Стратегическое управление

 

2-кестегі  мәліметтер бойынша соңғы 3 жылда  егістік алқаптарының көлемі  өзгермеген және ол 25109 га құрады. Осы жыртынды жерлердің 2010 жылы 22100 га, 2011 жылы 22120 га, 2012 жылы 23200 га астық дақылдары себілген болатын.

Мал шаруашылығының қоғам  дамуындағы маңызы. Мал шаруашылығының өндіргіш күштер дамуымен байланысы  және оның даму кезеңдері. Қазақстан  Республикасында мал шаруашылығын өркендеуіне өз септігін тигізеді. Төмендегі 3 - кестеде «Новокубанское» ЖШС мал басы саны көрсеткіштері көрсетілген.

 

Кесте 3 - Мал басының саны мен ет өндірісін  талдау

	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл	Тізбекті ауытқу (+;-)
Мал басы
ІҚМ	223	236	141	13	-95
Жылқы	376	400	433	24	33
Қой	45	41	78	-4	37
Өндірілген өнім көлемі, тн
Ет	37	43	77	6	34

 

Осы кестеден байқағанымыздай жергілікті климат пен ауа райы факторларына байланысты көбінесе ІҚМ мен жылқылар өсіріледі. Соңғы 3 жылдың тендециясы бойынша, негізгі бағыт жылқыларға берілген болатын. 2012 жылы 433 жылқы басы есептелген болатын. Бірақ, ІҚМ басы жылдан жылға азайып, 141 басты құрады. Бұл 2011 жылмен салыстырғанда 95 басқа кем болып тұр.

Айта  кететін жайт «Новокубанское» ЖШС-нің мал шаруашылығындағы соңғы жылдарда және болашақ кезеңдерде етті ірі-қара мал бағытына көңіл бөліп отыр.

 

2.2 Кәсіпорынның өндірістік негізгі  құралдармен қамтамасыз етілуі  және оларды тиімді пайдалануын талдау

«Новокубанское» ЖШС кез келген компания секілді пайда табу үшін жұмыс істейді. Сондықтан міндетті түрде осы пайдаға жету үшін, ол өз басы меншіктегі барлық активтер мен қорларды, құралдардың есебін жүргізу міндетт. Бұл өз тарапынан, кәсіпорының өзінің активтерін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Негізгі қорларт – материалдық өндіріс саласында да, бейөндірістік салада да заттай нысанда ұзақ уақыт бойына жұмыс істейтін және өзінің құнын тозуына қарай бөліктер бойынша жоғалтатын материалдық-заттай құндылықтардың жиынтығы. Негізгі қорларға үймереттер, ғимараттар, беріліс қондырғылары, жұмыс және күш машиналары мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш приборлар мен құрылғылар, өндірістік, шаруашылық құрал-саймандар мен керек-жарақтар, жегіндік және өнімдік мал, көп жылдық екпе ағаш, т.б. жатады.

Төмендегі кестеде кәсіпорынның негізгі  қорлары белгіленген.

 

Кесте 4-Негізгі қорлардың құрамы мен құрылымын талдау, теңге

 

Атауы	2010 жыл		2011 жыл		2012 жыл
	сомасы, тг	үлес. сал., %	сомасы,  тг	үлес. сал., %	сомасы,  тг	үлес. сал., %
I. Негізгі қызметтегі  өндірістік негізгі қорлар 1. Ғимарат	33735	3,7	151848	13,1	243143	21,1
2. Машина және жабдықтар	728452	79,4	833210	71,7	888219	77,1
3. Транспорттық құралдар	58144	6,3	54880	4,7	59806	5,2
4. Мал (жұмыс, өнімді)	23921	2,6	20373	1,8	24101	2,2
Барлығы	859746	93,7	1087151	93,6	1091883	94,8
II. Басқа да қызметтердің  өндірістік негізгі қорлар	14291	1,6	31375	2,7	15351	1,3
III. Өндірістік  емес негізгі  қорлар	43641	4,8	43285	3,7	44285	3,9
Жиыны	917678	100	1161811	100	1151519	100

 

Шаруашылықта негізгі  қорлар құрамына келетін болсақ негізгі  қорлар көлемі әр жыл сайын өсіп отыр. Жалпы негізгі қорлар 2011 жылы 2010 жылға қарағанда 244,133 мың тг немесе 26,6%-ға  жоғарылаған, себебі бұл жылы  жұмыс машиналарымен жабдықтар 104758 мың тг- ге өскен. Ал 2012 жылды 2011 жылмен салыстырсақ 10292 мың тг немесе 1 %-ға төмендеген, бұл жылы басқа да қызметтердің өндірістік негізгі қорлар-  16024 мың тг-ге арзандаған.

Сондықтан, негізгі қорларды тиімді пайдалану  - кәсіпорын атқаратын өте маңызды  іс әрекетеердің бірі болып табылады.

4-ші кестеде көрсетілгендей кәсіпорынның 2011 жылы негізгі қорларының құны 17593245 теңгені құрайды. 2011 жылы негізгі қорлардың құны 2010 жылмен салыстырғанда 201789 теңгеге немесе 101,2% ұлғайып 17593245 теңгені көрсетті.Негізгі қорлардың ұлғаюына машина және құрал-жабдықтардың 245880 теңгеге өсуі әсер етті. Негізгі қорлардың жалпы құны 2010 жылы 2011 жылға қарағанда 1360994 теңгеге немесе 107,7% көтеріліп 18954239 теңге болды. Осыған транспорттық құралдардың 98990 теңгеге немесе 107,4 % өсті. Ғимараттар мен құрылыстардың үш жыл қатарынан өзгермегені белгілі.

 

Кесте 5 – Кәсіпорын балансының актив бөлігіне талдау

 

	2010 жыл		2011 жыл		2012 жыл
Активтер	сумма, мың тг	үлесі, %	сумма, мың тг	үлесі, %	сумма, мың тг	үлесі, %
1	2	3	4	5	6	7
1. Қысқа мерзімді активтер
Ақша құралдары	1200	3,1	1500	3,5	1700	2,7
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
Запастар	10233	27,6	11396	32,7	11450	32,9
Басқа да қысқа мерзімді активтер
Қысқа мерзімді активтердің барлығы	12112	35,2	13255	36	13956	34,3
Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздар
Негізгі құралдар	15452,1	25,3	15723,2	29	15259,4	15,9
Басқа да ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді активтердің барлығы	15452,1	8,8	15723,2	30,9	15259,4	14,2
ЖИЫНЫ	54449,2	100	57597,4	100	57624,8	100

 

5-кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай кәсіпорын баланс валютасы 2010 жылы 54449,2 мың теңге болды. 2011 жылы 57597,4 теңге немесе 2010 жылмен салыстырғанда 54449,2 мың теңгеге төмендеді. 2012 жылы 57624,8 мың теңгені құраса, 2011 жылы 57597,4 мың теңгені құрады. Баланс валютасының жылдан жылға жоғарылауы кәсіпорын қызмет көлемінің артып, жұмыс нәтижесі жоғарылауына байланысты болып отыр.

Баланстың құрылымына тоқталатын болсақ, кәсіпорын негізгі қорлардың құны ұлғайғаны мен жалпы активтердің ішінде олардың үлесі төмендеді. Өйткені қысқа мерзімді активтердің саны үлкен қарқынмен жоғарылауда. Баланстың актив бөлімінде қысқа мерзімді активтердің үлесі 2010 жылы барлық активтердің 35,2% құрады және жоғарылау динамикасы байқалады – 2011 ж. – 36%, 2012 ж. – 34,3%. Ол арқылы айналым қорларының жоғарылауын, іскерлік белсенділігінің өсуін көреміз.

Кәсіпорын негізгі қорларының құрылымы ғимараттар, құрылыстар, машиналар, жабдықтар, транспорт, басқа да негізгі қорлардан тұрады. кәсіпорының негізгі қорларының құрамын талдау үшін келесі кестені  қарастырамыз.

 

Кесте 6- Кәсіпорын кіріс пен төлемақылары

 

Ай	Кіріс	Төлемақы	Балансировка
01.02.2011	183 747 313,0	169 632 294,0	14 115 019,0
01.03. 2011	602 709 377,0	583 665 310,2	19 044 066,8
01.04. 2011	853 532 356,0	708 338 666,9	145 193 689,1
01.05. 2011	1 100 420 685,0	992 169 365,4	108 251 319,6
01.06. 2011	1 314 917 911,0	1 277 294 647,0	37 623 264,0
01.07. 2011	1 542 448 948,0	1 531 138 962,2	11 309 985,8
01.08. 2011	1 953 580 158,0	1 953 269 967,9	310 190,1
01.09. 2011	2 227 772 857,0	2 149 124 089,7	78 648 767,3
01.10. 2011	2 466 675 407,0	2 390 653 019,9	76 022 387,1

 

Әрқашан резервтерінің жоғары деңгейімен сипатталатын, бұл ауыл шаруашылығына байланысты көтеріңкі тәуекелдік дәрежесін есепке ала отырып, дәлелденген. Компания мәртебесі экономиканың басқа салалары бойынша әртараптандыру мүмкіндігінсіз аграрлық сектордағы қызметтің орталықтандырылуын алдын ала анықтайды. Инвестицияның әлеуметтік бағыттылығы инвестициялау объектілерін іске қосу ұзақтығымен шарттасылған ақша қаражаттарын салу мен оларды қайтару арасындағы ұзақ уақытша алшақтықпен сипатталатын мемлекеттік маңызы бар жобалар бойынша жеңілдікті шарттардың берілуін көздейді.

 

 

Кесте 7 - Негізгі қорларды тиімді пайдаланудың экономикалық көрсеткіштері

 

Көрсеткіштер	Жылдар			Тізбекті  ауытқу  (+,-)
	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл
Жалпы өнім құны, мың тг	384642	330712	202360	-53930	-128352
Орташа жылдық негізгі  қорлар құны, мың тг	917678	1161811	1151519	244133	-10292
Ауыл шаруашылық жер көлемі, га	30374	31143	31270	769	127
Жұмыскерлер саны, адам	179	193	196	14	3
Негізгі қорды пайдаланудың тиімді көрсеткіштері - қормен қарулану, мың  тг	5126,69	6019,75	5875,10	893,05	-144,65
- қормен қамтамасыз ету,  тг	30212,6	37305,69	36825,04	7093,07	-480,65
- қор қайтарымы, тг	0,42	0,28	0,18	-0,13	-0,11
- қор сиымдылығы, тг	2,39	3,51	5,69	1,13	2,18

 

Төмендегі 7-кесте мәліметтерінен көріп отырғанымыздай 2011 жылды 2010 жылмен салыстырѓанда 769 га келетін ауыл шаруашылыќ жерін қормен ќамтамасыз ету дењгейі 2,57%-ға  жоѓары, ал  қормен қарулану деңгейі 17,4%-ға  жоѓарылаѓан.

Негізгі қорлардың пайдалану тиімділігін  кесте мєліметтері бойынша қарастырсақ, шаруашылықта жалпы өнім көлемі 2012 жылды 2011 жылымен салыстырсақ ауытқу – 53930 көрсетіп тұр. Бұл атап кеткендей, теріс   нәтижелі көрсеткіш болып тұр. Бұл. Аталған кәсіпрынның осы периодтағы жұмысының нәтижесі теріс екен көрсетеді.

 

 

2.3  Табыстарды, пайданы және  кәсіпорын рентабелділігін талдау

 

«Новокубанское» ЖШС  іс-әрекетінің соңғы мақсатты нәтижесі болып пайда табылады. Салық және өзге де төлемдерді төлегеннен кейін «Новокубанское» ЖШС   таза пайдасы қалыптасады.

Қаржы белгілі бір «Новокубанское» ЖШС  ақшалай ресурстары. Ол дамуы мен ұдайы өндіріс процесін қамтамасыз етуге бағынышталған.

«Новокубанское» ЖШС  қаржылық жағдайы – нарық субъектісінің қаржылық және белгілі бір күнге жағдайы бойынша өз қызметін қаржыландыру қабілеттілігін сипаттайтын экономикалық категория. Жабдықтау, өндіру, өткізу және қаржылық қызметін үрдісінде капиталдың үздіксіз айнымалы үрдісі жүреді, құралдар мен олардың қалыптасуы көздерінің құрылымы, қаржылық ресурстарға қажеттілік және оның салдарынан «Новокубанское» ЖШС    қаржылық жағдайы өзгереді.

Көптеген  зерттеушілердің пікірлері бойынша пайда табыстылықтың абсолюттік көрсеткіші, ал рентабельділік деңгей – салыстырмалы көрсеткіші болып саналады. Бұл көрсеткіштердің шамасына өнімнің өзіндік құны және оның жинақ көрсеткіші  өндірілген өнімнің 1 тенгесіне жұмсалатын шығындары әсерін тигізеді. Пайданың әрбір элементін талдау кәсіпорын басшылары, акционерлер және несиегерлер үшін өте маңызды. Кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін талдау көлденең, тікелей, трендтік және факторлық талдаулардан тұрады.

Бухгалтерлік (салық салынғанға дейінгі) пайданы талдау оның динамикасын және құрылымын зерттеуден басталады. Терең талдауда бухгалтерлік пайданың элементтері және оған әсерін тигізетін факторлар зерттеледі. Оларды сыртқы және ішкі факторларға бөледі.

8 кесте – 01.01. 2011 жылғы «Новокубанское» ЖШС  жер ресурстарының құрамы мен құрылымы

 

Жер алқаптары	Жер көлемі, га			Жер құрылымы, %			Өсу қарқыны %-бен
	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл	2011 жыл	2012 жыл
Ауылшаруашылық жерлер	26777,2	28455,5	30792,5	100	100	100	106,3	108,2
Жыртынды	15810	17002	18000	59,0	59,8	58,5	107,5	105,9
Шабындық	447	447	447	1,7	1,6	1,4	-	-
Жайылым	10520,2	11095,5	12345,5	39,3	39,0	40,1	105,5	111,3