Шпаргалка по "Истории государства и права Белоруссии"

 

56.Развіцце цывильнага права БССР у 20-30 гг. ХХ в.

Накіравана на умацаванне дзярж  уласнасці, усіленіе гражданско правового  регулірованія хозяйственной деятельності сацыялістычных арганізацый, охрана имущественных прав и интересов трудящихся, развитие норм договорного права Заканадаўчыя акты БССР дапаўнялі законы РФ у тым ліку ГК і ГПК РСФСР уведзены у 1923г. У сувязі з НЭПамбыло дазволена адчужэнне дзярж прадпрыемстваў, якія бездзейнічалі, ва ўласнасць прыватных асоб. Несапраўднымі аб’яўляліся зделкі , якія маглі прывесці да страты для дзяржавы. Развівалася каператыўная ўласнасць, прыватным асобам дазвалялася прамысловыя і гандляевыя прадпрыемствы не парушая закон. Устанаўліваецца права прыватнай уласнасці на адзін жылы будынак не больш 25 кв сажень. У 1926 адменена абмежаване памераў маёмасці, якая пераходзіла у спадчыну. Большое вніманіе аказала кредітная реформа 1930-31гг.

ГПК:актыўны ўдзел суда і пракуратуры  у вырашэнні грам-прав спрэчак, закон  абараняў інтарэсы дзяржавы. 1929г суды павінны вырашаць справы у адпаведнасці з законамі СССр і БССР і пастановамі  месных органамі улады, магчамасць прымянення аналогіі права, суд не меў права  адмовіць у вырашэнні справы з-за адсутнасці ці непаўнаты закона, давалася права разглядаць справы пры неякі  адной са старон, калі ей было уручана  паведамленне.

57.Развіццё судовай сістэмы і працэсуальнае права БССР у 20-я–30 гг. XX ст.

Да другой паловы 1922г. судовую  сітэму складалі народныя суды,асобныя ударныя сесіі і дзярж.камеры нар.суда, саветы нар.суддзяў,рэвалюц. і вайсковы трыбунал, калегія выш.суд.кантролю народнага камісарыята юстыцый. Да падсуднасці народгых судоў адносіліся ўсе крым і грамад справы, акрамя тых , якія тычыліся спраў асаблівай дзяржаўнай важнасці, іх разглядаў рэвалюцыйны трэбунал рэспублікі -  у складзе старшыні і 5 членаў зацвярджаўся СНК БССР. Савет народных суддзяў- касацыйная інстанцыя для народных судоў, іх дзяржаўных камер і асобных ударных сесій. Пасля судовая рэформа скасавана:рэвалюцыйны трэбунал, савет народных суддзяў, вышэйшы суд рэспублікі, а замест касацыйнага трэбунала утвораны вышэйшы касацыйны суд – судовы кантроль за справамі, разгледжанымі ўсімі судовымі органамі Бел. Яго рашэнне канчаткова, адмяняліся Прэзідумам ЦВК БССР. С 1925 г. утвораны акружныя суды в Мінске, Вітебске, Магілеве, Бабруйску, замест вышэйшага суда.1931 – палажэнне аб судовым ладзе БССР: асноўныя задачы судоў – умацаванне дысцыпліны, ахова сацыялістычнай уласнасці, падаўленне класавага ворага, справы аб крадяжах сац маёмасці суды разглядалі у перш. чаргу і макс кароткі тэрмін. З 1934 г у складзе Вярхоўнага суда з’яўляецца спецыяльная судовая калегія – разглядала дзярж злачынсвы, расследаваныя органамі НКУС, акрамя спраў аб здрадзе радзіме, шпіянажы, тэроры, дыверсіях – находзіліся у падсуднасці вайсковых трэбуналах. К. 1937 – судовая сістэма склад: вярхоўныя, акруговыя, народныя суды.З 1938 –абласныя суды.

 

58.Рыжскі мірны  дагавор 1921 і інкарпарацыя тэр-ый  Зах Беларусі у склад 2ой  РП.Дзярж.лад  Польск.рэс-кі па  К 1921,1935.Прав-ое становішча нас-ва  ЗахБеларусі.

Вызваліўшы у канцы  ліпеня 1920 амаль усю тэр-ю Б. ад польск.акумпацыі,Чывоная армія  прадоўжышы наспуп і у жніўні была ужо пад Варшавай.Аднак 16 жніўня 1920 польск.войскі перейшлі у наступ  і зноў акупіравалі частку  Беларусі.РСФСР  вымушана была пайсці на мірныя перагворы.12 кастрычніка 1920 у Рызе былі апісаны  папярэднія умовы мірнай дамовы паміж  РСФСР і Укранінай, з аднаго боку,і  з Польшай-з другога.Дэлегацыя  БССР не была дапушчана да удзелу у  падпісанні мірнай дамовы.18 сакавіка 1921 Рыжскі мірны дагавор замацаваў  падзел Беларусі паміж РСФСР і  Польшай.4 млн нас-ва засталіся ў  складзе Польшы,Віцебская,Магілеўская  губерні і зах паветы Смаленскай губерні засталіся за РСФСР.Тэр-ію адноўленнай Бел.ССР склалі толькі 6 паветаў Мінск.губерніБел дэлегацыя  не была запрошана на перамовы у  Рыгу.

К  от 17 марта  1921 г: исп-сь модель 3-ей Фран. Рес-ки

Пр-п преемственности традиций польск.гос, обновление госуд-ти,респ. Форма пол строя,пр-п суверинитета народа,формальная демократия(хотя соц.зависимость,эконом.неравен-во),представ.демократия,пр-п  разделения властей,Пр-т-рук-л орг-ми исп.влласти,обб-л закон-ми и суд.пономочиями.Изб-ся на 7 лет. Законадат власть-Сейм(нижн.палата) и Сенат . Исполн.власть Пр-т с  министрами.Суд власть-независ. Суды.Система  ответ-ти Пр-ва.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

59.Дзяржаўныя інстытуты  і права БССР у часы другой  сусветнай вайны. Далучэнне Заходняй  Беларусі да БССР.

Грамадзянска-прававое рэгуляванне  маёмасных адносін у перыяд вайны  было падпарадкавана мабілізацыі ўсіх рэсурсаў краіны для забеспячэння перамогі, абароне сацыялістычных маёмасных адносін, аднаўленню разбуранай гаспадаркі. Для ўзмацнення грамадзянска-прававой аховы сацыялістычнай уласнасці была павышана матэрыяльная адказнасць за рас-краданне, недастачу і страту тавараў, гаручага, гібель коней і буйной рагатай жывёлы.У гады вайны прымаліся меры па сацыяльнай абароне насельніцтва. На час вайны за ўсімі ваеннаслужачымі захоўвалася іх жылая плошча і жыльцы, якія часова займалі кватэру ваеннаслужачага, абавязаны былі вызваліць яе. Было пашырана кола спад-чыннікаў, у лік якіх уключаліся бацькі, браты і сестры памерлага, а таксама вызначалася чарговасць атрымання спадчыны. Спадчыннікамі першай чаргі з'яўляліся дзеці, муж або жонка і непрацаздольныя, што былі на ўтрыманні спадчынадаўца не менш як год да яго смерці. У выпадку адсутнасці спадчыннікаў першай чаргі ці непрыняцця імі спадчыны да яе атрымання прызываліся працаздольныя бацькі, а пры іх адсутнасці — браты і сестры памерлага.Былі пашыраны правы спадчынадаўца па завяшчанню сваей маёмасці. Быў прыняты шэраг заканадаўчых актаў, якія рэгулявалі пытанні грамадзянскага працэсу. Пастанова Пленума Вярхоўнага Суда СССР прыпыняла вядзенне ўсіх незакончаных спраў аб высяленні з жылых памяшканняў асоб, прызваных у дзеючую армію, і членаў іх сямей. Прыпыняліся на перыяд ваенных дзеян-няў і ўсе неразгледжаныя грамадзянскія справы іншых ка-тэгорый, калі адказчыкі знаходзіліся ў арміі. У судовых органах падлягалі прыпыненню ўсе справы аб спагнанні нядоімак па абавязковых пастаўках сельскагаспадарчай прадукцыі дзяр-жаве і палатках у выпадках прызыву членаў гаспадаркі ў армію.Уводзілася асобая стадыя судовага разбору — прыміры-цельная вытворчасць у народным судзе. Справа аб скаса-ванні шлюбу разглядалася па заяве мужа і жонкі або адна-го з іх, як правіла, па месцы жыхарства адказчыка. Патра-бавалася абавязковая публікацыя ў мясцовым друку пра тое, што адбудзецца разгляд справы аб разводзе. Муж і жонка мелі права спыніць справу на любой стадыі працэсу. Прысутнасць у судзе мужа і жонкі з'яўлялася абавязковай. У выпадку скасавання шлюбу суд вызначаў, пры кім з баць-коў застаюцца дзеці, і ўстанаўліваў памер аліментаў на іх утрыманне, рабіў падзел маёмасці і г. Асноўная задача крымінальнага заканадаўства заключалася у ахове устаноуленага правапарадку, ума-цаванні воінскай і працоўнай дысцыпліны. Разам з тым неабходна падкрэсліць, што на часова акупіраванай тэрыторыі БССР захоўвалася дзеянне савецкага заканадаўства. Таму асобы, якія ўчынілі на тэрыторыі рэспублікі злачынствы, падлягалі крымінальнай адказнасці па савецкіх законах.Пасля заканчэння вайны дзеянне надзвычайных крымінальных законаў ваеннага часу было скасавана Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 21 верасня 1945 г. Але дзеянне Указа не распаўсюджвалася на заходнія раёны Беларусі, дзе гэтыя законы захоўваліся да 4 ліпеня 1946 г.Крымінальна-працэсуальнае заканадаўства таксама было накіравана на заваяванне перамогі. Прыгаворы трыбуналаў касацыйнаму абскарджанню не падлягалі і маглі быць адменены або зменены толькі ў парадку нагляду.3 устанаўленнем крымінальнай адказнасці за ўхіленне ад мабілізацыі на сельскагаспадарчыя работы, самавольнае пакіданне гэтых работ і за невыпрацоўку мінімуму працадзён без уважлівых прычын. Усе незакончаныя вытворчасцю справы аб контррэвалюцыйных злачынствах, асабліва небяспечных злачынствах супраць парадку кіравання і найбольш цяжкіх злачынствах агульнакрымінальнага характару падлягалі накіраванню праз пракуратуру ў ваенны трыбунал па месцы службы абвінавачанага. Справы аб іншых катэгорыях злачынстваў падлягалі спынен-ню, паколькі іх разгляд пасля вяртання абвінавачаных з ва-еннай службы быў яўна немэтазгодны.Далучэнне Заходняй Беларусі да БССР. Засцырошыся сябе на ўсходзе, гітлераўская германія 1 верасня 1939 г. пачала вайну супраць Польшы. 17 верасня чырвоная армія перейшла мяжу, што адзяляла заходнюю Беларусь ад БССР. На ўсей заходняй терыторыі пачалі стварацца часовыя органы народнай ўлады. Ва ўсе уладныя структуры вайшлі прадстаўнікі чырвонай арміі. 22 кастрычніка на тэррыторыі заходняй Беларусі праведзены выбары ў Народны сход( удзельнічалі жыхары з 18 год). Народны сход пачай работу 28 кастрычніка ў Беластоку, пытанні вырашалі: аб дзяржаўнай уладзе, аб уваходжанні ў склад БССР, аб канфіскацыі памешчыцкіх земляў і інш. Адобраны 4 дэкларацыі – станаўленне савецкай улады на тэр. зах. Бел. Яны сталі прававой асновай для прыняцця 2 лістапада Вярхойным саветам СССР пастановы “аб уключэнны зах. Бел. у склад СССР з аб’яднаннем яе з СССР”.

 

60. Стан законнасцi ў дзейнасцi органаў Народнага камісарыята ўнутраных спраў, пракуратуры і суда БССР у канцы 20-х – пачатку 50-х гг. ХХ ст.

Репресснвная деятельность НКВД и его органов на местах особенно активиировалась после убийства Кирова. По предложенню Сталина принято  постановление «О порядке ведения  дел о подготовке или соверенствованию еррористических актов”

В соответствии с постановленнем следствие по указаным делам должно_было, во-первых заканчнваться в десятидневный  срок, а обвнннтельное заключенне вручалось веего лишь за сутки  до суда. Во-вторых, нз процесса исключалась  состязательность «сторон»— прокурора  и адвоката, т.е, рассмотрение таких  дел в суде исключало как обвинение, так н защиту. И, в-третьих, кассационное обжалованне и ходатайство о  половании не допускалис, приговор приводился в исполненне немедленно после оглашения.

Арест невинных людей —  одно нз звеньньев сталинского террора.Необходимо еще было сломать волю человека, заставнть признаться в контрреволюционной деятельностн, шпионаже, назвать себя «врагом народа». Понятно, что при  законных методах следствня это  сделать было невозможно. Необходима была санкция на примененне физических методов воздействня на арестованного.Если до весны 1937 года физическое воздействие  широко применяли широко отдельные, спецнально назначенные для того следователи, главным образом из состава верхушки НКВД, то после  февральско-мартовского (1937 г.) Пленума  ВКП(б) право применять в отношенш «врагов народа» любые методы физического и психологического воздействия было предоставлено  большиству следователей.He были отменены истязання и в 1938 году, после ареста Н.Н,Ежова.Новые документы позволяют  с полной неопровержимой  определенностью  утверждать, что все основные репресснн 30-х годов совершалнсь не только с ведома, но н по прямым указанням  Сталнна.

 

61Органы ўлады і  кіравання БССР у 1944-1978 гг. Перабудова  дзяржаўнага апарату ў перыяд  пераадолення адміністрацыйна-каманднай  сістэмы кіравання і асуджэння  культу асобы (1953-1964 гг.).

У 1957 г. у СССР была ажыццёўлена  перабудова кіравання прамысловасцю  і будаўніцтвам. Замест сістэмы мініртэрстваў, арганізаваных па галіноваму прынцыпу, для кі-аўніцтва народнай гаспадаркай была створана сістэма саўнаргасаў.У сувязі з праведзенай рэарганізацыяй і стварэннем Саўнаргаса ў БССР было скасавана дзевяць міністэрстваў, што прывяло да скарачэння ў складзе Савета Міністраў рэспублікі.Саўнаргас выступаў як орган дзяржаўнага кіравання народнай гаспадаркай, надзелены пэўнымі выканаўча-распарадчымі паўнамоцтвамі. У прыватнасці, ён ажыццяўляў кіраўніцтва даручанымі яму галінамі гаспадарчага жыцця і перададзенымі ў падпарадкаванне прадпрыемствамі, будаўнічымі і іншымі арганізацыямі. Пастановы і распараджэнні Саўнаргаса БССР маглі быць зменены, скасаваны ці дапоўнены Саветам Міністраў БССР. Саўнаргас БССР з'яўляўся калегіяльным органам, аяго структурныя падраздзяленні (уп-раўленні. і аддзелы) вырашалі ўсе пытанні на аснове адзінаначалля.Арганізацыя кіравання народнай гаспадаркай па тэры-тарыяльнаму прынцыпу праз саўнаргасы некалькі пашы-рыла магчымасці спецыялізацыі і кааперавання ў межах эканамічнага раёна, аднак з часам было прызнана, што такая сістэма вядзе да драблення кіравання галінамі вы-творчасці па многіх эканамічных раёнах і ў сувязі з гэтым яго аслаблення. Законам СССР «Аб змяненні сістэмы ор-ганаў кіравання прамысловасцю і ператварэнні некаторых іншых органаў дзяржаўнага кіравання» ад 2 кастрычніка 1965 г. і адпаведнымі законамі саюзных рэспублік саўнаргасы былі скасаваны. Замест іх пачалі стварацца агульнасаюз-ныя, саюзна-рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы.Выканаўча-распарадчая дзейнасць Савета Міністраў ажыццяўлялася праз агульнанарматыўныя прававыя акты (пастановы), а канкрэтныя пытанні, якія тычыліся асоб-ных прадпрыемстваў і арганізацый, рэгуляваліся распара-джэннямі.Такія метады і формы дзейнасці вышэйшага органа дзяржаўнага кіравання БССР функцыяніравалі да пачатку 90-х гг.У заключэнне трэба адзначыць, што рэальная паўната ўлады на Беларусі ў разглядаемы перыяд знаходзілася ў руках бюро ЦК КПБ і яго першага сакратара. Менавіта апарат ЦК КПБ рыхтаваў праекты важнейшых рашэнняў у рэспубліцы, аналізаваў і кантраляваў дзейнасць вышэй-шых дзяржаўных органаў, падбіраў і прызначаў кадры для работы ў іх.

 

 

62.Асноўныя напрамкi развiцця найбольш значных галiн права БССР у пасляваенны перыяд. Кадыфiкацыя права.

Права развів. ў адпаведнасці з  агульнай палітыкай саюза СССР.

Грамадзянскае права:ГК БССР  1964г  складаўся з 8 Р і 43гл: права уласнасці, права на адкрыцце, вынаходніцтва, спадчынае  прав, праваздольнасць замежных грамадзян. Дакладна вызначаны аб’ект і змест  формаў сацыялістычнай уласнасці. Змяшчаў  дагавары пастаўкі, крэдытна-разліковых адносін.Уладкаванне дзярж.уласнасці,-узмацненне планавага пачатку у народ. гаспадарцы, -удасканаленне прав. Формай экан. Сувязяў.21.03.49-пастанова  СМ “Аб заключэнні гаспад. дагавораў”. 1961-асновы грам. зак – ва СССР і  саюзн. Рэспубл. Саюзн. Рэсп. пачалі распрацоўку  праектаў нов. ГК. 11.06.64г.зацвердж. ВС і  уведзены ў дзеянне ГК.(8 разд. 43 глав).У  ім былі правілы аб спыненні дзей. юр. асоб,аб умоўных сделках,дагаворы мены,дарэння,захоўвання.  У 1965г-пашырэнне правоў грамадзян, пры  зносе іх жылля.(рэгламентуецца парадак  размеркавання жылога фонду , абмену жылых памяшканнеў).

Грам.– прац. права:тычыліся падведамственнасці, падсуднасці.Больш. частку прам. спрэчак  разгляд. камісіі і прафсаюзы.Дакладна размяжоуваліся правы і абавязкі асоб, якія удзейнічалі у працэсе. ГПК уключаў 239 артыкулаў, якія прыдугледжвалі магчымасць узбудж па ініц суда спраў  аб прызнанні чалавека адсутным бязвестак  або памерлым.

 Крым. права:  Вялікая роля  належыла агульна саюзным законам.1956 адмян. крым. адказнасць рабочых  за самавольн. пакіданне раб.  мест.26.05.47 адменяны смяр.у 1950 адноўлена   да здраднікаў радзімы, шпіенаў  і дыверсантаў, з 1954г і да  асоб, учыніўшых наумысныя забойствы  прі отягч обстоят . Казнь.1973-1975 устан. адказнасць за угон судна,ап’яненне.  Крымінальная адказнасць за давядзення  непаўналетняга да стану ап’янення.  Віды пакаранняў: пазбаўленне волі-15 лет;сылка-5 лет,высалка;ісправітельныя  работы; лішеніе права занімать  опред должн і деятельностью;штраф;увольненіе  з должності; канфіскацыя маемасці; пазбаўлення воінскага звання;.Віды  злачынстваў: дзяржаўныя; супраць  сацыяліст уласнасці; супр жыцця,  здароўя, свабоды асобы; супраць  палітычных правоў грамадзян;супр  асабістай уласнасці;супраць правасуддзя,; воінскія.   

Крым. – прац. права:Новы КПК 1960г.Замацаваў  асн.дзейнасць. органаў дазнання,след-ва, і інш.Складаўся з 34 глаў, якія раскрывалі агульныя палажэнні, правы і абавязкі, крыніцы доказу, парадак узбуджэння следства, судаводства, выкананне судовых  прыгавораў. 1970г – дапоўненны статьямі аб парадку утрыманне пад стражай.

У цэнтры увагі знаходзіцца абарона  і умацаванне  дзярж уласнасці, аховы сацыялістычнага правапарадку. Многія палажэнні уводзіліся з прапагандысцкай  мэты і не імелі рэальнай гарантыі.(Дэрэктыўныя  указанні камун партыі).

 

63. КОНСТИТУЦИЯ БССР 1978

Разработка и принятие конституции  БССР1978 г. Проходила в соответствии с общепринятыми стадиями правотворческого процесса. Были созданы конституционная  комиссия высшего законодательного органа – Верховного совета  БССР для подготовки проекта новой  конституции в 1977 г. И Редакционная комиссия – по подготовке окончательного текста проекта Конституции в 1978г. Конституция БССР 1978 г. Имея много  общего с конституцией 1937 г. Отличается от последней и структурой и содержанием. В новой конституции БССР, помимо глав и статей есть еще четко названные разделы, что облегчает пользование текстом, значительно большее количество статей (172 вместо 122) и статьи о правах, свободах и обязанностях помещены во втором разделе Конституции БССР 1978 г. Тогда как аналогичные статьи в Конституции БССР 1937 г содержался в восьмой главе. Структура и содержание К. БССР 1978 г. Отражают ту демократическую тенденцию в развитии всех сфер общественной и государственной жизни, которая наметилась в СССР в середине 50х г.Большие изменения глубоко демократического характера внесены по вопросу прав, свобод и обязанностей граждан во втором разделе К. БССР «Государство и личность». Впервые на конституционном уровне закрепляется право граждан на участи в управлении государственными и общественными делами (ст. 46), право на жилье (ст.42), право на гос. Охрану здоровья (ст.40), право на пользованием достижением культуры ( ст. 44), право обращаться с жалобами на действие должностных лиц (ст. 56). Новым в конституции является и положения, кусающие экономической системы (глава 2), где наряду с гос. И колхозно-коперативной собственностью впервые конституционно закрепляется собственность профсоюзных и общественных организаций (ст. 10). За общественными организациями впервые закреплялось право участвовать в решении политических, хозяйственных и социально-культурных вопросов, а также право законодательной инициативы. Демократичным является и положение , согласно которому значительно расширяется круг лиц, участвующих в управлении государством благодаря снижению возраста, дающего право быть избранным в верховный совет БССР – с 21 года до 18 лет (ст. 85).

 

 

 

64. АБВЯШЧЭННЕ ДЗЯРЖАЎНАГА  СУВЕРЭНІТЭТУ БЕЛАРУСКАЙ ССР

У канцы 1980-х гг. адзначаецца ажыўленне  і хуткае на-растанне руху народаў  за выхад з СССР і набыццё рэспублі-камі сапраўднага дзяржаўнага суверэнітэту. Першымі да практычнай рэалізацыі гэтых  мэт прыступілі рэспублікі Прыбалтыкі. У сакавіку 1990 г. Вярхоўны Савет Літвы  пер-шым з рэспублік СССР абвясціў аб аднаўленні поўнага дзяржаўнага  суверэнітэту Літвы, якога яна была пазбаўлена ў 1940 г. у сувязі з далучэннем да СССР. Аб сваім суве-рэнітэце абвясцілі  таксама Латвія і Эстонія. На Беларусі рух за нацыянальнае адраджэнне і  незалежнасць ад Цэн-тра таксама  ўзмацніўся, але ён прадугледжваў  перш за ўсё карэннае ператварэнне Саюза ССР у сапраўды дэмакра-тычную прававую дзяржаву, заснаваную на добраахвотным  аб'яднанні раўнапраўных суверэнных рэспублік.