Қазақстан Республикасындағы шетелдік несиелендіру тәжірибесінің қолдануы

                                                                                                              

 

1-диаграмма

                        135000                            

                         90000

     

                         45000

 

 

                                  0

                                            2002                2001                 2001  

 

 Банк Тұран Әлем Қазақстандағы  ең басты корпорацияларға несиелендірумен  қамтамасыз ететін банк болып  табылады.Банк біздің Республикамыздың экономикасының көтерілуіне және дамуына себеп салдарын тигізетін корпорацияларға қаржылық көмегін береді.Соңғы үш жылдың ішінде банктің ссудалық базасы өсіп экономикамыздың өсуіне көп көмек берді.2002 жылы 31желтоқсанда несиенің көрсеткіші 134 820 миллион теңгені құраса, АҚШ ақшасымен 865 миллионды құраған.

         Банк экономикамыздың  өсіп келе жатқан секторларына  қарыз береді.Банктің несиелік  қаржысы жан-жақты дамыған.[32,84 б] 

 

      ААҚ Банк Тұран  Әлемі Қазақстан Республикасындағы қаржылық-тауарлы көшбасшы банктерінің бірі болып саналады.Сол сияқты бұл банктің қаржылық-тауарлы  көлемін мына дияграмадан көріп отырмыз.

 

                  120000                                                                             2-дияграмма

                       

                   80000    

                 

                   40000    

 

                          0

                                      2002                   2001                  2000       

                           

 

Банк 500-ден аса ірі корреспонденттік банктерді қамтыған.2002 жылдың шамасында күнделікті экспорттық және импорттық сауда-саттық операциялар көлемі Республикамыздың банктік саласында 30%-дан жоғрғы көрсеткішті көрсетіп отыр.Шынайы істің шамалас валюталық көлемінің көрсеткіші 114 550 миллион теңге,жуықтап алғанда 735 миллион АҚШ долларын құрап отыр.

 [32,85 б]

            Банк Тұран Әлемнің кіші және  орта бизнесіне бөлінген несиелерінің  көрсеткіші.

                                                                                                             3-дияграмма

               30 000

 

               22 500

 

               15 000

 

                  7 500      

 

 

                         0

                                    2002                    2001                       2000

 

             Соңғы бірнеше жылда банк ТұранӘлем  кіші және орта бизнесті несиелендіруге  қатысуын қатайтқан.Өсу динамикасын  біле отырып ТұранӘлем банк  кіші және орта бизнестің Қазақстанда  дамып келе жатқанын білгендіктен соны қолдауын банк өз мойнына алды.ТұранӘлам банкі 2002 жылы кіші және орта бизнеске 22 500 млн теңге бөлінген бұл көрсеткіш 2001 жылға қарағанда 7500 млн теңгеге өсіп отыр.Ал 2000 жылы несиенің бөлінуі төменгі деңгейде болып 7 500 млн теңгені құрады,себебі бұл жылдары кіші және орта бизнеске қолдаудың аздығын білдіріп отыр.[32,88 б]

 

            Банктер клиенттерге ссудалар  беру ссуданың несие шарты  мақсатты бағытталушылығына қатысты  ашылатын жеке ссудалық есеп  шоттар арқылы жүзеге асырылады.Ссуда негізінен тауар-материялдық құндылықтар мен көрсетілген қызметтерге төлеуге қарыз алушының есеп шотында қаржысы жоқ болған кезде,аккредетивтер ашуға және несие шартында айқындалған қарыз алушының өзгеде қажеттіліктеріне беріледі.Ссудаларды беру несие шартында айқындалған біржолғы,күнделікті және өзге де мерзімдерде жүргізіледі.

              Біз осы кестеде Тұран Әлем  банкінің бөлшек ссудалар деңгейінің  өсуін көріп отырмыз.

 

                                        

 

 

 

 

                                Бөлшек ссудалар(млн теңге)                      4-диаграмма

         14000                                                                                                   

       

         10500

 

          7000

          3500

        

                 0

                           2002                       2001                          2000

Тұран Әлем банкінің бөлшек нарықтағы активтердің өспелі үлесі ипотекалық несиелендіруді қосқанда,жеке тұлғаларды несиелендірудің өскенін дәлелдейді.Соңғы үш жылда жеке тұлғаларға берілетін несиелер 2 234 млн теңгеден 11 607 млн теңгеге дейін өсті (жуықтап алғанда 75 млн АҚШ доллары).

          ТұранӘлем  банкі өзінің бөлшек клиенттеріне  қызмет көрсетіп,қаржылық жоспарлауда  олар өзінің қаржылық мақсаттарына  жету үшін көмек көрсетеді.Олардың мақсаттары клиенттердің қаржылық кеңесшісі болу.

 [32,90 б]

 

 

           Келесі  біздің қарастырайын деп отырғанымыз  активтердің сапасы мен тәуекелдерді  басқару жүйесі.Банк өзінің негізі  бойынша коммерциялық кәсіпорын.Тәуекелдің барлық түрлерін азайту қағидасы мен аз шығын жұмсай отырып банктің пайда табу қағидасы банк клиент өзара қатынасының негізі болып саналады.Банк шын мәнісінде өзінің меншікті капиталымен  ( клиенттің капиталымен және оның пайдасымен емес ) тәуекел ете алады.Банк тәуекелді азайту мақсатымен клиенттердің салымдарын банк қызметінің дәстүрлі бағыттары бойынша шоғырландырады;несиелерді неғұрлым шағын сомалар түрінде клиенттердің көп санына беруге тырысады;клиенттерге консорциялдық негізде үлкен несие сомаларын береді.Банктердің тәуекел деңгейі клиенттердің санына қатысты анықталады.

              Активтердің сапасы мен тәуекелдерді  басқару жүйесі

                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                               Несие қоржынының классификациясы.

5-дияаграмма

               100%

                 80%

               

 

                60%

 

           

                 40%

              

           

                20%   

                

             

                 0 %

                               2002                      2001                  2000

 

           ААҚ``ТұранӘлем`` банк несиелік портфель үшін  ең жоғарғы сапа стандарттарын  енгізуге тырысады.Олар несиелік  портфель тәуекелін бақылау жүйесін  жетілдірді және тәуекелдің ішкі  процедураларын жақсартуда.Бұл банктің стратегиясы несиені берудің кең масштабты өсу маңыздылығын қайта қарап,басқада қаржылық қызметтерді пайдалана алатын стратегиялық тиімді клиенттерге шоғырлану.

            Банкте несиелік портфель сапасының  мониторингі мақсатымен несиелендіру операцияларынан тәуелсіз қызмет ететін тәуекелдер басқармасы құрылған.Басқарудың негізгі қызметі тәуекелдерге сәйкес несиелік портфельді жіктеу болып табылады.

             Зайымдар стандартты,субстандартты,қанағаттандырылмайтын,күмәнді  және сенімсіз болып жіктеледі.Стандартты және субстандартты зайымдар жоғары несиеқабілеттілікті зайымдар ретінде қарастырылады.Сенімсіз және күмәнді зайымдар төменгі несиеқабілеттілікке ие,сондықтан олар шығынға әкеледі.Қанағаттандырылмайтын зайымдар төменгі несиеқабілеттілік болмағанда болашақта орын алатын белгілі сипаттамаларды көрсетеді,және несиенің қайтарылуы күмәнді болып табылады.Банк зайымының 85%-н астам несиелік портфель соңғы 3 жылда стандартты және субстандартты ретінде жіктелген.[32,92 б]

          

                                    

 

 

 

 

                                             Пайыздық табыс несиелер

 

                  20000                                                                                       6-дияграмма

 

 

                  15000

 

 

                  10000

 

                   5000

                      

 

                        0

                                    2002                 2001                       2000

               

        Берілген несиелер  бойынша пайыздық табыс 2002 жылы 36,9%-ға яғни 2001 жылы 14,004 млн теңгеден 19,178 млн  теңгеге дейін ұлғайды.Несиелік портфель 2001 жылы 85,732 млн теңгеден 2002 жылы 124,787 млн теңгеге дейін,яғни 45,6%-ға ұлғайды.Несиелік портфельдің ұлғаюы Банк қызметтерінің өсуінен болады.Несиелер бойынша орташа өлшенген пайыздық ставка 2001 жылы 16,3%-дан 2002 жылы 15,4%-ға төмендеді.

              Несиелер бойынша пайыздық табыс 2000 жылы 7,763 млн теңгеден 2001жылы 14,004 млн теңгеге дейін,яғни 80,4%-ға  ұлғайған.Зайымдардың орташа жылдық қалдығы 2000 жылы 42,986 млн теңгеден 2001 жылы 85,732 млн теңгеге дейін,яғни 99,4%-ға ұлғайды.Несиелік портфельдің ұлғаюы Қазақстандағы экономикалық жағдайдың жақсаруынан болды,тұтынушылар тарапынан банктік қызметтерге деген сұраныс өсті.Несиелендірудің орташа өлшенген жылдық пайыздық ставкасы-2000 жылы 18,1%-дан 2001 жылы 16,3%-ға төмендеді.Төмендеу негізінен неғұрлым төмен %-қ ставкалар бойынша пайда әкелетін несиелердің неғұрлым жоғарғы орташа қалдықтарына қарай несиелік портфель құрылымының өзгеруінен болды деуге болады.[32,93]

 

       Коммерциялық  банктердің келесі операциялық  түрі ол депозиттік операция.Қандай  да банк болмасын клиенттерді  осы депозиттік салымдары мен  шоғырландырады.Статистикалық мәліметтер  бойынша заңды және жеке тұлғалардың банк жүйесіндегі депозиттер секторлары мен валюта түрлері бойынша салымдарының деңгейін   6-шы  кестеден көре аламыз.

 

 

                                                                                                    6-кесте

 

	2001	2002	2003
Барлық депозиттер	444 849              %	603 252            %	731 167       %
Ұлттық валютада	160 280             36	241 532           40	386 735       53
Шетел валютасында	284 569	361 721           60	344 432      47,1
Аудармалы депозиттер ұлттық валютада	93 059                21	125 591           21	172 590      24
Шетел валютасында	46 525               11	94 838             16	66 281         9,1
Басқа депозиттер ұлттық валютада	67 221              15,1	115 940            19,2	214 145      29,2
Шетел валютасында	238 044            54	266 882            44,2	278 151      38

           

 

                Кестеде көріп отырғанымыздай  банк жүйесіндегі депозиттердің  секторлары мен валюта түрлері  бойынша заңды және жеке тұлғалардың  жыл сайынғы салымдарының үлес салмағы деңгейінің өсуін көріп отырмыз.

            Барлық депозиттер бойынша салымшылардың  жалпы көрсеткіші 2001 жылы 444 849 мың  теңгені құрап,2002 жылы депозиттердің  барлығы 603 252 мың теңгені құрап  бұл көрсеткіш 2003 жылы 36% құрды.2002 жылы көрсеткіштің үлес салмағы 40%-ға өсті,ал 2003 жылы 53%-ға жетіп отыр.Ал шетел валютасында заңды және жеке тұлғалардың салымдары 2001 жылы 63,9-ды құраған,2002 жылы бұл көрсеткіш 60%-ға төмендеген,ал 2003 жылы салымшылардың салымы 47,1%-ды құрап 2002 жылмен салыстырғанда 13,1%-ға төмендеп отыр.