Электрондық оқытудың тұжырымдамасы: қазақстандық көзқарас

ЦБР-дың электрондық оқулықтардан айырмашылығы сонда, электрондық оқулықтар оқу курсы үшін пән бойынша білімнің барлық жүйесін қамтиды, ал цифрлық білімдік ресурстар ықшам білімдерді береді, бір нақты оқу тақырыбы бойынша біліктер мен машықтарды қалыптастыруға көмектеседі. Сондай-ақ электрондық оқулықтар, әдеттегідей, кейстік технология бойынша (СD-да) әзірленетінін және таратылатынын, сол уақытта ЦБР қалай порталда орналасатын және желі бойынша берілетін болатынын, бұл ресурстың көлеміне белгілі бір шектеулер қоятынын ескеру керек.

2011 жылы пилоттық жоба ауқымында  «Қазақстан тарихы» пәні бойынша  қазақ және орыс тілдерінде 5-11 сыныптар үшін ЦБР-ды дайындау  жоспарланады. ЦБР-дың жалпы саны – 468 (олардың 234 – қазақ тілінде, 234 орыс тілінде), оның ішінде 5 сынып үшін  - 49, 6 сынып үшін – 20, 7 сынып үшін – 20, 8 сынып үшін – 30, 9 сынып үшін – 30, 10 сынып үшін – 29, 11 сынып үшін – 56 ЦБР (сәйкес түрде қазақ және орыс тілдерінде).

Әрбір ЦБР 4 құрамдас бөліктен тұрады: 

- мультимедиалық дыбысталған таныстырылым,

- мәтін,

- тапсырмалар,

- тестілер.

Цифрлық білімдік ресурстардың құрамдас бөліктері өзіндік бірліктер ретінде дидактикалық мақсаттарға сәкес сабақтың әр түрлі кезеңінде: жаңа материалды түсіндіру кезінде, өзіндік жұмысты бекіту кезінде, қорытынды қайталау кезінде және т.б. пайдаланылатын болады. Бір сабақта барлық 4 құрамдас бөлікті пайдалану тіпті міндетті емес: мұғалім ЦБР-ды пайдалануға байыпты түрде қарауы және оларды сабақтың нақты мақсатын, дидактикалық міндеттерін, нақты сыныптың дайындық ерекшеліктерін ескеріп қолдануы тиіс.

1-құрамдас бөліктің – мультимедиалық дыбысталған таныстырылымдардың негізгі мақсаты – оқытудың мақсаты мен жаңа оқу материалының мазмұнын оқушылардың жете түсінуіне, пәнге қызығушылығын арттыруға, жаңа білімдерді толық меңгеруіне қол жеткізуге көмектесу. Бұл – ақпараттық-қатынастық технологиялардың техникалық мүмкіндіктерін пайдаланып білімдерді жанды, ашық, қызықты, әсершең баяндау. Мультимедиалық таныстырылымдардың көмегі кезінде деректерді, оқиғаларды, өзара байланыстарды, құбылыстарды және т.б. бейнелі баяндау жүзеге асырылады. Мультимедиалық таныстырылым анимацияланған оқиға желісінің, бояулы безендірулердің, анимацияланған тарихи карталардың, мұрағаттық құжаттардың көмегімен тақырыптың мазмұнын ашады, бұл оқушыларды виртуальдық тарихи әлемге шомуға, нақты тарихи кезеңнің ерекшеліктерін жаңадан жасауға және т.б. мүмкіндік береді. Ол, мұғалім осы көлемде өзі таңдауына қиын сол материалды оқушыларға дейін жеткізу үшін арналған. Сезімнің әр түрлі мүшелеріне әсер – көру бейнелерін көрнекі ұсыну, кәсіби диктор дыбыстаған мәтін – қабылдауды, танымдық белсенділікті белсенді етеді, түсініктерді қалыптастырады, мүддені, білуге құмарлықты, қиялдау мен ойлау қабілетін дамытады.

2-құрамдас бөлік – мәтін оқытудың мазмұндық құрамдас бөлігін қамтамасыз етеді, ол оқу материалын мәтіндік баяндау ретінде, мұрағаттық құжаттардан үзінді, алғашқы көздерден үзінді, логикалық-құрылымдық схемалар және т.б. ретінде де ұсыныла алатын болады. Оның мақсаты –  оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсенді ету және оларды қажетті оқу ақпаратын тауып алудың өзіндік процесіне тарту, оқушыларды зерттеушілік іс-әрекетке ояту және қатыстыру.

Оқу мәтіндерімен жұмыс істеу – әрбір мектеп оқушысының ие болуы тиіс өзіндік білім алудың маңызды білігі. Бұл құрамдас бөлік оқушылардың ақпаратпен әлденеше рет жұмыс істеуіне мүмкіндік береді: оқу мен түсіну, есте сақтау, жинақтау, оқығанды салыстыру және т.б.; жадты дамытуға, жад бойынша жаңғыртуға, жалпы оқу біліктеріне (саналы, жұмылдырылған машықтар, мәтін жоспарын құру, тезистер жазу, схемалар мен графиктер құру, зерттелетін құбылыстардың, деректердің салыстырмалы сипаттамасын құру, оқып білетін материалда негізгіні, маңыздыны атап көрсету білігі) ие болуға мүмкіндік туғызады.

3-құрамдас бөлік – оқушыларды белсенді өзіндік жұмысқа қосуға, материалды меңгеруді ынталандыруға, өзіндік білім алуға үйретуге мүмкіндік беретін интерактивтік тапсырмалар. Қазақстан тарихы бойынша әрбір ЦБР-та 4 тапсырма бар. Бұл картамен жұмыс істеуді, хронологиялық оқиғаларды даталармен сәйкес қалпына келтіруді, тарихи қайраткерлердің есімдері мен өмірінің даталары/фактылары арасындағы сәйкестікті орнатуды, тарихи терминдерді бекітуді, кроосвордтарды шешуді, шығармашылық міндеттерді орындауды және т.б. ұйғаратын алуан түрлі үйретуші және тексеруші тапсырмалар. Интерактивтік тапсырмалардың маңыздылығы мезеттік кері байланысты орнатады, мысалы, оқушы өз жауабының дұрыстығын бірден тексере алады. Сондай-ақ басып шығаруға болатын оқушылардың жазба жауабын білдіретін тапсырмалар бар – бұл жағдайда жауаптарды автоматтық тексеру жүзеге аспайды.

4-құрамдас бөлік – тестілер – оқып білген тақырып бойынша оқушылардың оқу жетістіктерін әділ бақылау мен бағалауды қамтамасыз етеді. ЦБР-дың тестілейтін  бағдарламасында 5-9 сыныптар үшін 10 сұрақтан, 10-11 сыныптар үшін 15 сұрақтан бар.  

ЦБР жиынтығы білімдік процесс қатысушыларының интерактивтік арақашықтықтық өзараәрекеттестігі ретінде электрондық оқытудың ақпарқатынастық білімдік ортасын жасауды қамтамасыз етеді. 

Білім беруді ақпараттандырудың контенттік жасақтамасы оқытудың жаңа парадигмасына өту тетігі болып саналады, өйткені өзінің міндеті бойынша ортақ масатқа – ақпараттық қоғам жағдайында бүкіл ғұмыр бойы табысты әлеуметтендіруге, кәсіптік өзін-өзі анықтауға, өзіндік білім алуға және өзін-өзі іске асыруға дайын тұлғаның қалыптасуына мүмкіндік туғызатын білім берудің қазіргі заманғы сапалы мазмұнын қамтамасыз етуге  біріктірілген педагогикалық пен ақпараттық-қатынастық технологиялардың кірігуін бейнелейді. 

 Білім беруді ақпараттандыру контенті оқыту технологиясын қамтамасыз етеді.  Цифрлық контентті пайдалану, әдістемені дайындау жағдайларында оқытудың әр түрлі типтері кезінде білім алушылардың белсенді танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың дидактикалық тәсілдері мен білімдік процесс субъектілерінің ақпарқатынастық өзараәрекеттестігін ұғыну және жүйелеу қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қазіргі заманғы мектеп оқушылары үшін ақпарқатынастық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері – өмір сүрудің нормасы. Мінеки неге бүгінгі таңда электрондық оқыту – бұл объективтік заңдылық. Атап айтқанда электрондық оқыту ақпараттық қоғам мұхитында жаңа түрленуді және еркін азаматтың тұлғалығын қалыптастырудың қуатты факторы бола алады. 

Оқытудың ақпарқатынастық парадигмасына өту ақпараттық қоғамның объективтік қажеттілігі болып саналады. Оқыту парадигмасының өзгерісін детерминациялайтын факторлар болып төмендегілер саналады: 

• ақпараттық-қатынастық технологияларды мектеп орындығынан бастап меңгеру қажеттілігін байланысты ететін осы технологиялардың адамдардың өмір сүруі мен іс-әрекеттінің барлық саласына енуі;
• білімдердің әлде бір көлемін есте сақтау емес, жұмыс істеу біліктерін қалыптастыратын, «білім алу бүкіл ғұмыр бойы» қағидасын іске асыру үшін ақпаратты іздестірумен, іріктеумен, өңдеумен және т.б. байланысты ететін ақпараттық ағындардың өсуі, ақпараттың үнемі жаңаруы;
• қатынастық құралдар мен тәсілдердің қарқынды дамуы, Ғаламтор ауқымды желісінің кеңеюі, мемлекеттер арасында шекарасыз ашық ақпараттық кеңістіктің бірегей дамуы, болашақ маманның бәсекелестікке қабілеттілігін анықтайтын болатын қоршаған әлеммен ара қашықтықтық ақпарқатынастық  өзараәрекеттестікке дайындықты қалыптастырудың детерминациялық маңыздылығы және т.б.

Электрондық оқытуды дамытудың негізгі үрдістері болып төмендегілер саналады:

• білімдерге, бүкіл ғұмыр бойы оқыту кеңістігін құруға, ғаламшарлық ойлауы бар жаңа түрленудің тұлғалығын қалыптастыруға, оқитындарды білім алудың жаңа мәнеріне бағдарлауға, білім берудің жинақылығын көтеруге негізделген динамикалық бәсекелестікке қабілетті экономиканы  құрудың тиімді құралы ретінде электрондық оқытуды мойындау; 
• ұлттық білімдік жүйелерді дамыту, тұрған орнынан тәуелсіз түрде білім беруді және сапалы білім беруге қатынас құруды жаңарту тетігі ретінде электрондық оқытуды дамыту бағдарламасын мемлекеттік қолдау;
• көптеген елдердің мектептік білім беруіндегі электрондық оқытуды дамытудың және мектептік білімдік процестегі АҚТ-ды енгізу тұжырымдамасын дайындаудың  бастапқы кезеңі, мектептер үшін қолданбалы бағдарламалық өнімдерді дайындаудың үдемелі үрдісі; 
• электрондық оқытудың әдіснамалық негіздерін дайындаудағы, педагогикалық пен ақпараттық-қатынастық технологиялар негізінде электрондық оқытудың мазмұны мен интерактивтік әдістерін дамытудағы инвестициялардың қажеттілігін ұғынуға біртіндеп бетбұрыс жасау. 

Жалпы білімдік мектептегі қолданбалы бағдарламалық өнімдер негізінде дайындалынған электрондық оқытудың тұжырымдамасы оқыту процесіндегі АҚТ жетістіктерінің өз уақытындағы трансфертін және білім берудің жинақы мазмұнын, іс-әрекеттің интерактивтік тәсілдері мен мектеп оқушыларының жетістіктерін тұлғаландырылған есепке алу негізінде оларды педагогикалық технологиялармен кіріктіруді қамтамасыз ететін электрондық оқулықтардың ақпараттық-білімдік ортасымен жанамаланған білімдік процес субъектілерінің ақпарқатынастық өзараәрекеттестігін бағдарламалауға саяды.

Электрондық оқытудың мазмұны, мақсаттан нәтижеге дейін білімдік процесс субъектілерінің интерактивтік өзараәрекеттестікке ортақ амалдарын қамтамасыз ететін жалпы білімдік мектептегі электрондық оқулықтар мен цифрлық білімдік ресурстар формасында ұсынылатын білімдік қолданбалы бағдарламалық өнімдердің негізінде тиімді түрде іске асырылады.

Электрондық оқытудың педагогикалық технологиясы оқыту процесінің құлшыныстық-мақсаттық, мазмұндық, операциялық-іс-әрекеттік және бағалау-нәтижелік құрамдас бөліктерінің міндетті жүйелі өтуі барысында берілген нәтижені – үлгерім сапасының жоғары деңгейін қамтамасыз ететін білімдік процесс субъектілерінің интерактивтік ара қашықтықтық өзараәрекеттестігінің бірыңғай ақпараттық-білімдік ортасын жобалаудың тәсілдері мен құралдары туралы ғылыми-техникалық, психологиялық-педагогикалық және әдістемелік білімдердің жиынтығы болып табылады.

Инновациялық ақпараттық-білімдік орта ретінде электрондық оқытудың контенттік жасақтамасы жаппай сапалы білім беруді қамтамасыз етеді, өйткені көрнекілік, жүйелілік, біртұтастық, ұғынымдылық сияқты дидактикалық қағидаларды, тәрбиелейтін оқытуды және басқаларды жаңа деңгейде іске асыру үшін мұғалімге де, оқушыға да жұмыс орнын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді; танымдық іс-әрекет кезеңдерін, оқытуды дараландаруды, оқушылардың құлшынысын арттыруды, оқушылардың өзін-өзі барабар бағалауын қалыптастыруды, ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындықты, педагог кадрларды қайта дайындаудың жаңа мүмкіндіктерін, мұғалімнің шығармшылық өсуін және т.б. іске асыруды қамтамасыз етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

 

 

АО «Национальный центр информатизации»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Концепция электронного обучения:

 казахстанский подход

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2011

 

 

 

 

Рекомендовано к печати Ученым советом

Национального центра информатизации

 

 

 

 

Рецензенты:

            

Р.К.Бекмагамбетова, доктор педагогических наук, профессор

С.Т.Мухамбетжанова, доктор педагогических наук, доцент

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Концепция электронного обучения: казахстанский подход в общеобразовательной школе. Монография. – Алматы, 2011. – 95 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Настоящая Концепция разработана в соответствии с госзаказом МОН РК по программе 008 «Методологическое обеспечение системы образования» - «Услуги по разработке учебно-методических пособий в области информатизации образования».

В Концепции характеризуются факторы трансформации парадигмы обучения в условиях информационного общества, рассмотрен зарубежный опыт электронного обучения,  представлены основные положения казахстанского подхода к электронному обучению и педагогическая технология электронного обучения на основе электронных учебников и цифровых образовательных ресурсов.

 

 

 

                                                                                            

 

 

 

Содержание

 

 

 

 

Введение …………………………………………………………………..	92
Факторы трансформации парадигмы обучения в условиях информационного общества……………………………………………...	94
Зарубежный опыт электронного обучения………………………………	102
Информатизация среднего общего образования в Казахстане………...	112
Система электронного обучения (е-learning) как приоритетное направление Государственной программы развития образования РК...	120
Сущность электронного обучения………………………………………. Контентное обеспечение электронного обучения………………………	140 164
Использованная литература………………………………………………	177