Ауыл мектептерінде оқу үдерісінде ақпараттық-техникалық құралдарды пайдалануға дайындаудың психологиялық шарттары

Шағын жинақталған ауыл мектептерінің оқу процесінде компьютерлік технологияны пайдалануда мүғалімдер сабақтардың мына түрлерін қамтиды:

-   кіріктірілген;

-   комбинацияланған;

-    практикум-сабақ;

-    ойын-сабақ;  дәріс-сабақ; саяхат-сабақ; сынақ.

Мүғалімнің уақытын  үнемдеуде компьютерлік оқыту технологиясының  мүмкіндігі өте зор, оны шағын  жинақталған мектептердегі оқыту  процесінде компьютерді пайдаланудың жағымды жақтарының оның теріс жақтарынан басым болуынан айқындаймыз (2-кесте). 2-кесте. Шағын жинақталған мектептерде компьютерді пайдалану

Жағымды жақтары	Теріс жақтары
- ақпараттық өрістің  шексіздігі; - жүмыс түрінің өзгермелілігі;	- ақпараттың көптігі;

 

- дамуға себептеседі; - уақыт үнемдейді; - коррекциялық  жүмыс жүргізу;	■
- оқу материалын бөлшектеп  беру; - даралау және саралау; - психологиялық  комфорт; -  Ынта қызығушылығы; - ақпараттардың  түсшіктіліп;	- компьютерден тәуелділік; - әдістемелік қамтамасыз ету;
- материалдардың көрнекілігі; - жекеленген қарқын беру; - модельдеу және жобалау.	- қаржы тапшылығы;  арнаулы      басылымдардың  жоқтығы.

Білім алудың сипаты көп  факторлардан: оқылатын бөлімдер мен  тақырыптардың орналасуынан, кітаптың безендірілуінен, сабақта өтілген  және өтілетін тапсырмалардың қүрылымынан, яғни жеке мүғалімнің түсіндіру логикасынан, т.с.с. тәуелді болғандықтан, оқушының алып отырған білімінің қоспадан түратыны әлде жүйеленген білімнен қүралатыны ол үшін өте маңызды. Баса атап өтетін мәселеге кіріктірілетін пәндер және олардың мазмүны жүйелі білім қүрауы қажеттілігін көрсетеді.

Жоғарыда аталған технологияларының  ерекшеліктері ескере отырылып, шағын  жинақталған ауыл мектептерінде  осы технологияларды қолданудың әдістемелік шарттарымен жұмыс түрлері анықталды. Осы әдістемелік шарттарды үстана отырып, шағын жинақталған мектептерін технологияландырудың мәселесі шешіледі.

3-кесте.   ШЖМ   технологияларды   пайдаланудың   шарттары   мен

әдістемелік жұмыс  түрлері
№	Технологи	Оларды                  ШЖМ-де		Әдістемелік          жұмыс
	я-лар	қолданудың          әдістемелік		түрлері
		шарттары
1	"Деңгейл	-оқытудағы мақсатты  нақтылау		- оқушының оқу іс-әрекетін
	еп	және айқындау;		бағалау     мен     бақылау,
	саралап	-өзгерген мақсатқа  байланысты		өзіндік  бақылауды  жүзеге
	оқыту"	оқыту әдістерін, оның мазмүны		асырудан;
		мен     түрлерін,     қүралдарын		-деңгейлік       тапсырмалар
		жетілдіру жатады.		жүйесін жасаудан;
					оқушылар    дамуының
					мониторинпсш құрудан;
					оқушылар     қызметш
					рейтингі             бойынша
					бағалаудан тұрады.

3-кестенің жалғасы

1	2	3		4
2	"¥жымдық  оқыту"	оқу      материалдарының  көпдеңгейлі       ақпараттардан  құрылуы; - оқушыға оқу материалдарын, деңгейлік         тапсырмаларды  таңдау еркіндігін беру; - оқушылардың  оқу деңгейінің мүмкіндігін,   қарқындылығын, белсенділігін ескеру; мүғалім    өзінің    жетекші қызметін     сақтай     отырып, оқушылармен    жеке    жүмыс жасауы.		-оқушылардың      топтық, үжымдық қызмет етуі; -үжымдық              оқыту үстанымына           сәйкес мүғалімнің оқыту процесін  басқара алуы; әрбір   оқушының   өз бетінше    білім    алуына жағдай жасалуы.
3	"Жүйелілік  негізде оқыту"	-пәнаралық          байланыстар негізінде    бірнеше    пәндерді өзара   кіріктіру,  бүл процесті соңғы нәтижелерге  және оқу материалын артық  ақпараттан арылтуға бағдарлау; оқушыға        деңгейлік тапсырмаларды             таңдау еркіндігін беру; оқушылардың     неғүрлым қарқынды оқыту деңгейіне -экстернатқа   өту   мүмкіндігін ескеру; мүғалім    өзінің    жетекші		-әкімшіліктің, мүғалімдердің,   оқушылар мен мамандардың қатысуы, бірге  қызмет  етуі,  яғни жүйелілік   негізде   оқыту үстанымына сәйкес оқыту процесін басқара алу; - диагностика әрбір оқушы үшін  оның  өзінің  даму, алға жылжу траекториясын анықтау; - оқытуда үш деңгейлік тапсырмалар карточкаларын қолдану;
		ызметін сақтай отырып, таза	білімді      тексерудің
		ақпарат      беруші      ролінен	объективті әдісі - тестерді
		босатылады.	пайдалану.
3	"Шоғырлан	-білім деңгейлері  әралуан және	-білім   мазмүны   арнайы
	дырып	түрлі   жастағы    оқушыларды	дайындалған    маршрутты
	қарқынды	топтарға біріктіру;	оқу           бағдарламасын
	оқыту"	-рейтинг әдісін қолдану  арқылы	әзірлеу;
		білім деңгейін бағалау;	-шоғыр-сабақтарды
		-білімді     меңгеруді     циклді	үйымдастыру;
		қайталау негізінде меңгерту.	-машықтау тапсырмаларын
			даярлау.

3-кестенің жалғасы

1	2	3	4
4	Компьютер-лік  оқыту	- Оқыту                 үрдісінде технологияның            барлық элементтері   әрбір   пән  үшін жүйелі түрде пайдалану  керек; - технологиямен       оқытуға екінші сыныптан бастап барлық пәндер бойынша бүкіл мектеп көшірілуі тиіс; материалдық-техникалық базасын толық қамту; -   информатика   пәнін   басқа пәндермен өзара кіріктіру; - мүғалімнің жаңалыққа үнемі үмтылуы; мектеп     медиатекасының болуы.	-   диагностика   әрбір оқушы үшін оның өзінің  даму,       алға       жылжу траекториясын     анықтау,  яғни          компьютермен  жүмысты орынды қолдану әрі   дәстүрлі   әдістермен үйлестіре  қолдану; компьютердің ақпараттарды  сақтау және өңдеу, берілгендер базасын жасау    сияқты    ерекше қасиеттерін қолдану; - оқытуда көп деңгейлік тапсырмаларды    қолдану, білімді             тексерудің объективті       әдісі компьютерлік           тесті пайдалану.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.3. Ауыл мектептері үшін компьютерлік технологияларды мектеп практикасына ендіру тәжірибесі

Шағын жинақталған мектеп тәжірибесіне педагогикалық технологияларды  енгізу үшін алдымен шағын жинақталған  мектептердегі оқу процесін үйымдастыру  мәселелеріне тоқталып өтелік. Ауыл мүғалімдерін қазіргі білім саласындағы өзгерістермен міндетті түрде таныстыру керек. Олар үшін мына бағытта дәрістер әзірленді және мүғалімдердің білімін жетілдіру институттарында оқылды.

Шағын жинақталған мектеп (ШЖМ) дегеніміз не? Оқушы саны аз, параллель сыныптары болмайтын, жеке сыныптары түгел емес, біріктірілген мектеп.

ШЖМ мақсаты: мемлекеттік  стандарттарға байланысты сәйкес білім  алу және өзбетінше білім көтеру дайындығын арттыру.

Шетел тәжірибесіне сүйенсек, Австралия және Европа, АҚШ мемлекеттерінде  ШЖМ бар, олардың бізден айырмашылықтары материалдық-техникалық базасы мықты. Әр штат өзінің ерекшелігіне қарай әрбір мектептің өзінің базистік оқу жоспары болады. Бүл базистік оқу жоспарында мемлекеттік стандарт бойынша бекітілген негізгі 4-6 пәндер болады, қалғандарын мектеп өздері таңдайды. Олардың қатарына тіл, математика, тарих, жаратылыстану ғылым негіздері енеді. Қалған пәндерді мектеп пен ата-аналардың бірлестігі белгілейді. Біздерде де базистік оқу жоспарының екі бөлігі бар: Жылжымайтын және жылжитын. Жылжымайтын бөлікте қазіргі оқылып жүрген барлық 20 шақты пән бар. Жылжитын бөлікте экономика, информатика, курстар, профильдік курстар үшін сағаттар беріледі.

Қазіргі 12-жылдық білім беру қарсаңында өзін-өзі тану курсы негізгі пән болып енеді. Оның себептеріне қоғамдағы өзгерістер мен нарықтық экономикаға еліміздің көшуі әсер болып отыр. Бастауыш сынып 4+ орта сатыдағы +5 /5-10/+2 /11-12/ жоғары сынып болады. 11-12 міндетті түрде кәсіби бағдарланған болады; шетел тәжірибесіне сүйене отырып, оны 3 бағатта жасап отыр, яғни қоғамд⁵⁴ гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық, үшінші бағыт — техникалық

ШЖМ қазіргі жағдайы  қандай? Ол үшін мына мәселелерді ашып кетелік:

1.    Оқу-тәрбие процесін үйымдастыру.

2   ШЖМ үшін мүғалімдерді даярлау.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

3.  Материалдық-техникалық база.

1-мәселе бойынша 1-сынып  міндетті түрде бөлек оқытылуы  керек, ал 2-4, 5-7, 8-9, 10-11, 8-11 сыныптардың  біріктірілуі, бір пән мүғалімнің  бірнеше пәндерді оқытуы, әдістемелік  бірлестіктердің жоқтығы, тәжірибе алмасудың қиындығы, сыныптардың түрақсыздығы мен өзгермелілігі, сабақты жоспарлау мен қүрудың қиындығы шығады.

Оның бірден-бір шешімі педагогикалық технологияларды  қолдану, кіріктірілген сабақтар /тіл  мен әдебиет, математика мен информатика, жаратылыстану пәндері мен физиканы -химия, биология, география пәндерінің

Еліміздің солтүстігі мен  шығысында ШЖМ көпшілігі педагогикалық  технологияларды қолданады. Компьютерлік технология, шоғырландырып-қарқынды оқыту, үжымдық оқыту, жүйелілік-қүрылымдық талдау технологияларын пайдаланып отыр.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

2-мәселе — Мүғалімдерді  технологияларды үйрету бойынша  даярлау. Оқытудың әдістерін сүрыптау  немесе бейімдеу, түрлі жастағы  топпен жүмыс жасай білу, т.б.  ШЖМ ең озық, тәжірибелерді тарату және шығармашылық жүмыс жасауға жағдай жасау мәселелері көтерілмейді. Шығармашыл мүғалімдер саны аз емес, олардың санын көбейту керек. Біреуден алып соны қайталау деген емес, жаңаша жүмыс жасау. Әрбір мүғалімнің өзінің даярлығына байланысты бір материал бәрібір 3-мәселеде   —   материалдық-техникалық   база   әлі   де   болса   ауыл

меуктептерінде компьютерлердің  жоқтығы, оқу-құралдарының жетіспеушілігі,

қосымша әдебиеттер, көрнекі  құралдардың жетіспеушілігі, т.т. мәселелердің шешуін қиындатады.

Шағын    жинақталаған    мектептердің    тұжырымдамалық    негіздерімен мұғалімдер таныс болуы керек:

-    оларға қазіргі білім саласындағы өзгерістердің әсері;

-   оқу процесін ізгілендіру мен демократияландыру — баланы жеке тұлға ретінде қабылдау;

- білім мазмұнын ізгілендіру — нәтижеге бағытталға білім беру, компетенттік тәсілмен оқыту;

- мүғалім мен оқушының серіктестігі. Мұғалім көп сөйлеп түсіндірмейді, қазіргі кезде окушыны керісінше көп сөйлету. Педагогикалық технологиялардың негізінде осы ұстанымдар қалыптасқан;

■

-  интеграция-кіріктірілген  курстарды қолдану, біз әлі  де болса бұрынғы кеңестік  дәуірде алған біліміміз бойынша  әрбір мұғалім өз пәніне қарай  тартады, сағат бөлсе де, оқытсақ  та, бұрынғы дәстүр шеңберінде  қалып отырмыз. Шетелдерде оқу  мазмүнына өте қажет деген білімдерді ғана оқушы өзіне қажетті пәнді ғана таңдап алады, бір жағынан ол дүрыс, бірақ олар көп фундаментальды білімдерден қүр алақан қалып отыр. Біз соны, фундаментальді білімді сақтай отырып, оқушыға білімнің қажеттісін беруді басты мақсат түтамыз.

ШЖМ тужырымдамалъщ негізде оқу урдісін уйымдастыру

-       сыныптарды біріктіру үтымдылығы;

-      сабақ кестелерінің оңтайлы жасалуы;

-       технологиялык үрдісте үйлестіру;

-       өзіндік жүмыстардың үлесін арттыру;

-      бала мен ата-ана туралы жалпы мәліметтер жинау;

-       ата-аналарды жұмысқа тарту.

-        магнит мектептерге бекітілу;

-       ресурстық орталықтар күру;

-   жаңашыл мұғалімдердің "шебер оқыту" курстары болуы керек. Технологияны пайдалану - оқытуда іске асыру

Технология — оқу процесін ұйымдастыру мен оқытудың мақсаты, әдістері,  құралдары, тәсілдерінің жиынтығы.