Биология курсында оқушылардың салауатты өмір салты туралы ғылыми көзқарастарын дамыту

СӨС туралы ғылыми білімдерінің, өз денсаулықтарына қарым-қатынастарын және СӨС ұстану белсенділіктерін айқындаушы бастапқы кезеңде өткізілген эксперименттік зерттеудің  және жүргізілген әңгіменің,  сырттай бақылаудың барысында жинақталған  мәліметтердің сараптамасы негізінде эксперименттік және бақылау топтары оқушыларының СӨС туарлы қалыптасқан ғылыми көзқарастарының бастапқы деңгейлері анықталды. Оқушыларды СӨС туарлы ғылыми көзқарастары деңгейлері бойынша бөліп қараудың жинақталған мәліметтері 13 - кестеде берілген.

 

кесте 13

8 сынып оқушыларын эксперименттің бастапқы кезеңінде СӨС туралы қалыптасқан ғылыми көзқарастырының деңгейлері бойынша жіктеу

Деңгейлері	Топтар
	Эксперименттік топ		Бақылау тобы
	саны	%		саны	%
1 Жеткіліксіз (төмен)	12	60		11	55
2 Жеткілікті (орташа)	5	25		6	30
3 Қажетті (жоғары)	3	15		3	15

     

13 - кестеде берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай, біз зерттеп отырған эксперименттік топ оқушыларының – 60 %, бақылау тобы бойынша оқушының 55 % СӨС туарлы ғылыми көзқарастары деңгейінің «төменгі» көрсеткішіне ие, яғни оларда СӨС туралы ғылыми білімі төмен, денсаулыққа жағымды, бірақ нашар байқалатын эмоциялық-құндылықты қатынас қалыптасқан, валеологиялық әрекеттерде белсенділік нашар байқалады.   

СӨС туралы ғылыми негіздегі білімдері орташа деңгейге сәйкес келетін, денсаулыққа жағымды эмоциалық-құндылықты қарым-қатынастағы, СӨС ұстану әрекетінде белсенділігі де орташа оқушылардың эксперименттік топта үлесі – 25 % , бақылау тобында – 30 % болды.

Қойылған сұраққа сәйкес жауапты мазмұндап, білімдерін денсаулықты басқару проблемаларын сараптауда өз бетінше және шығармашылықпен пайдалана алатын, денсаулыққа жағымды көзқарастары бар, әрекетте белсенділігі жоғары оқушылар эксперименттік және бақылау тобында да не бәрі  – 15% құрайды.

Айқындау кезеңінің қорытындысы бойынша, дипломдық зерттеу жұмысымыздың эксперименттік бөлімінің өзгертуші (қалыптастырушы) кезеңінде 8 сынып оқушыларында биология сабағында СӨС туралы ғылыми көзқарастарын қалыптастырудың арнайы әдістемелік шараларды іске асыру, бақылау, сараптау және үрдісті тиімді басқаруға жағдай жасау және зерттеудің болжамын тексеру әрекеттері іске асырылды.

8 сынып оқушыларының биология  сабағында СӨС туралы ғылыми көзқарастарын қалыптастыру әрекеті кешенді түрде жүргізілді:

• биология сабақтарында;
• сыныптан тыс уақытта.

Эксперименттің соңында эксперименттік және бақылау топтары бойынша 8 сынып оқушыларының СӨС туралы ғылыми көзқарастарын қалыптасу жағдайын диагностикалық зерттеу жұмысы эксперименттің бастапқы кезеңінде пайдаланылған әдіспен жүргізілді.

8 сынып оқушыларында эксперименттің  соңында қалыптасқан валеологиялық  мәдениет деңгейлерінің қорытынды  нәтижесі 24-кестеде беріледі.

 

кесте 14

Қалыптастырушы эксперименттің соңында оқушылардың СӨС туралы ғылыми көзқарастарының қалыптасқан деңгейлерінің көрсеткіштері

Деңгейлері	Топтар
	Эксперименттік топ		Бақылау тобы
	саны	%	саны	%
1 Жеткіліксіз(төмен)	4	20	8	40
2 Жеткілікті (орташа)	7	35	6	30
3 Қажетті ( жоғары)	9	45	6	30

 

  14-кестеден айқын болып отырғандай, эксперименттік топта  қалыптасқан СӨС туралы ғылыми көзқарастарының қажетті деңгейге сәйкес келетін оқушылардың үлесі 3 есеге  артқан. Жеткілікті деңгейдегі оқушылар үлесі 35 пайызды құрайды, яғни денсаулық пен салауатты өмір салтының мәнін, мазмұндарын ашып көрсетіп, денсаулықты сақтаудың құралдары мен әдістері жөнінде  ғылыми түсініктері бар және СӨС турал білімдер жүйесін тануға қызығушылықтары дамыған оқушылар саны 1,3 есеге артқан.

Бақылау тобында әліде болса, қалыптасқан СӨС туралы ғылыми көзқарастарының жеткіліксіз деңгейде сәйкес келетін оқушылар үлесі жоғары (40 %).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

1. Салауатты өмір салты туралы ғылыми көзқарас дегенміз яғни денсаулықты сақтауға, нығайтуға ықпал ететін адам әрекеттерінің заңдылықтары туралы түсініктер жиынтығы.
2. Оқушылардың салауатты өмір салт туралы ғылыми көзқарастарын дамытудың негізі – биологиялық білім мазмұнының денсаулықты сақтаудың алғы шарттары болып табылатын теориялық біліммен байланысты.
3. Биология курсында оқушылардың салауатты өмір салт туралы ғылыми көзқарастарды дамытудың жолдары пәнаралық сабақтарды өткізу ерекшеліктерімен анықталады:

• Салауатты өмір салты мазмұндағы үзінді мәліметтерді кіріктірген пән бойынша дәстүрлі сабақтар:

• Бағдарламалық салауатты өмір салты негіздері  проблемсынаа арналған сабақтар.
• Денсаулықты сақтау мен нығайтуға ықпал ететін биологиямен байланысты проблемаларды шешу бойынша шығармашылық сабақтар.
• Жоспар жасау бойынша практикалық сабақтар / биология бойынша жеке өмір салты зерттеу бағдарламалары.
• Стөл үстінде ойнауға болатын СӨС негіздеріне қатысты ойын түрлері.
• Рөлдік ойындар: телефонмен сөйлесу, сұхбат алу, пресс конференция, нақты СӨС мәселе бойынша пікір талас және т.б.
• «Жеке салауатты өмір салтты қалыптастыру тақырыбындағы жобаларды жасау» типіндегі іскерлік ойындар.

4. Биология курсында оқушылардың салауатты өмір салт туралы ғылыми көзқарастарды дамыту сабақ және сабақтан тыс жұмыс түрлерінің өзара байланысымен жүзеге асырылады;

5. Әдістемесінің тиімділігін тәжірибелік-эксперимент арқылы тексеріліп дәлелденді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. Тұрғынбаев Ә.Х. «Философия». – Алматы, - 2005, 12-16 бб
2. Зайцев Г.К. Школьная валеология: Педагогические основы обеспечения здоровья учащихся и учителей. – 3-е изд.,  СПб.: Акцидент, 2001. –159 с.
3. Маркарян Э.С. Теория культуры и современная наука, - М., 1983. - 284 с.
4. Артуюнян Л.Н. Социалистический  образ жизни. Методологические проблемы социологического изучения. – Ереван, 1985. - 37 с.
5. Торыбаева Ж.З. Совместная работа школы, семьи и общественности по формированию здорового образа жизни школьников- подростков: дисс. кан.пед.наук. – Шымкент, 2001. – 169 с.
6. Гималетдинова Р.И. Образ жизни и социально-философские аспекты здоровья: канд. дисс. философ. наук. –Уфа, 2000. – 148 с.
7. Лисицын Ю.П. Образ жизни и здоровье населения. – М., 1982. - 40 с.
8. Сәтбаева Х.Қ. Валеология – денсаулық туралы ғылым. //Валеология. Дене шынықтыру. Спорт. - 2000. - № 5- 6. – 3-4 бб.
9. Чумаков Б.Н. Валеология. Курс лекции: учебное пособие – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Пед. общество Росии, 1999. - 407с
10. Валеология человека. Здоровье–Любовь-Красота /Под ред. В.П.Петленко. – СПб,-  1996. - Т 1. - 304 с.
11. Бутенко А.П. Социалистический образ жизни: проблемы и суждения. –М.: Наука, – 1978.  – 365с.
12. Чикин С.Я. Здоровье – всему голова. – М.: Сов. Россия, 1983. – 192 с.
13. Бромлей Н.Я. Образ жизни в условиях совершенствования социологии: опыты историко – сравнительного исследования. – М., 1986. – 68 с.
14. Минина Е.М. Организация валеолого–педагогической деятельности в гимназии: дис... к.п.н., - Курган, 2000. – 167 с.
15. Тейр де Шарден П. Феномен человека. Вселенская масса /Пер.с фр. Н.А.Садовского. – М.: Наука, 1987. - 239 с.
16. Төлеутайұлы К., Төлеутаева С.Ж. Валеология негіздері. – Қызылорда, 2004. - 214 б.
17. Калью П.И. Сущностьная характеристика понятия «здоровья» и некоторые вопросы перестройки здравоохранения: обзорная информация: медицина и здравоохранения //ВНИИМИ. – М., 1988. – 67 с.
18. Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки. Кн. 1. – Ташкент, 1954.
19. Карпова В.П. Гиппократ. Изб. книги. Пер. с греческого. –М., 1991. -736 с.
20. Гален Клевадий. О назначении частей человеческого тела. Пер. С древнегреческого С.П. Кондратьева. - М.,1971. - 551 с.
21. Апанасенко Г.Л., Л.А. Попова Л.А. Медицинская валеология. –Ростов н/Д.: Феникс, 2000. – 245 с. 
22. Брехман И.И. Введение в валеологию – науку о здоровье. – Л., 1987.- 125 с.
23. Сәтбаева Х.Қ. және т.б. Валеология //Валеология. 2000. № 4. 37-46 бб.
24. Аршавский И.А. Физиологичекские механизмы и закономерности индивидуального развития. – М., 1982. - 270 с.
25. Воронцов И.М., Маталыгина О.А. Пищевая аллергия у детей. -Л.: «Знание», 1990. - 32 с.
26. Жатқанбаев Ж., Жамилова С., Атыраубаева Р. Валеология ғылымы туралы //Биология және салауаттану. – 2003. – № 5. - 14-17 бб.
27. Артамонов Р. Валеологии быть. Но какой? //Медицинская газета. –1997. – № 40. - С.7.
28. Колбанов В.В. Валеология: основные понятия, термины и определения. – СПб.: Издательство ДЕАН, 2001. - 256 с.
29. Мұстафина Т.К. Валеология негіздері // Валеология. Дене шынықтыру. Спорт.  – 2002. – №7. – 10-22 б.
30. Ерманов Е. Әлеуметтік денсаулық. //Егеменді Қазақстан газеті. – 2001. - № 63.  - 15  наурыз.
31. Базарный В.Ф. Трагедия детей, порожденная традиционным образом организации  учебного процесса //Школа здоровья. – Т.3. – 1996. – № 4, – С. 44- 46.
32. Сальников Г.П., Ильин Г.А. Валеологические основы организации УВП в школе. Матриалы все российского научно – практического семинара. – СПб, 1993. –  82 с
33. Джуринский А.Н. История педагогики: Учебное пособие для студентов педвузов. – М.: Гуманитарный изд. центр ВЛАДОС, 1999. -  432 с.
34. Аристотель. Этика; Политика; Поэтика //Сбор. Соч.: В 4-х т. – М., 1984.-т.4.
35. Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки. Кн. 1. – Ташкент, 1954.
36. Уәлиханов Шоқан.  Таңдамалы - 2 бас. – Алматы, 1985.  – 560 б.
37. Алтынсарин Ы. Таңдаулы шығармалар жинағы. – Алматы, 1994. -115 б.
38. Байтурсынов А. В здоровом теле - здоровый дух //В кн. Антология педагогической мысли Казахстана. Сост. К.Б.Жарикбаев, С.К. Калиев - Алматы, 1995. - 512 с.
39. Аймаутов Ж. Таңдамалы шығармалар. – Алматы, 1989.  – 372 б.
40. Жұмабаев М. Педагогика. – Алматы, 1992. – 112 б.
41. Дулатов М. Таңдамалы шығармалар. – Алматы, 1991. - 352 б.
42. Коменский Я.А., Локк Д., Руссо Ж.-Ж., Песталоцци И.Г.  Педагогическое наследие. – Москва, 1987. - 116 с.
43. Локк Д. Мысли о воспитании. Пед.соч. – М., 1939. – С. 153.
44. Руссо Ж.-Ж. Педагогические сочинения: В 2-х т. - М.1981. -Т.1. - 653 с
45. Френе С. Избранные педагогические сочинения. – М., 1990. - 304 с.
46. Сухомлинский В.А. Павлышкая средняя школа. – М., 1979. -396 с.
47. Ушинский К.Д. Избранные педагогические произведенения. – М.: Просвещение, 1968. - 557 с.
48. Назаров И.Т. Культура воли. Система самовоспитания здоровой личности. - Л.,  1980. – 82 с.
49. Мильман И.И. Гигиеническое воспитание и обучение в начальной школе. - М.: Учпедгиз, 1961. - 172 с.
50. Холодова В.А. Гигиеническое обучение и воспитание учащихся. - Кыргызстан, 1971.  – 172 с.
51. Антропова М.В. Гигиена детей и подростков. – М., 1979. – 192 с.
52. Сальников Г.П., Ильин Г.А. Валеологические основы организации УВП в школе. Матриалы все российского научно – практического семинара. – СПб, 1993. –  82 с.
53. Воскресенский В.А. Здоровый образ жизни и гигиеническое воспитание подростков и молодежи. - М., 1987. – 152 с.
54. Зверев И.Д. Основы обучения анотомии, физиологии и гигиены человека в средней школе. -  Л.: Просвещение, 1981. – 112 с.
55. Громбах С.М. Роль школы в формировании психического здоровья учащихся. – М., 1988. - С. 9-32.
56. Қисымова А.Қ. Қазақтың халықтық педагогикасы арқылы оқушыларға адамгершілік тәрбие беру: авторефер. ... п.ғ.к., - Алматы, 1994. - 29 б.
57. Болеев Т.К. Система антиалкогольного воспитания учащихся общеобразовательной школы: дис. канд. пед. наук., - Л, 1994. - 180 с.
58. Казаков Л.К. Профилактика наркомании (токсикомании) среди учащихся как социально-педагогическая  проблема: автореф. ... канд. - М., 1992. - 22 с.
59. Зуева Т. Профилактика табакокурения //Воспитание школьников. –1999. – № 3. - С. 26 – 30.
60. Грушецкая  Т. Нет – алкоголизму, курению и наркотикам //Воспитание школьников. – 1999. – № 5. – С. 58-64.
61. Иванов В.И. Об особом типе виктивности несовершеннолетних //Медико-психолого-педагогические аспекты полового воспитания подростков: Тез. научно- практической конференции (25-27 января 1996 г.). – СПб., 1996.  –С. 5.
62. Сулейменова С.Н. Формирование валеологической образованности     школьников средствами физического воспитания: автореф. … к.п.н. – Шымкент, 2002. – 30 с.
63. Мұстафаев Е.Т. Қыз балаларды спортқа баулудың кейбір аспектілері. – Қызылорда. 2004. - 119 б
64. Кожанов В.В. Формирование валеологического мировоззрения современного школьника: дисс... к. п.н. – Чебоксары, 1999. - 252 с.
65. Вайнер Э.Н. Валеология. - 2-е изд.,  - М., 2002.  – 416 с.
66. Пономарева, И.Н. Общая методика обучения биологии: Учеб. пособие для студ. пед. вузов / И.Н. Пономарева, В.П. Соломин, Г.Д. Сидельникова; под ред. И.Н. Пономаревой. – 2-е изд., перераб. – М.: Издательский центр "Академия", 2007. – 280 с.