Жанажол кен орны

Есеп құру мерзімінде 11 ұңғы бұрғыланып жатыр (№№ 576, 660, 2608, 5014, 5021, 5022, 5028, 5030, 5081, 5107, 5110 ұңғылар).

Бекітілген жобалық құжатты  жүзеге асыру басталғаннан бастап (01.07.2000-01.07.2011 ж.) кен орнында 277 ұңғы бұрғыланып, пайдалануға  берілді, олар бумалар бойынша келесідей  бөлінеді:

- А бумасы – 13 ұңғы;

- Б бумасы – 1 ұңғы;

- Г бумасы – 118 ұңғы;

- Д бумасы – 145 ұңғы.

Сонымен қатар техникалық себептерге байланысты 7 ұңғы тоқтатылып, 6 ұңғыда бұрғылаудан кейін меңгеру жұмыстары жүргізілуде [4].

 

 

2.2 Өндіру ұңғыларының қоры

 

01.07.2011 ж. механикалық пайдалану тәсілімен өндіру ұңғыларының жартысынан көбі жұмыс жасайды. Механикалық өндіру кезінде негізгі әдіс газлифт болып табылады, газлифтті ұңғылар жалпы механикаландырылған ұңғылар қорының 98,9 %-ын құрайды. Қосымша пайдалану әдісі штангалы тереңдік сорапты (ШТС) болып табылады, және де бұл әдіс кеніштің төмен өнімділікті аудандарына ғана жарамды. механикалық пайдаланудың басқа әдістерімен салыстырғанда газлифттің келесідей артықшылықтары бар: жабдыққа қызмет көрсетудің жеңілдігі, аралық жөндеу жұмыстарының ұзақтылығы, сұйықтық бойынша жоғарғы дебит, жоғары газ факторы бар ұңғыларды пайдалану.

Газлифтті әдіс плунжерлі  газлифттен, компрессорлы газлифт және мерзімді газлифттен тұрады. Негізінен  компрессорлы газлифт кеңінен қолданылады, компрессорлы газлифтпен пайдаланылатын ұңғылар газлифтті ұңғылар қорының 95,57 %-ын, мерзімді газлифтті ұңғылар  – 3,88 % құрайды және олар негізінен  КҚ-І өнімді бумаларында жұмыс  жасайды, плунжерлі газлифтті ұңғылар  – 0,55 %.

01.07.2011 ж. бойынша өндіру ұңғыларының қоры 562, соның ішінде 532 пайдалануда (167 фонтанды ұңғылар, 4 штангалы тереңдік сораппен жабдықталған ұңғы және 361 газлифтті ұңғылар), 6 тоқтап тұрған ұңғылар, 18 жұмыссыз тұрған ұңғылар және 6 ұңғы бұрғылаудан кейін күтілуде тұр.

КҚ-І  қалыңдығының мұнай өндіру ұңғыларының қоры 237 ұңғыны құрайды, оның ішінде 223 ұңғы пайдаланылуда (131 фонтанды ұңғылар, 3 штангалы тереңдік сораппен жабдықталған ұңғы, 89 газлифтті ұңғы), 1 ұңғы тоқтап тұр, 13 ұңғы жұмыссыз тұр. КҚ-І фонтанды ұңғылары КҚ-І қалыңдығының барлық мұнай өндіру ұңғыларының 59 %-ын құрайды.

Газлифтті ұңғылардың 82 %-ы  компрессорлы газлифтпен пайдаланылады. Есеп мәліметтері бойынша А бумасын  игеру 54 ұңғылармен жүргізіліп жатыр (соның ішінде 9 ұңғы А және Б бумаларын бірге игеруге арналған), 10 ұңғы солтүстік антиклинальда орналасқан, 44 ұңғы оңтүстік антиклинальға жатады. А бумасының өндіру ұңғылары фонтанды және газлифтті әдістермен пайдаланылады. Барлығы 25 фонтанды ұңғылар және 27 газлифтті ұңғылар, №664 ұңғы тоқтап тұр және №24 ұңғы әрекетсіз. 2000 жылдан кейін өндіру  ұңғыларының қоры  артты. Жобалық құжатты жүзеге асыру мерзімінде жойылған қордан 1 ұңғы қалпына келтіріліп (№24), 9 жаңа ұңғылар бұрғыланды (№№571, 573, 574, 661, 662, 666, 668, 669, 672).

Б бумасында 89 өндіру ұңғылары бар, және де олар кен орнының жалпы  өндіру ұңғылары қорының 16 %-ын құрайды. Олардың ішінде 44 ұңғы Б_солт бумасында және 45 ұңғы Боңт бумасында орналасқан. Әрекеттегі өндіру ұңғыларының қоры 85 ұңғыны құрайды, олардың ішінде 44 фонтанды және 39 газлифтті ұңғылар және 2 ұңғыда штангалы тереңдік сорап қолданылады. Соңғы бірнеше жылдарда белгілі бір мөлшерде өндіру ұңғыларының қоры артты.

В бумасында 108 өндіру ұңғылары бар (5 ұңғы Б және В бумаларын  біріктіріп игеруге арналған), соның  ішінде 66 ұңғылар В_солт бумасында, 44 В_оңт бумасында орналасқан. Әрекеттегі қорда 99 ұңғылар (66 фонтанды, 32 газлифтті ұңғылар және 1 ұңғыда штангалы тереңдік сорап қолданылады) және 9 ұңғы әрекетсіз жатыр.

КҚ-ІІ қалыңдығының мұнай  өндіру ұңғыларының қоры 320 ұңғыны құрайды, соның ішінде 303 өндіру ұңғылары (30 фонтанды ұңғылар, 1 ШТС жабдықталған ұңғы, 272 газлифтті ұңғылар), 5 ұңғы тоқтап тұр, 6 ұңғы бұрғылаудан кейін күтілуде тұр және 6 ұңғы әрекетсіз.

Газлифтті ұңғылар қоры 9-дан (2002 ж.) 272 ұңғыға (01.07.2010 ж.) дейін арттты, барлық ұңғыларда компрессорлы газлифт  қолданылады.

Г бумасы бойынша мұнай  өндіру ұңғыларының қоры 170 ұңғыны құрайды (соның ішінде 19 ұңғы Г және Д бумаларын  біріктіріп игеруге арналған), немесе кен орнының жалпы өндіру ұңғылары қорының 31 %-ын құрайды. Олардың ішінде 141 ұңғы Г_солт бумасын, ал 29 ұңғы Г_оңт бумасын игеруде.

Жалпы алғанда әрекеттегі өндіру ұңғыларының қоры 164 құрайды, ұңғылардың көп бөлігі компрессорлы газлифтпен пайдаланылады, барлығы  – 135 газлифтті ұңғылар, 23 фонтанды ұңғылар және 1 ұңғы ШТС жабдықталған. Г_солт бумасы негізгі игеру объектісі болып табылады, ал Г_оңт бумасы негізінен аз өнім қорлары есебінен Доңт бумасымен бірге игеріледі.

Д бумасы бойынша өндіру ұңғыларының қоры 169 ұңғыны құрайды (19 ұңғыны Г және Д бумаларымен  бірге игереді), олардың ішінде 35 ұңғы Д_солт бумасын және 134 ұңғы Д_оңт бумасын игереді. Есеп бойынша Д бумасы бойынша өндіру ұңғыларының қоры 159 құрйды, оларды пайдалану негізінен газлифтті әдіспен жүзеге асырылады. Олардың ішінде 152 газлифтті ұңғылар, 7 фонтанды, сонымен қатар 2 әрекетсіз, 4 тоқтап тұрған ұңғы бар және 4 ұңғыда бұрғылаудан кейін меңгеру жұмыстары жүргізілуде [4].

 

 

2.3 Су айдау ұңғыларының қоры

 

01.07.2011 ж. бойынша су  айдау ұңғыларының қоры 200 ұңғыны  құрайды, соның ішінде әрекеттегі  қорда – 186 ұңғы бар және 14 ұңғы  жұмыссыз тұр. 

КҚ-І қалыңдығында барлығы 79 су айдау ұңғылары бар.

А бумасы бойынша су айдау  ұңғыларының қоры 18 құрайды (8 ұңғы А  және Б бумаларына бірігіп айдауға  арналған, 4 ұңғы А, Б және В бумаларына бірігіп айдауға арналған), соның  ішінде 1 ұңғы (№412) солтүстік бөлігінде, 17 ұңғы оңтүстік бөлігінде орналасқан.

Б бумасы бойынша су айдау  ұңғыларының қоры 36 ұңғыны құрайды. 25 ұңғы оңтүстік бөлікте және 11 ұңғы солтүстік бөлікте айдау жұмыстарын жүргізуде. В бумасы бойынша айдау ұңғыларының қоры 47 құрайды (4 ұңғы А, Б және В бумаларына бірігіп айдауға араналған), соның ішінде 23 ұңғы солтүстікте, ал 24 ұңғы оңтүстік бөлікте айдау жұмыстарын жүргізуде.

Су айдау ұңғыларының  негізгі қоры КҚ-ІІ жинақталған, соның  ішінде  50 %-ы Гсолт бумасында  және 30 %-ы Д_оңт бумасында орналасқан, олар Жаңажол кен орнының негізгі өнімді бумалары болып табылады. КҚ-ІІ қалыңдығында 121 су айдау ұңғылары бар, олардың ішінде әрекеттегі қорда 116 ұңғы, және сәйкесінше әрекетсіз қорда 5 ұңғы бар.

Г бумасы бойынша айдау  ұңғыларының қоры 70 ұңғыны құрайды (2 ұңғы Г және Д бумаларында біріктіріп айдауға арналған), соның ішінде әрекеттегі қорда 68 ұңғы, әрекетсіз  қорда – 2 ұңғы. Г_солт бумасында 65 ұңғы және сәйкесінше Г_оңт бумасында – 3 ұңғы орналасқан.

Д бумасы бойынша су айдау  ұңғыларының қоры 53 құрайды, соның  ішінде 13 ұңғы Д_солт бумасында және 40 ұңғы Д_оңт бумасында жұмыс жасайды. Жобалық құжатты жүзеге асыру басталғаннан бастап осы бумадағы айдау ұңғыларының артуы байқалады, олардың саны 21-ден (2000 ж.) 53 ұңғыға дейін (01.07.2010 ж.) артты [4].

 

 

 

 

2.4 Ұңғы жұмысының орташа тәуліктік көрсеткіштерінің анализі

 

Кен орнын игеру процесінің және игеру жүйесін жетілдіру  бойынша іс-шараларды жоспарлауды  тиімді реттеу үшін ұңғы жұмысының  көрсеткіштерінің анализі жүргізілді (дебиті, сулануы, қабылдағыштығы).

Кен орны бойынша ұңғылардың негізгі қоры 10-50 т/тәул болатын дебит  диапазонында жұмыс жасайды, бұл  әрекеттегі жалпы ұңғылар қорының 43 %-ын құрайды.

Дебиті 10 т/тәул көп болатын  өндіру ұңғылары негізінен КҚ-ІІ қалыңдығының Г_солт және Д_оңт бумаларында орналасқан, олар жалпы өндіру ұңғылары қорының 29%-ын және дебиті 10 т/тәул асатын ұңғылардың 68 %-ын құрайды. Кен орнында максималды орташа тәуліктік дебитпен Г_солт және Д_оңт бумалары сипатталады. Г_солт бумасының орташа тәуліктік дебиті – 25,7 т/тәул, бұл кен орны бойынша орташа тәуліктік дебиттен 1,8 есеге артық.

Жоғары дебитті ұңғылар  саны бойынша (50 т/тәул жоғары) Г_солт бумасы ерекшеленеді, мұнда кен орнының жоғары дебитті ұңғыларының 72 % орналасқан.

Есеп бойынша төмен  дебитті ұңғылар (2,5 т/тәул аз) негізінен  Б_солт, В_солт, В_оңт және Г_солт бумаларында жұмыс жасайды және олар кен орны бойынша төмен өнімділікті ұңғылардың 66 % құрайды.

Кен орны бойынша орташа тәуліктік өнім өндіру динамикасының  анализінен көрінгендей, жаңа ұңғыларды  бұрғылау есебінен кен орнындағы  орташа тәуліктік мұнай өндіру қатты  жоғарылады, яғни 6377 т-дан (2000 ж.) 11447 т (2004 ж.) дейін немесе 80 %-ға артты.

Кен орнының нысандары 20 жылдан астам уақытта игеріліп жатқандықтан, нысандар бойынша мұнай өндіру үлесі  қатты өзгерді.

Жобалық құжатты жүзеге асыру  мерзімінде КҚ-І нысандарының, әсіресе  Б және В бумаларында, мұнай өндіру үлесі мұнайдың алынатын қорының  ағымдағы жоғары өндірілуі себебінен 34 %-дан (2000 ж.) 18 %-ға дейін (01.07.2011 ж.) төмендеуші тенденцияға ие болады.

Б және В бумаларында мұнай  өндіру тез төмендеді, Б бумасы бойынша 18 %-дан (2000 ж.) 7,5 %-ға (2011 ж.) дейін, В бумасы бойынша 12,6 %-дан (2000 ж.) 2,4 %-ға (2011 ж.) дейін  төмендеді.

А бумасы бойынша мұнай  өндірудің артуы байқалады, мұнай  өндірудің жоғарылауы жаңа ұңғыларды  бұрғылаумен және тиімді ГТШ қолданумен түсіндіріледі. Суммалық мұнай өндіру 237 тоннадан (2000 ж.) максималды мән 724 тоннаға (2009 ж.) дейін артты.

Жобалық құжатты жүзеге асыру  кезеңінде жаңа ұңғылардың негізгі  қоры КҚ-ІІ қалыңдығында бұрғыланған. Осының нәтижесінде КҚ-ІІ мұнай өндіру үлесі артты – 66 %-дан (2000 ж.) 82 %-ға дейін (2011 ж.) [4].

 

 

2.5 Қабаттың мұнайбергіштігін үшнатрийфосфаттың сулы ерітінділерін айдау арқылы арттыру

 

Мұнайбергіштікті арттыру  – бұл мұнай өндіру жүйесіндегі химиялық реагенттерді қолданудың негізгі бағыттарының бірі. Қабаттың мұнайбергіштігі өндірілген мұнай көлемінің оның бастапқы қорына қатынасымен сипатталады. Мұнайбергіштік коэффициенті мұнайғақанығу-шылық арқылы сипатталады:

 

,                                               (2.5.1)

 

мұндағы және сәйкесінше қабаттың бастапқы және соңғы мұнайға қанығушылығы.

Мұнайбергіштік коэффициенті жыныстардың  және қабат флюидтерінің физикалық қасиеттеріне, өнімді қабат  конфигурациясына, коллекторлық қасиеттердің, жүйенің және кенішті игеру режиміне және т.б. байланысты болады.

Мұнай ығыстыру коэффициенті мұнайдың, қабат суының, газдың, тау жынысының және ығыстырушы агенттің химиялық және физикалық қасиеттеріне байланысты болады. Ығыстыру коэффициенті ығыстырушы агенттің қуысты каналдардың бетін сулау қабілетінің артуымен және мұнай-су шекарасында беттік керілудің азаюымен жоғарылайды.

Мұнай қоры шектеулі болғандықтан, мұнайдың ашылған қорын өндіру дәрежесі де аз және орташа есеппен алғанда 40-45 %-ды құрайды, ал қолайлы жағдайларда  кен орнын ең тиімді меңгерілген  әдістермен игеру кезінде 70-75 %-дан аспайды.

Мұнайлы кеніштерді суландыру  – кен орнын игерудің меңгерілген  жоғары потенциалды әдісі болып  табылады. Ол барлық мұнай өндіруші елдерде кең ауқымдарда қолданылады  және еріген газ және газ шапкасы  сияқты табиғи режимдерде игерудегі  қабаттың мұнайбергіштігімен салыстырғанда, қабаттардың ақырғы мұнайбергіштігін 1,5-2,5 есе арттыруға мүмкіндік  береді.

Белгілі бір геологиялық-кәсіптік жағдайларда суландыру жүйесін  физикалық-химиялық жетілдіру үшін үшнатрийфосфатты (ҮНФ) пайдала-нады. Бұл  реагент қабатқа мұнайбергіштікті көтеру үшін әртүрлі концентрациялы сулы ерітінділер түрінде беріледі. Бұл ерітінділер жоғары өздігінен  тазару қабілетіне, мұнаймен шекарада аз фазааралық керілу қабілетіне (3-5 мН/м) ие. Минералданған қабат суының ҮНФ  сулы ерітіндісімен жанасуы кезінде, қабат өткізгіштігінің тегіс болуына әсерін тигізетін, кальций және магний ортофосфатының кристаллдары бар жіңішке дисперсті орта түзіледі. ҮНФ ерітінділерінің бұл қасиеттері оларды қолдану аймағында жоғары мұнайығыстырғыш қасиеттермен қамтамасыз етеді.

 Сызықтық цементтелмеген  жүйе болып табылатын лабораториялық  модельдерде зерттеу жүргізу  нәтижелері көрсеткендей ҮНФ  (0,1÷1) %-тік сулы ерітіндісінің  оторочкасын айдау сусыз ығыстыру  коэффициентін 11 %-ға, ал соңғысының  су айдауға қарағанда 10 %-ға  өсуін қамтамасыз етеді. 

Өлшемі бойынша үлкен  емес оторочкалар түріндегі ҮНФ  жоғары концентрациялы ерітінділерін (5-15%) айдау кезінде сусыз мұнай  ығыстырғыш коэффициентін 17 %, ал соңғысын – 12 %-ға арттырады.

Кесте 2.5.1-де үшнатрийфосфаттың сулы ерітіндісін кен орындардың ұңғыларына айдаудың техникалық-экономикалық көрсеткіштерін күкірт қышқылы мен БӘЗ ерітінділерін айдау көрсеткіштерімен салыстырғандағы мәліметтері келтірілген [5].

 

Кесте 2.5.1

 

ҮНФ сулы ерітіндісін кен  орындардың ұңғыларына айдаудың техникалық экономикалық көрсеткіштерін Н₂SO₄  мен БӘЗ ерітінділерін айдау көрсеткіштерімен салыстыру

 

Көрсеткіштер	ҮНФ	БӘЗ	Н2SO4
Ұңғылар саны 100 %-қ ерітіндіні айдау  көлемі, мың т 1 т реагентке кететін  өндірілетін мұнай қорының өсуі, т 1 т реагентті айдауға  кететін шығындар, тг. 1 тг реагентке кететін  шығын кезінде өндірілетін мұнай  қорының өсуі, т 1 т қосымша өндірілген  мұнайға кететін шығындар, тг	16 2,75   100   200   1,14   2,0	51 2,5   70   510   0,14   7,3	159 109,8   30   30   100   1,0