Социальное государство: идеи формирования и функции социального государства

43

 

 

у сацыяльнаи иалггыцы дзяржавы, г. зн. дзеинасщ дзяржавы. арыснтаванаи па чалавека. яго дабрабыт. Важным фактарам заоеснячзння дастойпага жыцця грамадзян высгупае гарантыя усей сукуштсщ Ix правоу i сиабод. а таксама магчымасць надзсйнай аховы i абароны raKix правоу.

Да асноуных напрамкау сацыяльнаи палпыкт якЫ\ павшей Kipanamtu заканадауца, варга аднееш:

• мбсепячэнне дастойпага млшвання асобы;
• свабоднае развщцё асобы:
• сацыяльную справядлтвасць.

Рэал1заиыя сацыяльнаи паяным па указаных напрамках мае на мэне стварэнне  сацыяльнаи iцрававойa6aponenacni грамадзян.

Мсабходна адзначыць. што сацыяльная абарона - катэгорыя як сацыяльна-эканам]чная, так i нрававая. У шыроктм сэнсс сацыяльиая абарона - гэга в1д дзсйнасш дзяржавы i яе шстытутау. наюраванай на забеспячэнне сацыяльных, эканам1чных i inuibix правоу i гарантий чалавека не-залсжна ад яго полу, нацыянальнасщ, узросту, месца пражывання i шшых ака.пчнасцей. У вузкгм сэнсе над сацыяльнаи абаронай разу.меецца палгтыка дзяржавы, нак!раваная на забеспячэнне Плавания тых труп насельнщтва, яюя знаходзяцца у цяжюм матэрыялышм становнмчы.

Сацыяльная стабьзьнасць развщця  грамадства у Рэспублщы Беларусь павпша забяспечвацца правядзеннем эфектыунай na,iiTbiKi, крытэрыяун якой з'яуляюцца:

• рэалЬацыя прыярытэтау сацыяльнаи палггым як адной з найважнейшых умоу устой.тага развщця грамадства;
• гарантьп правоу на свабоду чалавека i на свабодную рэал!зацыю працоунага i штэлек-туальнага патэнцыялу для таго, каб працаздольны грамадзяшн змог забяспечыць сабе i сваей сямЧ матэрыяльны дабрабыт;
• дыферэнцыяцыя сацыяльнаи пал1тыю у адносшах да розных пластоу насельнщтва; адрас-ная сацыяльная дапамога малазабяспечаным пластам насельнщтва; узаемная салщарная адказ-насць ycix суб'ектау (дзяржава, прадпрымальнш, прафсаюзы, насельнщтва) за вынш сацыяль-нага развщця;
• правы i гарантьп, арыентаваныя на умацаванне сямЧ. духоунае, культурнае. маральнае развщцё грамадзян i, перш за усе, моладз1, беражл1выя адносшы да пстарычнай спадчыны продкау i на пераемнасць пакаленняу. захаванне самабытнасщ нацыянальных традыцый^

Галоунай мэтай сацыяльнаи палггыю Рэспубл1ю Беларусь у  доугатэрм1новай перспектыве з'яуляюцца забеспячэнне устойл1вага росту узроуню i якасщ жыцця насельнщтва i стварэнне умоу для развщця чалавечага патэнцыялу. Пры гэтым дзяржава павжна стварыць для кожнага працаздольнага чалавека умовы, ямя дазваляюць яму уласнай працай i прадпрымальнасцю забяспечыць свой дабрабыт i дабрабыт сваей сямЧ i поунасцю выканаць сацыяльныя абавязю пе-рад aco6aMi з абмежаваным1 магчымасцямь мнагадзетным! ссм'ямг, непрацаздольным1 i малазабяспечаным! катэгорыям! насельнщтва. Для рэал1зацьп гэтай мэты асноуным! напрамкалп сацыяльнаи палггьш у Рэспублщы Беларусь павшны быць:

• стварэнне умоу i магчымасцей для ycix працаздольных грамадзян зарабляць сродю для за-давальнення ceaix патрэб;
• паслядоунае павышэнне узроуню аплаты працы як асноунай крынщы грашовых даходау насельнщтва i найважнейшага стымулу працоунай актыунасш працаунжоу наёмнай працы:

 

• забеспячэнне рацыянальнай занятасш насельнщтва на аснове захавання працоуных месцау на сютэма- i горадабудаушчых прадпрыемствах, стварэння новых працоуных месцау. у тым лжу у прыватным сектары эканомЫ, стварэнне пбкай cicT3.Mbi падрыхтоую i перапад-рыхтоум кадрау;
• павышэнне узроуню пенаённага забеспячэння, павышэнне сацыяльнаи абароны тых, хто жыве у нястачы на аснове узмацнення адраснасщ аказання дапамоп, рацыянал1зацьп Ыстэмы льгот, паляпшэння сацыяльнага абслугоування.

Сацыяльная абарона насельнщтва, якая узжкла спачатку у нетрах племянной  i родавай арга-шзацьн грамадства як каштоуная норма - падтрымка i узаемадапамога еярод блтзюх родных, атрымала свае замацаванне у нормах маралi i права. Узоры сацыяльных паводзш пры аргашзацьн 

сацыяльнай дапамоп  црывя.м ла фарм1раванпя устошнвых  узаемасувязей пвлнж iii.ibjsuyyviavt. з'яулення дадатковых функций па аказанш дабрадзейнай дапамоп блЬкаму. У дадейшыч г» я» вык.пкала стварэнне спеиыяльпых устаноу i оргапау юравання гзтай ссткан усгмюу Лр?знг'-апыя сацыяльнай абароны насельнщтва етановщца аб'ектам рэгулявання i рамадзянскай. крымшадь-най i шшых галш нрава, а таксама рэгламентусшщ разнастайнылп па.такошшм! актам!.

Cici )-ма сацыяльнай абароны насельнщтва з'яуляецца неад'емиай часдкам сацыяльнай дзхр-жавы. Яна нсабходна для рзалпацьп матэрыяльнага дабрабыту грамадзян. салзсйшчшшя сацыяльнай згодзе i са.пдарнасщ у грамадстве. Псрад Рэспублкай Беларусь сгащь калача сгварлшя такой едстэмы сацыяльнай абароны, якая змагла б дастаткова хутка i якасаа падняць узровеиь жьшця сацыяльна небяспечных труп насельнщтва i у той жа час не аказваць стрым.пваючага уплыву на развщцё оканомш. Рашэнне гэтай задачы можа быць знойдзена у стварэнщ riOKix. здодьных хутка адантавацца у новых зканам1чных умовах цраграм сацыяльнай абароны. як1я за-снаваны на лепшых сусветных дасягненнях i у.йчваюць нацыянальныя асабл1васш развшця.

На працягу 90-х гадоу  XX ст. у Р.зспублщы Беларусь был1 распрацаваны i рзалпаваны новыя сацыяльныя тэхналотй, тамя як сацыяльная абарона сям'к мацярынства, бацькоуства i дзяцш-ства; рэабьзггацыя швалщау: сацыяльнас абслугоуванне; сацыяльная абарона дэзадаптаваных труп насельнщтва, яюя пацярпел1 ад удзелу у ваенпых канф.'пктах, радыяцьп, вайскоуцау i членау ix сямей; аргащзацыя i кантроль за прадастауленнем сацыяльна-нрававых гарантый ветеранам i прыраунаваным да ix катэгорыям. На новы, значна больш высок1 узровень паднялося пенеюннае забеспячэнне. абслугоуванне састарзлых i жвалщау i Й1шыя напрамк! работы органау i устаноу сацыяльнай абароны насельнщтва.

У 2009 г. працягвалася праца па аказанш  малазабяспечанаму насельнщтву  pacnyo.TJKi дзяржаунай адраснай сацыяльнай дапамоп (ДАСП). Па вышках года атрымальшкам1 такой дапамоп стал1 амаль 206 тыс. чалавек. Сума прызначанай дапамоп склада 40 млрд руб. Адресным! сацыяльным1 выплатам! была ахоплена трэць малазабяспечаных грамадзян. Асноуны\п атрымальшкам1 адраснай сацыяльнай дапамоп з'яуляюцца няпоуныя i мнагадзетныя семЧ, як1я гадуюць непауналетшх дзяцей (з агульнай колькасщ атрымальнжау ДАСП няпоуныя семл -31,8%, мнагадзетныя сем'1 - 28,6%). Сярэдш памер дзяржаунай адраснай дапамоп у выглядзе штомесячнай сацыяльнай дапамоп склау 65,4 тыс. руб., у выглядзе аднаразовай - 174,0 тыс. руб.

Характэрна. што з 1 студзеня 2010 г. уступ  iy* у сшу Указ Прэзиэнта РэспублЫ Беларусь ад 14 верасня 2009 г. № 458 «Аб дзяржаунай сацыяльнай дапамозе», яюм уведзены новы вщ дзяржаунай адраснай сацыяльнай дапамоп - сацыяльная дапамога на аплату тэхшчных сродкау сацыяльнай рэабшггацьп дзецям ва узросце да 18 гадоу, не прызнаным швал1дам1, але яюя маюць патрэбу па медыцынсих паказчыках у таих сродках рэабьлггацьп, i швалщам 3-й групы. Памер дапамоп роуны вартасщ тэхжчнага сродку сацыяльнай рэабЫтацьп [6, с. 11],

Заключэнне. У штогодшм Пасланш Прэзщэнта Рэспублж1 Беларусь А. Р. Лукашэнк1 белару-скаму народу i Нацыянальнаму сходу Рэспублш Беларусь 20 красавжа 2010 г. было адзначана, што праблемы медыцыны, адукацьй, дасту пнага жылля i сельскай гаспадарм - гзта пытанш на-цыянальнай бяспекк дэмаграф1чнага развщця крашы, ЯК1Я маюць першарадную палггычную важнасць. Агульнае у ix - гзта сацыяльная сфера, якая забяспечвае права кожнага чалавека на дастойнае юнаванне i развщцё. i агульная мэта - дасягненне дабрабыту як асобнага грамадзяшна. так i усяго грамадства у цэлым.

Без нармальнага, паунаизннага харчавання. якаснага жылля, даступных i адпавядаючых стандартам высокага узроуню паслут сктэм адукацьп i аховы здароуя нельга гаварыць пра шдывиа. як1 мае уласную грамадзянскую паз1цыю i пал1тычную актыунасць. Сацыяльная абарона насельнщтва — наиважнейшая частка сацыяльнай сферы грамадства, якое iMKHeuua на-поунщь рэа,тьным зместам дзкларуемы у Асноуным Законе крашы дэмакратычны прававы са-цыяльны характар упарадкавання дзяржавы. Сацыяльная сфера, якой дзяржава удзяляе увагу па астаткавым прынцыпе. як ужо неаднаразова указвалася у шматл1к1х даследаваннях, здольна 1Стотным чынам тармаз1ць эканачпчнае разв1ццё дзяржавы. Эфектыунасць сацыяльнай абароны насельн1цтва з боку дзяржавы шырока абмяркоуваецца на розных узроунях. Адна з зауваг, як1я выказваюцца грамадскасцю. — недастатковае i не заусёды якаснае адлюстраванне канкрэтных

 

24 

 

 

мер сацыяльнай абароны у заканадауетве. Нрмчым нера.пк цраватворчых шщыягыу > i-jrai'i 1'ii.iine не павшен вычэривацца узроунем Пртадэнта i Урала Рзспублт Беларусь. Мясцовыя органы юравання i самаюравання, грамадскасць таксама павжны актыуна выступаць з iaaswi рзфармавання сацыяльнай сферы, удасканалення сацыяльнай дзейнасш дзяржавы. якая павшна быць намравана на пераразмеркаванне эканамлчных, сацыяльных i падггычных даброт у шта-рэсах най.менш забяспечаных катэгорый грамадзян. Канчатковая мэта сацыяльнай дзяржавы -гэга дабрабыт ycix членау грамадства.

сМтаратура

1. М II .1 с II к и и. В. II. Социальное I осударст во: лволюиия идеи, е\ шносль и перспективы становления в современной России / В. П. Милсцкий /'' Политические процессы в России в сравнительном измерении. - (Но * Г -Нетсрб. гос. 5 и-г. 1997. -С. Х2-97.
2. Г о н ч а р о в. П. К. Социальное государство: сущность, мировой опыт, российская модель / П. К. Гончаров Социально-гуманитарные знания. - 2000. -,\зт 2. - С. 24-35.
3. Красавце в. Л. Б. Государство всеобщего благоденствия: теория и практика - шведская модель развития .1. В. Красавцев /•' Социальное и пенсионное право. - 2007, - .V» 2. - С. 47—Е8.
4. Сравнительное коне лигу циопное право: учеб. пособие / отв. ред. В. К. Чиркип. - М... 2002. - 1X6 с.
5. В о й н о. И. А. Социальная защита населения как способ решения проблемы бедпост и в условиях становления социального государства: автореф. лис. .. канд. социол. паук. - М.. 2003. -С. 15-16.
6. Социальная защита населения гарантируется законодательством, иди об итогах работы системы Министерства т руда и социальной защиты за 2009 год и задачах па 2010 год '.' Труд и заработная плата. - 2010. - jVj 3 - С. 4-!5.

S. .1/ SUETS CONSTITUTIONAL AND LEGAL ASPECTS OF THE PEOPLE SOCIAL DEFENCE

Summary

Problems of The people social protection and alteration of the modern social state policy directions have been analyzed in the article taking into consideration the economic development of state. The author researches mechanism of the people protection against existing social risks and makes conclusion on effectiveness of activities undertaking by the state in the social sphere. 

RK III НЛЦЫЯНЛДЫ1ЛИ ЛКЛДЭМП 11АВУК БЕЛЛРУС1 № 4 2010 СКРЫЯ ГУМЛШТЛРНЫХ НАВУК

У,'1К 342.93

В. К. ЛАДУЦЬКА

ТЭАРЭТЫЧНЫЯ ПЫТАНН1 АДМШ1СТРАЦЫЙНАЙ АДКАЗНАСЩ ?А ПАРУШЭННЕ ПАДАТКОВАГА ЗАКАНАДАУСТВА

1нстыт\т прияавых dac'teriaemittHy Нацыянсг1ънаги центра зикинидиуства / праеавых дааедаванняу PjcnyaiiKl Бсшрусь

i Пасту ту у р^акцыю 15.06.2010}

Адмшютраиыйкая адказнасць наклравана на забеспячэнне законнасщ i правапарадку у розных сферах грачадск(х адносш. у тым .пку i у падатковай, а таксама з'яуляецца найважнейшым шструментам рзагавання на парушэнш падатковага заканадауства. Вызначьщь паняцце i рас-крыць прыкметы адмпнстрацыйнай адказнасщ немагчыма без даследавання зместу юрыдычнай адказнасщ. Нягледзячы на наяунасць агудьных прыкмет для ycix видау юрыдычнай адказнасщ, шнуюць i специфичны» асабл!васш, як1Я уласщвы тольм адмшютрацыйнай адказнасщ.

MepKaeaHHi вучоныху дачыненш да паняцця юрыдычнай адказнасщ адрозшваюцца. [снуюць шматлЫя агульнатз-арэтычныя i raлiнoвыя даследаванш шстытута адказнасш, аднак застаецца яшчэ шмат нявырашаных i дыскусшных пытанняу. Усё гэта падкрэсл!вае шматграннасць разглядаемага 1нстытута. Асновай для сучасных дыскусш наконт паняцця юрыдычнай адказнасщ i яе асноуных прыкмет з'яуляюцца тэарэтычныя распрацоую i высновы, атрыманыя вучоным1 яшчэ у 60-80-я гг. XX ст. У той час были апублжаваны манаграфп, прысвечаныя разглядаемай прабле-ме, так1х вядомых вучоных, як I. С. Самошчанка, М. X. Фарукшына, А. С. 1оффе, М. Д. Шарга-родскага. С. Н. Братуся. М. С. Малеша, А. Э. Лейста, I. А. Галагана i imiibix, ЯК1Я паслужыл1 зыходным пунктам для далейшых даследаванняу.

У цяперашн! чае у навуковай лггаратуры юнуюць розныя пункты погляду на паняцце  юрыдычнай адказнасш. Аднак даследчык1 акцэнтуюць увагу тольм на асобных характарыстыках паняцця юрыдычнай адказнасш, адзшага паняцця не распрацавана, што выклжае далейшыя навуковыя дыскусй па дадзеным пытанш.

Асноунай мэтай нашага даследавання у межах артыкула з'яуляюцца сютэматызацыя наву-ковых меркаванняу i распрацоука комплекснага аутарскага паняцця адмшктрацыйнай адказ-Hacui за парушэнне падатковага заканадауства на аснове агульнатэарэтычных уяуленняу аб юрыдычнай адказнасщ, выяуленне яе асноуных рыс i асабл1васцей. Некаторыя вучоныя разглядаюць юрыдычну ю адказнасць як абавязак асобы, якая здзейсшла правапару шэнне, спазнаць адмоуныя нягоды за здзейсненае правапарушэнне [1, с. 363; 2, с. 210; 3, с. 448; 4, с. 15; 5, с. 12]. Д. A. JliniHCKi у паняцце адказнасщ уключае не толью абавязак спазнаць адмоуныя нягоды, але i «само перажыванне гэтых вышкау, г. зн. рэал1зацыю санкцьп прававой нормы» [4. с. 48].

На наш погляд, абавязак спазнаць адмоуныя нягоды з'яуляецца тольк! адным  са складшкау юрыдычнай адказнасш. Дадзены абавязак «мае асабл1вы характар, якд дазваляе выдзелщь яго з астэмы шшых юрыдычных абавязкау» [4, с. 48]. Выступаючы з крытыкай дадзенай канцэпцьп. I, С. Самошчанка i М. X. Фарукшын л!чаць, што прызнанне юрыдычнай адказнасщ як абавязку прыводзщь да таго, што прынцып няухшьнасщ адказнасщ (як адзш з асноуных прынцыпау адказнасш) «губляе сэнс i становщца залйишм» [6, с. 62-63], таму што разгляд юрыдычнай адказнасш як абавязку дапускае кнаванне юрыдычнай адказнасщ у выпадку, кал1 яна не рэал1-зуецца [6, с. 63]. А. Б. Венгерау называв разумение юрыдычнай адказнасш як абавязак спазнаць адмоуныя нягоды фармальным i щэал1заваным у сувяз1 з тым, што не усяю пpaвaпapyшaльнiк.

 

 

Лдпак для  беларускага насельнщтва экшшцчцы крьгде - гага не толькт нагарппнне \шг>-рыяльнага становшча. У гра.мадстве адбыуся туны рост сацыяльнай напружанасш: пягледзячы па тое, што узровень зарэпеграванага бесирацоуя у 2009 г. павя.пчы^ся только на 0,1%, па дапых сацыялапчнага машторышу, ужо странен працу у сувяз> э крьгасам 2.5%, .пчаць для сябе ига таксама магчымым 32,1% занятых, не змаг.п адказаць адназначна 38.4%. Умэунена адчуваюць сябе на рынку працы ва умовах крызюу толькл 26.5% насельнщтва. Сярод пайбольш значных праблем. яюя хвалююць насельнщтва падчас крьтснага года, адзначаны: рост цэн на прадукты i гавары першай неабходнасш (52,3%), узровень аплаты працы (42.8%), своечасовасиь выплаты злработнай платы (28.4%). 1нфдяцыя (20.0%).