Сезіктіні ұстаудың процессуалдық тәртібі

Егер ұсталған кезден бастап 72 сағат ішінде ұстаушыны ұстау органының бастығына арызданушының, тергеушінің ұсталған адамға бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қолдану туралы прокурор санкцияландырған қаулысы келіп түспесе, ұстау органының бастығы ұсталған тұлғаны өзінің қаулысымсн бірден босатады және ол туралы іс жүргізіп жатқан адамға және прокурорға хабарлайды.

Ұсталған адамды ұстау орны әкімшілігінің бастығы осы талаптарды орындамаған жағдайда заңмен белгілегендей жауапты болады.

Ұсталған адамды босату кезінде соңғысына оны кім ұстағандығы, ұстаудың негізі, орны және уақыты, босатудың негізі мен уақыты көрсетілген анықтама беріледі.

Хаттама толтырылғаннан кейін ұсталған сезікті мәртебесіне ие болады және оған осы кезден бастап ҚР ҚІЖК-ін 68 бабында көзделген құқықтары мен міндеттері түсіндіріледі.

Ұстағандардың (сезіктілердің) процессуалдық жағдайын сипаттау кезінде олар Азаматтық және саяси құқықтар жөніндегі халықаралық пактінің 9-шы бабының 4-ші тармағына сәйкес және ҚР Конституциясының бабына сәйкес олар ұстаудың заңдылығы мен негізсіздігін тек прокурорға ғана емес, сондай-ақ сотқа да шағымдана алатындығын айта кеткен жөн.

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Сот - тергеу тәжірибесі негізіндегі алдын ала тергеудегі сезіктінің процессуалдық жағдайының теоретикалық және тәжірибелік анализі осы диплом жұмысының тақырыбы бойынша келесідей тұжырымдар мен теоретикалық ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді:

1. Бүгінгі таңда адамның жеке басына қол сұқпаушылықтың 
процессуалдық кепілдерінің жүйесін құру мүмкін емес, егер алдымен 
қандайда бір нормативтік актіні қабылдамайынша және оның 
етуіне   қол   жеткізбейінше.   Осы   процесте   ұстау   институтының 
дамуының келесідей бағыттары бізге дұрыс деп көрінеді:

• ұстауды колдану шектерін тарылту;
• оны қолданудың процессуалдық тәртібін жетілдіру;
• қылмыс жасады   деген  сезікпен ұсталған тұлғаға процессуалдық мәртебесін бекіту;
• ұстаудың заңдылығы мен негізділігіне прокурорлық және 
  соттық қадағалаудың құқықтық негізін кеңейту;
• ұстауды қолдануға ведомстволық процессуалдық бақылауды 
  жетілдіру;
• негізсіз және заңсыз ұстау нәтижесінде азаматтардың бұзылған құқықтарын, ар-ожданы мен қадір-қасиетін қалпына келтіру тәртібін әрекеттерінің бланкілерінің өзі заң күшіне ие бегілеу

2. Тәжірибе көрсеткендей, процессуалдық тергеу болады: кей жағдайларда бланктың өзін ҚР ҚІЖК-нің бабына алмастырады. Ал егер бланкте барлық құқықтар мен міндеттер көрсетілмей ол ҚР ҚІЖК-нің бабы бойынша сандармен көрсетілсе, бұл бланктер алдын ала тергеу органымен және прокуратура органымен бекітілуге жатады.

3. Алдын ала тергеу сатысында заңдар, сезіктінің құқықтары 
мүдделері қатаң сақталуы тиіс.

4.  Тәжірибе көрсеткендей, республика бойынша ұстау хаттамасының  бірыңғай үлгісі жоқ. Процессуалдық құжаттарды бірыңғай және дұрыс рәсімдеу мақсатында, соның ішінде ұстау хаттамасын мемлекет бойынша бірыңғай ұстау хаттамасын жасап, құру керек.

5.    Біздің пікіріміз бойынша дәлелдеменің қайнар көзі ретінде сезіктінің жауабы болып дәлелдеу затының  кіретін  жағдайларды растайтын немесе оны жоққа шығаратын фактілер табылуы тиіс. Осыған   байланысты   сезіктінің жауабының затының негізінде процессуалдық мәжбүрлеу  шараларын  таңдау   үшін  негіз  алған жағдайлар   емес,   дәлелдеудің   пәні   болып   табылатын сезіктінің әрекеттері жатуы тиіс. Мұндай әрекеттердің қатарына, біздің пікіріміз бойынша сезіктінің алдын ала тергеуді жүргізу кезіндегі  жүріс-тұрысы емес, оның қылмыс оқиғасымен байланысы мен жүріс-турысы жатуы керек. Айтылғандарды ескере отырып, ҚР ҚІЖК-нің 119-бабының 2-ші бөлімінің редакциясын толықтырудың мәні бар және оны келесідей етіп жазу керек деп ойлаймын: "Сезікті оған қатысты пайда  болған сезік жөнінде жауап беруге, сондай-ақ оған белгілі істің жағдайлары жөнінде жауап беруге құқылы".

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

І. Нормативтік – құқықтық актілер:

 

1. Қазақстан Респуликасының Конституциясы;
2. 2007 жылы 21 мамырда қабылданған №254-ІІІ «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы;
3. 1997 жылғы 13 желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі;
4. 1994 жылы 15 қыркүйекте қабылданған №154-ХІІІ «Жедел іздестіру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы;
5. Закон РК “О порядке и условиях содержанин под стражей 
   подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлении, 
   утвержденных Указом Президиума Верховного Совета ССР от 30 марта 1999 года;
6. Приказ Генерального прокурора РК от 12 марта 2001 года “Об организации прокурорского надзора предварительного следствия и дознания” А: 2001 г.;
7. “О порядке применения  п. 4 ст.   109 УПК  РК  Указание 
   Генерального   Прокурора, Министра  внутренних дел Председателя КНБ РК от 17.04.1995 г.;
8. Ведомости Верховного Совета СССР 1976 год.;
9. Комментарии к УПК РСФСР.

 

 

ІІ. Арнайы әдебиеттер:

 

1. Назарбаев   Н.А.   Послание   народу   Казахстана   "Казахстан 2030". А: 1997 г.
2. Следственная тактика. — М., Юридическая литература, 1976, 56 бет Ермаков Г. Уголовная ответственность потерпевших и экспертов за дачу ложных показаний или заключений // Советская юстиция, 1973, 11 бет
3. Боровский Э. Понятие подозреваемого в советском уголовном процессе// Вестник МГУ, серия х — Право, 1963. № 1, 33 бет

4. Подозреваемый при возбуждении  уголовного дела. Ученая степень, Саратовского юрид Институга, 1970, выпуск 19, 252 - 253 бет

5. О появлении подозреваемого в советском уголовном процессе. Вопросы государства и права. - Томск, 1968, 177 - 181 бет

6. О состоянии действующего уголовного процессуального законодательства // Право и государство., - А„ 1997, №4. 15 - 16 бет

7. Уголовное процессуальное право РФ Под ред П.А.Лупинский, -М., 1997, 256 бет

8. Краткий научно - практический комментарий к главам нового УПК РК, - А., 1998, 18-25 бет.

9. Рыжаков А.П. Следственные действий  и иные способы собирания доказательств,- Тула, 1996, 62 бет

10. Уголовный процесс / Под ред. К.Ф.Гуценко, - М., 1996, 137 бет

11. Беков К.А. ПРоцессуально положение  подозреваемого в советском уголовном  процессе, А.,2001

12. Л. В. Франк. Задержание и арест подозреваемого в советском уголовном процессе. - Душанбе, 1963. ст. 137.

13. Корнеева Л. М. Привлечение к уголовной ответственности // Законность и обоснованность. -М., 1971.61 - 73 6ет

14. Ларин А. М. От следственной версии к истине. —М., 1976, 56 бет .

15. Пищак Я., Следственные версии. — М., Прогресс, 1976, 118 бет

16. Образцов В. А. Выявление и изоблечение преступника. — М., Юрист, 1977, 140 - 144 бет

17. Строгович М. О. О подозреваемом // Социалистическая законнсть. 1961, 36 бет

18. Козловский Н. А. Подозрение в советском уголовном процессе. Диссертация к. Ю. Н. 12. 01.89.

19. Давыдов П.М. Якимов П.П. Примечание мер процессуального принуждения по основам уголовного судопроизводства союза ССР и союзных республик. Свердловск, 1961г., с 64 см:Копитко П. Иванов П. Строго соблюдать закон при задержании подозреваемых в совершении престеплении // социалистическая законность, 1964 года

20. Кобликов А., Право на защитуна  предварительном следствии, М., 1961 г

21. Стремовский В.А.Участники предварительного  следствия, Ростов, 1966, с 81

22. Е.М.Клюков  Мера процессуального  принуждения, казань, 1974 г., с 22-52 Коврига З.В. Уголовно-процессуальное принуждения, Воронеж, 1976 г., с 147-153

23. З.В. Коврига Уголовно-процессуальное  принуждение, Воронеж, 1976 г., с 147-153

24. Чувилев А..А. Привлечение следователеми  и органом дознания лица в  качестве подозреваемого по уголовному делу. М., 1982, ст 25-29

25. Уголовный процесс / Под ред. Н. С. Алексеева, Р. 3. Лукашевича; П. С. Элькинд. - М., 1972, 282 бет

26. Шейфер С. А. Сушность-и способы собирания доказательств в советском уголовном процессе. М., 1972, 114 бет

27.  Берсугурова Л.Ш. О состоянии  действующего уголовно-процессуального  закондательства, А.,1997г

28. Тыныбеков С. Т. Принцип обеспечения права подозреваемого и обвиняемого на защиту в уголовном процессе., - А., Қазақ Ұлттық Университеті, 1997

29. Төлеубекова Б. X. Уголовное процессуальное право РК: А. 1998 г

30. Леви А. А. Руководство для следователей (инфра - М7 ИПК. -Лига разума" М.. 1997

31. Петрухин И. Л. Неприкосновенность личности и принуждение в уголовном процессе. М., 1989, 1001 бет.

32. Сергеев А.Ж. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления по советскому уголовно-процессуальному закону. Горький, 1976

33.Корунков В.М. Меры процессуального  принуждения в уголовном мудопроизводстве  Саратов 1978

34. Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого органами внутренних дел.- Ташкент, 1989г.,

35. Зинатуллин З.З. Уголовно-процессуальное  принуждение и его эффективность, Казань, 1981 г

36. Чувилев А.А. Привлечение следователем  и органом дознания лица в  качестве подозреваемого по уголовному  делу, М., 1982, с 25-29

37. Задержание по советскому  уголовно-процессуальному законодательству// Советское государство и право, 1958, №12, с 103

38. Сергеев А.И. Прокурорский надзорза  законность по задержанию лиц, подозреваемых в совершений преступления (совершенствование прокурорского надзора в СССР), М., 73г, с 258

39. Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого- М.,, 1999г., с.68

40. Гуткин И.М. Актуальные вопросы  уголовно-процессаульного задержания, М., 1986г

41. Бекешко П., Матвиенко Е.А. Подозреваемый  в советском уголовном процессе, Минск, 1969 г.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Н.Ә. Назарбаев, Қазақстан 2030. Алматы "Білім" 1997 ж. 24 бет.

2 Н. Ә. Назарбаев. Қазақстан 2030. Барлык қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі. қауіпсіздігі және

әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазакстан халқына жолдауы. Алматы, білім. 1997 ж

    ҚР Конституциясына өзгерістер  мен толығтырулар енгізу туралы  ҚР-ның  №254 заңы

3 Л. В. Франк. Задержание и арест подозреваемого в советском уголовном процессе. - Душанбе, 1963. ст. 137.

4 Корнеева Л. М. Привлечение к уголовной ответственности // Законность и обоснованность. -М., 1971.61 - 73 6ет

5 Ларин А. М. От следственной версии к истине. —М., 1976, 56 бет .

6 Пищак Я., Следственные версии. — М., Прогресс, 1976, 118 бет

7 Следственная тактика. — М., Юридическая литература, 1976, 56 бет

8 Образцов В. А. Выявление и изоблечение преступника. — М., Юрист, 1977, 140 - 144 бет

9 Строгович М. О. О подозреваемом // Социалистическая законнсть. 1961, 36 бет

10 Козловский Н. А. Подозрение в советском уголовном процессе. Диссертация к. Ю. Н. 12. 01.89.

11 Ермаков Г. Уголовная ответственность свидетелей. потсрпевших и экспертов за дачу ложных

показаний или заключений // Советская юстиция, 1973, 11 бет

12 Боровский Э. Понятие подозреваемого в советском уголовном процессе // Вестник МГУ, серия

х - Право, 1963. № 1, 33 бет

13 Чувилев А.А. Институт подозреваемого в советском уголовном процессе: автореферат, дисс. К.Ю.Н.- М., 1968, 6-9 бет

14. Подозреваемый при возбуждении уголовного дела. Ученая степень, Саратовского юрид Институга, 1970, выпуск 19, 252 - 253 бет.

15 О появлении подозреваемого в советском уголовном процессе. Вопросы государства и права. - Томск, 1968, 177 - 181 бет

16 О состоянии действующего уголовного процессуального законодательства // Право и государство., - А„ 1997, №4. 15 - 16 бет

17 Тыныбеков С. Т. Принцип обеспечения права подозреваемого и обвиняемого на защиту в уголовном процессе., - А., Қазақ Ұлттық Университеті, 1997, 79 - 83 бет

18 Краткий научно - практический комментарий к главам нового УПК РК, - А., 1998, 18-25 бет.

19 Төлеубекова Б. X. Уголовное процессуальное право РК: А. 1998 г„ с, 272-278.

20 Леви А. А. Руководство для следователей (инфра - М7 ИПК. -Лига разума" М.. 1997 с. 36-37

21 Уголовный процесс / Под ред. Н. С. Алексеева, Р. 3. Лукашевича; П. С. Элькинд. - М., 1972, 282 бет

22 Шейфер С. А. Сушность-и способы собирания доказательств в советском уголовном процессе. М., 1972, 114 бет

23 Петрухин И. Л. Неприкосновенность личности и принуждение в уголовном процессе. М., 1989, 1001 бет.

24 Рыжаков А.П. Следственные действий и иные способы собирания доказательств,- Тула, 1996, 62 бет

25 Уголовный процесс / Под ред. К.Ф.Гуценко, - М., 1996, 137 бет

26 Уголовный процесс, Учебник. Под ред/ К.Ф.Гуценко.- М., 1996, 137 бет

27 Уголовное процессуальное право РФ Под ред П.А.Лупинский, -М., 1997, 256 бет

28 Сергеев А.И. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления по советскому уголовно-процессуальному закону. Горький, 1976., с. 4-17

29 Зинатуллин З.З. Уголовно-процессуальное принуждение и его эффективность, Казань, 1981 г, с-86