Жанажол кен орны

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ ........................................................................................................		7
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ…………………………………………..……….		8
1.1	Әдеби шолу..............................................................................….....	8
1.2	Кен орнының геологиялық сипаттамасы....................…................	15
1.2.1	Кен орын туралы жалпы мәліметтер............................…..............	15
1.2.2	Стратиграфиясы.....................................................….......................	16
1.2.3	Тектоникасы...............................................................…...................	20
1.2.4	Өнімді  қабаттардың  коллекторлық  қасиеттері........…...............	23
1.3	Сұйық пен газдың физикалық-химиялық сипаттамалары.…......	23
2 ТЕХНИКАЛЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ………………………..		27
2.1	Жаңажол кен орнын  игерудің ағымдағы жағдайы……..………	27
2.2	Өндіру ұңғыларының қоры………………………………..……...	27
2.3	Су айдау ұңғыларының  қоры……………………………..………	29
2.4	Ұңғы жұмысының орташа тәуліктік көрсеткіштерінің анализі...	30
2.5	Қабаттың мұнайбергіштігін үшнатрийфосфаттың сулы ерітінділерін айдау арқылы арттыру……………………………..	31
2.6	Үшнатрийфосфаттың және оның сулы ерітінділерінің қасиеттері…………...………………………………………………	32
2.7	Үшнатрийфосфатты тәжірибелік-кәсіпшілік сынау……..……...	35
2.8	Үшнатрийфосфат ерітінділерін  дайындау және айдау технологиясы.……………………………………………..……….	38
2.9	Қабатқа ҮНФ ерітіндісін  айдаудың технологиялық есебі…..….	40
3 ЕҢБЕК ПЕН ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ, ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ БӨЛІМІ…………………………………………….….….		47
3.1	Мұнайбергіштікті арттыру  әдістерін жүзеге асыру кезіндегі  еңбекті қорғау бойынша іс-шаралар…………………………..….	47
3.2	Ұңғыларда қауіпсіз жұмыс  жүргізу………………………..……..	48
3.3	Мұнай өндіру жүйесіндегі  ластаушы көздер……………..……...	52
3.4	МГӨБ жұмыс аймағындағы  қоршаған ортаның ластануын бақылау……………………………………………………..………	56
3.5	Кен орнындағы қоршаған ортаны қорғау шаралары……..……..	58
3.5.1	Топырақты лайланудан қорғау……………………………..…….	59
3.5.2	Жер асты және жер бетіндегі  суларды қорғау……………..……	59
3.5.3	Атмосфералық ауаны қорғау………………………………..…….	60
3.5.4	Мұнай өнімдерінің және химиялық реагенттердің қалдықтарын пайдаға  асыру………………………………………………………	61
3.6	Қабатқа су айдауда қауіпсіздік  техникасы……………………….	62
4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ……………………………………………		66
4.1	«Октябрьмұнай» МГӨБ-ның  ұйымдастыру құрылымы……..….	66
4.2	Негізгі және көмекші өндірісті  ұйымдастыру……………..…….	68
4.3	Еңбек пен жалақыны ұйымдастыру  ерекшеліктері………..……	69
4.4	Үшнатрийфосфатпен суландыру  процесіне қысқаша сипаттама…………………………………………………...………	71
4.5	«Октябрьмұнай» МГӨБ-ның  техникалық-экономикалық көрсеткіштерін есептеу…………………………………..……….	71
4.5.1	Шараны енгізгенге дейінгі  өнімнің өзіндік құнын анықтау….....	72
4.5.2	Үшнатрийфосфаттың сулы ерітіндісі арқылы суландырудың экономикалық тиімділігін  есептеу……………………………..…	78
Қорытынды ………………………….…………………………………….		81
Әдебиеттер тізімі…………………………………………………………..		82
Қосымша А Жаңажол кен орны І – І сызығы бойынша КҚ-І геологиялық – литологиялық қимасы……………………………………		83
Қосымша Б Жаңажол кен орнының құрылымдық картасы…………….		84
Қосымша В 2005-2010 жж. Жаңажол кен орнын игеру графигі………..		85
Қосымша Г ҮНФ сулы ерітінділерін дайындау қондырғысының схемасы…………………………………………………………………….		86
Қосымша Д Химиялық реагентті айдау жүйесінің есептік моделінің негізгі элементтері…………………………………………………………		87
Қосымша Е Жаңажол кен орнының техникалық-экономикалық көрсеткіштері……………………………………………………………....		88

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Жаңажол  мұнайгазконденсатты  кен  орны  ҚР Ақтөбе облысының  Мұғалджар ауданында Ақтөбе қаласының  оңтүстігінен 240 км қашықтықта,  Мұғалджар  таулары  мен  Ембі  өзенінің  алқабында орналасқан.

         Кен орны 1978 жылы жоғарғы карбонат қабатындағы тұз үстінен мұнай ағынының  кәсіпшілік  мәні  алынған  №4  ұңғымамен  ашылды. 1982 жылы кен орынның жоғары карбонат қабатын барлау аяқталды және 1983 жылы пайдалануға берілді.

Кен орнын игеруді СНПС “Ақтөбемұнайгаз” АҚ жүзеге асырады.

Жаңажол кен орны таскөмір жүйесінде қалыптасқан, кеуек пен  жарықшақтардан, кеуек пен ұсақ қуыстардан тұратын карбонатты коллектор болып  табылады. Бұл 60% күкіртсутегі мен көмірқышқылгазды, 10% дейін парафинді, жоғары газ факторлы кен орын.

Кен орынды игеру екі карбонатты қалыңдық бойынша жүргізіледі –  КҚ-І және КҚ-ІІ. Бұл жердегі ұңғымалар  мынадай сипаттарға ие: терең, газ  факторы жоғары және күкіртсутегінің  пайыздық мөлшері жоғары болып келеді.

Ұңғыларды пайдалану кезінде өндіру  ұңғыларының аймағында қысымның төмендеуі байқалады. 1990  жылдан бастап осы күнге дейін Жаңажол игерілудің 2-ші кезеңінде. Бұл кезең мұнай өндірудің тұрақталуымен сипатталады. Игерілу жүйесіне қысымды ұстап тұрумен қатар мұнай өндіруді жоғарлатуға негізделген шараларды қолдануда маңыздысы – кен орынды игерудің 2 кезеңін созу, сонымен қатар соңғы мұнай бергіштік коэффициентін арттыру мен Жаңажол кен орнын пайдалану мерзімін арттыру болып табылады. Бұл кезеңде өндірілетін өнімнің сулануы өседі.

Дипломдық жоба Жаңажол кен  орнында мұнайбергіштікті арттыру мақсатында үшнатрийфосфаттың сулы ерітіндісін қолдану технологиясына арналған. Бұл ерітінділер жоғары өздігінен тазару қабілетіне, мұнаймен шекарада аз фазааралық керілу қабілетіне (3-5 мН/м) ие. Минералданған қабат суының ҮНФ сулы ерітіндісімен жанасуы кезінде, қабат өткізгіштігінің тегіс болуына әсерін тигізетін, кальций және магний ортофосфатының кристаллдары бар жіңішке дисперсті орта түзіледі. ҮНФ ерітінділерінің бұл қасиеттері оларды қолдану аймағында жоғары мұнайығыстырғыш қасиеттермен қамтамасыз етеді.

Сызықтық цементтелмеген жүйе болып табылатын лабораториялық модельдерде зерттеу жүргізу  нәтижелері көрсеткендей ҮНФ (0,1÷1) %-тік  сулы ерітіндісінің оторочкасын  айдау сусыз ығыстыру коэффициентін 11 %-ға, ал соңғысының су айдауға қарағанда 10 %-ға өсуін қамтамасыз етеді.

 

 

 

 

1 Теориялық бөлім

1.1 Әдеби шолу

 

Қабаттың мұнайбергіштігін арттыру – мұнай кен орындарын  игеру тиімділігін арттырудың негізгі  бағыты. Ең тиімді шикізат, мұнайдың қоры шектеулі. Сонымен бірге жер қойнауынан мұнайдың ашық қорларын өндіру орташа алғанда 40-45 % құрайды, ал ең жақсы жағдайларда  кен орындарын ең тиімді меңгерілген  әдістермен игеру кезінде – 70-75 % жетеді.

Әсер ету принципіне байланысты қабатқа жасанды түрде әсер ету  әдістері келесідей бөлінеді:

1) Гидрогазодинамикалық;

2) Физикалық-химиялық;

3) Термиялық;

4) Аралас.

Кесте 1.1.1

 

Ағын мен қабылдағышты арттыру әдістері

 

Гидрогазодина-микалық	Физикалық-химиялық	Термиялық	Аралас
1. Қабатты сұйықтықпен жару 2. Гидроқұмағыс-ты перфорация 3. Ұңғыны тазар-туға арналған  арнайы құрылғы-лармен көп ретті  депрессиялар ту-дыру (газдарды, көбіктерді пайда-лану арқылы) 4. Толқынды немесе дірілді  әсер ету 5. Имплозионды әсер ету 6. Декомпрессия-лық өңдеу 7. Саңылаулы жеңілдету  8. Кавитациялық-толқынды  әсер ету	1. Қышқылмен өңдеу: - тұз қышқылымен; - күкірт қышқылымен; - сульфаминді қышқылмен  және т.б. 2. Еріткіштермен әсер  ету - мұнайда еритін (гександы фракция, толуол, бензол, ШФЛУ және т.б.) - суда еритін (ацетон, метил  спирті, этилен-гликоль және т.б.) 3. ТМА-н БӘЗ өңдеу - сулы ерітінділермен (ОП-10, превоцел N-G-12, нео-нол АФ9-12, карпатол, сульфонол және т.б.) - көмірсутекті негіздегі  ері-тінділермен (ОП-4, АФ9-4, стеарокс-6, ИХН-6, ИХН-100 композициялары және т.б.) 4. ТМА-н құрамында ком-плексондары, сульфоқосы-лыстары және этиленгли-коль бар тұз шөгінділерінің ингибиторларымен өңдеу 5. ТМА гидрофобизатор-лармен өңдеу	1. Электрлік қыздыру - стационар-лы; - циклдық; 2. Ұңғылар-ды бу-жылу-лық өңдеу 3. Ыстық мұнай айдау 4. Импульс-ты мөлшер-ленген жы-лулық әсер ету	1. Термоқышқылды өңдеу 2. Термогазохимиялық әсер ету 3. Қабатты сұйық қыш-қылмен жару 4. Гидроқұмағысты пер-форациямен бірге бағыт-талған қышқылдық әсер ету 5. Арнайы қышқыл ері-тінділерінде, БӘЗ, еріт-кіштерде және т.б. қай-талап перфорациялау 6. Белсенді ортадағы термогазохимиялық  әсер ету (қышқыл, еріткіш-тер) 7. Термиялық-акустика-лық әсер ету 8. Электрлік-гидравли-калық әсер ету 9. Жеңіл көмірсутектер-ді қабатішілік қышқыл-дандыру 10. Пульсатормен және басқарылатын циклдық депрессиялармен кезекті әсер ету

Ағын мен қабылдағышты арттырудың негізгі әдістері кесте 1.1.1-де көрсетілген.

Қазіргі уақытта қабаттың мұнайбергіштігін арттырудың бірнеше  физикалық-химиялық әдістерін пайдалану  арқылы бірнеше жобалар сәтті  өтуде – суда еритін полимерлерді, беттік әрекетті заттарды (БӘЗ), жоғары қысымды көмірсутекті газдарды айдау, үшнатрийфосфаттың сулы ерітіндісін, көмірқышқыл газын, сілті, күкірт қышқылын айдау және т.б. [1].

Полимер ерітінділерімен  суландыру. Әдіс негізінен қабатты әсермен толығымен қамтуды арттыру үшін мұнайдың қозғалғыштығын және ығыстырушы агентті теңестіруден тұрады. Бұған полимерді қосу кезінде ығыстырушы агент тұтқырлығын (μ_ва) арттыру арқылы қол жеткізуге болады. Бірақ айдалатын су көлемі өте үлкен болуы мүмкін болғандықтан, суды қоюлату және әдістің экономикалық тиімділігін арттыру үшін  полимерді үнемдеу мақсатында тәжірибеде, қабатқа алғашқыда қоюлатылған су оторочкасы, кейін қарапайым су арқылы ығыстыру жүргізілетін суландыру технологиясын қолданады. Тәжірибелер көрсеткендей, бұл кезде қоюлатылған су алдында көмілген су толқыны, кейін ерітіндімен ығыстырылатын мұнай толқыны түзіледі.

Полимерлі суландыру әдісінің қатыстық технологиялық тиімділігі, қарапайым суландырумен салыстырғанда, жоғары тұтқырлы мұнайлар үшін артады. Бірақ мұнайдың тұтқырлығы өте жоғары 0,1 Па·с және одан да жоғары болған кезде  әдіс тиімділігі техникалық-экономикалық көрсеткіштер бойынша төмен болады.

Сазды материалы бар (5-10 % және одан да көп) қабаттарда полимерлі  суландыру әдісін қолдану ұсынылмайды, себебі саз болған кезде екі әр түрлі коллоидты жүйелердің өзара  коагуляциясы жүреді. Полимерлі суландыруды  зерттеу өткізгіштікпен және қабат  температурасымен шектеледі. Полимерлі  суландыру өткізгіштік 0,1 мкм² жоғары және қабат температурасы 90°С төмен  болған кезде ұсынылады. Жоғары температура  кезінде ерітінді қасиеттерінің  өзгеруімен полимер молекулаларының  деструкциясы жүруі мүмкін. Кейбір жағдайларда полимерлі суландыруды  қабат суының химиялық құрамымен  шектеледі. Сондықтан суландыруға  арналған полимерді қабат суларының  химиялық құрамын ескере отырып таңдау қажет.

Бұл әдіс Куйбышев облысының  Орлянск кен орнында сыналып, жақсы нәтижелер берді. Қоюлатқыш  ретінде, қабаттық жағдайларда тұтқырлығы 10-15 мПа·с болатын, жартылай гидролизденген полиакриламидтің сулы ерітіндісін  қолданған.

Лабораториялық тәжірибелермен анықталғандай, өңделетін аймақ  саңылауларының көлемінен шамамен 5-6 % оторочка көлемі кезінде және судағы полимер концентрациясы 0,025-0,05 % кезінде  суды полимермен қоюлату мұнайбергіштікті айтарлықтай жоғарылатады.

Процесс тиімділігіне игеру  кезеңіне байланысты қолдану уақыты әсер етеді. Егер полимерлі суландыруды  кенішті игерудің басында суландырумен бірге қолданатын болса, онда полимерлі  ерітінді тұтқырлығы су тұтқырлығынан жоғары болатындықтан, полимерлі ерітінді алдында қатты минералданған байланысқан су фронты түзілуі мүмкін. Полимерлі ерітіндінің минералданған сумен араласуы кезінде полимерлі ерітінді құрылымының бұзылуы (деструкциясы) жүруі мүмкін.

Полимерлі суландыруды кен  орнын игерудің ақырғы сатысында, қабат  қатты суланған, ал ұңғы өнімі жоғары суланумен сипатталатын кезде қолданғанда  ығыстыру сипаттамасының нашарлауымен полимерді сумен еріту жүруі  мүмкін. АҚШ және КСРО кен орындарын  игеру тәжірибесі көрсеткендей, полимерлі  суландыруды қолдану үшін ең қолайлы  жағдайлар су айдау ұңғыларына іргелес  жатқан ұңғылар қатарын пайдаланудың сусыз кезеңінің соңында (сулы кезең  басында) қалыптасады [2].

БӘЗ ерітінділерімен суландыру. Бұл әдіс кезінде қабаттың мұнайбергіштігін арттыру «мұнай – ығыстырушы сұйықтық»  және «мұнай – жыныс» шекараларында  беттік керілуді төмендету нәтижесінде  қамтамасыз етіледі. Мұнайдың полярлығы  мен тығыздығы артқан сайын, ондағы асфальтендер мен шайырлар, қарапайым  суландыруға қарағанда, әдіс тиімділігін  арттыратыны анықталды. Бірақ бұл  әдіс мұнай тұтқырлығы жоғары (50 мПа·с  жоғары) болған кезде ұсынылмайды.

БӘЗ ерітінділерімен суландыру  әдісінің артықшылығы – оны жүзеге асыру үшін қабат қысымын ұстау  жүйесінде айтарлықтай қайта  құрулар қажет емес. Ол қосымша  БӘЗ тығындау түйінімен және ерітіндіні ұңғыға берер алдында мөлшерлеуге  арналған сораптармен жабдықталады. Суға БӘЗ қосу мұнай үшін жыныстардың  фазалық өткізгіштігін арттыру  кезінде судың мұнайығыстырғыш  қасиетін жақсартады. Мұнайды жыныстардан  ажырату БӘЗ жыныста адсорбциялануымен  қамтамасыз етіледі. БӘЗ жыныста  адсорбциялану дәрежесіне байланысты сулы ерітінді қабат түбіне қозғалу  процесінде химиялық реагенттермен  кедейленеді, бұл тікелей мұнай  және ығыстырушы ерітінді жанасуында белсенді емес су толқынының түзілуіне  алып келеді. Біртексіз қабаттарға БӘЗ ерітінділерін айдау мұнайды  ұсақ қуыстарда ұстап тұратын  капиллярлық күштердің біліну тиімділігін  төмендетуі мүмкін. Осылайша, қабаттарда БӘЗ сулы ерітіндісін айдау кезінде  екі қарама-қарсы процестер жүруі  мүмкін: бір жағынан, мұнайды шаюға  арналған процесс, екінші жағынан –  мұнайды капиллярлық күштер есебінен ұстауға бағытталған процесс. Осы  процесстер арасындағы қатынас ақырғы мұнайбергіштікті анықтайды, ол әдетте 10 %-дан аспайды.