Шпаргалка по "Гражданскому праву"

Пайдаланылатын табиғи ресурстар  түрлері бойынша табиғатты пайдалану  құқығы: жерді пайдалану құқығы, жер қойнауын пайдалану, суды пайдалану, орманды пайдалану, жануарлар әлемін пайдалану және т.б. болып бөлінеді. Табиғатты пайдаланудың тәсілі бойынша  жалпы және арнайы табиғатты пайдалану  құқығы болып бөлінеді.

Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдаланудың мемлекеттік-құқықтық механизмі  - бұл табиғи ресурстардысақтау, тиімді пайдалану, көбейту, адамдарды  қоршаған ортаның қолайлы жағдайын сақтау, шаруашылық дамуының табиғатқа, адамға зиянды әсерінің алдын алу  бойынша тиісті мемлекеттік органдар қызметін қамтамасыз ететін ішкі факторлар, институттар, құралдардың жиынтығы.

2.Құқық қорғау  органы жүйесіндегі әділет

Әділет министрлігі Қазақстан  Республикасы Үкіметінің құрылымына енетін орталық атқарушы орган болып  табылады. Оның қызметі республикалық  бюджеттен бөлінген қаржы есебінен және өзге де заңнамалармен тыйым  салынбаған көздерден қаржыландырылады. Министрлікті Премьер-министрдің ұсынымы  бойынша Қазақстан Республикасының  Президенті лауазымға тағайындайтын  және босататын Министр басқарады.

Әділет министрлігінің орталық  аппараты департаменттерден, агенттіктерден және негізгі міндеттерді орындауды  қамтамасыз ететін басқа да құрылымдардан  құралады. Оларға: заңнамалар және халықаралық  құқықтар департаменттері; сот қызметін ұйымдастырушы сот сараптамсы және атқарушы өндірісі; заңдық қызмет көрсету; қаржылық және ресурстық қамтамасыз ету ұйымы; ішкі әкімшілік және жылжымайтын мүлікті және заңды тұлғаларды тіркеу жөніндегі агенттігі жатады. Бұл құрылымдардың әрекеті олар туралы ережеге сәйкес реттеледі.

Әділет органдарына келесі міндеттер жүктелген: 1) заңжобалық, талдау, жетілдіру, заңнаманы жүйелендіруді жұмысын жүргізу; 2) нормативтік құқықтық актілерді құқытық сараптау; 3) соттар жұмысын ұйыдастыру, кадрмен және материалдық-техникалық қамтамасыз ету; 4) азаматтық даулар бойынша, сондай-ақ келген материалдық нұқсанның орнын толтыру жөніндегі қылмыстық істер бойынша атқарушы өндірісті қамтамасыз ету; 5) сот-сараптамалық қызметті ұйымдастыру; 6) Қазақстан Республикасының халықаралық келісім дайындауын және келісім жасасуын құқықтық қамтамасыз ету, шетелдік құқықтық көмек берумен байланысты шараларды үйлестіру; 7) Мемлекеттік тіркеу жүргізу: - заңды тұлғаларды, - жылжымайтын мүлікке және оларға қатысты мәмілені; - құнды қағаздар эмиссиясын; - нормативтік құқықтық актілерді; 8) құқықтық көмек және заңдық қызмет көрсетуді ұйымдастыру; 9) құқықтық насихаттау мен құқықтық жалпы оқытуды ұйымдық - әдістемелік қамтамасыз ету; 10) заңнамамен жүктелген өзге де міндеттерді орындау.

3.Меншік құқығы  және басқа да мүліктік құқықтар

Меншіктің экономикалық қарым-қатынасы қоғамның материалдық негізін құрайды. Бұл қарым-қатынасты құқық нормаларымен реттейді. Меншік құқығы өз құрамына белгілі  бір субъектілерге тиісілі материалдық  байлықты реттеп қорғау құқық нормаларын енгізеді.Жиынтықта бұл нормалар кешенді құқықтық институтын немесе объективті мағынада меншік құқығын  тудырады.

Субъектілік мағынада ҚР АК 188 бабына сәйкес меншік құқығы дегеніміз  мойындалған және заң актілерімен  қорғалатын субъектінің өзіне тиісілі  мүлікке өз қарауымен иелік етуі, қолдануы және өз ұйғаруымен пайдалануы.

Меншік иесі өз дүниесіне  қарасты өз қарауымен кез келген әрекетті жүзеге асыра алады (кепілге  беру, сату, жою). Меншік құқығы мезгілсіз.

Меншік иесінің үш тағандық құқықтық өкілеттілігі бар. Иелік ету  құқығы – заңды түрде нақтылы  мүлікке ие болу. Пайдалану құқығы – заңды түрде өз мүлікінен  оның қажетті қасиеттерін пайдалану, алу, сол сияқты мүліктен табыс түсіру. Билік ету құқығызаңды түрде  қамтамасыз етілген мүліктің заңды  болашағын анықтау мүмкіндігі. Меншік иесі мүлкін өзі ұстауы және осы  мақсаттағы шығындарды өзі өтеуі  тиіс. Меншік иесінің мүлкі жоғалуы  бүлінуі мүмкін.

Меншік құқығы және өзге де мүліктің заттық құқықтарын ажырату  қажет. Меншік иесі өз мүлкімен пайдаланып, билік етеді. Өзге заттық құқықтық иесі – бөтен мүлікке ие. Заттық құқыққа : жерге иелік ету, шаруашылық жүргізу  құқығы, жедел билік ету құқықтары  жатады. Меншік құқығы үш түрлі бөліктен тұрады:Иелену хақысы – меншіктенушінің мүлікке деген шаруашылық үстемдігі. Яғни мүліктің иесіне заң жүзінде бекітілуі;Пайдалану хақысы – мүлікті іске асырып, пайдаға жарату;Билік ету хақысы – құқықтық әрекеттер жасау арқылы мүліктің тағдырын белгілеу.

 

БИЛЕТ  № 12

1.Жер құқығы  түсінігі

Жер құқығы - мемлекет бекіткен жер қатынастарын реттеу бойынша  нормалар жиынтығын құрайтын құқық  саласы. Жер құқығының нысаны жер  қатынастары болып табылады.

Жер құқығының қайнар көздері - жер қатынастарын реттейтін нормативтік-құқықтық актілер. Негізгі қайнар көз - ол жерге  деген мемлекеттік және жеке меншік институтын бекіткен, мемлекет мақсаты  адам өмірі мен денсаулығына аса  қолайлы қоршаған ортаны қорғау деп  жария қылған - ҚР Конституциясы. Жер  Кодексі аса маңызды қайнар көз  болып табылады.

Жер құқығы қатынастары - бұл  заңнамалық актілермен реттелген жер  қатынастары. Жерді пайдалану мен  қорғау бойынша құқықтар мен міндеттемелер  жиынтығы оның мазмұны болып табылады.

Әрекет сипатына қарай  олар материалдық және іс жүргізу  болып бөлінеді. Материалдық қатынастар субъектілердің заңнамада белгіленген  құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру кезінде пайда болады. Іс жүргізу қатынастары құқықтық қатынастардың  пайда болу және тоқтатылу процедурасына  байланысты болады.

Жер Кодексіне сәйкес жер  құқығы қатынастары - жер ресурстарын  басқарумен, жер телімдерін жекелеген  субъектілерге бекітумен, жерге  меншік және басқа мүліктік құқықтарды бекітумен байланысты жерді пайдалану  және қорғау бойынша құқықтық қатынастар. Жер құқықтық қатынастарының субъектісі - жер құқықтық қатынастарына қатысушы және осыған байланысты осы құқықтық қатынаста құқылары бар әрі міндеттенетін  субъект.

Жер қатынастарының объектісі - Қазақстан Республикасының аумағы шегіндегі барлық жер, жекелеген  жер телімдері, әрі оларда не орналасқанына  және жекелеген субъектілердің атына  бекітілгендігінің құқықтық негіздемесіне, сондай-ақ жер телімі мен жер үлестеріне байланыссыз.

Жер құқығы қатынастарының туындау,, өзгеру және тоқатуының негіздемесі  белгілі бір салдарға әкелетін нақты  жағдайлар болып табылады. Олардың  негізгі түрлері: құқық белгілеуші, құқық өзгертуші, құқық тоқтатушы.

Қазақстан Республикасында  жерге мемлекеттiк меншiк пен  жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады. Меншiк құқығының субъектiлерi: республика аумағындағы жерге мемлекеттiк  меншiк құқығының субъектiсi - Қазақстан  Республикасы; Жер Кодексінде белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк құқығының  субъектiсi - азаматтар және мемлекеттiк  емес заңды тұлғалар. Бұл ретте, егер осы Кодексте өзгеше белгiленбесе, азаматтар  деп Қазақстан Республикасының  азаматтары, сондай-ақ шетелдiктер мен  азаматтығы жоқ адамдар ұғынылады.

Меншiк иесiнiң өзiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануға  және оған билiк етуге құқығы бар. Жер учаскесiнiң меншiк иесi заңнамаларда көзделген негiздерде, шарттар мен  шектерде меншiк иeci құқығын жүзеге асыра алады.

Меншiк иесi өзiнiң жер  учаскесiне қатысты оның нысаналы мақсатын өзгертпей, Қазақстан Республикасының  заң актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiлелердi жасасуға құқылы. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер  учаскелерiнiң меншiк иелерi аталған  құқықтарды осы Кодекстiң ережелерiн  ескере отырып iске асырады. Жер учаскесiне меншiк құқығы басқа адамға мәмiле жасалған кездегi барлық ауыртпалықтарымен  берiледi. Жер учаскесiнiң меншiк  иесi оның нысаналы мақсатын өзгертпей, жер учаскесiн уақытша пайдалану  туралы шарттың негiзiнде оны уақытша  пайдалануға беруге құқылы. Жер учаскесiн  уақытша пайдалану туралы шарт жалдау шарты (жалға алушымен) немесе өтеусiз  пайдалану туралы шарт (өтеусiз пайдаланушымен) нысанында жасалады.

Сервитут - бөтен жер учаскелерін  шектеулі нысаналы пайдалану, оның ішінде жаяу өту, көлікпен өту, қажетті коммуникацияларды  тарту мен пайдалану, аңшылық  шаруашылығы және өзге де мұқтаждар  үшін пайдалану құқығы.

Қазақстан Республикасының  жер қоры нысаналы мақсатына сәйкес мынадай санаттарға бөлiнедi: ауыл шаруашылығы  мақсатындағы жер; елдi мекендердiң (қалалардың, кенттер мен ауылдық елдi мекендердiң) жерi; өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс жерi және өзге де ауыл шаруашылығы  мақсатына арналмаған жер; ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, сауықтыру  мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер; орман қорының жерi; су қорының жерi; босалқы жер.

Жер құқығы қатынастарына  қатысушылар арасында жер құқығы мен заңды мүдделерін бұзудан  туындайтын даулар жер даулары деп  аталады.Оның мазмұны меншік немесе жерді пайдалану құқығындағы  жер телімдерінің шекарасы бойынша, жерді пайдалануға беру мерзімі, меншік иелері немесе жерді пайдаланушылардың өз құқықтары мен міндеттерін іске асыруына байланысты болуымүмкін. Даудың тараптары ретінде меншік немесе пайдаланушылар да, жер ресурстарын басқару бойынша мемлекеттік органдар да болуы мүмкін.

Жер құқығы қатынастарынан туындайтын даулар сот тәртiбiмен қаралады. Сонымен  бірге көпшілік даулар жергілікті атқарушы органдар арқылы да шешімін тауып  жатады.

2.ҚР Президентінің  конституциялық-құқықтық мәртебесі

ҚР конституциясына сәйкес  Үкіметтің жалғыз көзі болып халық  табылады, халық  өз үкіметін мемлекеттік  органмен іске асыруды табыстайды.  

Мемлекеттік органдар – белгіленген  заңнама тәртібімен құрылған,   мемлекеттік басқару мен бақылау  қызметтерін орындауға уәкілеттіленген  мемлекеттік мекемелер.

Конституциялық принциптерге сәйкес ҚР мемлекеттік үкіметке бөліну заңдылық, атқарушы және сот тармағы  жүйесінде мемлекеттік үкімет органдары  түрлерге бөлінеді.

Мемлекеттік үкімет органдары  жүйесінде   басты рөл Президенттікі. Ұйымдастыруға қатысты ол өзерікті, мемлекеттік үкімет тармақтарының  біреуіне де кірмейді, олар арасындағы арбитр болып табылады. Оның құқықтық мәртебесі Конституция нормаларымен және ҚР заңдарымен анықталады.  «ҚР  Президенті туралы» 26.12.1995 жылғы Конституциялық заңға сәйкес  -  мемлекет басшысы  Президент ҚР ел іші мен халықаралық  қатынастарға таныстыратын  жоғары лауазымды адам.

Заңнама Президентке кандидат адамға келесі талаптарды қояды: туғаннан азамматтығының болуын, жасы – 40  жас  емес, республикада тұрақты 15 жылдан  аз тұрмаған, мемлекеттік тілді еркін  сөйлейтін. Президент уәкілеттілігі 7 жыл. Бір адам екі мезгілден көп  қатарынан Президент бола алмайды.

Президенттің конституциялық  қызметтері ҚР Конституциясының 40 бабында  құрылған:

Мемлекетің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтау  және Қазақстанды ел ішінде және халықаралық  қатынастарда таныстыру;

- Президент – азамат пен адамның құқығы мен бостандығының,  Конституцияның халық пен мемлекеттік үкімет бірлігінің бейнесі мен кепілдігі;

- Мемлекеттік үкіметтің барлық тармағының келісілген қызметін  және халық алдындағы үкімет органдарының  жауапкершілігін қамтамасыз ету. Бұл қызметтердің дамуы мен нақтылануы Конституция  мен басқа заңнама актілерде бар.

3.Салық, оның  белгілері, түрлері

Мемлекеттік бюджет табыстарының негізгі көздері  салықтар болып  табылады. Салық – бұл мемлекетпен  бір жақты тәртіпте уәкілетті  органның өкіліне бекітілген және мемлекет табысына жататын құқықтық формада  міндетті ақшалай немесе заттай төлем. Ол белгілі бір мөлшерде шығарылады, қайтарымсыз, баламасыз, және тұрақтылық сипатта болады.

Салық құқығы – салықтарды бірыңғай өкіметтік белгілеу және өндіріп  алу арқылы мемлекеттік бюджет табыстарын құру жөніндегі мемлекет пен салық  төлеушілердің арасындағы құқықтық қатынастарды реттейтін қаржы-құқықтық мөлшерлердің жиынтығы.

Салық – бұл өзінің ішкі құрылымдары бар, күрделі түзілім. Ол мынадай элементтерден тұрады: 1. Салықтың құқықтық негізі; 2. Салықтың субъектісі – салық төлеуші адам; 3. Салықтың нысаны –салық не жөнінде  өндіріліп алынса сол болады (табыс, мүлік және т.б.); 4. Салықтың мөлшері  – салықтық төлемнің мөлшерін анықтайтын заңмен белгіленген салық салу шамасы; 5. Салық төлеу тәртібі –  салық  төлемдерінің салық төлеушіден мемлекетке өтуі жүзеге асуы тиіс салық заңнамасымен бекітілген ереже  Салықты топтастыруға болады. Салықтық ауыртпалықты қолданушыларға байланысты олар тура және жанама, төлеу  түріне байланысты ақшалай және заттай, аумақтық деңгейіне байланысты жергілікті және жалпы мемлекеттік болып  бөлінеді. Субъект бойынша салықтар жеке және заңды тұлғалардың салықтары  болып бөлінеді. ҚР Салық кодексінің 60-бабы да салықтың әр түрлі түрлерін белгілейді.

 

 

БИЛЕТ  № 13

1.Құқық қорғау  қызметі

Құқық қорғау қызметі кез  келген тәсілмен ғана емес, ықпал етудің заңдық шараларын қолданудың көмегімен  жүзеге асырылады. Олардың қатарына заңмен белгіленетін мемлекеттік мәжбүрлеу  және жазалау шараларын жатқызуға  болады.Мемлекеттік мәжбүрлеудің төрт түрі белгілі:

• 1) қылмыстық-құқықтық (қылмыс жасаған жағдайда)