Г.Н. Потанин және қазақ зиялылары: саяси және рухани көзқарастарды тарихи талдау

12 Г. Потаниннің Қытайға саяхаты (1884-1886). Отандық және әлемдік тарихтың маңызды мәселелері қазіргі көзқарас тұрғысынан. - Алматы, 2006, 25-26 мамыр. – 270-275-бб.

13 Г. Потаниннің Үлкен  Хинганға саяхаты // ХХІ ғасыр. Әлем тарихы және Қазақстан. Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. - Алматы, 2006, 29 қараша. - 221-227-бб.

14 Г. Потанин және қазақ зиялылары // Ізденіс. – 2006. №4. – 69-73 бб.

15 Г.Н. Потанин және Мұса Шорманов // Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Хабаршысы. – 2007. - №3. – 73-79-бб.

16 Г. Потанин және қазақ зиялылары // «Алаш» тарихи-этнологиялық ғылыми журнал. – 2007. - № 2 (11). – 100-105-бб.

17 Г. Потаниннің Шығыс Тарбағатайға саяхаты // «Халықаралық интеграция мен модернизация жүйесіндегі Қазақстан-Германия қатынастары» халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2008, 9 ақпан. – 158-161-бб.

       18 Алашорда әскери істері туралы. Томск мұрағат деректері // Қазақстан мұрағаттары. – 2007. -№ 2(4). – 92-97-бб.

19 Г. Потанин және ХIХ ғ. қазақ зиялылары // «Отан және Әлем тарихы ХХІ ғасырда: ғылыми парадигмалардың ортақтығы мен ерекшеліктері» атты Халықаралық Бекмаханов оқуларының материалдары. 2007, 22-23 қараша. - Алматы, 2007. – 92-97-бб.

20 Г. Потанин және Жақып Ақбаевтың қарым-қатынасы (Томск мұрағат деректері бойынша). «Тарихи дерек: археология және деректану мәселелері» атты республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2007, 30 қазан. – 142-147 бб.

21 Научный вклад Г. Потанина в развите востоковедения // Социально-гуманитарные науки. – Бишкек. - 2007. - № 3-4.

22 Деятельность Г. Потанина в Сибирском областничестве // Социально-гуманитарные науки. – Бишкек. - 2007. - № 3-4.

23 Политические процессы в Сибири в начале ХХ в. // Известия ВУЗов. --Бишкек. - 2007. - №3.

24 Г.Н. Потанин және Сібір баспасөзі // Х. Досмұхамедов ат. Атырау мемлекеттік университеті Хабаршысы. - 2008. - № 10. – 127-131-бб.

25 М. Дулатовтың Г.Н. Потанин туралы тұжырымдары // Х. Досмұхамедов ат. Атырау мемлекеттік университеті Хабаршысы. - 2008. - №10. – 101-105-бб.

26 Григории Потанин және Сібірдегі саяси топтар // Қазақ тарихы. - 2007. - №3. - 75-77-бб.

27 Зиялылар туралы тұжырымдар // Абай атындағы Қазақ Ұлттық педогогикалық университетінің Хабаршысы. - Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар сериясы. - 2007. - №4. - 35-40-бб.

28 Г.Н. Потаниннің этнографиялық еңбектеріне тарихнамалық талдау // «Отан және Әлем тарихы ХХІ ғасырда: ғылыми парадигмалардың ортақтығы мен ерекшеліктері» атты Халықаралық Бекмаханов оқуларының материалдары. 2007, 22-23 қараша. - Алматы, 2007. – 106-108-бб.

29  Алаш зиялылары туралы зерттеулер // Центр Евразии. - 2008. - №2. 28-33-бб.

30 Потаниннің ХІХ ғ. Қытайға саяхаты // «Қазақстан және түркі әлемі» Халықаралық конференция материалдары. - Алматы, 29-30 сәуір, 2008. - 50-55-бб.

 

 

 

 

 

 

Танатарова Жамига Тажиковна

 

резюме 

 

автореферата диссертации по специальности  07.00.02 – Отечественная история (история Республики Казахстан) на соискание ученой степени

доктора исторических наук

 

Потанин и казахская  интеллигенция: исторический анализ

политико-духовных взглядов

 

Актуальность  темы. Сегодня современная историческая наука с большой ответственностью взялась за активную работу по выведению исторической памяти общества из состояния глубокой деформации. Сейчас в науке нарождаются качественно новые тенденции и направления, активизировался научный поиск, на критической основе переосмысливаются десятилетиями формировавшиеся стереотипы и установки. 2003 год стал этапным в развитии исторической науки, произошли важные события: это обращение Президента страны к народу (4 апреля), где в числе важнейших задач, стоящих перед страной, ставится задача по изучению и сохранению историко-культурного наследия. Это и последовавшие за президентским обращением мероприятия по подготовке национальной программы «Культурное наследие». В этой связи выбранная нами тема исследования является актуальной.

Г.Н. Потанин пользовался  огромным авторитетом среди казахов  и в особенности среди молодых  интеллигентов начала ХХ в. К нему часто приезжали А. Букейханов, М. Дулатов, А. Байтурсынов, С. Торайгыров и другие яркие представители Алашского движения. После встреч с молодым Магжаном Жумабаевым он сравнил его с Ч. Валихановым, считал, юноша в будущем станет вторым Чоканом. Алимхан Ермеков впоследствии вспоминал, что казахи: «называли Г.Н. Потанина «печальником казахов». Ведь Потанин давно и постоянно проявлял интерес к инородцам, знал их быт, нравы и всячески способствовал сохранению самобытной культуры».

    Целью исследования является показать политические и духовные взгляды Г.Н. Потанина и Алашской интеллигенции на основе их творчества и общественно-политической деятельности. Исходя из этой цели ставятся нижеследующие конкретные задачи:

- Охарактеризовать влияние  русской интеллигенции второй  половины ХІХ-начала ХХ вв. на казахскую интеллигенцию;

- показать влияние  среды и Сибирского кадетского корпуса на становление политического и научного взглядов Г.Н. Потанина;

- Проанализируя  путешествия Г.Н. Потанина на  Монголию и Китай показать  его заслугу в развитии востоковедчесой  науки России;

- Анализ общественно-политической  деятельности Г.Н. Потанина в Сибири и определить влияние на политически группы Сибири и «Сибирским областникам»;

- охарактеризуя  общественно-политический взгляд  казахской интеллигенции ХІХ  века показать взаимоотношения  Потанина с такими казахскими  интеллигенциями как Ч. Валиханов, Муса Чорманов;

- Сибирская  и Алашская автономий: определение  теории и их характеристика;

- Показать мировоззрение  и концепции казахской интеллигенции  начала ХХ века и проанализировать  их взаимоотношения с Потаниным. 

Научная новизна  исследования определяется тем, что  впервые в исторической науке проведено комплексное изучение политико-духовных взглядов казахской интеллигенции и их связи с сибирской интеллигенцией. В научный оборот введены материалы Томского государственного областного архива по общественно-политической деятельности казахской интеллигенции, такие как А. Биржаксин, Ж. Акпаев, Н. Кулжанова, А. Ермеков.

Взаимоотношение Сибирской  и Алашской автономии проанализированы на основе докладов и работ Г. Потанина. По этому вопросу были определены основные концепции казахской интеллигенции во главе А. Букейхановым.

Основные положения, выносимые на защиту:

      - взгляды русских и алашских  интеллигенции по вопосам Сибирской  и Алашской автономий не были  одинаковыми;

     - Г.Н. Потанин и политические группы Сибири были патриотами своей родины;

     - на становление научного взгляда Г. Потанина огромное влияние оказало Ч. Валиханов;

     - Между Г. Потанином и с таким  представителем казахской интеллигенции  ХІХ в. как Мусой Чормановым  взаимоотношения были творческого и просветительского  характера;

     -При  исследовании Казахстана Г. Потанину  огромную помощь оказали казахские  интеллигенции;

     - Исследования Г. Потанина Центральной  Азии обогатил востоковедческую  науку;

     - Взаимоотношения Г. Потанина и казахской интеллигенции были определены на основе их переписки.

      Структура и объем работы обусловлены логикой достижения поставленной цели и задач и состоит из введения, пяти разделов, заключения, списка использованных источников и 3 приложений.

     

 

 

 

 

 

 

SUMMARY

 

Tanatarova Jamiga

 

Potanin and Kazakh intelligency: historical analysis political-spiritual overviewies

 

Dissertation for scientific degree of Doctor of historical studies

Specialty 07.00.02 – Native history – History of the Republic of Kazakhstan

 

       Urgency of a theme. Today the modern historical science with the big responsibility has undertaken active work on deducing historical memory of a society from condition of deep deformation. Now in a science qualitatively new tendencies and directions arise, scientific search became more active, on  critical basis are reinterpreted by decades forming stereotypes and installations. 2003 year began new area in development of a historical science, there were important events: this reference of the President of the country to people (on April, 4) where among the major problems facing to the country, the task in studying and preservation of a historical and cultural heritage is put. It and the actions which have followed behind the presidential reference on preparation of the national program "Cultural heritage". In this connection the theme of research chosen us is actual.

     G.N. Potanin had huge authority among Kazakhs and in particular among young intellectuals of the beginning of XX century. To him often came A. Bukeyhanov, M. Dulatov, A. Baytursynov, S. Toraygyrov and other bright representatives of the Alash movement. After meetings with young Magzhan Zhumabayev he has compared him with Ch.Valihanov considered, the young man in the future becomes the second Chokan. Alimkhan Ermekov subsequently recollected, that Kazakhs: « named as G.N.Potanin «Thinking about Kazakh’s grief». In fact Potanin for a long time and constantly showed interest to foreigners, knew their life, customs and in every possible way promoted preservation of original culture.

     The purpose of research is to show G.N. Potanin's political and spiritual sights and Alash intelligency on the basis of their creativity and political activity. Proceeding from this purpose below-mentioned specific tasks are put:

- To characterize influence of Russian intelligency of second half of ХIХ-beginning of XX centuries on the Kazakh intelligency;

- To show influence of environment and the Siberian military school on becoming of political and scientific sights of G.N. Potanin;

- Analysing G.N.Potanin's travel to Mongolia and China to show his merit in development oriental sciences of Russia;

- The analysis of political activity of G.N.Potanin in Siberia and to define influence on politically groups of Siberia and « Siberian oblastnic»;

- Characterizing  political sight of Kazakh intelligency of ХІХ  century to show Potanin's mutual relations with such Kazakh intelligency such as  CH.Valikhanov, Musa Chormanov;

- Siberian and Alash autonomies: definition of the theory and their characteristic;

- To show outlook and concepts of the Kazakh intelligency of the beginning of XX century and to analyse their mutual relations with Potanin.

Scientific novelty of research is defined by that for the first time in a historical science complex studying political-spiritual sights of the Kazakh intelligency and their communication with the Siberian intelligency is carried out. Materials of Tomsk state regional archive are entered into scientific revolution on political activity of the Kazakh intelligency, such as A. Birzhaksin, Z. Akpayev, N. Kulzhanova, A. Ermekov.

Mutual relation Siberian and Alash autonomies are analysed on the basis of reports and G. Potanin's works. On this question the basic concepts of the Kazakh intelligency under the leadership of A. Bukeikhanov have been determined.

The substantive provisions which are taken out on protection:

      - Views of Russian and Alash intelligency on problem Siberian and Alash  autonomies were not identical;

     - G.N. Potanin and political groups of Siberia were patriots of their native land;

     - On becoming G. Potanin's scientific view huge influence rendered Ch.Valihanov;

     - Between G. Potanin and with such representative of Kazakh intelligency of ХІХ century as Musa Chormanov mutual relations were creative and educational character;

    - At research of Kazakhstan to G. Potanin huge help rendered Kazakh  intelligency;

     - Central Asia Researches of Potanin has enriched oriental science;

     - G. Potanin's mutual relation with Kazakh intelligency have been determined on the basis of their correspondence.

      The structure and volume of work are caused by logic of achievement of an object in view and tasks will consist of the introduction, five sections, the conclusion, the list of the used sources and 3 applications.