Шпаргалка по "Истории государства и права Белоруссии"

44. АСАБЛ. СКАСАВАННЯ  ПРЫГОН.ЛАДУ НА БЕЛ. РЭФОРМА  1861 г.

  1858—1860 гг. на Беларусі больш  за 40 сялянскіх выступленняў. Урад  Аляксандра II, разумеючы, што ў  грамадстве склалася выбуховая  сітуацыя і прадухіліць яе  можна толькі скасаваннем прыгоннага  права, пачаў падрыхтоўку сялянскай  рэформы ў заходніх губернях.

  19 лютага 1861 г. Аляксандр II падпісаў  адобраныя Дзяржаўным саветам  заканадаўчыя акты - Палажэнне аб  сялянах, якія выйшлі з прыгоннай  залежнасці, і Маніфест аб адмене  прыгоннага права. У адпаведнасці  з законам памешчыкі пазбаўляліся  права распараджацца селянінам,  які атрымліваў асабістую волю  і ўсе правы. У прыватнасці,  ён мог сам звяртацца ў дзяржаўныя  ўстановы, заключаць гандлёвыя і  іншыя здзелкі, пераязджаць у  горад, запісвацца саслоўі мяшчан  і купцоў, паступаць на службу  ці ў навучальную ўстанову.

 Паводле актаў ад 19 лютага  ўся зямля маёнткаў абвяшчалася  ўласнасцю памешчыкаў. Селяніну  давалася ў карыстанне пэўная  колькасць ворнай зямлі, аднак  ён не з'яўляўся яе ўласнікам,  а да заключэння выкупной здзелкі  знаходзіўся ў стане часоваабавязанага  і выконваў на карысць памешчыка  вызначаныя павіннасці ў выглядзе  паншчыны або аброку.

 Пазямельныя адносіны паміж  памешчыкамі і часоваабавязанымі  сялянамі рэгуляваліся ўстаўнымі  граматамі, у якіх указваліся  памеры зямельнага надзела і  павіннасці за яго.

 Набыццё сялянамі зямель  ва ўласнасць ажыццяўлялаей праз  выкуп. На Беларусі яна былиў  3—4 разы большай, чым сярэдняя  рыначная. Неабх. для выкупу грошаў  у сялян не было, Пры выкупе  сяляне плацілі 20 % адпаведнай  сумы, а астатнія 80 % памешчыкам давала  дзяржава. Сяляне, рабіліся яе даўжнікамі  на 49 гадоў і павінны выплачваць  так званыя выкупныя плацяжы.

Умовы адмены прыгоннага права не былі прыняты беларускім сялянствам і паслужылі штуршком да развіцця 

шырокага сялянскага руху, кульмінацыяй якога К. Каліноўскага. Такім чынам, у 1863 г. феадальныя адносіны ў Беларуси былі ліквідаваны шляхам спынення часоваабавязанага  стану.

 Пасля рэформы 1861 г. адбыліся  значныя змены ў мяс-цовых органах  дзяржаўнага кіравання і самакіравання.  У дапаўненне да старога дзяржаўнага  паліцэйскага апарату ствараліся  новыя органы ўлады і пасады: у губернях — гу-бернскія па  сялянскіх справах установы («прйсутствйя»); у паветах— міравыя пасрэднікі  і павятовыя міравыя з'езды, з  1874 г. — павятовыя па сялянскіх  справах установы і з 1889 г.  — земскія ўчастковыя начальнікі  і іх павятовыя з'ез-ды; у валасцях  — валасныя сходы, валасны  старшыня, ва-ласное праўленне, валасны  сялянскі суд; у вёсках —  сельс-кі сход, сельскі старастат.

45.Адметнасцi правядзення судовай і земскай буржуазных рэформ на тэрыторыi Беларусi. Заканадаўчая аснова.

СР: на тэрыторыі Беларусі была праведзена ў перыяд з 1872- 1882гг. Прычыны: развіццё капіталіст.адносін, адмена прыгоннага права. СР рыхтавалася больш за 5 гадоў, піачала праводзіцца ў жыццё ў 1864г. Прымаліся закан. Акты: учрежление суд. постановлений, устав угол. судопроизводства, устав гражд.суд-ва, о наказания налагаемых мир.судьями.  Сутнасць рэформы: аддзяленне суда ад адміністрацыі, увядзенне агульнага ўсесаслоўнага суда, роўнасць усіх перад судом, галоснасць, праваабвінавачанага на абарону, заснаванне адвакатуры,для абароны па крым.праву і прадст.інтарэсаў па цывільн.праву. Стварэнне 2 суд.сістэм: мясцовыя (міравыя) – разглядалі справы па цане іска да 500 руб. і крым. з арыштам да 3 мес. і агульныя (каральныя) – крым.справы разгляд. з удзелам прысяжн. засядацелеў. Выш.органа. касац.ураду суд.нагляду, касац. і вярх.суд у Расіі – правячы Сенат,  уключаў 2 дэпартаментым – цывільны і крымінальны. Асаблівасці на Беларусі: увядзенне суд.статутаў па частках, адкрыццё мясц. і агульных судоў у розны час, суд рэформа пачалася толькі ў 1872г. (па паліт прычынах), мір.суддзя выбіраўся на павятовым земскім сходзе са спіску кандыдатаў, якія зацвярджаў губернатар; прызнач.ганаровыя суддзі, уразаліся правы асоб іудзейскага веравызнання пры фармір.прысяжн.засядацелеў.

ЗР: на тэрыторыі Беларусі была праведзена з 1911гг(указ 14 сакавіка 1911г. “Аб ажыцяуленні  ў Беларускіх губернях палажэння  аб земствах з некаторымі папраўкамі і змяненнямі”, толькі ва Ўсходніх губернях Беларусі. Прычына: недавер  царскага ураду мясцовым памешчыкам   з-за частых паўстанняў на тэрыторыі  Беларусі. Сутнасць: утвараліся губернскія і павятовыя земскія сходы- як распарадчыя ўстановы і губернскія і павятовыя управы- як выканаўчыя. Ажыцяўлялі кіраўніцтва гаспадаркай, народнай асветай, мед абслугамі нас-ва…

46. Асаблівасці развіцця прававой сістэмы ў Заходніх губернях Расійскай імперыі. (к. XVIII – I палова XIX стст). Значэнне праекта „Свода местных законов Западных губерний”.

У канцы 18-пач. 19 ст.на тэр. Заходніх губерняў галоўнай крыніцай права застаецца  статут 1588г. 2 напрамкі ўпарадкавання  з-ва Беларусі: 1) упарадкаванне мясцовых норм, зак. актаў, якія дзейнічалі на тэр. Бел да ўключэння яе у склад  РІ – шляхам перакладання ст.1588 і  соймавых пастаноў, якія дапаўнялі  яго, а таксама распрацоўка зводу  мясцовых законаў зах.губерняў. 2) царскі урад упарадкаваў заканадаўства  шляхам адмены мясцовых асаблівасцей у праве і паступовай змены  мясц.права правам РІ. 1826г. – работа Сперанскага па падрыхт. Звода законаў  РІ. У той жа час было прынята  рашэнне начаць падрыхтоўку ЗМЗ  ЗГ, якія хацелі ўключыць у ЗЗ РІ. Падрыхтоўкай кіраваў Даніловіч. СТРУКТУРА ЗМЗ: 1частка-прав. Становішча розных катыгорый насельніцтва(шляхта, дваранства, сялянства і мяшчанне), 2частка-шлюбна-сям. і грам. права, 3частка-суд.лад і судаводст ва па пэўнай катыгорыі грам.спраў (актаратавы працэс). Значэнне ЗМЗ: ЗМЗ-апошняя значная сітэматызацыя права, у якой спалучаліся рысы мясц. і агульнарас. права. Праца была завершана ў 1837г., не шведзены ў дзеянне як асобны закон, а ў агульнаімперскі закон былі ўключаны толькі яго асобныя нормы. ЗМЗ ЗГ не быў рэалізаваны.

47 Устанаўленне ў Беларусі савецкай улады ў 1917 г. Асноўныя рысы савецкай дзяржаўнай сістэмы. Утварэнне, склад і кампетэнцыя Абласнога выканаўчага камiтэту Заходняй вобласці і Заходняга фронта.

У ноч з 3 на 4 сакавіка 1917 г. у Мінску адбылася сустрэча разлічных  прадстаунікоў улады, мэтай якой было стварэнне новага органа ўлады. Быў створаны: - камітэт грамадскага  парадку і бяспекі (мясцовая улада, якая падпарадкоўваўся Часоваму ўраду  ў Петраградзе); у Мінску быў створаны Савет рабочых дэпутатаў і  выбраны яго выканаўчы камітэт. Разам з тым уладныя функцыі  на Беларусі ў значнай ступені  захоўваліся ў руках ваеннага камандавання, таму што ў Мінску знаходзіўся штаб Заходняга фронту, а ў Магілёве — Стаўка Вярхоўнага камандавання. Тэрыторыя Беларусі была аб'яўлена на ваенным становішчы.Такім  чынам у Беларусі усталявалася троеўладдзе: Часовы ўрад, Саветы і ваенае камандавання.Яны  былі за нацыянальна-вызваленчага руху і нацыянальна-дзяржаўнага самавызначэння. 25 - 27 сак 1917 г. у Мінску адбыўся першы  з'езд, на якім быў выбраны выканаўчы  орган - Беларускі нацыянальны камітэт (БНК) у складзе 18 чалавек. З'езд даручыў  Камітэту пачаць распрацоўку канстытуцыі. Адразу пасля кастрычніцкіх падзей у Петраградзе бальшавікі Заходняга  фронту ўзялі ў свае рукі ўладу  ў Мінску і стварылі свой Выканаўчы  камітэт Заходняй во-бласці і Заходняга  фронту (Аблвыканкамзах). Ідэя стварэння  ўнітарнай савецкай дзяржавы. -> Вялікая  беларуская рада не прызнавала ўладу  Аблвыканкамзаха на Беларусі.30 ліст 1917 г. прадстаўнікі розных партый і  рухаў выступілі з адозвай  «Да ўсяго беларускага народа», у якой аб'явілі сваю палітычную праграму. У ёй прадугледжвалася абвяшчэнне Беларусі дэмакратычнай рэспублікай; федэрацыі Беларусі з Расіяй і  іншымі суседнімі рэспублікамі з  адпаведным размежаваннем правоў «краёвых і федэральных улад»; гаварылася пра неадкладнае надзялянне сялян  зямлёй. 5 снежня 1917г. у Мінску з'езд  прадстаўнікоў усяго беларускага  народа. Ідэю Усебеларускага з'езда падтрымаў  Беларускі абласны камітэт (БАК) пры Усерасійскім Савеце сялянскіх  дэпутатаў у Петраградзе. Дазвол на правядзенне з'езда даў і ўрад У.І. Леніна, а наркам па нацыянальных справах І.В. Сталін выдзеліў на яго  правядзенне 50 тыс. рублёў і паабяцаў, што рашэнні форуму будуць прызнаны савецкай уладай.Па ініцыятыве 2-га з'езду Саветаў армій зах.фронту 26 лістапада  адбылося аб'яднанне выканых каімтэтаў  у адзіны вык-чы камітэт-Абл.вык-чы кам-т  Зах вобл.і фронту (Аблвыкамзах) (187членаў).Быў  утвораны Прэзідыўм Аблвыкамзаха-страшыня Мяснікоў. І Савет нар-ых  камісараў(СНК) Аблвыкамзаха.Дэкрэтамі 3-га Усерасійскага  з'езду саветаў раб-х і салд-іх дэп-аў, абвясціўшы усталяванне Саветскай  улады на тэр-іі былой Рас.імп-іі.Былі азначаны асн.пр-пы нац.пал-кі дзяр-вы дык-ры пралетар-ту:роўнасць,сувер-ць і брат-ва народаў,пралетарскі інтернацыяналізм.

48 1-ы усебеларускі  з'езд . Брэст-літоўскі мірны дагавор  і абвяшчэнне БНР. Асн палажэнні  устаўных грамат і статуты  рады БНР. Гісторыка-прававы аналіз.

3 сак 1918 г. - Брэсцкі мірны  дагавор. Беларусь выступала аб'ектам,  а не суб'ектам міжнародна-прававых  адносін, яна не прызнавалася  самастойнай. Фракцыя БСГ выступіла  з ідэяй абвяшчэння незалежнасці  БНР. 25 сакавіка 1918 г. прынята трэцяя  ўстаўная грамата “незалежнасць  БНР”. У грамаце: - перагляд ўмоў  Брэсцкага міру, самастойнае падпісала  пагадненне. Германія не прызнавала  БНР самастойнай адзінкай.

Пасля 1918 г. у Германіі Расія  дэнансавала Брэсцкі мір і  рушыла Чырвоную Армію на Захад. Не маючы ўзброеных сіл і прызнання  з боку буйнейшых дзяржаў свету, Рада БНР не змагла арганізаваць суцраціўлення. 10 снежня 1918 г. Чырвоная Армія ўвайшла  ў Мінск. Боль-шасць членаў Рады і  ўрада пакінулі сталіцу і спыніліся  ў Гродне, дзе заставаліся да пачатку  красавіка 1918 г., гэта значыць да адыходу  з Беларусі германскіх войскаў.

СНК Зап обл ў ночь с 18 на 19 февраля 1918 г. эвакуируется в  Смоленск. Власть в Минске берет  в свои руки исполком Рады Всебелорусского  съезда. 21 февраля 1918 г. он обратился  к народу Беларуси с 1-й Уставной грамотой, в которой объявил себя временной властью на Беларуси и  учредил Народный Секретариат.

3 марта 1918 г.-  Брестский  мирный договор, часть Беларуси  у Германии.

9 марта ісполком переименовывался  в Раду БНР. Призидиум возглавляет  председетель БСГ И.Н. Середа. Рада — законодательный орган  до созыва Учредительного съезда, исполнительный орган — Народный  Секретариат. Во 2-й Уставной грамоте  объявлялись демократические свободы:  слова, печати, 8 час рабочий день, отменялась частная собственность  на землю.

19 марта 1918 г.— 1-е заседание  Рады I Всебелорусского съезда.

25 марта 1918 г. 3-я Уставная  грамота - БНР объявлялась независимым  и вольным государством. 25 апреля 1918 г. текст телеграммы германскому  императору (благодарность за освобожде-ние  Беларуси от большевистского  угнетения и анархии). Указанная  телеграмма вызвала волну

протеста в различных  слоях общества. 12 июля 1918 г. Народный Секретариат постановлением № 1 признал  все декреты недействительными. Всем предписывалось пользоваться законами бывшего Временного правительства  до установления законов БНР.

После ноябрьской революции 1918 г. в Германии Россия анну-лировала все условия Брестского мира и  начала освобождение территории Беларуси. Рада Беларуси не смогла организовать сопротивление и переехала в  Гродно, где находилась до ухода  из Беларуси германских войск.

Таким образом, акт 25 марта 1918 г. лишь декларировал же-ланную независимость  Беларуси и остался в истории  как акт только политический.

Рада БНР и Народный Секретариат фактически не были ре-альными  органами власти, а лишь положили начало государ-ственной организации.

В юридическом смысле БНР  государством не была, так как не было реального функционирования системы  органов власти, правотворческой  деятельности, их реализации.

В силу неблагоприятных внешнеполитических и внутриполи-тических обстоятельств, оторванности деятелей и партий БНР  от широких народных масс вопрос о  создании белорусской государ-ственности так и не был решен. Но акт о  независимости БНР, де-ятельность ее Рады активизировали рост национального  самосоз-нания, привлекли большое  внимание к белорусскому вопросу  и в конечном итоге привели  к образованию ССРБ.

Першы Усебеларускі з 'езд  праходзіў 5— 17 снежня 1917г. у Мінску. 3 1872 дэлегатаў 1167 мелі права рашаючага  гола-су, 705 — дарадчага. Па сацыяльнаму  складу дэлегаты прадстаўлялі галоўным чынам сялян, рабочых, сярэднія і  ніжэйшыя слаі інтэлі-генцыі; па нацыянальнаму  — галоўным чынам беларусаў.Аднак  члены прэзідыума Усебеларускага з'езда не пад-парадкаваліся рашэнню СНК  Заходняй вобласці. 18 снеж-ня 1917 г. яны  правялі падпольнае пасяджэнне ў  дэпо Лібава-Роменскай чыгункі, на якім выбралі выканкам рады з'езда на чале з лідэрам народніцкага крыла  Беларускай Сацы-ялістычнай Грамады (БСГ) Ф. Грыбам. Выканкам рады з'езда паставіў задачу падрыхтоўкі ўзброенай барацьбы за ідэалы беларускай дзяржаўнасці, а  таксама паслаў сваю дэлегацыю ў  Брэст, дзе ішлі перагаворы паміж  кайзе-раўскай Германіяй і Савецкай Расіяй. Але ні тым, ні другім бокам  яна афіцыйна не была прынята.У першай устаўной грамаце падкрэслівалася, што «бе-ларускі народ павінен  здзейсніць сваё права на поўнае са-мавызначэнне, а нацыянальныя меншасці — на нацыя-нальна-персанальную аўтаномію.Правы нацыі павінны  знайсці сваё здзяйсненне шляхам склікання на дэмакратычных асновах  Устаноўчага Сойму». 9 сакавіка 1918 г. выканкам Усебеларускага з'езда прыняў другую ўстаўную грамату, у якой аб'явіў Беларусь «у рубяжох расьсяленьня і  лічбавай перавагі беларускага на-роду»  Народнай Рэспублікай — БНР. Выканкам быў пе-райменаваны ў Раду БНР, прэзідыум якой узначаліў прад-стаўнік  БСГ І.М. Серада. Рада аб'яўлялася заканадаўчым органам да склікання Устаноўчага  з'езда, дэлегаты якога выбіраліся на аснове роўнага, тайнага і прапарцыянальна-га выбарчага права. Выбіраць і быць выбранымі маглі .ўсе грамадзяне незалежна ад роду заняткаў, нацыянальнай прыналежнасці і веравызнання.Выканаўчым органам аб'яўляўся Народны сакратары-ят, які назначала Рада і які быў  адказны перад ёй. Другой устаўной граматай дэклараваліся дэмакратычныя  правы і свабоды (слова, друку, сходаў і г. д.), адмянялася прыват-ная ўласнасць  на зямлю з перадачай яе без  выкупу тым, хто яе апрацоўваў. У  межах БНР усім народам давалася права на нацыянальна-персанальную аўтаномію, кожны народ атрымліваў права карыстацца сваёй мовай.