Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру

       Талдау үшін  ақпарат көздері:

Ұйымның экономикалық және әлеуметтік даму жоспары, еңбек жөніндегі статистикалық есеп беру, табель есебінің және кадралр бөлімінің мәліметтері.

      Еңбек ақы шығындары, өндірілген өнімнің, орындалған  жұмыстың және көрсетілген кқрсетілген  қызметтің өзіндік құнында айтарлықтай үлес салмақты алады.

      Еңбек ақы шығындарын  қалыптастыру жұмысшылардың категориясына  тәуелді, өйткені жұмысшыларға еңбек  ақы төлеуге көп жағдайда орындалған  жұмыстың көлемі (кесімді еңбек  ақы жағдайында) немесе атқарылған уақыт (мерзімді  еңбек ақы төлеу жағдайында) ықпал етеді. Қызметкерлердің еңбек ақысы бекітілген қызметтік окладқа сәйкес жүргізіледі, яғни өндіріс көлемімен тікелей байланысты.

      Еңбек ақы еңбек  өнімділігімен тығыз байланысты. Еңбек өнімділігі – еңбек процесінің тиімділік көрсеткіші, ол белгілі бір уақыт өлшеміне өндірілетін өнім санын сипаттайды. Ал еңбек ақы жұмысшыға орындалған жұмыс үшін төленетін ақшалай сыйақы.

 

Кесте 9 - Серіктестікте еңбек ресурстарының  пайдалануын талдау

Көрсеткіштер	2007 жыл	2008 жыл	Ауытқу (+,-)	Өсу қарқыны %
Өткізілген өнім көлемі, мың теңге	57322	80146	+22824	139,8
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің орташа тізімдік саны,адам	102	113	+11	110,7
Оның ішінде: -жұмысшылар	85	99	+14	116,5
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің еңбек ақы қоры, мың теңге	15116	20046	+4930	132,6
Оның ішінде: -жұмысшылар	12230	15730	+3500	128,6
Еңбек өнімділігі, мың теңге	561	709	+148	126,4
Оның ішінде: -бір жұмысшынікі	674	809	+135	120
Қызметкерлердің орташа жылдық жалақысы, мың теңге	83	103,9	+20,9	125,2
Оның ішінде: -бір жұмысшынікі	92	107	+15	116,3
Өткізілген өнім көлеміндегі	26,5	25	-1,5	94,3
Еңбек ақының үлесі %
Ескерту:

 

Кесте 13-тің мәліметтері өткізілген өнім көлемінде де, еңбек ақы қорында да өзгерістер бар екенін көрсетіп отыр. Өткізілген өнім көлемі 139,8%-ға өсумен қатар, қызметкерлердің жалпы саны 102 адамнан 113 адамға дейін өсті , өсу  қарқыны 139,8 %. Жұмысшылардың саны да 14 адамға өсті, яғни өсу қарқыны 116,5%. Еңбек ақы қорының өнеркәсіптік - өндірістік қызметкерлер бойынша да жоғарлауы байқалады, сәйкесінше 132,6% және 128,6%.  Осы барлық өзгерістер жұмысшының өнімділігіне әсер етті.

    Бір жұмысшының орташа жылдық жалақысы 83 мың теңгеден 106,9 мың теңгеге дейін өсті және өткен жылға қарағанда 125,2% құрады. Жұмысшылар категориясының жалақысы бүкіл ұйымға қарағанда жоғарылау. Мәселен, өткен жылы 9 мың теңгеге (92-83) және есепті жылы 3,1 мың теңгеге (107-103,9) көп.

       Жұмысшының отраша жылдық жалақысы өткен жылдың өсу қарқынынан 116,5% жоғары.

     Өткізілген өнім көлеміндегі жалақының үлесін қарастыра отырып, өнім көлемінің өсуімен қатар еңбек ақы қоры да 4930 мың теңгеге  немесе 32,6 пайызға көтерілген.

    Осылайша, есепті жылы ұйым жақсы нәтижелерге қол жеткізген:

өткізілген өнім көлемі жоғарылаған, жұмысшылар саны өскен, еңбекке ақы төлеу қоры артқан, еңбек өнімділігі де жоғары.

    Өткізілген өнімнің нақты өсіміне (кемуіне) еңбек өнімділігінің ықпалы зор. Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің және жұмысшылардың еңбек өнімділігінің және олардың санының өткізілген өнімнің осіміне әсерін кесте негізінде есептеуга болады.

  

 Кесте 10 - Өткізілген өнім көлемінің нақты өзгерісіне факторлардың ықпалын зерттеуге қажетті мәліметтер

Көрсеткіштер	Өлшем бірлік	2007 жыл	2008 жыл	Ауытқуы (+,-)
Өткізілген өнім көлемі, мың теңге	57322	80146	+22824	139,8
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің орташа тізімдік саны,адам	102	113	+11	110,7
Оның ішінде: -жұмысшылар	85	99	+14	116,5
Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің еңбек өнімділігі, мың теңге	561	709	+148	126,4
Оның ішінде: -бір	674	809	+135	120

 

   Кесте 14-тен көріп отырмыз, өткізілген өнім көлемі 22824 мың  теңгеге, Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің  еңбек өнімділігі 148 мың теңгеге, жұмысшынікі 135 мың теңгеге өскен. Еңбек өнімділігінің есебінен өнімнің нақты өсімі немесе төмендеуі есептеледі:

       Өнеркәсіптік-өндірістік  қызметкерлердің өнім өндіру  көлемі =

(709-561)x113= 16724мың теңге

   Жұмысшылардың өнім өндіру  көлемі:=(809-674)x99=13365 мың теңге

   Жұмысшы саны есебінен: (113-102)x561=6171 мың теңге.

 Екі фактордың өткізілген  өнімнің нақты өсіміне сомалық  ықпалы құрайды: = 16724+6171=22895 мың теңге.

     Осылайша, өткізілген  өнімнің көлеміне көбірек ықпалын  еңбек өнімділігі тигізген.

 Өткізілген өнім көлемінің  үлесі еңбек өнімділігінің есебінен 73,1 % (16724/22895х100) және жұмысшылар санының өзгерісі есебінен 26,9 % (6171/22895х100) өскен.

 

Кесте 11 - Жұмыс уақыты қорының пайдаланылуын талдау

 

Көрсеткіштер	Жоспарлы		Нақты		Ауытқу
	Барлығы	1 жұмысшыға	Барлығы	1 жұмысшыға	Барлығы	1 жұмысшыға
Күнтізбелік күн саны	64430	365	70445	365	+4015
Демалыс күндері	9464	52	10036	52	+572
Нақты уақыт	56966	313	60409	313	+3443
Іркілістер
Еңбек демалысы, ад/сағ	3276	18	3860	20	+584	+2
Ауру	546	3	965	5	+419	+2
Босану	546	3	579	3	+33	-
Әкімшіліктің берген еңбек демалысы	-	-	1158	6	+1158	+6
Еңбек ақысыз	-	-	386	2	+386	+2
Еңбек тәртібін бұзғаны үшін	-	-	386	2	+386	+2

 

Жұмыс уақытының пайдалы қоры
-ад/күн	52052	286	53075	275	+1023	-11
-ад/сағ	420784	2312	242600	2200	+3816	-112

 

      Талдау көрсетіп  отырғандай, нақты нақты уақыт  қорының  бір адамға өзгерісі 3443 адам-күн, бүкіл ұйым бойынша  жұмысшы саны 11 адамға өскен. Жұмысқа  шықпай қалған күндер және  іркілістер ҚР заңы бойынша (1 адамға 18күн) жоспарланады. Нақтысы 20 күнді құрады. Еңбек тәртібінің бұзылуы да байқалды, ол орта шамамен  1 адамға 2 күннен.

      Осылайша, жұмыс уақытының  пайдалы қоры әрбір жұмысшыға 286 күн деп  жоспарланды, ал анқты -275 күн. Жұмысқа шықпай қалған  күндер бір адамға 11 күнді құрап отыр, сағат бір адамға 112 сағат.

 

16 кесте

2007-2008 жылғы еңбек өнімділігін талдау                                                                                                       

Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2007 жыл	2008 жыл	Ауытқу (+,-)	Өсу қарқыны %
Өткізілген өнім көлемі	мың теңге	57322	80146	+2282	139,8
Орташа тізімдік жұмысшылар саны	адам	102	113	+11	110,7
Жоспарланғаны	ад-күн	37310	48057	+10747	128,8
Пайдаланылғаны	ад-сағ	298853,1	383975,4	85122,3	128,5
Еңбек өнімділігі	мың теңге	561	709	+148	126,4
Күндік еңбек өнімділігі	мың теңге	3,863	3,209	-0,474	87,1
Сағаттық еңбек өнімділігі	мың теңге	0,460	0,402	-0,058	87,4

 

Жұмыс күнінің ұзақтығы	күн	8,01	7,99	-0,02	99,7
Жұмыс жылының ұзақтығы	күн	205	249	+44	121,5

  

 

 

 

Кесте 16-нің мәліметтері есепті жылы жылдық өнімділік 148 мың теңгеге,өсу қарқыны 126,4 өскенін көрсетіп тұр. Бірақ күндік және сағаттық еңбек өнімділігі сәйкесінше 0,474 мың теңгеге және 0,058 мың теңгеге төмен. Оның себептеріне ықпал ететін факторлар бар.

 

 

 

 

17 кесте

Еңбек өнімділігін факторлық талдау

 

Көрсеткіштер	2007 жыл	2008 жыл	Ауытқу (+,-)	Оның ішінде
				Сағат өнімд.	Күндік өнімд.	Жыл-дық өнімд.
Жұмысшының жылдық өнімділігі, мың теңге	561	709	+148
Сағаттық өнімділігі, мың теңге	0,460	0,402	-0,058	-95,2
Күн ұзақтығы, күн	8,01	7,99	-0,02		-1,65
Жұмыс күнінің ұзақтығы, күн	205	249	+44			141,3

 

     Кесте 17-дің мәліметтері  бойынша еңбек өнімділігінің 148 мың  теңгеге өсуі келесі факторлардың  ықпалымен болды: