Дайын өнімнің талдауы және аудиті бойынша жетілдіру шаралары және жұмыс жоспарының есебін өзгерту

Дайын өнімді есептеу үшін 1320 «Дайын өнім» деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым каражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты езіндік құны бойынша көрініс табады

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде, дайын өнім түсінігі және есебінің теориялық аспектілері, дайын өнім түсінігі, дайын өнім есебінің мақсаттары, дайын өнімнің бағалануы қарастырылды.

Екінші бөлімінде,өндірістен дайын өнімнің түсуі, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерді тапсыру есебі, бухгалтерияда және қоймада дайын өнімнің есебін ұйымдастыру,жүктелген өнімнің, атқарылған жұмыстар мен  көрсетілген қызметтер есебі, дайын өнімді өткізу есебі.

Үшінші бөлімінде,дайын өнім шығарылуының және өткізуінің талдауы, дайын өнімді түгендеу және  дайын өнім есебі бойынша есеп беру. Европа елдерінің бухгалтерлік есеп жүргізу ерекшеліктері.

Дайын өнімді қабылдау-тапсыру накладной бойынша немесе өнімді шығару жиынтығы бойынша өндірістен қоймаға кірістеледі.

Қабылдау-тапсыру кұжаты (накладнойы) цехта екі дана етіп жазылады. Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы қоймада, екіншісі цехта қалады. Экономиканың әр түрлі салаларында қабылдау-тапсыру құжатының (накладнойының) арнайы (немесе арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін. Солардың бірі жоғарыда қосымшада келтірілді.

Қабылдау-тапсыру кұжаты көптеген өндірістерде, басқа да енеркәсіп салаларында өндіріс есебініңтапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау-тапсыру құжатын өнімді шығару көрсеткіштерімен қатар, енімді еткізу үшін де пайдаланады. Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің бірлесіп әкелінген үлкен номенклатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.

Өндірістік тапсырмалардың орындалу барысын жедел байқап отыру үшін және шығарылған дайын өнімнің құнын жедел есептеп отыру үшін енеркәсіптің барлык салаларында «Өнім шығару жиынтығы» деген кұжаттың нысаны колданылады.

Осы жиынтық бойынша бір айдағы өнімді кірістеуге болады. Бұл жағдайда оған тиісті накладнойлар қоса тіркеледі.

Қоймаларда дайын өнім есебін, материалдар есебі сияқты койма есебінің карточкаларында жүргізіледі. Айдың аяғында карточкалардағы шығарылған қалдықтарды қойма меңгерушісі дайын енім қалдыктарының кітабына көшіреді.

Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі кұжаттар, оның тізімдемесімен (реестрімен) бірге бухгалтерияға түседі.

Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі құжаттарды тапсыру тізімінің деректерін келіп түсулеріне қарай дайын өнімнің жинақтау есебінің жинақ ведомосына есептік топтар бойынша шығарады. Жинақ ведомосының деректерін дайын енім қалдықтарының кітабымен салыстырып тексереді, бұл қойма есебінің бухгалтерияда жүргізілетін синтетикалық есебімен бірдей болып шығуын қамтамасыз етеді.

Айдың аяғында есеп беру калькуляциясын жасағаннан кейін, барлық өнімнің нақты өзіндік кұны және нақты өзіндік құны мен жоспарлы өзіндік құнының арасындағы, немесе нақты өзіндік құны мен кәсіпорынның келісімді бағалары бойынша есептелген өзіндік құнының арасындағы айырмашылықтары анықталады. Дайын өнімді шығарғаны туралы синтетикалықдеректері 1320 «Дайын өнім» шотының дебетінде жинақталып, 8010 «Негізгі өндіріс», 8030 «Қосалкы өндіріс» және 8020 «Өз өндірісінің шала өнімдері» деген (егер шала өнімдердің немесе фабрикаттарының бір белігі сату үшін шығарылса) шоттарының кредитінде көрініс табады. Дайын өнімді қабылдау-тапсыру накладной бойынша немесе өнімді шығару жиынтығы бойынша өндірістен қоймаға кірістеледі.

Қабылдау-тапсыру кұжаты аспаптық, радиотехникалык кәсіпорындарында, жаппай және сериялық өндірістерде, басқа да енеркәсіп салаларында өндіріс есебініңтапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау-тапсыру құжатын өнімді шығару көрсеткіштерімен қатар, енімді еткізу үшін де пайдаланады. Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің бірлесіп әкелінген үлкен номенклатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.

Өндіріс – бұл қоғамның тіршілік етуі және дамуы үшін қажетті материалды игіліктерді жасау процессі.

Материалды өндірістің өнімі – табиғат пен еңбек заттарын біріктіруді білдіретін материалды игілік болып табылады.

Қазіргі заманғы өндіріс үздіксіз ғылыми – техникалық прогресс жағдайларында дамиды, оның басты мазмұны өндірісті ақпараттандыру және автоматтандыру.

Әрбір кәсіпорын өндірістік бөлімшелерден тұрады – цехтар, учаскілер, қызмет көрсетуші шаруашылық, басқару органдары. Кәсіпорынның құрамына сонымен қатар жұмысшылар мен олардың жанұяларының мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға негізделген ұйымдар мен мекемелер жатуы мүмкін.

Өндірістік тапсырмалардың орындалу барысын жедел байқап отыру үшін және шығарылған дайын өнімнің құнын жедел есептеп отыру үшін енеркәсіптің барлык салаларында «Өнім шығару жиынтығы» деген кұжаттың нысаны колданылады.

Кәсіпорынның өндірістік бөлімшелері – цехтар, учаскілер, қызмет көрсетуші шаруашылықтар тікелей немесе жанама түрде өндірістік процесте қатысады, жиынтықтағы олардың өзара байланысы кәсіпорынның өндірістік құрылымын құрайды.

Өндірісітің белгілі бір түрін пайдалану өнімнің номенклатурасымен және дайындалуға тиіс өнімнің көлемімен анықталады. Сонымен бірге біртекті өндірісте сериялық өндіріс элементтерін және сериялық өндірісте жаппай өндіріс элементтерін қолдануға тырысу қажет. Технологиялық процесті басқару белгілі бір кәсіпорынның нақты құрылымына байланысты болады. Сонымен қатар кәсіпорынның функционалды жүйесін құру әдісіне де байланысты.

Өнім сапасы – бұл қажеттіліктерді оның мақсатына қарай қанағаттандыруға оның жарамдылығын анықтайтын қасиеттерінің жиынтығы. 

Нақты бір өндірісте оның өнімінің сапасы оның пайдалану жарамдылығын анықтайтын қасиеттерімен сипатталады және пайдалану процесінде айқындалады.

     Кез келген өнім, қызмет  және жұмыс өндірісі белгілі  бір шығындармен байланысты. «Шығындар» ұғымы өндіріс залалдарымен байланысты активтердің (материалдардың, ақша қаражатарының) азаюын немесе міндеттемелердің  (кредиторлық қарыздың) ұлғаюын қамтиды. Бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша «актив» субъектімен бақыланатын ресурс, болашақта табыс күтілетін өткен процесстің нәтижесі ретінде анықталады.

Қорытындылай келе, дайын өнім есебі кәсіпорын үшін ең маңызды негізгі  есеп түрлерінің бірі болып табылады. Дайын өнім есебінің дұрыс, уақытында ұйымдастырылуынан, өткізуден түскен табыстың есептелуі, өндіріс шығындарының жабылуы, өткізу көлемінің анықталуы тығыз байланысты.

Қарастырылып отырған тақырыппен жасаған зерттеулік жұмыстар, болашақ мамандығымды игерудің алғы шарттары деп санаймыз.

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Омаров А.Ш, Абленов Д.О, Радостовец В.К Алматы: Экономика, 2009г.-32-81 б.

2. Анализ хозяйственной деятельности  в промышленности: Учебник / Л.А. Богдановская, Г.Г. Виногоров, О.Ф. Мигун и др.; Под  общ. ред. В.И. Стражева. - 2-е изд., стереотип. – Мн.: Выш.шк., 2006г, 189 с.

3. Мырзалиев Б.С, Абдушукуров Р.С  «Основы бухгалтерского учета»  Алматы, 2010г.-136б

4.Рахимбекова Р.М «Финансовый  учет на предприятии» Алматы:Экономика, 2003г.-118-179 б.

5. Сейдахметова Ф.С «Современный  бухгалтерский учет» Алматы, 2005г. -388-36 б.

6. Соколова Я.В «Бухгалтерский  учет»,  Москва, «ИНФРА» 2004 г. 23б

7. Джандельбаева А. «Основы организации  при переходе на МСФО» // МСФО  № 6 2010г.-68 б.

8. Бабаев Ю.А, И.П.Комиссарова, В.А.Бородин  «Бухгалтерский учет» - 2-е изд., Москва, Юнити – Дана, 2005г.- 62б

9. Радостовец В.К, Радостовец В.В, Шмидт О.И «Бухгалтерский учет на предприятии» Алматы, 2003г.- 561-58 б

10. Международные стандарты финансовой  отчетности (МСФО,МБС.IAS) 1998 год.

11. Алиев М «Регулирование консолидированной отчетности в странах Европейского союза» // Қаржы қаражат , 2012ж., 40б.

12. «ВК МКК» АҚ Есептік саясаты

13. «ВК МКК» АҚ есептік құжаттамасы мен балансы

14. Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» №2732  26 декабря 1995 года, с изменениями на 01.01. 2013 года

15. «ВК МКК» АҚ-ның «Бухгалтерлік қызметтің лауазымдық міндеттері туралы» бұйрығы № 126/9-ІІ

16.Алиев М.К « Бухгалтерская отчетность в системе информационного обеспечения финансового менеджмента» // КазЭу хабаршысы №2 2005г.-181-18 б.

17.Толпаков Ж.С «Бухгалтерский учет» Караганда,2004г.-680-778 б.

18. Бухгалтерлік есептің жоспар-шоты. 24.12.2012

19. Соловьева О.В «Международная практика учета и отчетности» Москва: ИНФРА-М,2004г 26-35 б

20. Модеров С «Консолидированная  финансовая отчетность» // МСФО №1 2006г.-18 б.

21. Алиев М «Анализ и оценка консолидированной финансовой отчетности акционерами» // Банки Казахстана №12, 2005г.-23 б.

22. Салина А.П «Принципы бухгалтерского учета» Алматы:Экономика, 2003г.-337 б.

23. Назарова В.Л «Бухгалтерский учет хозяйствующих субьектов» Алматы :Экономика 2009г.- 216 б.

24. Безруких П.С., Кондраков Н.П., Палий В.Ф. и др. Бухгалтерский учёт: Учебник / Под ред. П.С. Безруких. – Москва: Бухгалтерский учёт, 2010. – 58б.

25. Суглобов А.Е, Б.Т.Жарылгасова «Бухгалтерский учет и аудит», Кнорус, 2005г 356-400б

26. Экономика предприятия: Учебник для вузов / В.Я. Горфинкель, Е.М. Купряков, В.П. Прасолова и др.; Под ред. проф. В.Я. Горфинкеля, проф. Е.М. Купрякова. – М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 2012г.С.117

27. Аудиторлық қызмет туралы Қазақстан Республикасы 1998 жылғы 20 қарашадағы N 304-I Заңы, 01.01.2013 жылдың басына өзгертулер мен толықтыруларды ескергенде

28. Анализ хозяйственной деятельности: Учебник / И.А. Белобжецкий, В.А. Белобородова, М.Ф. Дьячков и др.; Под ред. В.А. Белобородовой, 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 1999г. С.72
29. Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия: Учебник; 2-е изд., перераб. и доп. – М.: ИНФРА-М, 2008г. С.13
30. Филипенко Л.Н. Бухгалтерский учёт. Издание 3-е, переработанное и дополненное. В 3-х частях. Часть 1: Практ.пособие.- Минск: Изд. О.Ф. Филипенко, 2003. – 180с.  
31. Қазақстан Респуликасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2012 жылғы 14 желтоқсан.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША А

 

Дайын өнім мен тауарлар есебі бойынша шаруашылық операциялар

 

№			Операциялвр мазмұны	Сәйкес құжаттар	Шттар корреспонденциясы
					Дебет бойынша	Кредит бойынша
1			Негізгі және көмекші цехтардан шыққан дайын өнімдерді нақты күнмен кіріске енгізу	Техникалық бақылау бөлімінің қабылдау актісі	1320	8010,8030
2			Мекеменің өз қажеттігі үшін дайын өнім, материалдар құрамына аудару	Басшысының өкімі, жүк құжаттар	1310-1315, 1317	1320
3			Дайын өнімді кәсіпорын қажетіне босату: жалпы өндірістік мақсат үшін жалпы шаруашылық мақсат үшін	Мекеме басшысының өкімі, жүк құжаттар	8048 7210	1320 1320
4			Сатып алушылардың есептік құжаттарын ұсынуы бойынша тиелген немесе өткізілген дайын өнімнің нақты құны	Сатылған, өткізілген дайын өнім туралы акт	7010	1320
5			Дайын өнімдердің кемдерін есептен шығару	Түгендеу акті	7210	1320
6			Сатып алушылар қайтарған дайын өнімді өзіндік құнмен қайтып қабылдау (сторно)	Ақау анықтау акті, келісім – шартты қайта қарау	7010	1320
7			Алынған тауарларға жеткізушілердің шоттарын акцептілеу (келісім беру)	Келісімшарттар, шот - фактуралар	1330	3310
8			Төлеуге тиісті кеден бажы	Кеден жарлығы, шоттар	1330	3190
9			Төлеуге тиісті кеденді рәсімдеу алымы	Кеден жарлығы, шоттар	1320	3390
10			Делдалдық, жеткізушілерге төлеуге тиісті комиссиялық сыйақылар	Келісім, шот - фактура	1330	3310
11			Тауар алудағы, жеткізудегі көлік – дайындау және басқа шығыстар	Келісім, шот - фактуралар	1330	3390
12			Алынған тауарға нақты ақша төлеунуі	Кассалық құжат, жүкқұжат	1330	1010
13		Құрылтайшылардан мекеменің жарғылық капитал есебінен түскен тауарлардың кіріске енгізілуі		Құрылтай құжаттары, хаттама жүк құжаттары	1330	5020
14		Түгендеу кезінде анықталған артық тауарлардың кіріске алынуы		Түгендеу актісі, жүкқұжаттары	1330	6280
15		Заңды және жеке тұлғалардан қайтарымсыз алынған тауарлардың кіріске алынуы		Берілген тауар-ларға қабылдау өткізу актісі, жүкқұжаттар	1330	6280
16		Есеп беруші тұлғалар тарапынан алынған тауарларды кіріске енгізу		Аванстық есеп беру, жүкқұжат	1330	1250,3390
17		Өткізу үшін тұрғындардан қабылданған тауарлар		Тұрғындардан сатып алу акт, жүкқұжаттар	1330	3390
18		Сауда мекемелерінің есебіне тауарлардың ыдыстары орта есептік бағамен көрсетілуі: ыдыстардың есептік бағасының нақты өзіндік құнынан жоғары болуы ыдыстардың нақты өзіндік құнының есептік бағадан жоғары болуы		Ыдыстарды бағалау актісі, есептік құжаттар	1330 7470	6280 1330
19	Дайын өнімдерді қоймада сақтаудан болған шығындардың табиғи мөлшерін есептен шығару			Техникалық жағдайдың бақылайтын актісі	7210	1330
20	Сатып алушыларға босатқаннан немесе тиелгеннен соң, бірақ есептік құжаттары ұсынылып немесе оларға ақы төленіп қойылған тауарларды есептен шығару.			Өткізілген тауарлардың актісі, төлем құжаттары, шот - фактуралар	7010	1330
21	Тауарларды мекемеде өз мұқтаждары үшін пайдаланылуын шоттар арқылы көрсетілуі			Кәсіпорын басшысының өкілі, жүкқұжаттар	7210	1330

 

 

 

ҚОСЫМША Ә

 

“ВК МКК” АҚ –дағы дайын өнімнің нақты өзіндік құнының есебі

 

№ пп.	Көрсеткіш	Есептік бағалар бойынша	Нақты өзіндік құны бойынша	Ауытқу (+,–)
1	Дайын өнімнің ай басындағы қалдығы	300 000	306 000	+6 000
2	Өндірістен қабылданған Дайын өнім	2 700 000	2 724 000	+24 000
3	Қорытынды	3 000 000	3 030 000	+30 000
4	Нақты өзіндік құнының ауытқулары/ тұрақты есептік бағаларға қатынасы пайыз бойынша	Х	Х	1,0
5	Тиелген тауарлар	2 500 000	2 525 000	+25 000
6	Ай аяғындағы Дайын өнімнің қалдығы	500 000	505 000	+5000

 

 

 

 

ҚОСЫМША Б

 

Дайын өнімді сатуға байланысты шоттар корреспонденциясы

 

рет №	Шаруашылық операциялардың мазмұны	Сомасы, теңге	Шоттар корреспонденциясы
			дебет	кредит
1.	Тауар өндіруші кәсіпорыннан жеңілдігі ескерілген 2102 дана 50кг. қап 8200 теңгеден ұн алған: - ұнды алған сомасы - ҚҚС сомасына (12%)	17241379 2068965	1330 1420	3310 3310
2.	Кәсіпорында тауардың есебі сатып алынған бағасы бойынша жүреді, сондықтан сату бағасы бойынша қосымша жазулардың қажеттілігі жоқ. Есептік кезеңде ұнды тұтынушыларға сатылған және олармен шыққан залалды жөнінде бір жылға келісімшарт жасалған: - сатылған ұннан түскен  түсім сомасына (мұнда сатушының  табысы да, ҚҚС сомасы де ескерілген) - ұнды сатып алынған  құнына	22500000 3600000   17241379	1010 1010   6030	6010 3130   1330
3.	Кепілдік міндеттемесін орындау мақсатында: -келіп түскен залал  орнын толтыру сомасына - ҚҚС сомасына (12%)	760000 121600	1314 1420	3310 3310
4.	Келіп түскен тауармен жатқызылған	2880221	3130	1420
5.	Бюджетке ҚҚС сомасы төленді (3600000 – 2068965 - 121600), яғни айырмасы ғана төленді	1409435	3130	1010
6.	Алты ай өткен соң 12 сатып алушыларға, олардың талабы бойынша кепілдік қызмет көрсетілді. өздерінің накладнойы бойынша есептен шығарылды: - залалдық шығындар  - залал орнын толтыру  бойынша қосымша еңбек ақы  төленді - еңбек ақыдан әлеуметтік  салық ұсталынды [61100 – (10%-міндетті  зейнетақы жарнасы) х 21%]	72180   61100   11548	7110   7110   7110	1314   3350   3140