Түркі мемлекеттері

5. Ұйғыр қағанаты қырғыздар шабуылдары  нәтижесінде құлауы.

Бақылау сұрақтары:

1. оқытылған деректердің  сипатын анықтау.

2. деректердегі ақпараттардың  сипаты туралы кесте жасау  (шаруашылығы, мемлекеттік басқару,  тұрмыс, мәдениет).

 

10 тақырып.  Орта Азия мен Қазақстанды  моңғолдардың жаулап алуы.

1. Орта Азия мен  Қазақстан моңғол шапқыншылығы  қарсаңында.

2. Шыңғыс ханның моңғол  империясын құруы.

3. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан  және Дешті-Қыпшақ жері Шыңғысхан  ұлдары ұлысының құрамында.

4. Жошы ұлысының нығаюы және Алтын Орданың құрылуы.

5. Алтын Орданың территориясы  мен этникалық құрамы. Саяси құрылысы.

6. Экономикасы және  мәдениеті. 

Бақылау сұрақтары:

1. Ұсынылған деректердің  сипатын анықтау.

2. Деректердегі ақпараттардың  сипаты туралы кесте жасау (шаруашылығы, мемлекеттік басқару, тұрмыс, мәдениет).

 

11 тақырып.  Алтын Орда мен Моғолстанның  ыдырауы.

1. «Өзбек», «ноғайлы» және «моғол» суперэтностары.

2. Алтын Орда және Моғолстан территориясындағы этникалық процестер.

3. Алтын Орданың ыдырауы.

4. Моғолстанның ыдырауы.

Бақылау сұрақтары:

1. Этностық атаулардың  деректердегі көрінісін салыстыру.

2. Алтын Орда мен  Моғолстанның шаруашылығы, мемлекеттік  басқару, тұрмыс, мәдениетін салыстыра  талдау.

 

12-13 тақырып.  Қырым, Қазан және Астрахань  хандықтары

1. Қырым хандығы және  оның ішкі сыртқы саясаты.

2. Қазан хандығы және  оның ішкі сыртқы саясаты.

3. Астрахань хандығы  және оның ішкі сыртқы саясаты. 

Бақылау сұрақтары:

1. Аталған хандықтардың  саяси құрылымын салыстыру арқылы  ұқсастықтар мен ерекшеліктерді айұқындаңыздар.

2. шаруашылығы, мемлекеттік  басқару, тұрмыс, мәдениетін қарастырыңыз.

3. Тақырып бойынша  терминологиялық сөздік құрау  және хронологиялық кесте жасау.

 

14-15 тақырып. XV-XVIII ғғ. Қазақ хандығы.

1. Қазақ хандығының  құрылуы.

2. Қазақ хандығы туралы жазба деректер.

2. Қазақ жерлерінің  этникалық шекарасының бeкiтiлyi.

3. Қазақ хандығының  ішкі және сыртқы саясаты.

4. ХҮІІІ-ХІХ ғғ. Қазақ  хандығы.

5. Қазақстанның Ресейге  қосылуы.

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақ хандары династиясының  шығуы туралы материалдарды топтастыру.

2. Бұрындық, Қасым, Хақ-Назар,  Шығай, Тәуекел хандардың билігін  салыстыру. 

3. Қазақ хандығының  Өзбек хандығымен, Моғолстанмен, қырғыздармен, жоңғарлармен ара қатынасын қарастыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұсынылатын   әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер.

1. Назарбаев Н.А. Тарих толқынында. – Алматы: Атамұра, 1999. -296 б.

2. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы: Оқулық-хрестоматия. – Астана: «Фолиант». 2000–

3. Әбілғазы. Түрік шежіресі. Алматы, Ана-тілі, 1991.208 б.

4. Бабыр Захир ад дин Мұқамед.  Бабырнама. Алматы, 1993.

5. Бичурин Н.Я. (Иакинф) Собрание  сведений о народах обитающих  в Средней Азии в

      древние времена.  А. 1998

6. Геродот. История в девяти  книгах. Москва, 1972.

7.Диваев А. Тарту. Алматы, 1992.

8.Дулати М.Х: Тарих-и Рашиди. Алматы, Мұхамед Хайдар Дулати қоғамдық қоры, 2003

9.Жүсіп Баласағұн. Құтты білік.  Алматы, 1986.

10.Иүгенеки А. Ақиқат сыйы. Алматы, 1985.

11.Қ.Жалайыр. Шежірелер жинағы. Алматы.19 97,-128б.

12.Қорқыт ата кітабы. Алматы, 1986.

13.Махмуд Қашғари. Диуан-лұғат  ат-түрік. Алматы, 1993.

14.Моңғолдың құпия шежіресі. Баян-өлгий, 1979.

15.Өтеміс Қажы. Шыңғыс наме. Алматы, 1992.

 

Оқулықтар.

1.АбильЕ. История государство иправа Республики Казахстан.( с древнейших времен до      до 1992 года), второе издания, Астана,Фолиянт, 2001.

2.Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы.( көне дәуірден біздің заманымыздың  XIV ғасырына дейінгі кезең). 1-кітап, Алматы, Білім, 2002. 292 б.

3.Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы.( XV-  XVІІІ ғасырына дейінгі кезең). 2-кітап, Алматы, Білім, 2002. 272 б.

4.Кузембайулы А., Абиль Е., История Казахстана, Учебник для ВУЗов. 7-е издание.      Перераб. и доп.- СПБ, Соларт, Санкт-Петербург, 2004.

5.Қазақстан тарихы. Ежелгі уақыттан қазіргі кезеңге дейін. Очерк. Бас.Ред.    М.Қ.Қозыбаев. Алматы, Дәуір, 1993.

6.Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Төрт томдық, 1-том, Алматы,   Атамұра, 1996.

7.Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, II-том. Алматы, Атамұра,                  

 

 

                                                     

 

 Қосымша әдебиеттер.

Анықтама үшін пайдалынатын әдебиеттер.

1.Артыкбаев Ж.О. Атлас по истори Казахстана с древнейших времен до  XVIII века. I-част. Санкт-Петербур, 2005.

2.Ералина А.Е. Қазақстан тарихы курсы бойынша тақырыптық-проблемалық терминалогиялық түсініктер жанағы. Қостанай, 2002.

3.Қазақтар: Көпшілікке арналған 9-томдық анықтамалық Алматы, Қазақстанның даму институты, Т.1. Тарихи оқиғалар.1998. 432 б.

 

Арнаулы зертеулер:

1.Абдиров М. Хан Кучум: известный и неизвесный. Алматы, 1996.

2.Абиль Е. Этногенез казахов. Опыт системного подхода.- Костанай, 1997.

3.Абусеитова М. Х. Казахское ханство во второй половине XIV века. - Алма-Ата, 1985.

4.Агаджанов С.Г. Государство Селдьжукидов и Средняя Азия в ХІ-ХІІ вв. М-1991-302 с.

5.Ахинжанов С.М. Кыпчаки в истории Средневекового Казахстана. - Алма-Ата,    1989.

6.Байбатша Ә. Қазақ даласының ежелгі тарихы. (көмекші оқу құралы) А, Санат, 2001. 192 б

7.Байпақов К. Нүржанов А. Ұла жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. Алматы, Қазақстан, 1992, 208 б.

8.Восточный Туркестан в древности и раннем средневековье М-1988.450 с.

9.Гумилев Л.Н. Қиял иатшалығын іздеу. Алматы, Балауса, 1992, 428 б.

10.Гумилев Л.Н. Көне түріктер. Алматы, Білім, 1994.

11.Гумелев Л.Н. Хұндар. Алматы, 1998.

12.Дербісалиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. Алматы, Арыс, 1995.

13.Жұртбаев Т. Дулыға: Көне түркі батырлары туралы әфсаналар. А, Жалын, 1994. 2-кітап.                  

14.Кузембайулы А., Абиль Е. Казахская Сибирь. – Костанай, 1997.

15.Күзембайұлы А, Әбіл Е. Тарихшы және оның заманы: (историк и его эпоха). Петроваловск, 2001, 200 б.

16.Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: пойски размышления. В двух книгах. Алматы, Ғылым, 2000. 420 с.

17.Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. Алматы, 1994.

18.Қозыбаев М.Қ Өркениет және ұлт. Алматы, Арыс, 2001.

19.Қозыбаев М. Ақтаңдақтар ақиқаты: Алматы, Қазақ университет., 1992-272 б.

20.Қозыбаев М. Тарих зердесі. Алматы, Ғылым, 2 том, 1998.

21.Марков Г.Е. Кочевники Азии. Структура хозяйства и общественной организации. – М., 1976.

22.Масанов Н. Кочевая цивилизация казахов. – М., 1995.

23.Орманов Қ.Т Тұран өркениетінің ізімен. ( тарихи-этнографиялық очерктер жинағы) Қостанай,2005.

24.Султанов Т.И. Россия и Казахстан: история и пролемы взкаимодействия (XVI - начало XX веков)// Россия, Запад и мусульманский Восток в колониальную эпоху. – Спб.., 1996.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қостанай мемлекеттік педагогикалық  институты

Тарих және өнер факультеті

Қазақстан тарихы кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Түркі халықтарының тарихы

(Syllabus)

 

                                                      Мамандығы: 050114, Тарих;

 

 

 

 

 

 

 

                                      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қостанай , 2009

 

 

 

 

1. Оқытушы бойынша  мәліметтер

 

Лектор: Анасова Айнаш Бектұрсынқызы

 

Байланыс телефоны:   55-72-70

 

Кабинеті 207, «Қазақстан тарихы» кафедрасы.

 

 

 2.  Пән бойынша мәліметтер

 

Курс атауы: «Түркі халықтарының тарихы»

 

Курстың коды: ТНТ 2210

 

Кредит саны: 3

 

 

Сабақтар бекітілген кесте бойынша  өткізіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алғы сөз.

Әлемдік білім кеңістігіне терең  бойлап тәуелсіз Қазақстан өзін жоғарғы оқу орнын бітіріп шыққан білікті мамандарын биік деңгейден көргісі келетіндігі заңды құбылыс. Қазақстан мамандары дүниежүзілік саяси-экономикалық  додада басқа жұртпен тең түсіп, өз үлесін бөгдеге қолынан бермей, білімді де білікті болуы жоғарғы оқу орындарындағы алатын білім сапасына байланысты.

Бұл орайда Түркі халықтарының тарихы пәніне қойылатын талаптар мен міндеттер  студент жастарды отансүйгіштік  рухта тәрбиеленуге бағытталады. Тәуелсіздігіміздің арқасында оқу жоспарына кірген халқымыздың төл тарихы елеміздің нағыз патриоттарын дайындауда өз үлесін қосуға міндетті.

Түркі халықтарының тарихы институтың тарих мамандықтары бойынша екінші курста оқытылады. Оның негізгі мақсаты  Қазақстан жері түркі халықтарының қара шаңырағы екендігіне тоқталу және студенттерді осы ғылым бойынша теориялық және практикалық бағыт бойынша  деңгеймен қамтамасыз ету.

Осыған байланысты пән өзінін алдына төмендегідей міндеттер қояды:

1. Түркі халқының этногенезі мен этникалық тарихы, мемлекетінің пайда болуы және оның өркендеуі, жаруашылығы және мәдениеті жөнінде білім беру;
2. Түркі халқының әлем халықтар ортасында орны, олардың дүниежүзілік өркениетке қосқан үлесі және қазақ мемлекетінің келешегі жөніндегі көкейтесті мәселелерді талқылау.

Оқытушының негізгі мұраты- студент жастарға тек қана осы пән бойынша терең білім беріп қана қоймай, олардың азаматтық позициясының қалыптасуына ат салысу. Пәнді игерген маман елеміздің парасаты, іскер, жоғарғы мәдениетті, патриот азаматы болуы керек.

 

 

Түркі халықтарының тарихын игеруге негіз боларлық пәндер (пререквизит)

       Түркі халықтарының  тарихы 1-курста тарих мамандығының  студенттері үшін оқытылады. Тарихшы  студенттер үшін пән археология, этнология, алғашқы қауымдық тарихы, ерте дүние тарихы пәндерімен  тығыз байланысты. Кейбір материалдар қайталанбас үшін пәнаралық байланыс орнатылып, тақырыптардың логикалық схемасы жасалуы қажет. Өкінішке орай ортағасырлық Қазақстан тарихы пәнімен кейбір мәселелер бойынша қайталанады. Басқа факультетердің студенттері бірінші курста оқытылатын гуманитарлық пәндерден алған білімдерін түркі халықтарының тарихын оқу барысында пайдалануы керек.

 

 Постреквизиттері:

«Түркі халықтарының тарихы» пәнін оқу барысында  меңгеретін білім, дағды және шеберлік мамандықтың типтік оқу бағдарламасы негізгі және арнайы пәндерді таңдау бойынша пәндерді игеруге негіз болып табылады:

- Еуропа және Америка  елдерінің жаңа кезеңдегі тарихы;

-  Азия және Африка  елдерінің жаңа заман тарихы;

- Шетел тарихнамасы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Лекция сабақтарының мазмұны

 

Тақырып № 1. Кіріспе. (1 сағ)

Мақсаты: Пәннің мақсаттары мен міндеттерімен таныстыру.Басқа пәндермен байланысын көрсету.

Жоспары:Пәннің объектісі. Пәннің оқу-білімдік және ғылыми мақсаты мен міндеттері.Басқа пәндермен байланысы және негізгі әдебиеттерге сипаттама беру. Тарих, әдебиет, этнография т.б. пәндермен тығыз байланысты.

Оқулықтар және оқу әдебиеті. Арнайы ғылыми зерттеулер. Хрестоматия. Құжаттар жинағы. Деректер. «Түрік» этносы және этнонимі. Түркі этностары және түркі  тілдес халықтар. Олардың территориялық орналасуы. Батыс түрік және шығыс түрік тілдері. Қазіргі түркі әлемі.

Әдебиет: Н.Ә-1, 22.

 

Тақырып № 2-3.Түркі халықтарының түп тамыры (1 сағ)

Мақсаты: Ари және сақ тайпаларының түркі халықтарының түп тамыры екендігін дәлелдеу.

Жоспары:1.Ари және сақ дәуірі. Андроновтар мәдениетінің дамуы.Шаруашылығы мен тұрмысы. Түркі тілдес тайпалар.Сақтар туралы деректер. Скиф-сақ бірлестігі. Массагет тайпалары. Сарматтар мен савроматтар. Страбон сақтар мен массагеттер туралы.Сақ тайпалары тарихының маңызды қайнар көзі.Сақтардың этникалық процестерге қатысуы.Сақ дәуіріндегі көне түркі жазуы.