бір бөлігі, яғни талап етілетін пайда теңдеуінің қосылғыштары нақты инвестициялық жобалардың жеке ерекшеліктеріне тәуелді емес және оның жүзеге асуының (инфляция, елдің тәуекел және т.б.) жалпы экономикалық шарттарын көрсетеді. Сондықтан, оларды сандық негізде өлшеу үшін экономикадағы капиталды инвестициялау нұсқасында бар нақты табыстылық деңгейі қолданылуы мүмкін. Дисконттау мөлшерлемесі құрамында минималды кепілді табыстылық деңгейі (инвестиция салымының түріне тәуелді емес), инфляция өсімі, нақты инвестициялау тәуекелінің деңгейін есептейтін коэффициент болады.

Сондықтан, инфляцияның болжамды өсіміне, саладағы табыстылықтың орташа мөлшерлемесіне, пайда болған экономикалық жағдайға қарай отырып, дисконттау мөлшерлемесін нақты i=12,5% деңгейінде ұсынамыз.

Коммерциялық тиімділікті есептеу кезінде келесі жағдайларды ескеру қажет:

• доллар бағамының қазақстандық теңгеге деген біртіндеп өсуін жорамалданады;
• химия өнеркәсібіне деген баға біртіндеп өседі (ҚР Қаржы Министрлігінің болжамы)
• экспорттық баж салығы және салық мөлшерлемесі тұрақты деп болжанады;
• қызметкерлердің еңбекақы қорының өсуі шамамен 6-7% деп болжамданады;
• материалдар құнының шамамен жылына 4%-ға өсуі жорамалданады;
• басқа да шығындар жылына шамамен 3%-ға өсу болжамданады.

Бюджет тиімділігін есептегенде келсілерді ескеруіміз қажет:

• экспорттық баж салығы;
• пайдалы қазбаларды өндіруге салық;
• әлеуметтік салық;
• пайдаға деген салық [43].

Формула (3) қолдана отырып, жобаның таза ағымдық құнын есептейміз:

= 67 008 093, 81 тенге. 0 болғандықтан, жобаны табысты деп есептейміз. Формула (6) қолданып, рентабельділік индексін есептейміз:

  = 8,2 . 1 болғандықтан, жоба ұтымды және әрбір салынған теңге үшін  8,2 теңге келеді. Берілген жобаның ішкі табыстылық нормасы формула (9) қолданып есептейміз:

IRR = 102,56%. IRR i болғандықтан, жоба тәуекелге бекім болып келеді деген сөз.

Формула (10) және (11) қолдана отырып, дисконтталған өтімділік мерзімін есептейміз:

= 2,57 жыл. Өтімділік мерзімі жобаның  жүзеге асыру мерзімінен аз  болып келді.

Тартылған қаржыға «Алматинский завод СМС» ЖШС  ниет етеді:

1. «Банк Центр Кредит» АҚ 1 500 000  АҚШ доллары көлемінде несиесін  жауып, борыш құрылымын қайта құруды жүргізу;
2. Зауыттың жұмысын қайта  жаңғырту, оған жұмсайды 

• 3 айлық шикізат пен компоненттерінің мөлшерін алуға  2 000 000  АҚШ доллары;
• құралдарға технологиялық аудит жүргізу, қосалқы бөлшектер сатып алу және қалпына келтіру үшін 100 000  АҚШ доллары;
• шығарылатын өнімді сатудан қаржы түскенге дейін, өндірісті  ұйымдастыруға, зауыттың тіршілігі мен ұжымды  қолдауға  400 000  АҚШ доллары.