Стратегическое управление

Мазмұны

 

 

Кіріспе...........................................................................................................................3

 

1 «Новокубанское» ЖШС қызметінің ұйымдастыру-шаруашылық    жағдайы........................................................................................................................5

1.1 «Новокубанское» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы.............................................5

1.2 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық-құқықтық формасы мен атқаратын қызметтері....................................................................................................................8

 

2 «Новокубанское» ЖШС  экономикалық қызметтері және қаржы- шаруашылық жағдайын талдау................................................................................12

2.1 «Новокубанское» ЖШС-нің шаруашылық жағдайы мен экономикалық    даму деңгейін талдау.................................................................................................12

2.2 Кәсіпорынның өндірістік негізгі құралдармен қамтамасыз етілуі және оларды тиімді пайдалануын талдау.........................................................................13

2.3 Табыстарды, пайданы және кәсіпорын рентабелділігін талдау.....................17

2.4 Еңбек ресурстарын пайдалану және еңбек ақы қорын талдау........................24

2.5  Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау...................................................28

 

3 Кәсіпорындағы стратегиялық басқаруларды ұйымдастыру..............................31

Қорытынды.................................................................................................................43

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Ауылшаруашылығы саласы –  ел экономикасының негізгі буыны, ежелден  келе жатқан бар байлығымыздың бастауы. Халықтың әл-ауқатының жақсаруы негізінен  әлеуметтік-экономикалық жағдайдың  тұрақтануы және дамуымен тікелей байланысты. Осыған байланысты, қазіргі қалыптасқан  әлеуметтік-экономикалық жағдай ғылыми тұрғыда терең зерделеуді, саланы кешенді дамытудың жолдары туралы жан-жақты дәлелденген қорытындылар мен байыпты ғылыми тұжырымдар жасауды  талап етеді.

Елбасы Н.Ә. Назарбаев  өзінің Қазақстан халқына арналған 2003 жылғы Жолдауында: «Біздің әлі  де болса есею мен кемелдену кезеңінен  өтуіміз керек. Қазақстандағы азаматтық  қоғамның босағасын бекіте беруіміз керек. Бұл үшін агроөнеркәсіп кешенін  түлете дамытып, ауылға (селоға) айрықша  назар аударылуы, жеткен биігіміз бен  жинақтаған тәжірибемізге сүйеніп, ауылдағы ағайындарымызға өмірдің  жаңа сапасына жетуіне қол ұшын беретін  уақыт туды», – деп көрсетеді. Төл тарихымыздың күңгірт беттерін ашып,  еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының жаңа, аршынды сапалық сатыға көтерілуіне қазақ елінің өткен кезеңін зерттеу, зерделеу бүгінгі күннің талабы. Себебі, тоталитарлық жүйенің идеологиялық ықпалынан арылуымен бірге тәуелсіздік идеологиясының әдістемелік негізінде тарихи дамудың ақиқат болмысын қалпына келтіру бағытында түбірлі жұмыстар атқарылды.

Қазақстанда соңғы  он бес  жылдықта ауыл  шаруашылық кәсіпкерлік   түсінігі  теориясы  мен  тәжірибесінің  біртұтас  элементтерінде  қалыптасты.  Ол  ауыл кәсіпорынның келешекте  негізгі  шаруашылық  мақсаттарына  жетілудің  кешенді  жоспары  ретінде   қарастырылады.

АӨК  кәсіпкерлікті басқару  жүйесін  нарықтық  реформалау  барысының  агроөнеркәсіптік  өндірістің  тиімділігіне, оның  құрылымдық  өзгеруіне  реформалар  әсерін  бағалау  нәтижесі  агроөнеркәсіптік  кешендегі  кризистік  құбылыстар  негізінен  осында  өсіп  жатқан  әлеуметтік – экономикалық  үрдістердің  басқарусыз  қалғанының  салдары.

Ауыл  шаруашылық кәсіпкерлік  жүйелерінің потенциалын  қалпына  келтіруде  және  оны  әлемдік  қоғамдастықтың  экономикасының  қазіргі  кезеңдегі  мүмкіндік  деңгейіне  жеткізуде  шешуші жағдайда болуда. Ол  мемлекеттің  аграрлық  саясаты  мен  ауыл  шаруашылық  кәсіпорындарындағы  тиімді  менеджменттің  АӨК-дегі кәсіпкерлік   басқарудағы  жүйесін  жетілдіру және  агронеркәсіптік  өндірістің  перспективада  дамуына  негізделіп, нарықтық  қатынастардың  дамуын, аграрлық  саланың  көп  тұстарын, оның  әлемдік  экономикалық  кеңістікке  ену  тенденцияларын  ескеру  керек.

Нарықтық  экономикалық  қатынастардың  дамуы  агрөнеркәсіптік  өндіріс  кешенін  басқарудың  маңызы  мен  ролінің  арта  түсетінін  көрсетеді.

Ауыл шаруашылығы кәсіпкерлік  жүйені арттыруда, агроөнеркәсіптік  өндірістің  дамуы  мен  тұрақтануында  аграрлық  саланы  әкімшілік,  аудан, республика  деңгейінде  стратегиялық басқару ерекше  орын  алады. Бірақ, бұл деңгейде  АӨК-дегі кәсіпкерлік жүйесін  басқару  талапқа  сай  келмей  тікелей  аудан  әкімшіліктеріне  берілген.

Аграрлық  саладағы стратегиялық  басқарудың  тұрақтануы  және  оның  қызмет  көрсету үрдістерін  теориялық қамтамасыздандыру проблемалары нарық жағдайдағы ауыл шаруашылығының  экономикасында өзекті  мәселелерінің бірі болып, қазіргі кезде күттірмейтін мәселелерге айналды.

Кейінгі жылдары осы тақырыпта  Казақстанның және шетелдердің бірқатар белгілі экономисттері мен ғалымдары  экономиканы  басқару  проблемаларына  көптеген  еңбектері  арналған. Дегенмен, ауыл шаруашылық кәсіпкерлер жүйелеріндегі  агроөнеркәсіп  кешенін стратегиялық  басқарудың  теориялық негіздері әлі де  болса толық зерттелмеген. Қарастырылып  отырған проблеманың күрделілігі және  көп жақтылылығы, сонымен қатар бұл салада  өтіп  жатқан  үрдістердің ерекшеліктері кешенді зерттеулерді  талап етеді.

Есептің зерттеу объектісі  – Ақмола облысы, Шортанды ауданы, Новокубанка  ауылында орналасқан «Новокубанское» ЖШС болып табылады. Есептің бірінші бөлімінде кәсіпорынның шаруашылықты ұйымдастыру-экономикалық сипаттамасы қарастырылады. Екінші бөлімде шаруашылық қызметіне талдау жасалады. Яғни өнім өндірісі, еңбек ресурстары, еңбек ақы қоры, еңбек өнімділігі, қорлармен қамтамасыз етілуі мен қаржылық жағдайына талдау жасалынады. Үшінші бөлімде кәсіпорынның стратегиялық басқаруды ұйымдастыру қызметі және оны дамыту мәселелері қарастырылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 «Новокубанское» ЖШС-нің қызметінің ұйымдастыру-шаруашылық жағдайы

1.1 «Новокубанское» ЖШС-нің   жалпы сипаттамасы

 

  «Новокубанское» ЖШС Астана қаласынан 100 шақырым жерде, яғни азық-түлік белдеуінде Қазақстан республикасы, Ақмола облысы, Шортанды ауданы, Новокубанка ауылында орналасқан.

Новокубанка ауылы - Ақмола облысы Шортанды ауданындағы ауыл, ауылдық округ орталығы. Аудан орталығы – Шортанды кенті мен темір жол станциясынан батысқа қарай 18 км жерде, Қалқұтан өзенінің сол жағасында орналасқан. Тұрғыны 1,8 мың адам (2004ж). Іргесін 1934 ж. Кубаннан (Ресей) Қазақстанға қоныс аударған шаруалар қалаған. 1934 жылдан “Қазақстанның 18 жылдығы” атындағы ұжымшар мен КСРО Мемлекеттік агроөнеркәсібі астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының Шортанды тәжірибе ш-ның орт. болып келді. Қазір ауылда «Новокубанское» ЖШС мен қатар бірнеше шаруа қожалықтары жұмыс жасайды.

«Новокубанское» ЖШС-нің негізгі бағыты болып егін шаруашылығы мен етті мал шаруашылығы табылады. Қазіргі кезеңде шаруашылықтың 38670 га жері бар, оның 31571 га өңдеудегі жер, 38 балл бонитет.

2010 жылдан бастап егістің жүйесі түбегейлі өзгерген болатын. Ұрық алмастыру егіс айналымына бұршақ тұымдас дақылдар, майлы дақылдар, астық тұқымдас дақылдар енгізіліп, жемшөп тұқымдас дақылдар ауданы ұлғайтылған еді.

 

Сурет 1- 2010 жылы енгізілген дақылдар

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 1- Бұршақ тұқымдас дақылдардан соңғы үш жылда жасымық, нұт, асбұршақ қолданысқа ие болды. Бұршақ тұқымдас дақылдар жалпы егіс көлемінің шамасында 3-5% көлемін ғана алып отыр. Ал ең күй талғамайтын және өңдеуде жоғары рентабелділікке ие дақыл ретінде жасымық болып шықты, әсіресе, 2011 жылы.

Майлы тұқымдас дақылдардан соңғы үш жылда зығыр мен күнбағыс егіледі. Майлы тұқымдас дақылдар жалпы егіс көлемінің 20-25% алып отыр. 2010 жылы рентабелділігі ең жоғары дақыл күнбағыс болды, бірақ 2011 жылы шалғын шатырқанаттардың шабуылы салдарынан 2012 жылы күнбағыс өндірісі тоқтатылды.

Шаруашылықтағы  астық тұқымдас дақылдар – жұмсақ бидай, арпа және сұлы. Бұл ұрық алмастыру егіс айналымының 60-65% қамтиды.

Біздің  елімізде мемлекеттік билік органдардың  жүйесінде, селолық округтар елеулі орын алады, олар ауылдық жерде жұмыс  істеп тұрған билік өкілді және көпшіліктің  бірлігін қамтамасыз ететін органдар болып табылады.

2012 жылы  өзіндік қосалқы шаруашылықтың  дамуына бүкіл жағдайлар жасалды.  Тұрғындардың өз меншігінде - 554 бас  ірі қара мал, 1026 бас шошқа,6 бас  жылқы, 441 бас қой, 3480 тауық, қаз,  үйректері бар. Елді мекен тұрғындары  сүттің артығын ЖК «Харсиев»-қа 1 литрін 50 теңгеден тапсырады, еттің  артығын ет дайындаушыларға, базарға  тапсырды. «Новокубанское» ЖШС- де 643 пай бар, оларға шөп, дәнді-  дақылдар, жем, сабан, арпа - бәрі 1 тоннадан берілді. Басқа Шағын  ЖШС өздерінің пайы бар адамдарына 1 тоннадан шөп, сабан, дәнді-  дақылдар, жем және ақшадай таратты. 

2012 жылы  наурыз айында «Новокубанское»  ЖШС- де жалпы сомасы 10 млн.  теңгеге меморандум жасалған: көлік  және ритуалдық қызметтер ұйымдастыру,  округті көріктендіру: (аумақты тазарту,  қоқыс және күл шығару, ішінара  жолдарды жөндеу), Новокубанка орта  мектебінде және «Гүлдер» балабақшасында  ыстық тамақ ұйымдастыру; зейнеткерлерге  көмек көрсету үшін: (коммуналдық  қызметтерге жеңілдік, жем-шөп, отын  әкелу, мерекелік іс - шаралар  өткізу) 100% орындалды.

Кеңсе айлығында 15 мүгедек және 141 зейнеткерлерге назар  аударылды. 65 жасты және одан үлкен  зейнеткерлер қарттар күніне арналған мерекесіне кафеге шақырылды, «Новокубанское»  ЖШС түскі тамақ сомасын 244000 мың  теңгеге ұйымдастырды, өздері әзірлеген  ойын - сауық үйірмесі, мерекелік  концерт дайындады. 15000 мың теңге  көлемінде 15 мүгедекке сыйлықтар  берілді. Оқушылар тимурлық командаларын ұйымдастырып, қарт адамдарға көмек  көрсетті.

«Новокубанское» ЖШС-нің Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынбаған қызмет түрімен айналысады. Лицензияланған қызмет түрлері тек қана ҚР-ның заңына сәйкес болғанда жүзеге асады. ЖШС-нің мерзімі шектеусіз.  ЖШС өз атынана келісім шарттарға отыра алады, мүліктік және жеке мүліксіз құқықты иеленеді сот алдында оларға жауап береді. Қазіргі жарғылықпен, ҚР заңымен ЖШС өз бетімен қызмет жасайды. Оның дербес балансы, банктік мекемелерде есеп айырысу шоттары, өз атауымен мөрі, фирмалық бланкілері болады.

ЖШС-нің жарғылық қорының  мөлшері 40100 мың теңгені құрайды. Өзімен бірге шаруашылық саласымен айналысатын үш бөлімшесі бар.

    Шаруашылық орналасқан аудан құрғақ дала зонасында орналасқан. Қысы ұзақ,  суық аязбен, ал жазы қысқа, бірақ ыстық күндермен өтеді. Ең суық кезең айлары болып қаңтар айы табылады. Мұнда орташа температура -14,8 С , ал ең жылы айлардың бірі болып шілде айы табылады., орташа температура +21,2 С. Ќыстың қатаң күндері ауа температурасы -38,4 С-қа дейін барады. Мұнда ќатты дауыл,  боран болып, суық жел болып тұрады. Ал ыстық күндер +37,4 С-қа дейін барады. Мұндай ауа - райы жағдайында астықтан мол өнім  алуға

мүмкіндік береді. Мал шаруашылығымен айналысуға көп мүмкіндіктер бар.

Шаруашылықтың пайдаланатын жерінің құрылымында болѓан өзгерістер әр жылдағы алынатын өнімнің көлеміне, құрамы мен құрылымына єсер етеді. Сол  себептен шаруашылықтың пайдаланатын жер құрамын мен құрылымы келесі кестеден көреміз.

   Шаруашылықтың негізгі өндірістік бағыты - өсімдік шаруашылығы оның ішінде астық шаруашылығы. Қосымша шаруашылық ретінде мал шаруашылығымен айналысады. Болашақта мал шаруашылығын дамытуға бел байлауда.

 

Кесте 1 «Новокубанское» ЖШС-нің жер құрамы мен құрылымы

Егістік алқаптары	Жылдар						Тізбекті ауытқу (+,-)
	2010		2011		2012
	га	%	га	%	га	%
Барлық жер көлемі, га	30500	100	31271	100	31398	100	771	127
Оның ішінде ауыл шаруашылық жерлері	30374	99,6	31143	99,6	31270	99,6	769	127
Оның ішінде: жыртынды	25109	82,3	25109	80,3	25109	80,0	-	-
шабындық	2600	8,5	3369	10,8	3411	10,9	769	42
жайылым	2665	8,7	2665	8,5	2750	8,8	-	85
басқа да жерлер	126	0,4	128	0,4	128	0,4	2	-