Қазақстандағы іскерлік туризмді дамыту мен арттыру жолдары

Мамандандырылған туризм. Кәдімгі демалушыларға қарағанда бұл категориядағы саяхаттаушылардың белгілі бір мақсаты болып, спорттық жарыстарға қатысу, жылқы маршруттарымен жүру, қызықты орындарды аралау болсын олардың келуі осы мақсаттарына байланысты болады.

Мамандандырылған туризмде шаруа үйі немесе денсаулық фермасы сияқты, орналастырудың әдеттен тыс құралдарына тоқтау, тұрақтау қалауларымен біріккен туристтер тобы ерекшеленеді. Осы сараланым бойынша  жүргізілген зерттеулер қатысушылардың (басқарушы, бірегей мамандар және басқа да жоғарғы деңгейдегі кәсіпқой мамандар) жоғарғы деңгейдегі білімдерін, жеке табыстары, әлеуметтік жағдайларының жоғары екендігін көрсетеді.

Оқу, білім алу туризмі. Білім алу, біліктілігін жоғарылату мақсатындағы саяхаттар халықаралық туризмдегі жаңашыл құбылыс болып есептеледі. Бұл категорядағы туризм түріне көбінесе жастар мен студенттер қатысады. Бір мемлекеттен, яғни тұрғылықты елді мекенінен бөлек, екінші бір мемлекетке оқу, білім алу мақсатындағы саяхаттар қатары қазіргі кезде кең таралуда. Экономикалық қатынастардың жаһандануы, нарықтың кеңеюі аясында қызметкерлердің біліктілік деңгейін арттыру мақсатында дамушы елдерден дамыған мемлекеттермен тәжірибе алмасу, тәжірибе жинау қажеттілігі уып отыр. Тілді оқып, меңгеру үшін Ұлыбритания және басқада ағылшын тілдегі елдерге жасалатын саяхаттар өте әйгілі [16]. 

Спорттық туризм. Спорттық турлардың негізгі міндеті – таңдап алынған спорт түрімен шұғылдану. Мұндай турлар белсенді және белсенді емес болып екі бөлімшеге бөлінеді. Бірінші жағдайдың негізі, қандайда бір спорт түрімен шұғылдану болса, екіншсінде – спортқа деген қызығушылық, мысалы: жарыстарға бару, болып табылады. Кей жағдайларда өз бетінше ұйымдастырылған туризмді, өзбетінше спорттық-сауықтыру туризмі деп те атайды. Егер ұйымдасқан өз бетінше туризммен айналысуда спорттық мақсаттар қойылса (спорттық разрядтарды немесе атақ алу), ал жорықтар мен саяхаттар классификацияланған спорттық маршрут бойынша өтсе, онда өз бетінше туризмнің бұл бөлігі спорттық туризм атауын алып жүреді.

Спорттық туризмдегі разряд пен атақ туристік-спорттық шаралардың екі түрінен иеленеді:

• спорттық жорықтар бойынша жорықтардан;
• туристік көпсайыстар бойынша жарыстардан.
• спорттық шралардан басқа разряд пен атақты өз бетінше туристтер марапаттана алады:
• “үздік саяхаттаушы” құрмет белгісімен;
• “қазақстан республикасының туристі” төсбелгісімен;
• “жас турист” төсбелгісімен.

  “Үздік саяхаттаушы” құрмет  белгісімен өзбетінше және спорттық  туризмге елеулі еңбек сіңірген, жұмыс тәжірибесі кем дегенде 20 ж. істеген, отандық және шетел  туристтері марапатталады. Марапаттау  рәсімі ұлттық туристік әкімшілік тарапынан жүргізіледі. “Қазақстан Республикасының туристі” төсбелгісімен 12 жасқа толған және қабылданған саяхат нормасын орындаған, сондай-ақ туристік және спорттық ұйымдар, оқу орындары мен дене шынықтыру кәсіпорындар коллективтері, мекемелер мен ұйымдар марапаттана алады. Дайындық деңгейіне байланысты (бастапқы, базалық, мамандандырылған немесе жоғарғы) жұмысшылардың келесідей категориялары аттестацияланады:

• спорттық туризмді ұйымдастырушы;
• спорттық туризмнің гид-жолсерігі;
• спорттық туризм нұсқаушысы, сондай-ақ спорттық туризмнің халықарлық деңгейдегі нұсқаушысы және гид-жолсерігі.

  Саяхаттар маршруты өтетін  елдің және Қазақстанның заңнамасына, туризм бойынша Гаага декларациясына, туризм Хартиясына, саяаттаушы кодексіне  және туристік спорттық жорықтарды өткізу ережелеріне сәйкес өткізілуі тиіс.

 Шытырман оқиғаға толы туризм  демалыстың өзіне тән түрі  болып табылады және туристтердің  олар үшін қызықты орындарға  келуін ғана емес, сондай-ақ олардың  әдеттен тыс, ерекше қызмет түрімен  шұғылдануын қамтамасыз етеді. Шытырман оқиғаға толы туризм әртүрлі бөлімшелерге бөлінеді:

• жорықтық экспедициялар;
• сафари – турлар (аңшылық, балық аулау, көбелек аулау және т.б.);
• теңіздік және өзен саяхаттары (яхтинг).

Туризмнің мұндай өзгеше сипаты лицензия алу (аңшылыққа, балық аулауға, олжаны аумаққа кіргізуге және т.б.), сондай-ақ біліктіліг жоғары нұсқаушысының қатысуын талап ететін, қауіпсіздікті қамтамасыз ету болып табылады. Туризмнің бұл алуан түрлілігі қымбат тұрып, ақсүйектер демалысы ретінде саналады. Трих беттеріне шолу жасасақ, осы шытырман оқиғаға толы туризммен, соның ішінде аңшылықпен көбінесе ақсүйектер отбасылары айналысып, олардың арасындағы кең тараған демалыс түрі болды [17]. 

Экзотикалық туризм – туризмнің бұл түрі экзотикалық елдерге, Тынық және Атлант мұхитының аралдарына, не болмаса таңғажайып көлік құралымен саяхат жасаумен байланысты. Соңғы жылдары өзінің таңғажайыптығымен әртүрлі бағыттығы турлар пайда бола бастады. Ең керемет және өте қымбат – ғарышқа ұшу болып саналады. Ресейлік турист Денис Титоның алғашқы ғарышқа ұшуынан кейін бұл сапар орындалуыоңай арман болып қалды. Ресейлік “Буран” ғарышқа ұшу аппаратымен ұшу үшін ынталанғандардың тізбесі жасалып,  бұл экзотикалық саяхатқа 100 000 АҚШ долл. қажет етілді.

Экзотикалық туризмге үлгі ретінде іші сауна, бассейн, маслихатзалымен жабдықталған комфортабелді мұзжарғымен (Ледокол) саяхат жасау бола алады. Мұзжарғы экскурсия жасауға арналған қайықтар мен тікұшақтармен жабдықталған. Су асты әлемімен танысып және субмаринмен саяхаттағысы келетіндер көп. Германияда туристтерде – экзотиканың әуесқойлары арасында бұрынғы ескі абақтылар әйгілі болып, өздерін абақтыға қамалған адам ретінде сезінгісі келеді.

Экологиялық туризм (экотуризм) соңғы жылдары өзіне көп көңіл аудартып жүр. Европа мен Америка тұрғындарыүшін қорғалтын табиғи аймақтарда саяхаттау, демалыстың ең көп тараған түрлерінің бірі болып табылады. Бұл туризм түрінің негізгі ерекшелік белгісі – саяхат табиғат аясында өтіп және туристтер табиғи кешендерге зиян келтірмеуге тырысып, табиғатты қорғауға және жергілікті халықтың құт-берекесін жақсартуға септігін тигізу болып табылады. Экотуризм қоршаған ортаны сақтау үшін экономикалық ынталандырма жасау үшін үндеуге шақырылған. Бұл оқушыларға арналған танымдық турлардан бастап, қорықтар мен ұлттық парктердегі үздіксіз туристік бағдарламаларға дейін қамтылған саяхаттардың сан алуан тізбегі. Туризмнің бұл түрінен түсетін табыстың бір бөлігі табиғатты қорғау шараларына біртіндеп жіберіледі. Жалпы алғанда экотуризм тек елге немесе мемлекетке пайда әкеліп ғана қоймай, әлемдік деңгейдегі экологиялық мәселелерді реттеуге, оны бастапқы күйінде сақталуына тікелей септігін тигізеді. Осы себептермен көптеген мемлекеттердің атқарушы билік лауазымдары экотуризмнің елеулі дамуына көп көңіл аударып отыр [13].

Әлеуметтік мақсаттағы туризм – бұл мемлекет тарапынан әлеуметтік қажеттілітерге бөлінетін қордан қаржыландырылатын саяхаттар. Әлеуметтік туризмнің мақсаты пайда табу емес, керісінше адамдардың демалысқа деген құқықтарын жүзеге асыру үшін төменгі деңгенйдегі табыстағы адамдарды қолдау, қолпаштау болып табылады. Европалық одақ елдеріндегі әлеуметтік туризм жоғары сапалы туристік қызметті көре алмайтын, табысы төмен тұтынушыларымен ұштасады. Азаматтардың бұл категориясы әлеуметтік тұрпаттағы жеңңілдіктерге мұқтаж болып келеді. Бұларға: көп балалы отбасылар, жетім балалар, мектеп-интернат пен жетімдер үйінің тәрбиеленушілері, білім алушы және жұмыс жасаушы жастар, зейнеткерлер, мүгедектер  мен жағдайы нашар азаматтар жатады. Халықтың әлсіз топтарына мақсаттық көмек көрсету үшін ең негізгі қаржы көзі Республикалық және жергілікті бюджет болып табылады. Туризмнің бұл түрінен түсетін табыстың бір бөлігі табиғатты қорғау шараларына біртіндеп жіберіледі. Жалпы алғанда экотуризм тек елге немесе мемлекетке пайда әкеліп ғана қоймай, әлемдік деңгейдегі экологиялық мәселелерді реттеуге, оны бастапқы күйінде сақталуына тікелей септігін тигізеді.

1.3 Іскерлік туризмді ұйымдастырудағы  шетелдік қоры

Іскерлік туризм жылдан-жылға үлкен сұранысқа ие, бұл қазіргі заманғы іскерлік өмірдің қарқынды дамуынан туындап отыр. Бизнесмендердің демалуға уақыты да жоқ, мына қарама-қайшылықты қараңыз, олардың өз демалыстары үшін ақша жұмсауға да уақыттары жоқ, олардың өмірі – бизнес [19].

Осындай адамдарға бизнес туризм деп аталатын ерекше туристік қызметтер арналған. Олардың мәні мынады: бітпейтін кездесулер, тұсаукесерлер, іскерлік кеңестер мен жұмыстың арасындағы уақытты мейлінше тиімді пайдалану. Өйткені туризм деп танылатын түсініктің – топпен бірге саяхат жасау, кесте бойынша өмір сүру көптеген іскер адам үшін мүмкін емес. Олар толығымен өз жұмыс кестесіне бағынады және демалыстың олардың жұмысына кедергі болмауын қалайды. Іскерлік туризм осы міндеттердің сәтті шешімін табады, жанға жайлы саяхаттармен бірге толыққанды демалғысы келетін жұмысбасты адамдар үшін жоғары сапалы қызметтер ұсынады.

Іскерлік туризмнің жақсы жағы ол ісіңізге пайдалы мен жаныңызға жайлы заттарды біріктіруге мүмкіндік береді, ол біруақытта іскерлік мәміле жасауға және жаңа орында бірнеше күн демалуға мүмкіндік береді. Бизнес туризм өткен ғасырдың соңғы онжылдығында қазіргі заманғы туризмнің дербес тармағы ретінде қалыптасты. Іскерлік туризм әртүрлі көрмелер жұмысына, конференцияларға, симпозимдарға қатысу, кәсіпорындар мен серіктестердің фирмаларына бару үшін шетелге сапарға шығуды білдіреді.

Егер Сізге кез-келген тақырыпта сапарды тез, сапалы және тиімді ұйымдастыру керек болса, Біз Сізге көмектесуге әрдайым дайынбыз. Біздің компания алғашқылардың бірі болып шетелде іскерлік сапарларды ұйымдастыра бастаған, сондықтан туризмнің осы саласында тәжірибеміз мол. Біз іскерлік туризмнің қыр-сырын жақсы білеміз деп нақты сеніммен айта аламыз.

Бизнес турлар жеке, сондай-ақ корпоративті сапарларды білдіреді. Егер Сіз шетелде іскерлік серіктестік тапсаңыз немесе табуды жоспарласаңыз, өзіңіздің сапарыңызды жоспарлау мен ұйымдастыруды біздің фирмаға тапсырыңыз [20].

Бизнес турлар – Сіздің бизнесіңіздің өсуі мен дамуы үшін керемет мүмкіндік. Сіз өз серіктестіктеріңізбен биресми жағдайда кездесіп, жаңа технологиялармен танысып, шетелдік серіктестіктеріңізбен тәжірибе алмаса аласыз. Сонымен қатар бизнес тур арқылы сіз өзіңіздің ең ынталы әрі жауапты қызметкеріңізді марапаттай аласыз, бұл сіздің компания үшін тиімді әрі болашақта өз жемісін береді. Біздің компаниямен ұйымдастырылған биснес турлардың жоғары деңгейде өтетіндігіне және сіздің талаптарыңыздың қанағаттандыратынына кепілдік береміз. Біз Сіздің тілек-қалауларыңызды ескере отырып, нәтижелі іскерлік сапар және сапалы демалыспен қамтамасыз етеміз.

Біздің фирманың бизнес турлары – бұл «дайын» турлар. Біз қандай қызмет түрлерін көрсетеміз? Біз әлемнің кез-келген түкпірінде жайлы қонақ үйлерден бөлмеге алдын-ала тапсырыс береміз, виза және медициналық сақтандыру рәсімдейміз, Сізге ыңғайлы уақытта авиабилетке тапсырыс береміз. Басқа елде сіздің жүріп-тұруыңызды қамтамасыз ету үшін кез-келген кластағы автокөлікті жалға аламыз, сондай-ақ гид пен аудармашы қызметін ұсынамыз. Егер сіз қаланың көрікті жерлерін тамашалығыңыз келсе, сіз үшін танымдық экскурсия ұйымдастырамыз. Ең бастысы, біз Сіздің іскерлік жұмыстарыңыздың нақты толық бағдарламасын жасаймыз: іскерлік кездесулер мен келіссөздер «мінсіз» өтеді, өйткені біздің фирманың жоғары кәсіпқой мамандары Сіздің іскерлік сапарыңызды ұйымдастыру кезінде сапардың «бүге-шегесіне» дейін ескереді. Бизнес туризм – бизнес ортадағы сұранысқа ие қызмет, ол Сіздің бизнесіңіз үшін жаңа мүмккіндіктер ашады.

Егер Сіз қызығушылық білдірсеңіз, біздің кеңесшілерге тапсырыс жіберуіңізді сұраймыз. Сізге барлық мүмкіндіктері сипалған қызмет түрлерінің толық бағалары берілген ақпарат ұсынылады.

Экономиканың негізін екі Фундаменталды ақиқат құрайды және олар шын мәнінде экономиканың барлық проблемаларын қамтиды.

Бірінші ақиқат: қоғамның материалдық қажеттілігі шексіз немесе тойымсыз [21].

Екінші ақиқат: экономикалық ресурстар шекті немесе сирек.

Экономикалық ресурстар дегеніміз не? Бұл – тауар өндіруде қолданылатын барлық табиғат, адам және адамдардың өндірілген құрал-жабдық ресурстары. Олар: фабрика, зауыт және ауыл шаруашылық құрылыстары, әртүрлі жабдықтар, инструменттер, өндірістік тауарлар мен ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге қолданылатын машиналар; әртүрлі транспорт, байланыс құралдары; материалдық байлықты өндіруге қатынасатын алуан түрлі еңбектер; жер және қазбалы байлықтар. Олар мынадай үлкен категорияға бөлінеді:

1) Материалдық ресурстар-жер оның табиғи байлығы және капитал;

2) Адамдар ресурсы – еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.

Қысқаша экономикалық ресусртардың мәніне тоқталайық.

Жер. «Жер» - деген түсінікке барлық табиғи ресурстар жатады, өндіріске қолданылатын барлық «табиғаттың әншейін байлығы».

Капитал – барлық өндірілген өндіріс құралдары, яғни инструменттер, машианлар, жабдықтар фабрика – зауыттар, қойма, транспорт құралдарының барлық түрлері және тауар өткізу торабы. Құрал жабдықтары өндіру, өндіру және қорландыру процесін инвестициялау дейді.

Кәсіпорын – бұл өнім өндіру үшін құрылған дербес шаруашылық жүргізетін субъект, өндірілген өінміне иелік етеді, пайда табады, салық төлемінен қалған пайданы жаратады. Кәсіпорын өз міндетін атқару үшін мүлкі болу керек [22].