Приобщение дошкольников к истокам национальной культуры

Шундый матур түбәтәем

Үзем кебек бәләкәй.

Әнием ак сәйлән тезеп,

Чиккән яшел бәрхетне

Бар түбәмдә түбәтәем-

Мин бүген бик бәхетле.

-Балалар, биредә калфак  та бар. Нәрсә ул калфак? (...)

-Әйе,татар кызларының  баш киеме.

3.Шигырь сөйләү. Калфак.

Энҗе-мәрҗән калфагым.

Дәү әнием энҗе калфак

Бүләк итте үземә.

Энҗе калфак, үзе ап-ак,

Бик килешә йөземә.

-Ә монысы нәрсә?

-Монысы – алъяпкыч.- Ай-ай  нинди матур алъяпкыч! Ничек матур  итеп чигелгән. Нәрсә соң ул  алъяпкыч?

-Алъяпкыч ул өс киеме  пычранмас өчен киелә торган  өйбер.

-Менә безнең Ләйләнең  дә алъяпкыч киясе килә. Матур  итеп бизәп бирербез. Ә хәзергә  “ Түгәрәктә” уенын уйныйк.

4. Уен.

Бергәләп басык әле,

Тәгәрәк ясыйк әле.

Менә нинди түгәрәк!

Бик кескенә түгәрәк

Кулга кулны тотып,

Менә нинди түгәрәк,

Бик зур түгәрәк.

Уңга таба барабыз

Сулга да барабыз

Ә хәзер биибез

Тыпыр-тыпыр тыпырдыйбыз

Бер дә карап тормыйбыз.

5. Аңлату

Ә хәзер өстәл артларына  утырабыз.Бүген алъяпкычлар бизибез. Бизәкне пумалар ярдәмендә, буяулар  ярдәмендә ясыйбыз. Иң беренче итеп алъяпкычның өке өлешен ясыйбыз.

-Нинди бизәк? (Чәчәк)

-Нинди төстә? ( Кызыл)

(Ничек ясарга кирәклеген аңлату)

Алъяпкычның сабуында икенче төрле бизәк. Бу бизәк өчен нинди  төсләр кулланылган? (яшел, кызыл)

Бизәкне ясап күрсәтү

6. Балаларның эше.

7.Йомгаклау.

 

 

 

                                                                                                            Приложение 7

Татарские народные игры

 

ИГРА «БАБУШКА НАЗА»

Методик курсәтмәләр: уенны өйрәнер алдыннан музыка астында кәҗә hәм буре сурәтләрен чагылдырган кунегуләр ясарга киңәш ителә. Дидактик әсбаплар кулланып, кузаллауны активлаштырып мөмкин булган хәрәкәт төрләрен балаларга курсәтергә. Уенны музыка белән башкарудан тыш буш вакытларда балалар җыры белән дә уйнарга мөмкин.

Тасвирлама: уен башланыр алдыннан җыр текстында туры килгән персонажлар сайлап алына. Буре тугәрәктән читтерәк утыра. Әбинең кулында өч тасма, hәр тасманнын очыннан кәҗәләр тоткан. Әби кәҗәләрне тугәрәк эчендэ йөртә. Башка балалар җитәкләшеп әйлән – бәйлән алымы белән зур тугәрәктә җырлап баралар.

      1. Борын заманда Наза әбидә

Өч кәҗә яшәгән ди

Бу кәҗәләр тормышта

Бер кайгы белмәгән ди

         2. Әби урманга йөреткән

Ашаткан ди яшел улән

Сулар алып эчергән

Чиста салкын чишмәдән.

         3.  Яшәгән усал бүре

Кәҗәне дошман куреп.

Якын килеп китә ди

Тотарга ният кылып.

4. Әби моны белгән икән

Җыйган да болай дигән:

        Янымда булыгыз! – дип

Юл чыкмаска өйрәткән.

Җыр тәмамлануга балалар ныграк тотынышып бүрене кертмәскә тырышалар, ә  кәҗәлэр әби артына яшеренәләр.

 

«ЧУМА УРДЭК, ЧУМА КАЗ»

Цель: Формировать дружеские  отношения.

Дети  встают, парами взявшись за руки, лицом друг к другу /в центре зала/.

Ведущий стоит перед играющими  детьми.

На слова: «Чума урдәк, чума каз» - дети покачивают руками вправо – влево в такт музыки. «Тирән күлне ярата, шул, ярата» - дети поднимают руки вверх не расцепляя их. Ведущий проходя под поднятыми  вверх руками, берет любого ребенка с чьей – нибудь пары и ведет его в конец стоявших детей.  Оставшийся ребенок  становиться ведущим.

1 куплет. Чума урдәк, чума каз, /2 раза/

         Тирән кулне ярата, шул, ярата. /2 раза/.

2 куплет. /  Имя ребенка/ Марат үзенә иптәш эзли, /2 раза/

  Белмим кемне ярата, шул, ярата /2 раза/.

  Камильне ярата, шул, ярата /2 раза/.

 

ХОРОВОД «АК КАЕН»

ТАТАРСКАЯ НАРОДНАЯ ПЕСНЯ

Цель: Развивать умения детей  выполнять татарские движения в  танце.

Дети стоят по кругу, взявшись за руки.

На 1 часть музыки идут по кругу вправо – влево.

На 2 часть музыки кружатся лодочкой.

Идут  по кругу вправо – влево, идут в  круг, взявшись за руки, постепенно поднимая сцепленные руки снизу вверх. Идут из круга, опуская руки сверху вниз.

Кружение лодочкой.

Идут в круг девочки  и выполняют  движение: «бишек», уходят назад.

Идут в круг мальчики и  выполняют движение: пружинка –  нога на правую пятку – пружинка – нога на левую пятку, уходят назад  на носочках.

Кружение лодочкой.

Идут по кругу вправо –  влево, кружение лодочкой.

Мальчики провожают девочку  на место, кланяются.

 

ШОМА БАС

Цель: Развивать умения детей  выполнять татарские движения в  танце.

1 куплет. Уйнат, уйнат гармунынны, биесеннәр егетләр,

Поют  дев. Безнең илнең егетләре бар да бөркет кебекләр.

/Мальчики выполняют движение: пружинка, выставление ноги на  пятку, ноги меняют. Руки: правая  на затылке, левая за спиной./

припев: Их,  шома басабыз, биеп куңел ачабыз. /Выполняют притопы вправо и влево поочередно/.

2 куплет Сайрат, сайрат гармуныңы, жилкесенәэр яшь кызлар,

Поют  мал. Безнең кызлар нурлы йөзле, әйтерсен лә йолдызлар.

/Девочки выполняют движение: «бишек» без притопов./

Припев: Движения те же.

3 куплет: Шаулат, шаулат бию көен, ашкынсыннар барсы да,

        Яшь егетләр чакырсыннар, кызлар чыксын каршыга.

/Мальчики и девочки  подходят друг к другу  топочащим  шагом и встают парами/.

4 куплет. Әйдә, әйдә, катырак бас, биегәнне курсеннәр,

Поют  вместе: Баскан җирдән ут чыгара безнең яшьләр дисеннәр.

/Идут парами через  середину зала и заводят круг. На проигрыш,  кружатся парами  топочущим шагом/.

 

 

ИГРА «ПРОДАЕМ ГОРШКИ»

Цель: Развивать ловкость.

Играющие  разделяются на две группы. Дети – горшки, встав на колени или  усевшись на траву, образуют круг. За каждым горшком стоит игрок – хозяин горшка, руки у него за спиной. Водящий  стоит за кругом.

Водящий подходит к одному из хозяев горшка и начинает разговор:

• Эй, дружок, продай горшок!
• Покупай.
• Сколько дать тебе рублей?
• Три отдай.

Ведущий три раза (или  столько, за сколько согласился продать горшок хозяин, ныне более трех рублей) касается рукой хозяина горшка и они начинают бег по кругу навстречу друг другу (круг обегают три раза). Кто быстрее добежит до свободного места в кругу, тот занимает это место, а отставший становится водящим.

Правила игры.

Бегать разрешается только по кругу, не пересекая его. Бегущие  не имеют права задавать других игроков. Водящий начинает бег в любом  направлении. Если он начал бег влево, запятнанный должен бежать вправо.

                                                                                                  

 

                                                                                                      

                                                                                                       

                                                                                                         Приложение   8                                                                                                                                                                                                                         

Осенний праздник “ Сомбелэ”                                                                                                     

 Сөмбелә бәйрәме .

Максат:         1.Татар халкының милли бәйрәмнәре белән таныштыру.

                      2.Татар халык уеннарын өйрәнү.

                      3.Сәнгатькә , җыр,шигырь,биюгә мәхәббәт  тәрбияләү.

Алып баручы:-Исәнмесез, кадерле  кунаклар,әти-әниләр,балалар!

Без сезнең белән бергәләшеп “Сөмбелә бәйрәме” үткәрергә         җыелдык.Сөмбелә бәйрәме 22 сентябрь көн белән төн тигезләшкәндә  бәйрәм ителә. Бу вакытта инде уңыш җыю эшләре тәмамлана,көзге чәчү дә бетәргә якынлаша. Уңыш   кибәннәргә куелып,амбар-келәтләргәтутырылып беткәч бәйрәм килә.Ул көнгә алдан мул итеп сый-нигъмәт әзерләнә,камыр ашлары пешерелә. Кешеләр өйдән-өйгә йөреп күңел ачалар. Бәйрәмнең хуҗабикәсе Сөмбелә исемле алтын-сары толымлы кыз булган. Кызлар аңа алтын-сары башаклардан такыя үреп кидерткәннәр. Ил агайлары Сөмбеләне көлтәләр белән бизәлгән тәхеткә утыртканнар.

Кыскасы,халык мәгънәле итеп, матур итеп күңел ачкан.Без дә бүген бу бәйрәмдә көз турында  шигырьләр сөйләрбез,уйнарбыз,җырларбыз,күңел  ачарбыз.

Җыр “Мәктәптә бәйрәм бүген”

1нче бала:     Урман-кырларга 

                      Килде матур көз.

                      Җәй үтте дип

                     Үкенмибез без.

2 нче бала:     Алтын яфрактан

                       Алсу яфрактан

                       Бәйрәмчә итеп

                      Көз ник киенгән?

                      Көз ник сөенгән?

3 нче бала:     Ашлыгы уңган

                       Җимеше мулдан.

                       Амбарлар тулган

                      Шуңа сөенгән.

Җыр “Уңыш җыелды”

4 нче бала:     Нинди күркәм минем илем

                        Кояштай балкып тора.

                        Урманнары җыр шикелле

                        Моңланып шаулап тора.

5 нче бала:     Туган илем кочагында

                        Яшимен мин – бер тамчы.

                        Җырларымны сиңа багышлыйм

                        Кабул итеп алсаңчы.

Җыр “Кояшлы ил”

Ишек шакыйлар.

Алып баручы: - Керегез, кер ! Кем бар анда?

(Уңыш бабай керә. Ул  татарча киенгән.)

Уңыш бабай: - Исәнмесез балалар! Мине таныйсызмы соң?

Балалар: Юк.

Уңыш бабай: - Әйдәгез тизрәк танырга булышыйм. Сезгә берничә табышмак әйтәм.

Табышмаклар:

               1.Утыра бер ак чүлмәк

                  Өстенә кигән йөз күлмәк.

               2.Җир астында җиз бүкән.

               3.Кечкенә генә йорт

                Эче тулы корт.

             4.Җир астында җиз казык.

1нче бала: -Белдем, белдем, дуслар, бу бит Уңыш бабай.                           

 Алып баручы: - Кара әле, Уңыш бабай, 

без дә бит яшелчәләр үстердек. (Башларына яшелчә кыршаулары кигән балалар ярымтүгәрәк булып тезелеп басалар.)

Уңыш бабай: Дуслар, бәйрәмгә килгәнсез,

                              Гөлдәй матур киенгәнсез!

                              Ниләр китердегез көзгә,

                              Сөйләп бирегезче безгә?

Кәбестә:                Безнең мәктәп балалары

                              Яшелчәләр үстерә.

                              Мәктәптәге туптан да зур 

                              Мәсәлән мин, кәбестә.

Кабак:                   Карагыз әле бер генә

                              Менә миңа, кабакка.

                              Турап куйсагыз мин сыймыйм

                              Хәтта тугыз табакка.

Бәрәңге:              Ә бәрәңге, бәрәңге

                              Бәрәңгене күр әле.

                              Сап-сары бәрәңге белән 

                              Тирән базыбыз тулды.

Алып баручы: Безнең җирләрдә мул үсте

                        Игеннәрнең һәр төре.

                        Саламнары камыш кебек

                        Алтын кебек бөртеге.

Бодай: Әйе, бодай бик бай.

Арыш: Ә арыш соң, арыш

            Һәр бөртеге бер карыш.

Солы:  Солы соң,солы, басу сылуы!

Тары:   Ә тары соң,тары?

             Мул булды бары!

Уңыш бабай: Рәхмәт сезгә,балалар,

                        Бик тырыш һәм уңган сез.