Жанажол кен орны

 

Жабдық түрі	Жабдық. Жұмыс жасау уақыты, сағ.	Эл.қозғалтқыштың қондырылған  қуаты, кВт	Электрэнергияға шығындар
Сорапты агрегат	24	32	768
Жарықтандырғыш шамдар	120	2,8(400Вт х16)	336
Барлығы:			1104

 

Жабдықтардың бірмезгілде  жұмыс жасау коэффициенттің  0,7 тең деп қабылдаймыз. Ал жабдықтың  пайдалы әсер коэффициенттің  0,9 тең деп қабылдаймыз. Желідегі шығын  коэффициенті 0,95-ке тең. Жоғарыдағы формуламен энергетикалық шығындарды анықтаймыз.

 

Ш_э=15·1104·144·0,7/0,9·0,95 = 1761984 тг

 

Еңбек ақы қорын есептеу

 

Негізгі жалақы бойынша  шығындарды жұмыскерлердің санын немесе кәсіби деңгейінің (тек қана мұнай  өндіруге тікелей қатынасатын жұмысшылар мен инженер – техникалық жұмыскерлер) өсуі немесе түсуіне әкелетін шараларды  енгізген кезде есептейді. Жұмысшылар саны мен дәрежелері өзгерген кезде  жалақы қорының өзгеруін  еңбекақы жүйесіне байланысты тарифтік қойылым  негізінде есептейді. Егер де жұмысшылардың  саны ғана өзгерсе,онда қызметкерлер деңгейін сәйкес орташа жалақы бойынша еңбекақы қорын үнемдеуді анықтау қажет.

2011ж. минимальды еңбек  ақы 17439 теңге көлемінде қабылданған  (жыл аяғында жаңа жылға қабылданады)

1 разрядтың тарифтік коэффициенті  – 2,00

 

 

Кесте 4.5.3

 

Қызметкерлердің жалақы мөлшері

 

Лауазымы	Разряд	Тарифтік қойылым	Штат	Түңгі уақыт  15 күн180 с	Тікелей ЕАҚ	Премия		Түңгі 15%	Қосым 40%	Экологиялқ 30%	Жалпы
						%20	Σ тг
Опера-тор	3	198,94	1	180	34542,2	20%	6808,44	5181,33	13816,88	1032,66	70811,51
Бас инженер	13	831,74	1	180	149713,2		29942,64	22456,98	59885,28	44913,96	306912,06
Бас геолог	13	831,74	1	180	149713,2		29942,64	22456,98	59885,28	44913,96	306912,06
Техно-лог	11	703,78	1	180	126680,4		25336,08	19002,06	50672,16	38004,12	259694,82
Слесарь	4	285,92	2	180	92131,2		16426,24	13426,24	36852,48	7639,36	188868,96
Жүргізуші	-	191,94	1	180	34542,2		6908,44	5181,33	13816,88	10362,66	70811,51
Барлы-ғы											1204010,9

 

Әлеуметтік сақтандыруға аударымдар

Тікелей салық төлеушілерге Қазақстан Республикасының резиденттері, сондай- ақ, Қазақстанда қызметі  тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер, жеке кәсіпкерлер  жатады.

Жалпы еңбек ақы қорынан  бюджетке, зейнетақы қорына, міндетті медициналық және әлеуметтік сақтандыруға аударымдар орындалады. Зейнетақы қорына аударым еңбек ақы қорынан 10%  құрайды, қалған аударымдар соммалы  еңбек ақы қорынан 26% құрайды.

 

ЗАҚ=ЕАҚ∙10/100,                                        (4.5.5)

 

ЗҚ=1204010,9х10/100 = 120401,09 тг

 

ҚА=ЕАҚ∙26/100,                                        (4.5.6)

 

ҚА=1204010,9 ∙26/100 = 313042,8 тг

 

ЖА = 120401,09 + 313042,8 = 433443,89 тг

 

Жалпы өндірістік шығындар

Жалпы өндірістік шығындарға кәсіпорынды басқару және жұмыстарды ұйымдастыру бойынша шығындар жатады. Оларға жетекшілерге, қызметкерлерге, кіші қызмет етуші персоналға әлеуметтік қажеттіліктерге аударымдарды төлеумен еңбек ақылары жатады. Сонымен қатар, өндірістік бөлмелерді амортизациялау, ағымдағы жөндеулерге шығындар, канцелярляқ, пошталық және басқа шығындар, салықтар, жарықтандыру, қауіпсіздік техникасына шығындар жатады. Жалпыөндірістік шығындар өндірістік шығындардан 10-15% құрайды.

 

ЖШ = ӨШx15/100,                                      (4.5.7)

 

ӨШ = 8893400+ 1761984 + 1204010,9 + 433443,89 = 12292838,79 тг

 

ЖШ = 12292838,79x15/100 = 1843925,82 тг

 

Басқа да өндірістік шығындар

 

Басқа да өндірістік шығындарға геологиялық зерттеу жұмыстарына төлемдер, ғылыми - зерттеу жұмыстарына шығындар, жөндеу базалары мен өндірістік қызмет көрсету базалары бойынша шығындар  және басқалары жатады. Басқада өндірістік шығындар негізгі өндірістік шығындарға қарағанда едәуір жоғары болуы мүмкін.

 

БШ = ӨШх10/100,                  (4.5.8)

 

БШ = 12292838,79 х 10/100 = 1229283,88 тг

 

Өнім бірлігінің өзіндік құны

 

Өнеркәсіптік өнімнің  өзіндік құны – бұл өнімді өндіру мен таратуға кеткен шығынның ақшалай  түрі. Өзіндік құн бұл көптеген жоспар және техника-экономикалық есептеулердің  негізгі көрсеткіші, және де баға өсімін анықтаудағы негізгі элемент  болып табылады.

 

Кесте 4.5.4

 

Өзіндік құн калькуляциясы

 

	Шығындар баптары	теңге
1	Энергетикалық шығындар	1761984
	Еңбек ақы	1204010,9
2	Еңбек ақы қорынан төлемдер	433443,89
	Амортизация	8893400
6	Жалпы өндірістік шығындар	1843925,82
7	Басқада өндірістік шығындар	1229283,88
	Барлығы:	19966048,49

Өзіндік құн деңгейі, пайда  өсімі мен рентабельділігін анықтаушы, кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметінің өнімді таратудағы көрсеткішімен негізгі  көрсеткіш наряды болып табылады.

Өнімнің өзіндік құнының  бірлігі, қызметі және барлық тауарлы  өнім технологиялық процестер бойынша, жабдықтармен және кешендер, қосымша-көмекші  шаруашылық бойынша құрылған өзіндік  калькуляциямен есептеледі.

Бір тонна мұнайдың өзіндік  құнын келесі формула бойынша  анықтаймыз:

 

 ӨҚ= Ш/Q,                                              (4.5.9)

 

мұндағы Ш – өзіндік  құн калькуляциясы бойынша барлық шығындар соммасы немесе мұнайды  өндірудің толық өзіндік құны, Q – жылдық мұнайды өндіру.

Өзіндік құн мөлшерін жеке-жеке есептейміз:

 

ӨҚ=19966048,49/8669 = 2303 тг

 

Мұнайды сатудың нарықтық бағасын біле отырып, жалпы пайда  және мұнайды өндіру рентабельдігін есептеуге болады.

Жалпы пайда келесі формула  бойынша анықталады:

 

П = Q(Б – ӨҚ),                                     (4.5.10)

 

мұндағы Q – сатылған мұнай  саны, Б – оның бағасы және Ш –  мұнай өндіру бойынша барлық шығындар соммасы.

 

П= 8669(15000 – 2303) = 110070293 тг

 

Мұнайды өндіру рентабельділігі  келесі формула бойынша анықталады:

 

                                             Rе = П/ (Шх12) · 100 %,                               (4.5.11)

 

Rе = 110070293/(19966048,49 х 12) х 100% = 46 %

 

Шығындардың өтелу мерзімі:

 

ӨМ = Шх12/П,                                         (4.5.12)

 

ӨМ = (19966048,49 х 12)/ 110070293 = 2,2 жыл

 

 

 

4.5.2 Үшнатрийфосфаттың сулы ерітіндісі арқылы суландырудың экономикалық тиімділігін есептеу

Іс – шараны жүргізуден экономикалық тиімділік келесі формула бойынша анықталады:

 

Э_мер= ∆Q х Б – Ш_мер,                                 (4.5.13)

 

мұндағы ∆Q – жүргізілгеніс – шараның нәтижесінде бір жылда қосымша мұнай өндіру; Б – 1 тонна мұнайдың бағасы, тг.

 

Ш_мер = Ш_айн + Ш_қос,                               (4.5.14)

 

мұндағы Ш_айн – іс шараны жүргізуге шығындар, Ш_доп – қосымша мұнайды өндіруге кеткен шығындар.

 

Ш_айн = Ш_еақ + Ш_ауд +  Ш_мат,                     (4.5.15)

 

мұндағы Ш_еақ – жұмысшылардың еңбек ақысына шығындар, тг;  Ш_ауд – оларға міндетті аударымдар, тг; Ш_мат – ұңғыны меңгеру үшін реагенттерге шығындар, тг [17].

 

Кесте 4.5.5

 

Жабдықтардың амортизациялық аударымдар нормасы

 

Жабдықтар түрі	Баланстық құны млн. тг.	Жылдық амортизациялау        нормасы , %	Жылдық амортизациялық аударымдар суммасы, млн. тг.
Мұнай ұңғысы	120000000	6,7	8040000
Сорапты компрессорлы құбыр	1400000	12	168000
Сорапты агрегат	400000	12	48000
Фонтанды арматура	1989000	10	198900
Ұңғы өніміне арналған сыйымдылық	850000	13	110500
Айдау ұңғысы	90000000	6,7	6030000
Сыйымдылық	2000000	10	200000
Дренажды сыйымдылық	1500000	10	150000
Пакер	900000	15	135000
Басқа да құрал-жабдықтар	500000	16	80000
Барлығы			15060400

Электр энергиясына шығындар:

 

Шэ=15*1872*144*0,7/0,9*0,95 = 3310484 тг

 

Кесте 4.5.6

 

Жабдықтардың технико-экономикалық сипаттамалары

 

Жабдық түрі	Жабдық. Жұмыс жасау уақыты, сағ.	Эл.қозғалтқыштың қондырылған  қуаты, кВт	Электрэнергияға шығындар
Сорапты агрегат	24	64	1536
Жарықтандырғыш шамдар	120	2,8(400Вт х16)	336
Барлығы:			1872

 

Кесте 4.5.7

 

Қабатқа айдалатын реагент шығынын анықтау

 

№	Атауы	Өлшеу бірлігі	Саны	Бағасы	Құны теңге
2	Үшнатрийфосфат	кг	16,4	140	2296
	Барлығы				2296

 

Ш_айн = Ш_амор+ Ш_э+ Ш_еақ + Ш_ауд + Ш_мат,                     (4.5.16)

 

Ш_айн = 15060400+ 3310484 + 1204010,9 + 433443,89 + 2296 = 20010634,79 тг

 

Ш_қос = ΔQxШ_пер,                                       (4.5.17)

 

Ш_пер = Ш_айн/ Q₂,                                       (4.5.18)

 

Ш_пер = 20010634,79 / 12830 = 1559,6 тг

 

Ш_қос = (12830-8669)x1559,6 = 6489495,6 тг

 

Іс-шараны енгізгуге кететін шығындар:

 

Ш_мер = 20010634,79 + 6489495,6 = 26500130,39 тг

 

Э_мер= 4161 х 15000 – 26500130,39 =  35914869,61 тг

 

Іс – шараны жүргізгеннен кейінгі мұнайды өндірудің өзіндік  құны келесі формула бойынша анықталады:                

 

ӨҚ₂  = Ш₂/Q₂,                                         (4.5.19)

 

ӨҚ₂  =  26500130,39/ 12830 = 2065,5 тг

 

Жалпы пайда:

 

П₂ = 12830(15000 – 2065,5) = 165949635 тг

 

Мұнайды өндіру рентабельділігі:

 

Rе₂ = 165949635/(26500130,39 х 12) х 100%  = 52,1 %

 

Шығындардың өтелу мерзімі:

 

ӨМ = (26500130,39 х 12)/ 165949635 =  1,9 жыл

 

Кесте 4.5.8

 

Техникалық – экономикалық көрсеткіштер

 

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	Шараны енгізгенге дейін	Шараны енгізген-нен кейін	Ауытқуы +  -
1	Мұнай беру	т/тәу	25	37	+ 12
2	Амортизациялық шығын	тг	8893400	15060400	+ 6167000
3	Электрэнергияға шығындар	тг	1761984	3310484	+ 1548500
4	Еңбекақы қоры	тг	1204010,9	12040010,9	-
5	1т мұнайдың өзіндік құны	тг	2303	2065,5	– 237,5
6	Рентабельділік	%	46	52,1	-
7	Өнімнің өтелу мерзімі	жыл	2,2	1,9	-
8	Экономикалық тиімділік	тг	35914869,61		+ 35914869,61