Дайын өнімнің талдауы және аудиті бойынша жетілдіру шаралары және жұмыс жоспарының есебін өзгерту

Бұрын көрсетiлгендей еңбекақыны жүйесiнiң кемшiлiктерi оның жеке мiнезiне байланысты, және оны ұжымдық – үлестiкке айналдыру керек. Әлемдiк экономикада бұл айналыс  жүзеге асырылуда. Бiзде сапаны және өнiмдiлiктi мадақтаудың ұжымдық-үлестiк жүйесiн қалыптастыру үшiн алғышарттар мен мүмкiндiктер аз емес.

Сонымен еңбектi ынталандыру жұмысшылардан тәуелдi факторлары негiзiнде құрылуы тиiс. Тек қана бағалық факторлар тәуелсiз бола алады, себебi практикада сату шарттары, несиелеу шарттары жұмысшылардан тәуелсiз. Сондықтан  жұмысшылардың мадақтауын пайдадан тура тәуелдiлiкте қою қате болушы едi. 

Сонымен қатар ұзақмерзiмдi және қысқамерзiмдi пайданы бөлу керек. Қысқамерзiмдiге ставка өндiрiстiң тұрақтылығы үшiн тиiмсiз, ал оның бәсеке қабiлеттiлiгi төмен, - бұл қазiргi кездегi экономиканың аксиомасы. Мұнда қысқамерзiмдi пайда алу және табыстарда үлестiк қатысу принциптi қабылдамауды мақсат етедi, осында жұмысшылардың материалды қызығушылығы жүйесi жоқ және болу мүмкiн емес, себебi пайдаға жеке қызығушылық басты орынды алатын келiспеушiлiк пайда болады. Сонымен, материалды реттеудiң жүйесiнiң критериялары пайдамен байланысты болмау керек.

Объективтi есеп және бақылау өте қажеттi, олар болмаса кәсiпорын бәсекеге қабiлетсiз болады. Бақылау мен экономикалық есептi ұйымдастыра алмайтын жеке меншiк иеленушiсi кәсiпорынды бәсекеқабiлеттi етiп жасай алатын өте табанды және дәйектi басшыға орнын беруге мәжбүр болады [30.Б.180].

Үшiншi жағдай жоғарыда анықталғандай, соңғы табыстарда жұмысшылардың үлестiк қатысу жүйесi бәсекеқабiлеттi кәсiпорынның талаптары болып табылады.

Төртiншiден материалды қызығушылыктың жүйесi нәтижелердi және еңбек шығындарын салыстыру және бағалаудың объективтiк критерийлерi мен жоғары эффективтiлiгiне бағытталған жұмысшылардың инвестициялау жүйесi ретiнде болу керек. Жұмысшы күшi негiзiнде инвестициялар функцияларының алатын еңбекақының пайда болуына сәйкес жағдай жасайтын iс-әрекет қажет, яғни кәсiбиеңбектiк аталатын инвестициялар болады. Бұл инвестициялар дәстүрлi еңбекақыдан кең, олар онымен шектелмейдi. Оның басты қайнар көзi – соңғы нәтиже. Материалды реттеудiң жүйесiн дипломмен алынған кәсiптiлiкке емес, жасалған жұмыстың деңгейiне және шешiм қабылдау кезiнде қолданылған кәсiптiлiк деңгейiне бағыттау керек. Осылайша еңбекақының мерзiмдi формасын қолданбай және жұмысшыларға олардың адам – сағаттарының санына емес, кәсiби деңгейi бойынша жалақы төлеу керек. Нақты кәсiби деңгейiнiң астында жұмысшының өзiнiң мiндеттерiн орындау қабiлеттерi ғана емес, сонымен қатар оның өндiрiстiк мәселелердi шешуге қатысу, оларды бiлу, кәсiпорынның шаруашылық қызметiнiң кез-келген аспектiсiнде хабардар болу қабiлетi жатыр.

Жұмысшылар үшiн инициатива және шығармашылықты мадақтау олардың “қызметi үшiн” немесе “жеке салымы үшiн” төлем ретiнде болуы керек. Бұны бағалау кәсiпорынмен анықталған критерийлер көмегiмен белгiленедi. Мысалы, диiрмен зауытының жұмысшының жұмысын бағалау үшiн келесi критерийлердi қолдануға болады: нақтылық, жылдамдылық, құралдарды үнемдеу, қауiпсiздiк, жұмыс қабылдауларын жетiлдiру. Жеке салым үшiн төлем коллективтiк еңбектiң мiнезiмен қарама-қайшылықта жүруiне қарамастан, оны жалпы салымды ескере отырып жұмысшылардың кәсiби деңгейiнiң бағалауы үшiн қолдануға болады.

Осылайша келесi шара негiзiнде еңбекақы жүйесiн сапа және өнiмдiлiктi мадақтау жүйесiне айналдыру болады. Бұл шараны енгiзудiң экономикалық эффектi кәсiпорынның әрбiр жұмысшысының еңбегiнен қайтарымдылықты жоғарлату арқылы берiледi.    

3. Жоғарыда көрсетiлгеннен  басқа тағы да бiрнеше шараларды  ұсынуға болады – бiр жұмысшымен  орташа iстелiнген жұмыс күндерiн  жоғарлатуға бағытталған күштердiң кешенiн өсiру («ДАНК» ЖШС соңғы есеп беру жылы бойынша бұл көрсеткiштер өте манызды болды). Бұл үшiн өндiрiстiк сызықтар бойынша еңбек заттарының өту графиктерiн нақтылау, жұмыста тұрудың болмауын және процестiң операциялары бойынша жартылай фабрикаттарының негiзделмеген аралық қорларының кұруын болдырмау сияқты ұйымдастырушылық iс-шараларды ұсынуға болады. Сонымен қатар жөндеушiлердiң еңбегiн құрал-жабдықтардың жөндеуiнiң сапасын жақсарту мақсатында оптимизациялау және кәсiби деңгейiн жоғарлату қажет.Екiншiден келесiдей iс-шараларды енгiзу жолымен еңбек тәртiбiн бұзуды жою және рұқсат етпеу қажет:

А. Жұмыс уақытының есебi бойынша қатал бақылауды енгiзу.

Б. Жоғарыда аталған iс-шараларды өмiрге келтiрумен байланысты iстелiнген уақыт көлемiнiң төмендеуден болатын жұмыс жоғалтуларын компенсациялау мақсатымен еңбектiң кесiмдi төлеудiң жүйесiн арықарайғы қозғалысы.

В. Кәсiпорынның кадрлық құрамын тұрақтандыру бойынша тенденцияны күшейту қажет. Бұл үшiн әлеуметтiк сферада бiрқатар шараларды жүргiзу керек. Жалпы еңбекақы қорының ауыспалы деңгейi талданатын кәсiпорында тұрақты деңгейiнен төмен. Бұл нәтиже бiрiншiден, кесiмдi еңбекақының жетiлдiрмеуiмен байланысты болады. Екiншiден, тұрақты бапта өнiм өндiрiсiнiң сандық деңгейнен тәуелдi еңбекақы баптары бүркеуiнiң нәтижесi. Бұл жұмысшының басқарушыдан тәуелдi ету мақсатын көздейтiн еңбекақыны ұйымдастырудың өте күрделi жүйесiнiң нәтижесi.

 

 

3.4 Дайын өнімнің талдауы және аудиті бойынша жетілдіру шаралары және жұмыс жоспарының есебін өзгерту

 

Жоғарғы статусты жетілдіру үшін, әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылуда, ол елдің алға жылжуына көмектеседі. Бұл еліміздің бәсекеге қабілеті 50 елдің құрамына енуі үшін өткізілуде, сондай-ақ РФЦА – ның құрылуы мен әлемдік сауды ұйымына кіруге талпыныс үшін жасалуда.

Елбасы өз баяндамасы мен жолдауында  көрсеткендей, еліміздің дамуы үшін, бәсекелі және нарықтық эконмикасы ашық болуы шарт [31]. Бұл жерде нарықтық экономикада инвестицияның жақсы жағдайы өз ықпалын тигізуде. Қандай факторлар бұл процессте басты роль атқарады? Әрбір инвестор обьект инвестициысы мен экономикалық жағдай анықтығын қалаған болар еді.

Жаңа қаржы әлемінде көптеген стандартты құралдар, технологиялар, қажетті ақпараттардың жиыны, транспорентті өсу сияқты мәселелер, экономиканы тартымды етеді. Субьектілердің ұлттық экономикалық тұрғыдан ашық жұмыс жасауы өте маңызды, нарықтық капитал бағасы екі басты шартқа сүйенетіні мәлім-мөлшерлі кіріс және болжаулар.

Болжаулы шығындар мекемеге тікелей байланысты, бірақ кей жағдайда мұндайлар ақпарат жетіспегеннен немесе кіріс туралы мәліметтер толық болмаса туындайды. Кредиторлар мен инвесторлар аз мөлшерде капиталдан пайда көруге дайын, өйткені пайдалы, әділ және анық ақпарат шығынды төмендетеді. Бүгінгі таңда әлемдік қаржыгерлер мүшесінде, ең пайдалы деп халықаралық стандарт қаржы есебі деп танылған. Ұлттық Банк әлемдік қаржыгерлермен келісіп, бұл шешімді қолдайды.

Бұл – ХСҚЕ анықтықты, ақпарат түсіндірілімін, сенім базаларының құрылуы және кіріс пен шығыс көрсетілімі немесе активтер  бағасы туралы мағлұматтар, басқару шешімінің дамудағы және мүмкіндікті пайдалануды реттейді. Сондай-ақ, басқару мүмкіндігін өзгеруін, бәсекелестікке сәйкестендіреді. Бұл  шешіммен жұмыс істейтіндер, қосымша капитал көздерін табуға және оларға экономиканың өсу кепілін беру пайда болады. ХСҚЕ кірген субьектілер өз кезегінде патенциалды әріптестері туралы ақпарат алып, қосымша инструментарий пайда болады.  Соңғы он жылда бұл іс-шаралар барысында, үш бағытта жұмыстар атқарылды – қаржы мекемелер, оған кіретіндерге реттеу және құзырын мекеме ретінде – заңға сәйкес Қазақстан Республикасының агенттігі қаржы нарығын реттеу және қадағалау және Қазақстан Ұлтық Банк жүргізеді, сондай-ақ акционерлі қоғамдар (қаржы мекемесі деп танылмаған) және басқада сәйкес мекемелер.

Бухгалтерлік есеп реформасы республиканың қаржы секторында бірнеше іс-шаралар ұйымдастыруды өз міндетіне алған:

- реформадағы стаждарды зерттеу, басқа елдердегі пайдалы варианттарды, ХСҚЕ көшкендегі есептерін үйрену;

- есеп операцияларының әдстері мен принциптерін үйреніп ХСҚЕ сәйкес, бухгалтерлік есептегі методологиялық және нормативтік база құруға жұмыстар үйлестіру, нормаға сай практикалық жаңа принципті есеп  бастамасын құру;

- нормативті және методологиялық базаларды жетілдіру, қаржы  қызметкерлерін қаржы есебін халықаралық талапқа сай жүргізуге үйрету.

Бухгалтерлік есеп реформасы, қаржы  жүйесінде ашықтық пен ақпарат тандану сапасын жақсартады, экономикалық пайда көзін ашады. Жаңа бухгалтерлік есеп заман талабыны сай деп танылды. Экономикалық ашық айқындылық экспорт үшін немесе ұлттық өнім  шығарылысына ғана әсер етпейді, ол сондай-ақ мәліметтердің экономикалық дұрыс әлі бәріне ыңғайлы болатынында.

Атап кететін мәселе, бұл бухгалтерлік есептің сапалы болуы тек мемлекеттік қадағалау емес, кәсіпорын жұмысының сапасына байланысты.

Кәсіпорын басшылары өз қызметтерінің біліктілігін үнемі жетілдіріп отыруы тиіс, халықаралық стандарты және есеп саясатына дайындалып, жаңа есепті білуі шарт. Бұл мәселелер бәсекеге қабілеттілікті арттыруы сөзсіз.

Бүгінде, еліміздің қаржы секторы үлкен жетістікке жетті, ТМД елдерінің мамандары жоғары баға берді, алайда бұл реформа іске асуы үшін әрбір бухгалтер халықаралық стандартардың концептуалды негіздерін білгені дұрыс.

Бүгінде бухгалтерлік есептің дамуындағы алғы шарттары:

- бухгалтердің біліктілігі және ЖОО студентерінің білімін шындау;

- ХҚСЕ құжаттары, практикалық материалдарын көбейту;

- белгілі спектр операцияның талаптарын жасау, Қазақстан экономикасының және заңының қолданысы бар, халықаралық стандартпен реттелмейтін, бірақ белгілі концепция және принциптер шеңбері аясындағы.

- бухгалтерлік есеп автоматизация деңгейін көтеру, қаржы есебінің ХСҚЕ жасау, қаржы есебінің сапасын жақсарту және «адами факторының»  ашылуы.

Осыған орай, біріншіден, бухгалтерлік есеп пен қаржы жүйесінде білімсіз жетістікке жету мүмкін емес.

Мұндағы мақсат, бухгалтерді дайындау және халықаралық стандарттарға сай білімді маман дайындау; Осыған орай семинарлар мен тренингтер өткізілген жөн. Біліктілікті жетілдіру үшін өз елімізде тиісті сертификаттау (СРА, АССА, СМА).

«ВК МКК» АҚ өз кезегінде квалификация талаптарын басқа мемлекетін  мекемелермен жетілдіру көздеп отыр.

Жас мамандарды ЖОО – да әзірлеу, методологиялық оқулықтар және телекомуникация жүйесін жетілдіру де бар. Келесі бағыт – ХСҚЕ Қазақстан аумағында жетілдіру болып отыр.

Осының арқасында бірнеше қаржы институттары қалыптасты. Мысал ретінде, зейнетақы қорларын айтуға болады, олар чилий системасына негізделген, сондықтан халықаралық жүйедегі көрсетілген концептуалды жеңілдіктер осы жүйеде жетілуі керек.

Осыған орай «ВК МКК» АҚ, көптеген жұмыстар жүргізуде, алдынғы қатарлы елдердің экономикасынан үйрене отырып, бухгалтерлік есеп жүйесіндегі сараптамалармен кеңестер жүлгізілді,  тәжірибелер енді нормативті және басқа құжаттар комплексін жетілдіруге бағытталады.

Үнемі жүйелі атқарылған жұмыстар арқасында бухгалтерлік есеп және қаржы жүйесі реттеліп отырады. Басқа қаржы институттарының пікірлері, жаңа технологиялар Қазақстанның болашақта Халықаралық  жүйені пайдаланылуы алдынғы қатарлы ел болуына жол ашады.                       

Жұмыс жоспарының есебін өзгерту

Қаржылық есеп бұл – қаржылық процесстің бүкіл есеп кезеңіндегі тізімі, қортындысы. Ол көбінесе есептік циклмен жүйеленеді. Халықаралық қаржылық стандарт есебі, бүкіл процессті шектеуге алмай, тек қаржы есебінің ақпаратына талап қояды. Кейде бұл талаптар белгілі есептегі тиянақтылықты білдіреді, кейде альтернативті түрде ақпараттың есепте көрсетілуін айқындайды. Халықаралық стандарттардан ұлттық стандарттың айырмашылығы, КСБУ – ға байланысты, мұнда операциялардың есепте көрсетілу ережесі қарастырылады. Сондай – ақ, Қазақстан Республикасында есеп жүргізудің белгілі жүйесі қалыптасқан, есептегі ақпаратты тіркеу және системалау процессі, бұл ақпаратты қаржы есебіне кіргізу сияқты мәселелер.

Компанияның қаржылық есебі белгілі бір уақытқа жасалады, бұл кезде кәсіпорынның шаруашылық процесі тоқталады, мұндағы шарт: сол күнгі және өткен мерзімі ішіндегі қаржылық жағдайды айқындау. Қазақстан Республикасы 26.12.1995 жылы № 2732, 17 бабына сәйкес, “Бухалтерлік есеп және қаржылық есеп” (толықтулар және  өзгертулермен 11.06.2004 № 562 -11), жылдық қаржылық есептің мерзімі болып, 1-ші қаңтардан бастап 31-ші желтоқсанға дейінгі календарлық  жыл белгіленді. Есеп көрсетілімдегі күндер арасында (есеп мерзімі) шаруашылық операциялар есепке тіркеліп, одан кейін ғана жаңа есепке кіргізіледі. Есепте, бүкіл жыл  бойы ақпараттар жинастырылады, жыл қортындысында ондағы ақпарат біріктірліп-қаржылық есеп бола алады. Белгілі есепке белгілі операцияны кіргізу, есеп туралы классификациялы білімді қажет етеді, ондағы экономиялық жағдай және ақпатартағымен жүйелеу шарт.

Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және  қаржылық есеп» Заңының 3 бабының 5-ші тармағына сәйкес, құзырлы орган типтік жоспардың есебін (бухгалтерлік есепке байланысты) және методикалық кеңестерін бекітеді. Ал 6-шы бапқа сәйкес, синтетикалық есепте операциялар және басқа жағдайлар екі жүйемен жазылады. Типтік жоспардың бухгалтерлік есебімен сәйкестендіріледі. Аналитикалық есеп операциясы мен жағдайлар тәртібін жүргізу кәсіпкер және лауазымды заңды тұлғамен реттеледі, олар кезегінде Қазақстан Республикасынің заңдар актісімен бірге және тағайындалған құжаттарға сүйеніп, мекеме немесе кәсіпкердің талабына сай, жетекшілік  етеді.

Барлық компаниялардың Халықаралық қаржы есебінің стандартты жүйесіне көшіруіне орай, Қаржы министрлігінің ұйғаруымен бухгалтерлік есептеу жұмыс жоспарының инструкция (негізі) жасанды, мұндай қаржы есебі, халықаралық стандартқа сәйкес (5 қантар  2006 жыл) өз күшіне сенген. Бұл құжатта жалпы жұмыс жоспарының бухгалтерлік есебінің талаптары қаралған.

Осыған байланысты Қазақстан Республикасына әрбір компания өзінің спецификасына орай, ақпаратың экономикалық шешіміне қарай, жұмыс жоспарының бухгалтерлік есебін жобайлауы  тиіс. Есеп  ликвидтік айналымға бағытталғаны дұрыс. Ликвидтік – бұл активтердің ақшаға айналуы, немесе олар қаржы қызметінде жұмсала алады. Егер ол актив тез арада ақшаға айнала алса, ол соғұрлым ликвидті. Ал бұл инструкциямен танысқан бухгалтерлер, есеп жоспарының қаржы есебінен басталатының байқаған. Одан кейін қысқа мерзімде қаржы инвестициясінің есебі, дебиторлық қысқа мерзім есебі  және ақшаға айналу  мүмкіндігі  қаралады.

 

 

 

Қорытынды

 

Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеп, келесідей қорытынды жасауға болады: дайын өнім — негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе техникалык шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) кызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және баскадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің кабылдап алғаны және басқа жайлары — міндетті түрде актімен рәсімделеді.